Emotioneel Redeneren bij Depressie
In hoeverre speelt emotioneel redeneren een rol bij het instandhouden van depressieve klachten? Floor Schoenmakers Bachelorthese 2016 Studentnummer: 10587829 Universiteit van Amsterdam Begeleid door: J.R.L. Verwoerd
Abstract
In deze studie werd de rol van emotioneel redeneren bij depressie onderzocht. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat er een verband bestaat tussen emotioneel redeneren en depressie. Daarnaast werd verwacht dat
rumineren in dit verband een mediërende rol zou spelen. In deze studie werden 189 deelnemers meegenomen. De deelnemers vulden twee vragenlijsten in: een BDI vragenlijst om de mate van depressie te meten en de RRS om de mate van rumineren te meten. Daarnaast werd de deelnemers een emotioneel redeneren taak aangeboden om emotioneel redeneren te meten. Er bleek geen verband te zijn tussen emotioneel redeneren en depressie. Door het ontbreken van dit verband bleef het mediërende effect van rumineren op de rol van emotioneel redeneren bij depressie uit. Er werd geen evidentie gevonden voor de rol van emotioneel redeneren bij depressie.
Emotioneel Redeneren bij Depressie
Depressie is een veelvoorkomende ziekte. Een bevolkingsonderzoek uitgevoerd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft aangetoond dat er in 2011 meer dan een half miljoen Nederlanders aan een depressieve stoornis leed (Nederlands Mental Health Survey and Incidence Study-‐
2, 2012). Depressie wordt in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-‐5; American Psychiatric Association, 2013) omschreven als een
stemmingsstoornis die zich kenmerkt door een sombere stemming of verlies van interesse of plezier. Naast deze twee hoofdkenmerken bestaan er verschillende subcriteria, zoals insomnia of hypersomnia, vermoeidheid en gevoelens van waardeloosheid. Het is een ziekte die het dagelijks leven van mensen in ernstige mate kan belemmeren en waarbij het recidiveren van de ziekte eerder regel dan uitzondering is (DSM-‐5; American Psychiatric Association, 2013). De laatste jaren neemt het aantal psychologische behandelingen voor depressie toe. Deze
behandelmethoden bestaan uit cognitieve gedragstherapie, waarmee
disfunctionele gedachtes worden uitgedaagd en veranderd. Daarnaast wordt medicatie ingezet als middel om symptomen te verminderen, waarmee de aanwezigheid van de neurotransmitter serotonine in het brein wordt verhoogd (Hanson, Webb, Sheeran & Turpin, 2016). Er wordt steeds beter ingespeeld op de behoeften en voorkeuren van mensen met een depressieve stoornis. Ondanks veelbelovende behandelingen en therapievormen daalt de prevalentie van
depressie nauwelijks (Patten, Williams, Lavorato, Bulloch, Wiens & Wang, 2016). Onderzocht is dat de prevalentie van depressie over de afgelopen 20 jaar stabiel gebleven is (Patten et al., 2016). Dit is opmerkelijk aangezien het aantal behandelingen voor depressie de afgelopen jaren juist fors gestegen is (Hanson
et al., 2016). Het feit dat behandelingen gericht op depressie de afgelopen jaren zijn toegenomen, maar de prevalentie van depressie over tijd stabiel gebleven is, impliceert dat op individueel niveau niet alle behandelingen gericht zijn op de juiste onderliggende en instandhoudende factoren binnen depressie en daarmee te kort schieten. Doordat binnen depressie verschillende factoren van invloed zijn op de klachten, bestaat de kans dat er binnen de behandelingen niet of onvoldoende gefocust wordt op alle instandhoudende factoren. Het zou kunnen zijn dat er meer instandhoudende factoren voor symptomen van depressie zijn, welke in de behandeling tot dusver waarschijnlijk nog niet aangepakt worden. Het is daarom relevant om uit te zoeken of er naast de bekende factoren binnen depressie, zoals typen disfunctionele cognities, nog andere belangrijke factoren zijn die met depressie samenhangen, welke nog onvoldoende worden aangepakt binnen bestaande behandelingen en daarmee de prevalentie van depressie in stand houden. Hierdoor zal depressie beter worden behandeld, waarmee de prevalentie en het recidiven risico hopelijk dalen.
Verschillende cognitieve theorieën hebben als gemeenschappelijke hypothese dat er specifieke mentale organisaties, schema’s en kwetsbaarheden zijn voor het ontwikkelen van depressie (Pössel & Winkeljohn Black, 2014). Aaron Temkin Beck (1921) benoemde hierin een fundamentele onderliggende wijze waarop mensen informatie verwerken, over het zelf, de wereld of de toekomst (Braet, Wante, Van Beveren & Theuwis, 2015). Dit
informatieverwerkingsproces zit verpakt in een schema en verschilt per individu. De kijk die mensen daarmee op zichzelf, de wereld en de toekomst hebben wordt daarmee negatief. Deze negatieve kijk wordt door Beck de Cognitieve Triade genoemd (Beck, 1976, aangehaald in Pössel & Winkeljohn
Black, 2014). Een voorbeeld van een cognitieve triade bij een depressief persoon is de negatieve kijk op: zichzelf (‘ik kan niets’), de wereld (‘mensen mogen mij niet’) en de toekomst (‘bij mij zal alles fout gaan’). Deze schema’s ontwikkelen zich vroeg in het leven door negatieve interacties met de primaire verzorgers. De cognitieve theorie van Beck (Beck, 1976, aangehaald in Pössel & Winkeljohn Black, 2014) benoemt deze schema’s als latent, welke geactiveerd kunnen
worden door specifieke omstandigheden. Herhaaldelijke activering van schema’s zorgt voor inbedding van negatieve overtuigingen over het zelf (Pössel &
Winkeljohn Black, 2014). Bij mensen met depressie uiten deze negatieve schema’s zich voornamelijk in gevoelens van hulpeloosheid en hopeloosheid (Braet, et al., 2015). Deze schema’s beïnvloeden de aandachts-‐, interpretatie-‐ en geheugenprocessen op een disfunctionele manier (Braet, et al., 2015). De
negatieve overtuigingen die zijn ontstaan uit onderliggende schema’s, zoals hierboven beschreven, leiden tot disfunctionele emotieregulatie op het moment dat de persoon met negatieve levensgebeurtenissen geconfronteerd wordt (Szasz, Szentagotai & Hofmann, 2011).
