University of Groningen
Anchoring Roman Power in the Greek World
Pagkalos, Manolis
Published in:
Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
2020
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Pagkalos, M. (2020). Anchoring Roman Power in the Greek World: The Political Culture of Roman Athens.
Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie, 64, 52.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
TMA 64, 2020
32ste jaargang Prijs los nummer: €12,-
Het Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie is een onafhankelijk tijdschrift dat aandacht besteedt aan actueel archeologisch onderzoek in de mediterrane wereld, in het bijzonder verricht vanuit Nederland en België. Bijdragen van lezers kunnen al dan niet verkort door de redactie worden geplaatst. TMA verschijnt twee keer per jaar. Opgave kan schriftelijk of via onze website. Een abonnement kost €20,-. Studenten betalen €15,- (onder vermel-ding van studentnummer).
Het abonnement loopt van 1 januari tot en met 31 december en wordt automatisch verlengd, tenzij een maand van tevoren schriftelijk is opgezegd.
Adres:
Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie Poststraat 6
9712 ER Groningen
Bankgegevens:
Stichting ter Ondersteuning Oudheidkundig Onder zoek IBAN: NL14INGB0005859344 BIC: INGBNL2A KvK: 41014777 TMA online: – tijdschrift@mediterrane-archeologie.nl – mediterrane-archeologie.nl – rug.academia.edu/ TMATijdschriftvoorMediterraneArcheologie – facebook.com/mediterranearcheologie Redactie:
Remco Bronkhorst, Sjoukje Kamphorst, Rian Lenting, Fardau Mulder, Yannick de Raaff, Iris Rom, Caroline van Toor (hoofdredacteur), Robin van Vliet, Marcello de Vos.
Proofreader English papers: Annette Hansen Adviesraad:
Prof. dr. P.A.J. Attema (RUG) Prof. dr. G.J.M.L. Burgers (VU) Prof. dr. R.F. Docter (UGent) Prof. dr. E.M. Moormann (RU) Prof. dr. J. Poblome (KULeuven) Dr. W.D.J. van de Put (NIA) Dr. T.D. Stek (KNIR) Prof. dr. M.J. Versluys (UL) Dr. G.J.M. van Wijngaarden (UvA)
Ontwerp omslag: Marcello de Vos Opmaak binnenwerk: Hannie Steegstra
TMA komt tot stand in samenwerking met Barkhuis Publishing, Eelde
ISSN 0922-3312 81999/SOOO
Inhoudsopgave
Artikelen
Crisis in prehistorisch Syrië, 8200 jaar geleden?
Hans van der Plicht & Peter Akkermans 1 Een nieuwe datering van de Santorini-eruptie
en haar gevolgen voor de Minoïsche beschaving
Fred Woudhuizen 8
Onder de vulkaan en ver daarbuiten.
Effecten van de Bronstijderuptie van Monte Somma-Vesuvius op bewoning en landgebruik in de Campaanse
en Pontijnse kustvlakten
Peter Attema & Martijn van Leusen 14 Crisis in het Romeinse Rijk, 249-268 na Christus
Lukas de Blois 24
Crisis of metamorfose?
Het einde van de Bronstijd in de oostelijke Mediterranée
Jorrit Kelder 31
Recensies
From ‘LUGAL.GAL’ to ‘Wanax’. Kingship and political organisation in the Late Bronze Age Aegean
Youp van den Beld 39
Silk Roads: Peoples, Cultures, Landscapes
Peter Attema 42
The Archaeology of Late Bronze Age Interaction and Mobility at the Gates of Europe.
Iris Rom 45
TMA 64 (2020)
Vervolg recensies
Social Interactions and Status Markers in the Roman World
Caroline van Toor 48
Introducties op lopend onderzoek
Afratì-Arkades (Crete) between the Early Iron Age and Orientalizing Period
Giacomo Fadelli 51
Anchoring Roman power in the Greek world: the political culture of Roman Athens
Manolis Pagkalos 52
Een duik in het verleden: zeeschildpadden uit het oostelijke Middellandse Zeegebied
Willemien de Kock 53
Spatial organisation, fragmentation and development of city-states in Central Crete (Late Minoan II – Hellenistic period)
Quentin Drillat 54
Hellenistic and Roman landscapes of Southern Italy: integration and comparison of field survey data for settlement and land use analysis
Zoals we het afgelopen jaar hebben gemerkt, heeft een crisis enorme impact op het dagelijks leven. Hoe zal de huidige pandemie archeologische zichtbaar zijn over een paar duizend jaar? Het virus tast het skelet en de tanden nauwelijks aan, dus daaraan zullen archeologen niet kunnen afleiden dat iemand gestorven is aan de gevolgen van COVID-19. Hoe wordt een crisis dan wel zichtbaar in het archeologisch materiaal?