Emotieregulatie wordt gedefinieerd als een strategisch en automatisch proces dat het optreden, de omvang, de duur en de expressie van emotionele responsen reguleert (Joormann & Vanderlind, 2014). Mensen met een
depressieve stoornis blijken minder goed in staat te zijn om adaptief te reageren op emoties, wat maakt dat disfunctionele emotieregulatie een kerncomponent is binnen de symptomen van een depressieve stoornis (Joormann & Vanderlind, 2014). Een belangrijke disfunctionele emotieregulatie-‐strategie is ruminatie (Liverant, Kamholz, Sloan & Brown, 2011). Nolen-‐Hoeksema (1991) beschrijft ruminatie als een repetitieve en passieve focus op oorzaak en gevolg van
gebeurtenissen ( Nolen-‐Hoeksema & Morrow, 1991, aangehaald in Nolen-‐ Hoeksema & Aldao, 2011) Deze ruminatie komt naar voren in de vorm van recidiverende negatieve gedachten en gevoelens van waardeloosheid en wordt als een van de belangrijkste klachten binnen depressie genoemd (DSM-‐5;
American Psychiatric Association, 2013). Het is dan ook een klacht waar bijna alle
mensen met een depressieve stoornis last van hebben (Joormann & Vanderlind, 2014). Liverant et al. (2011) onderzochten de rol van rumineren bij depressie. Rumineren wordt volgens hen ingezet om de ervaring van negatieve cognities en gevoelens te onderdrukken. Deze maladaptieve emotieregulatie-‐strategie wordt op een bewuste manier gebruikt en is gefocust op het schenken van aandacht aan de negatieve gedachten en het negatieve gedrag (Liverant, Kamholz, Sloan & Brown, 2011).
Uit onderzoek blijkt dat het schenken van aandacht aan de negatieve gedachten probleemoplossing in de weg staat. Doordat problemen niet opgelost worden blijven mensen op een negatieve manier naar zaken kijken. Hierdoor wordt depressie in stand gehouden en kunnen depressieve episoden op deze wijze blijven voortbestaan (Pössel & Winkeljohn Black, 2014).
Depressieve mensen zijn geneigd om in de negatieve cyclus te blijven hangen die ontstaat door ruminatie. Echter, opmerkelijk is dat mensen in de negatieve cyclus blijven hangen ondanks het feit dat ze zich wel degelijk bewust zijn dat deze disfunctionele emotieregulatie-‐strategieën klachten in stand houden of zelfs verergeren. De klachten blijven dus voortbestaan, terwijl ze zich wel bewust zijn van hun focus op de negatieve gedachten en het negatieve gedrag.
Wat zou dit kunnen betekenen? Onbewuste processen zouden hierin een belangrijke functie kunnen hebben. Disfunctionele redeneerprocessen spelen een grote rol bij mensen met depressie (Joormann & Vanderlind, 2014). Deze manier van redeneren ontstaat uit eerder genoemde herhaaldelijke activering van schema’s, wat zorgt voor inbedding van negatieve overtuigingen over het zelf, de ander en de toekomst (Pössel & Winkeljohn Black, 2014). Een belangrijk, deels automatisch verlopend, proces dat hier een belangrijke rol zou kunnen spelen, is emotioneel redeneren (Berle & Moulds, 2013). Emotioneel redeneren is de neiging om invalide conclusies te trekken op basis van een emotionele respons in plaats van objectieve omgevingsinformatie (Arntz, Rauner en Van Den Hout, 1995). Dit kunnen conclusies zijn die disfunctionele overtuigingen met betrekking tot de aanwezigheid van dreiging zijn, maar ook conclusies die
negatieve overtuiging over het zelf, de wereld en de toekomst activeren (Hanson et al., 2016). Berle en Moulds (2013) beschreven emotioneel redeneren als een semi-‐bewuste maladaptieve emotieregulatie-‐strategie, die ingezet wordt om conclusies te vormen over het zelf en de wereld. Een voorbeeld van een
emotionele redenatie is: ‘als de situatie uitzichtloos is, voel ik me verdrietig; ik voel me verdrietig, dus de situatie is uitzichtloos’. Het zou zo kunnen zijn dat emotioneel redeneren een onbewuste voorganger is van ruminatie en een rol zou kunnen spelen bij het reguleren van emoties. De belangrijkste vraag die in dit onderzoek dan ook onderzocht zal worden is: in hoeverre speelt emotioneel redeneren een rol bij het instandhouden van depressieve klachten?
Zoals hierboven benoemd is, bestaat disfunctionele emotieregulatie o.a. uit rumineren en emotioneel redeneren. Naar rumineren is al verschillend onderzoek gedaan en dit blijkt een van de belangrijkste klachten binnen
depressie te zijn (DSM-‐5; American Psychiatric Association, 2013). Liverant et al. (2011) vonden dat ruminatie op een bewuste manier wordt ingezet om de ervaring van negatieve emoties te onderdrukken. Door onderzoek naar het belang van ruminatie wordt er aan dit symptoom tegenwoordig veel aandacht besteed binnen behandelingen (Hanson et al., 2016). Toch blijkt uit onderzoek dat de prevalentie van depressie stabiel blijft, waarmee behandelingen nog niet helemaal toegespitst lijken te zijn op alle belangrijke factoren binnen depressie. Zo wordt er nog geen aandacht besteed aan de tweede belangrijke
emotieregulatie-‐strategie; emotioneel redeneren. Voor een zo goed mogelijke behandeling van depressie is het belangrijk dat álle factoren die depressie mogelijk beïnvloeden in kaart worden gebracht en behandeld worden. Het is daarom zaak om verder onderzoek te doen naar mogelijk belangrijke
instandhoudende factoren binnen depressie. Onderzoek naar de invloed van emotioneel redeneren op depressie is daarmee belangrijk, aangezien dit een mogelijke instandhoudende factor van depressie is waarop binnen
behandelingen nog geen aandacht gevestigd wordt. Een beter beeld van de invloed van emotioneel redeneren maakt het mogelijk om deze invloed binnen behandelingen aan te pakken en de prevalentie van depressie daarmee hopelijk in positieve zin te beïnvloeden.
Er zijn verschillende onderzoekers die al ingespeeld hebben op de rol van emotioneel redeneren. Zo bestaat al evidentie voor de rol van emotioneel
redeneren bij angst (Arntz, et al., 1995). Arntz et al. (1995) hadden met hun onderzoek naar de invloed van emotioneel redeneren op basis van gevoelens van angst bij angstige patiënten aangetoond dat mensen die hoog scoorden op
zien. Berle en Moulds (2013) bouwden met hun onderzoek voort dit onderzoek van Arntz, et al. (1995). Zij onderzochten de rol van emotioneel redeneren bij depressie. Met het aanbieden van verschillende situaties en bijbehorende antwoordmogelijkheden brachten zij emotioneel redeneren in kaart. In de scenario’s werden ambigue situaties beschreven waarna deelnemers op een schaal konden aangeven in hoeverre zij zich na het lezen van het scenario incompetent, waardeloos of genegeerd voelden. Met hun onderzoek hebben ze aangetoond dat er een klein effect van emotioneel redeneren op depressie
bestaat. Zij vonden dat mensen die hoger scoorden op emotioneel redeneren ook hoger scoorden op een schaal voor depressie, maar dit effect bleek niet
significant. Het kleine effect wordt toegewezen aan een aantal limitaties in hun onderzoek. Zo gebruikten Berle en Moulds (2013) een gering aantal
proefpersonen, waardoor het aantal personen met hoge scores op depressie vrij klein was. Daarnaast boden ze de proefpersonen een aantal keer identieke scenario’s aan, wat de kans op een carryover effect sterk kan vergroten.
Carryover effect houdt in dat deelnemers uitkomsten van voorgaande vragen of
scenario’s nog vers in het geheugen hebben en dit meenemen naar de volgende vraag of het volgende scenario. Deze beperkingen zullen in huidig onderzoek meegenomen worden.
In zowel het onderzoek van Arntz et al. (1995) als in het onderzoek van Berle en Moulds (2013) wordt een vergelijkbaar effect gevonden voor de rol van emotioneel redeneren. Het lijkt er dus op dat emotioneel redeneren in een bepaalde mate samenhangt met de ernst van de symptomen. Om in dit
speelt bij het in standhouden van depressieve klachten, wordt informatie uit de hierboven besproken onderzoeken verwerkt.
In dit onderzoek wordt er aandacht besteed aan de hierboven genoemde maladaptieve emotieregulatie strategieën die worden ingezet bij depressie. Een bewuste vorm daarvan is ruminatie, en een meer onbewuste vorm is emotioneel redeneren. Omdat ruminatie een belangrijke klacht binnen depressie is (Liverant et al., 2011) en emotioneel redeneren een belangrijke instandhoudende factor van depressie zou kunnen zijn wordt er in dit onderzoek ook gekeken naar het verband tussen deze twee. Naast de hoofdvraag: in hoeverre speelt emotioneel redeneren een rol bij het instandhouden van depressieve klachten, zal er daarom onderzocht worden in hoeverre het verband tussen emotioneel redeneren en depressie gemedieerd wordt door (hoge scores op) ruminatie. Verwacht wordt dat ruminatie een belangrijke mediator is in de relatie van emotioneel redeneren bij depressie. Tenslotte blijkt uit eerder onderzoek dat vrouwen vaker en sterker rumineren dan mannen (Mezo & Baker, 2012). Verwacht wordt dat vrouwen een hogere score op emotioneel redeneren laten zien dan mannen.