De artikelen in dit themanummer van onze 32ste jaar-gang laten zien dat veranderingen een goede indicator kunnen zijn van een crisis. De auteurs laten echter ook zien dat de correlatie oorzaak-gevolg moeilijk aan te to-nen is (Van der Plicht & Akkermans, Woudhuizen), dat een crisis vele oorzaken kan hebben (Kelder en De Blois), maar dat het ook bijzonder lastig kan zijn om gevolgen van een crisis in kaart te brengen (Attema & Van Leusen). Verschillende auteurs belichten daarnaast dat crises ook innovatie en positieve verandering teweeg kunnen bren-gen.
We openen het nummer met een bijdrage van Hans van der Plicht en Peter Akkermans. Zij bespreken Tell Sabi Abyad, een Neolithische site in Syrië. In de periode na een ijstijd traden er op de tell na 6200 voor Christus grote sociale en economische veranderingen op. Hoewel klimaatverandering vaak genoemd wordt als oorzaak van culture collapse, beargumenteren de auteurs dat in het geval van de tell moeilijk van een crisis gesproken kan worden.
Vervolgens trekken we Syrië naar het westen, naar de Egeïsche Zee in de Bronstijd. Het is leuk om u hierbij te realiseren dat we een sprong in de tijd van zeker 4000 jaar maken. Er zit dus grofweg net zoveel tijd tussen de besproken gebeurtenissen van het Neolithicum en de Bronstijd, als tussen de Bronstijd en het jaar waarin we zelf leven.
In dit tweede artikel laat Fred Woudhuizen zien dat er veel discussie kan zijn over de oorzaak van grote ver-anderingen. Woudhuizen behandelt de veelbesproken kwestie van de datering van de Santorini-eruptie. In na-volging van Marinatos, de opgraver van Santorini, geeft Woudhuizen aan dat er kanttekeningen te plaatsen zijn bij de datering van de eruptie. Hij pleit voor een datering rond 1450 voor Christus en interpreteert daarom een aantal grote ontwikkelingen uit de daaropvolgende de-cennia als gevolg van de Santorini-eruptie.
De bijdrage van Peter Attema en Martijn van Leusen betreft de resultaten van hun onderzoek naar de
gevol-gen van een uitbarsting van de Monte Somma-Vesuvius rond 1900 voor Christus, de zogenaamde Avellino-eruptie. Attema en Van Leusen onderzoeken of de be-woners van het getroffen gebied naar de noordelijker gelegen Pontijnse vlakte waren getrokken om daar een nieuw bestaan op te bouwen. De auteurs laten zien dat het landschap van de vlakte weliswaar geschikt was voor exploitatie, maar dat er geen aanwijzingen zijn dat de bevolking hier daadwerkelijk naartoe is getrokken. Het artikel is een mooie illustratie van de complexiteit van de reconstructie van gebeurtenissen uit het verleden.
Het enige artikel in dit nummer over gebeurtenissen na Christus is de bijdrage van Lukas de Blois. Hij be-spreekt een crisisperiode van dertig jaar in het Romeinse Rijk in de derde eeuw. Het zal de lezer snel duidelijk wor-den dat dit in veel grotere mate gebaseerd is op geschre-ven bronnen dan de andere artikelen in dit nummer. Het gaat daarbij niet alleen om werken van literaire auteurs, maar ook om papyri en inscripties. De Blois zet uiteen dat de crisis een samenloop was van gebeurtenissen die el-kaar versterkten en dat militaire en bestuurlijke hervor-mingen het rijk uiteindelijk uit de crisis hielpen.
De Blois’ observatie dat meerdere gebeurtenissen bij-droegen aan het ontstaan van een crisis komt ook naar voren in de bijdrage van Jorrit Kelder. Hij bespreekt de oostelijke mediterrane wereld in de dertiende en twaalfde eeuw voor Christus: een periode die wordt ge-kenmerkt door de vernietiging en het verval van grote bestaande rijken – een crisis. Kelder verschuift de aan-dacht naar een aantal recente ontdekkingen en nieuwe interpretaties van archeologische materiaal die bijvoor-beeld wijzen op technologische innovaties in de scheeps-bouw en mogelijk op de ontwikkeling het Griekse schrift. Er was weliswaar een crisis, maar er waren ook positieve ontwikkelingen.