Methode Deelnemers
Door middel van een werving via de Universiteit van Amsterdam werden er 100 eerstejaars psychologie studenten verzameld om aan het onderzoek mee te doen. Daarnaast is het onderzoek ook buiten de Universiteit van Amsterdam verspreid onder vrienden en kennissen. Van de 210 deelnemers die meededen aan het onderzoek heeft 10% het onderzoek niet naar behoren afgemaakt. Dit wil zeggen dat mensen tussentijds gestopt zijn of het onderzoek in een te afwijkende tijd hebben gemaakt. De afwijkende tijd bedraagt minder dan 4 minuten of meer dan 20 minuten. Daarnaast waren er 3 deelnemers waarvan de leeftijd onder de 18 was, ook deze zijn niet meegenomen in de analyse. De gegevens van de overgebleven 189 deelnemers zijn gebruikt voor de analyses. Gegevens van deze 189 deelnemers wat betreft sekse en leeftijd zijn terug te vinden in Tabel 1.
Tabel 1
Aantal Mannen en Vrouwen en de Gemiddelde Leeftijd en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) van Mannen en Vrouwen
Sekse Man Vrouw Aantal (N) 51 138 Leeftijd 25,65 (2,8) 24,47 (1,4)
Voor het meedoen aan het onderzoek ontvingen de studenten
participatiepunten van de Universiteit van Amsterdam. De deelnemers werden volledig geïnformeerd over de omvang, duur en het doel van het onderzoek.
Daarnaast konden deelnemers zelf toestemming geven om mee te doen aan het onderzoek door middel van een Informed Consent. Tenslotte konden deelnemers te allen tijde stoppen met het onderzoek.
Materialen
De deelnemers die meededen aan het onderzoek kregen online, via het programma Qualtrics, twee vragenlijsten en acht scenario’s aangeboden.
Emotioneel redeneren
In de emotioneel redeneren taak werden acht scenario’s aangeboden waarin alledaagse situaties beschreven werden. In deze situaties werd de hoofdpersoon beschreven als genegeerd door anderen, incompetent of
waardeloos. De acht scenario’s werden opgedeeld in vier setjes van twee. Iedere set bestond uit twee vrijwel identiek geschetste scenario’s. Echter, bij ieder tweede scenario in de set van twee scenario’s werd een emotie (somberheid) toegevoegd. Om de score op emotioneel redeneren te creëren is een
verschilscore van emotioneel redeneren berekend door de scenario’s zonder emotie van de scenario’s met emotie af te halen.
Deelnemers kregen twee verschillende versies aangeboden. Binnen iedere versie werden de scenario’s in willekeurige volgorde werden aangeboden, waardoor twee bij elkaar horende scenario’s bijna nooit na elkaar werden
beoordeeld en het carryover effect werd voorkomen. Ieder scenario eindigde met een beoordeling van het desbetreffende scenario op incompetent of waardeloos. De verschilscores tussen scenario’s met emotie en scenario’s zonder emotie, gemiddeld over vier setjes, drukte het gemiddeld totaal voor emotioneel
redeneren uit. Hogere scores drukten een sterkere neiging van emotioneel redeneren uit.
Depressie
De Beck Depression Inventory (BDI; Beck, Ward, Mendelson, Mock & Erbaugh, 1961) vragenlijst, bestaande uit 21 items, werd afgenomen om de mate van depressie te meten. De vragenlijst bestond uit uitspraken die in groepen bij elkaar staan. De deelnemers dienden per groep een uitspraak te kiezen die het best bij hen aansloot. Per groep konden deelnemers een score krijgen tussen de 0 (ik voel me niet verdrietig) en 3 (ik ben zó verdrietig of ongelukkig dat ik het niet meer kan verdragen), welke na het invullen van alle 21 groepen bij elkaar werden opgeteld tot een eindscore. De eindscore kon variëren tussen de 0 en 63. Een score tussen de 0 en 9 gaf aan dat er sprake was van geen of minimale depressie. Een score tussen de 10 en 14 betekende dat men nog op de rand van geen of minimale depressie zat. Een score tussen de 15 en 20 gaf aan dat er sprake was van lichte depressie, een score tussen de 21 en 30 gaf matige
depressie aan en een score tussen de 31 en 40 gaf diepe depressie aan. Pas vanaf een score van 41 of hoger was er sprake was van zeer ernstige depressie. De BDI heeft een betrouwbaarheid van α = .82 (Beck et al., 1961). In dit huidig
onderzoek werd een betrouwbaarheid gevonden van α = .93. Deze cronbach’s alpha duidt op een zeer hoge interne consistentie van de vragenlijst.
Ruminatie
Naast de BDI werd ook de Ruminative Response Scale (RRS, Nolen-‐
afgenomen. Deze schaal, bestaande uit 26 items, meet de mate van rumineren in reactie op een depressieve stemming. De deelnemers konden per stelling
aangeven in hoeverre deze op hen van toepassing was met: bijna nooit van toepassing (1), soms van toepassing (2), vaak van toepassing (3) en bijna altijd van toepassing (4). De eindscore kon variëren tussen de 26 en 104. Een
voorbeeld item uit de RRS is: “Ik denk na over al mijn tekortkomingen,
mislukkingen, fouten en vergissingen”. De RRS heeft een betrouwbaarheid van α = .82 (Nolen-‐Hoeksema & Morrow, 1991, aangehaald in Nolen-‐Hoeksema & Aldao, 2011). In huidig onderzoek laat de RRS zelfs een betrouwbaarheid van α = .95 zien. Deze cronbach’s alpha duidt op een zeer hoge interne consistentie van de vragenlijst.
Procedure
Alle vragenlijsten binnen dit onderzoek werden online aangeboden via het programma Qualtrics. Toegang tot dit online programma werd verkregen via een link die verspreid werd via de mail, sociale media en die voor studenten toegankelijk werd gemaakt tijdens een testsessie op de Universiteit van Amsterdam. Voorafgaand aan de vragenlijsten vulden de deelnemers de
Informed Consent in. Daarnaast werden enkele vragen gesteld over leeftijd en
geslacht. Vervolgens werd er begonnen met het daadwerkelijke onderzoek. De deelnemers vulden in een tijdsbestek van gemiddeld 15 minuten de RRS, BDI en scenario-‐vragen in. De deelnemers begonnen met de scenario-‐vragen,
vervolgden met RRS en sloten af met de BDI. Tenslotte werd aan het eind van het onderzoek de mogelijkheid geboden om een emailadres achter te laten, zodat deelnemers de resultaten van de studie achteraf nog kunnen ontvangen.
Onderzoeksdesign
In het onderzoek werd gebruik gemaakt van een semi-‐experimenteel onderzoeksdesign. Voor het toetsen van het onderzoek werd er gebruik gemaakt van een Meervoudig Regressie Model, waarbij hoog en laag scorende personen op depressie en ruminatie aan een emotioneel redeneren manipulatie werden blootgesteld. Hierbij werden scenario’s met emotie en scenario’s zonder emotie met elkaar vergeleken. De hoog en laag scorende groepen werden onderscheiden door middel van scores op de BDI en de RRS. De eerste conditie was de sombere conditie (N=22), waarbinnen deelnemers een lichte mate van somberheid lieten zien met een score van 14 of hoger op de BDI (Beck et al., 1961). De niet-‐
sombere conditie (N=61) bestond uit deelnemers die laag scoorden op de BDI, waarbinnen deelnemers geen depressie lieten met een score van 0 op de BDI (Beck et al., 1961).
Om onderscheid te maken tussen hoog en laag ruminerende personen werd op basis van de scores op de RRS de hoogste 20% (N=38) met de laagste 20% (N=38) vergeleken (Hoeksema & Morrow, 1991, aangehaald in Nolen-‐ Hoeksema & Aldao, 2011 ).
Data analyse
De totale dataset werd bestudeerd, waarin door middel van afgesproken cut-‐off scores een onderscheid werd gemaakt tussen twee condities. Een
sombere conditie met een cut-‐off score vanaf 14 op de BDI en een niet-‐sombere conditie met een score van 0 op de BDI . Middels een onafhankelijke t-‐test werd er gekeken of hoog scorende personen op depressie ook hogere scores op rumineren lieten zien als ze met laag depressieven vergeleken werden.
Vervolgens werd de hoofdanalyse, of depressiviteit samenhangt met emotioneel redeneren, gedaan middels een regressieanalyse. Ook is in deze regressieanalyse gekeken of geslacht samenhangt met emotioneel redeneren. Binnen deze analyse werd rumineren als mediator meegenomen om het verband tussen emotioneel redeneren, ruminatie en depressie te bestuderen. Daarnaast zou geslacht in diezelfde analyse als moderator meegenomen worden om het verband tussen gender, depressie en emotioneel redeneren te bestuderen. Echter, uit de beschrijvende statistieken in Tabel 2 blijkt dat er slechts 3 mannen in de sombere conditie zaten, wat een te klein aantal is om een zinvolle vergelijking met vrouwen mee te maken. Dit heeft ervoor gezorgd dat er wat betreft depressiescores niet per categorie naar mannen en vrouwen gekeken werd. Tabel 2
Gemiddelde Leeftijd en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) en Sekse in de Sombere Conditie en Niet-‐‑Sombere Conditie
Condities Somber Niet-‐‑Somber Leeftijd 33,19 (21,97) 27,08 (11,78) Sekse (N) 22 61 Man 3 20 Vrouw 19 41
Resultaten
In de data bleken twee outliers te zitten, deelnemers met een extreem hoge scores op emotioneel redeneren. Deze scores zijn door middel van
winsorizing aangepast waardoor ze alsnog meegenomen zijn in het onderzoek.
Dit betekent dat de scores teruggebracht zijn naar eenzelfde score als de op één na hoogst scorende deelnemer uit die groep, waarbij vervolgens één is opgeteld. Bij het bekijken van de ruwe scores van de scenario’s werd eerst onderscheid gemaakt tussen de scenario’s met emotie en de scenario’s zonder emotie. De gemiddelde scores over de scenario’s lieten zien dat het totaal van de scenario’s met emotie een gemiddelde score van 31.53 (SD=21.09) had en het totaal van de scenario’s zonder emotie een gemiddelde score van 31.88 (SD=21.17) had. Hieruit bleek dat er geen duidelijk verschil te vinden was in de score op emotioneel redeneren tussen scenario’s met en scenario’s zonder emotie.
Ruminatie en depressie
Voor het toetsen van de hypothese dat rumineren een relatie heeft met depressie zijn de twee condities (somber en niet-‐somber) met elkaar vergeleken op basis van de ruminatie scores op de RRS. Met gebruik van een Independent T-‐
test bleek dat de groepen op ruminatiescores niet gelijk verdeeld waren. Levene’s Test werd gaf af aan dat de groepen verschilden in variantie, waarmee de
assumptie voor gelijke varianties geschonden werd. Bij correctie voor de
variantie bleek er toch een significant effect te zijn in de relatie van ruminatie en depressie, T (27) = -‐7,5, p < .001. Dit betekent dat relatief hoge scores op
depressie samenhang vertoonden met relatief hoge scores op ruminatie.
Emotioneel redeneren en ruminatie
Daarnaast werd onderzocht of ruminatie samenhangt met emotioneel redeneren. Een regressieanalyse toonde aan dat er in dit onderzoek geen
significant verband was tussen hoogst scorende groep op ruminatie en de laagst scorende groep op ruminatie met betrekking tot emotioneel redeneren, T(78) = -‐ .197, p = .844. De groep die het hoogst scoorde op rumineren verschilde niet significant van de groep die het laagst scoorde op rumineren ten opzichte van emotioneel redeneren, zie Tabel 3 voor deze verschilscores.
Tabel 3
Gemiddelde Score op de RRS en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) en Gemiddelde Score op Emotioneel Redeneren en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) in de Hoog en Laag Scorende Groep
Conditie Hoog Laag RRS score 73,93 (13,26) 32,05 (2,04) ER score -‐‑4.34 (11,32) -‐‑4,82 (10,24)
Emotioneel redeneren en depressie
Om de belangrijkste vraag van dit onderzoek te toetsen: in hoeverre speelt emotioneel redeneren een rol bij het instandhouden van depressieve klachten, werd de samenhang tussen depressie en emotioneel redeneren
onderzocht middels een regressieanalyse. Dit werd onderzocht door de sombere conditie (N=22) te vergelijken met de niet-‐sombere conditie (N=61). De groepen verschilden in grootte van elkaar, maar middels een standaardisatiecheck is er gecontroleerd voor gelijke variantie. Hieraan werd voldaan.
Uit de regressieanalyse bleek dat er geen significant verband was tussen geslacht en emotioneel redeneren, F (1,81) = .262, p = .631. Dit betekent dat geslacht geen significante voorspeller was voor emotioneel redeneren, b = 1.393,
t (81) = .480, p = .631. Dit houdt in dat er geen verschil was in scores op
emotioneel redeneren tussen mannen en vrouwen. Vrouwen scoren dus niet hoger op emotioneel redeneren dan mannen, dit werd wel verwacht. Uit de regressieanalyse blijkt ook dat de relatie tussen somberheid en emotioneel redeneren niet significant was: F (1, 81) = .295 , p = .588. Dit betekent dat depressie geen significante voorspeller was voor emotioneel redeneren, b = -‐ 1,574, t (81) = -‐543, p = .588. Er was geen significant verschil in scores op emotioneel redeneren tussen de deelnemers in de sombere conditie en deelnemers in de niet-‐sombere conditie.
Tabel 4
Gemiddelde Score op de BDI en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) en Gemiddelde Score op Emotioneel Redeneren en Standaarddeviaties (tussen Haakjes) in de Sombere en Niet Sombere Conditie
Conditie Somber Niet Somber BDI score 23,27 (9,31) 0 (0) ER score -‐‑5,75 (12,34) -‐‑4,18 (11,40)
Uit bovenstaande gegevens bleek dat er geen samenhang was tussen depressie en emotioneel redeneren. Omdat hier geen verband tussen gevonden was, werd er verder niet onderzocht of er sprake is van een mediatie-‐effect van ruminatie op het verband tussen depressie en emotioneel redeneren. Daarnaast werd er geen moderatie-‐analyse met geslacht gedaan, omdat uit Tabel 2 in de
methoden sectie al bleek dat er slechts 3 mannen in de sombere conditie zaten. Dit zorgde ervoor dat het niet zinvol was om geslacht als moderator mee te nemen in de analyse.
Discussie
In deze studie werd er onderzoek gedaan naar het verband tussen emotioneel redeneren en depressie. Verwacht werd dat emotioneel redeneren een belangrijke instandhoudende factor is van depressieve klachten. Daarnaast werd verwacht dat ruminatie hier een belangrijk mediërend effect in heeft. Uit de resultaten bleek dat er geen significant verband gevonden werd tussen emotioneel redeneren en depressie. In lijn met eerder onderzoek werd er wel een verband gevonden tussen ruminatie en depressie. Door het ontbreken van de relatie tussen emotioneel redeneren en depressie bleef het verwachte mediërende effect van ruminatie uit. Zowel de samenhang tussen depressie en emotioneel redeneren, als het verwachtte mediërende effect werden in dit
onderzoek niet bevestigd. Ook de verwachting dat vrouwen hoger zouden scoren op emotioneel redeneren dan mannen werd in dit onderzoek niet bevestigd.
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat er een link is tussen de emotie angst en emotioneel redeneren, welke binnen patiënten met een angststoornis tot uiting lijkt te komen in het overschatten van gevaar (Arntz et al., 1995). Daarnaast is uit onderzoek van Verwoerd, de Jong, Wessel, en van Hout (2013) gebleken dat emotioneel redeneren niet alleen op basis van gevoelens van angst, maar ook op basis van gevoelens van walging gevonden werd. In huidig
onderzoek werd emotioneel redeneren niet op basis van angst of walging, maar op basis van somberheid meegenomen. De somberheid die in dit onderzoek werd gemeten, werd gelinkt aan het voelen van incompetentie. Eerder
onderzoek van Berle en Moulds (2013) liet wisselende resultaten zien, wat met methodische tekortkomingen te maken zou kunnen hebben. Met name de kans op een carryover effect is in huidig onderzoek goed aangepakt. Er werd in deze
studie namelijk voor gezorgd dat er geen identieke, wel matchende, scenario’s aangeboden werden. Huidig onderzoek heeft deze tekortkomingen zo goed mogelijk proberen op te lossen, maar vond nog steeds geen evidentie voor de rol van emotioneel redeneren bij depressie en ruminatie. Hoe zou deze nul-‐
bevinding verklaard kunnen worden?
De belangrijkste verklaring lijkt: emotioneel redeneren op basis van gevoelens van somberheid speelt in tegenstelling tot angst en walging (Arntz et al., 1995) geen rol bij het instandhouden van psychopathologie. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat emotioneel redeneren wel een rol speelt bij basale emoties, maar niet bij de complexere emoties, zoals somberheid. Uit eerdere onderzoeken is namelijk gebleken dat er veel nul-‐bevindingen zijn wanneer er onderzoek gedaan wordt naar complexe emoties, terwijl primaire emoties zoals angst (Arntz et al., 1995) en walging (Verwoerd et al., 2013) vaker significante verbanden met klachten tonen. Emotioneel redeneren lijkt daar een belangrijke rol te spelen bij het instandhouden van walging-‐ en angstklachten. Vertaald naar huidig onderzoek betekent dit dat emotioneel redeneren geen rol speelt bij het instandhouden van depressieve klachten.
Depressie is gemeten met behulp van de BDI (Beck et al., 1961). Uit de resultaten van de vragenlijst in dit onderzoek blijkt dat er heel weinig
proefpersonen waren die depressieve symptomen lieten zien. Er is dus niet echt onderzoek gedaan naar depressiviteit, maar naar zeer lichte mate van
depressiviteit, ook wel somberheid. Binnen dit onderzoek zou het ontbreken van depressieve proefpersonen kunnen betekenen dat er geen duidelijk verband tussen emotioneel redeneren en depressiviteit gevonden is vanwege het feit dat er geen duidelijke depressiviteit onder proefpersonen gemeten is.
Voor vervolgonderzoek is het van belang dat er een depressieve
steekproef deelnemers uit de populatie gebruikt wordt. Nu kan gedacht worden dat het gebruiken van een depressieve steekproef alsnog geen effecten laat zien, omdat Berle en Moulds (2013) met hun onderzoek ook gebruik gemaakt hebben van een patiëntengroep en slechts kleine effecten hadden. Omdat Berle en Moulds (2013) slechts een kleine patiëntengroep hadden, zal er in
vervolgonderzoek gebruik gemaakt moeten worden van groter aantal patiënten dan Berle en Moulds (2013) gebruikt hebben. Deze deelnemers dienen dan geselecteerd te worden op basis van een diagnose depressiviteit volgens de DSM-‐5 (American Psychiatric Association, 2013). Op die manier kan er een groep niet-‐depressieven vergeleken worden met een groep depressieven. Als de deelnemers duidelijke depressiviteit laten zien en een groot genoeg aantal deelnemers betreft, kan er verwacht worden dat er dan duidelijke verschilscores wat betreft depressie gevonden worden, waarna iedere groep getoetst kan worden op emotioneel redeneren.
Naast zeer lage scores op depressiviteit, laten de ruwe scores binnen dit onderzoek ook lage scores op emotioneel redeneren zien. Dit zou er voor gezorgd kunnen hebben dat emotioneel redeneren helemaal niet duidelijk gemeten is en daarmee dus ook geen duidelijk verband met depressie kan laten zien. Allereerst zouden de lage scores op scenario’s nog niet veel kunnen
betekenen over de mate van emotioneel redeneren. Een lage score op emotioneel redeneren hoeft nog niet te betekenen dat er niet emotioneel geredeneerd werd. Een lage ER-‐score kan namelijk ook ontstaan uit zeer hoge scores op de
scenario’s, zolang de scenario’s met en zonder emotie maar ongeveer dezelfde scores op incompetentie, waardeloosheid, etc. krijgen. Een verklaring hiervoor
zou kunnen zijn dat de emoties die bij de scenario’s aangeboden zijn, te sturend waren. Zo eindigde een scenario met de vraag in hoeverre iemand zich somber, waardeloos of incompetent voelde. Het kan zijn dat iemand zich na het lezen van het scenario wel heel verdrietig voelt, maar absoluut niet waardeloos. Er zou een andere emotie opgewekt kunnen worden dan wij aan het scenario hebben
toegewezen. Hierdoor zou iemand een lage score geven op de vraag in hoeverre hij/zij zich somber voelt, terwijl diegene zich eigenlijk wel heel verdrietig voelde. Er zou hier dan wel sprake zijn van emotioneel redeneren (verdriet), maar geen emotioneel redeneren op basis van somberheid, waardoor de proefpersoon alsnog een lage score invult. Dit zou eenvoudig kunnen worden opgelost door de (sturende) antwoordopties weg te laten en de proefpersoon zelf een antwoord te laten formuleren. De lage scores op emotioneel redeneren zou ook verklaard kunnen worden door het feit dat de scenario’s alledaagse beschrijvingen waren en niet heel bedreigend geschreven waren, waardoor er geen grote
verschilscores tussen scenario’s met emotie en scenario’s zonder emotie gerapporteerd zijn. Daarnaast kunnen de antwoorden op een andere manier geïnterpreteerd worden dan in de opzet bedoeld was. Dit wil zeggen:
proefpersonen lijken de antwoorden heel erg toegewezen te hebben aan de desbetreffende situatie. Proefpersonen hebben daarmee zichzelf als incompetent beschreven in die situatie. Met dit onderzoek werd getracht te meten hoe
mensen zich in het algemeen zouden voelen, na een betreffende beschrijving. De manier waarop mensen in dit onderzoek geredeneerd hebben was daarmee functioneel en werd niet voldoende door emoties beïnvloed om tot emotioneel redeneren te leiden. In vervolgonderzoek kan hiermee rekening gehouden worden door twee antwoordopties onder scenario’s weer te geven. Enerzijds: in
hoeverre voelt u zich incompetent na deze situatie? Anderzijds: in hoeverre voelt u zich incompetent in het dagelijks leven, dus ook in andere situaties? Op deze manier wordt er niet alleen een gedachte opgeroepen bij desbetreffende situatie, maar in het algemeen.
In vervolgonderzoek dient er aandacht besteed te worden aan de
betekenis van de scenario’s en bijbehorende antwoordmogelijkheden. Het is dan van belang om stil te staan bij de betekenis van de verschilscore op de scenario’s, namelijk de maat voor emotioneel redeneren. Tenslotte dient er rekening
gehouden te worden met de doelgroep en daarmee de steekproef van het onderzoek: depressieven, en de grootte van deze steekproef. Alleen op deze manier kan er in vervolgonderzoek duidelijker aangetoond worden in hoeverre emotioneel redeneren een rol speelt bij het instandhouden van de depressieve klachten.
Het belangrijkste is dat onderzoekers zich na het lezen van de ze studie bewust worden van het feit dat er meerdere (instandhoudende) processen voor depressie zijn. Dat er naast disfunctionele cognitieve processen meer
instandhoudende factoren voor depressie zijn, dan reeds onderzocht is. Kennis van alle instandhoudende factoren van depressie kunnen bijdragen aan het verbeteren van behandelingen voor depressie. Lommen, Engelhard, van der Hout & Arntz (2013) hebben op basis van emotioneel redeneren bijvoorbeeld al een betekenisvolle behandeling ontwikkeld voor mensen met spinnenfobie. Het is dus mogelijk om behandelingen te ontwikkelen of zinvol aan te passen met de kennis van emotioneel redeneren. Wel kan het zijn dat dit type behandeling minder geschikt is om meer over onderliggende processen bij depressie te weten te komen, aangezien somberheid een complexere emotie is als angst.
Als ook met deze laatste methodische suggesties geen bewijs wordt gevonden voor emotioneel redeneren bij depressie, kunnen onderzoekers zich beter focussen op alternatieve processen, zoals disfunctionele cognitieve processen als beperkt werkgeheugen en disfunctionele emotionele ervaringen, waar al meer onderzoek naar gedaan is.
Literatuurlijst
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.,). doi:10.1176/appi.books.9780890423349
Arntz, A., Rauner, M., & Hout, M. van den. (1995). If I Feel Anxious, There Must be Danger: Ex-‐consequentia reasoning in inferring danger in anxiety disorders. Behavioural Research and Therapy, 33, 917-‐925.
Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. (1961). An Inventory for Measuring Depression. Archives of General Psychiatry, 4, 561-‐571.
Berle, D., & Moulds, M. L. (2013). An Experimental Investigation of Emotional Reasoning Processes in Depression. British Journal of Clinical
Psychology, 52, 316-‐329.
Braet, C., Wante, L., Van Beveren, M., & Theuwis, L. (2015). Is the cognitive triad a clear marker of depressive symptoms in youngsters? Eur Child Adolesc
Psychiatry, 24, 1261-‐1268.
Hanson, K., Webb, T. L., Sheeran, P., & Turpin, G. (2016). Attitudes towards Self-‐help Treatments for Depression in Comparison to Psychotherapy and
Antidepressant Medication. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 44, 129-‐ 139.
Joormann, J., & Vanderlind, W. M. (2014). Emotion Regulation in
Depression: The Role of Biased Cognition and Reduced Cognitive Control. Clinical
Psychological Science, 2, 402-‐421.
Liverant, G. I., Kamholz, B. W., Sloan, D. M., & Brown, T. A. (2011).
Rumination in Clinical Depression: A Type of Emotional Suppression? Cognitive
Lommen, M. J. J., Engelhard, I. M., Hout, M. A., van den., & Arntz, A. (2013). Reducing Emotional Reasoning: An experimental manipulation in individuals with fear for spiders. Cognition and Emotion, 27, 1504-‐1512
Nolen-‐Hoeksema, S., & Aldao, A. (2011). Gender and Age Differences in Emotion Regulation Strategies and their Relationship to Depressive Symptoms.
Personality and Individual Differences, 51, 704-‐708.
Mezo, P. G., & Baker, R. M. (2012). The Moderating Effects of Stress and Rumination on Depressive Symptoms in Women and Men. Stress and Health, 28, 333-‐339.
Patten, S. B., Williams, J. V. A., Lavorato, D. H., Bulloch, A. G. M., Wiens, K., & Wang, J. (2016). Why is Major Depression Prevalence Not Changing? Journal of
Affective Disorders, 190, 93-‐97.
Pössel, P., & Winkeljohn Black, S. (2014). Testing Three Different Sequential Mediational Interpretations of Beck’s Cognitive Model of the Development of Depression. Journal of Clinical Psychology, 70, 72-‐94. Raes, F., Hermans, D., & Eelen, P. (2003). The Dutch Version of the
Ruminative Response Scale (RRS-‐NL) and the Rumination on Sadness Scale (RSS-‐ NL). Gedragstherapie, 36, 97-‐104.
Szasz, P. L., Szentagotai, A., & Hofmann, S. G. (2011). The Effect of Emotion Regulation Strategies on Anger. Behaviour Research and Therapy, 49, 114-‐119. Verwoerd, J., de Jong, P. J., Wessel, I., & van Hout, W. J. P. J. (2013. If I feel disgusted, I must be getting ill: Emotional Reasoning in the Context of
Contamination Fear. Behaviour Research and Therapy, 51, 122-‐127.