Wederom kunt u het lezen van artikelen afwisselen met een aantal recensies en introducties, die grotendeels losstaan van het thema. Ik kan u ten slotte van harte aan-bevelen om ook een blik te werpen op de aankondiging van TMA Supplement 2, enkele bladzijden verderop. Namens de redactie wens ik u veel leesplezier.
TMA 64 (2020) Advertentie
Taalhuis Amsterdam neemt je mee naar de wereld van
Puccini, Griekse eilanden, Spaanse paella, Franse chansons
en Arabische kruiden. In de taalcursussen laten (native
speaker) docenten je op een speelse en creatieve manier
kennis maken met de prachtige talen van de Mediterranée.
ARABISCH
FARSI
FRANS
GRIEKS
HEBREEUWS
ITALIAANS
LATIJN
SPAANS
TURKS
Taalhuis
Amsterdam
HUIS VOOR MEDITERRANE TALEN
www.taalhuisamsterdam.nl
info@taalhuisamsterdam.nl
In 2021 werkt het Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie samen met de organisatoren van het congres
Scapecon 2020 aan een extra publicatie uit, getiteld
TMA Supplement 2
Breaking Boundaries: connecting the Aegean Bronze Age
De relaties van mensen met elkaar, hun spullen en hun omgeving zijn ontzettend dynamisch. Ze
wor-den continu aangepast, onderhandeld en gemanipuleerd, afhankelijk van hun context en de motieven
van de belanghebbende partijen. In dit supplement staan deze relaties tijdens de Egeïsche Bronstijd
centraal. Verschillende bronnen passeren de revue (o.a. aardewerk, graven, glyptiek en
schilderin-gen) om erachter te komen hoe zij de verbinding vormden tussen mensen, dingen en het landschap
waarin zij zich bewogen.
Details
De publicatie verschijnt komende zomer in een kleine oplage, volledig in kleur en op A4-formaat,
zoals u dat van TMA gewend bent. Het supplement zal ca. 100 pagina’s tellen en zal Engelstalig zijn.
Naast een tiental artikelen bevat de uitgave introducties van onderzoekers in Nederland die zich met
de Egeïsche Bronstijd bezighouden.
Bestellen?
Stuur uiterlijk 31 mei 2021 een e-mail naar tijdschrift@mediterrane-archeologie.nl, met uw naam,
het aantal te bestellen exemplaren en het verzendadres. TMA-abonnees betalen €10,- per exemplaar;
niet-abonnees betalen €15,- per exemplaar. Verzendkosten zijn bij de prijs inbegrepen.*
Meer details zijn te vinden via de website van TMA (tijdschrift.mediterrane-archeologie.nl) en
Scapecon 2020 (scapecon2020.sciencesconf.org).
* TMA-supplementen verschijnen onregelmatig en maken geen deel uit van het abonnement op het reguliere tijdschrift. Tijdens de zevende jaargang, in 1994, kwam het eerste TMA-supplement uit, ook naar aanleiding van een symposium. Deze uitgave was getiteld Tussen stromingen en stormen.
TMA 64 (2020) Advertentie
52
This project is part of the OIKOS Anchoring Innovation research initiative and explores the political culture of Roman Athens (ca. first century BC – AD first century). It focuses on the political language and discourse of the Athenians as attested mainly in the epigraphic evidence to respond to the critical question: how did the Athenians anchor Roman rule in their political culture?
Athens held a prominent role in classical antiquity and was the central locus for many historical events. From the beginning of the Hellenistic period, the Athenians struggled against subjugation to different factions of the Macedonians and had to reconsider their role in Greek affairs. Similarly, the very notion of ‘democracy’ was under pressure as the Athenian democratic polity shifted accordingly, from short-lived democracies to outright oli-garchies. One common factor in Athenian history both in periods of relative autonomy and periods of subjugation is the need to embed political innovations in familiar narra-tives, adapting the polis’ past to the needs of the present.
Already from the second century BC, Athens became in-evitably involved in the historical developments of Roman expansion to the East. A critical date for Athenian and Roman relations is the sack of the polis by L. Cornelius Sulla in 86 BC. It is possible to interpret this event as the beginning of hard Roman rule over Athens, and it is an excellent vantage point to explore the impact of Roman rule on Athenian political and cultural practices, which is the main topic of this research project. By anchoring political changes and innovations in selected aspects of their pre-existing political culture and civic narratives, the Athenians were able to reinvent their civic tradition and to reform their cultural memory.1 Interestingly, for
instance, Harmodios and Aristogeiton appear on the re-verse of coins minted soon after the sack of Athens. The Tyrannicides, who became the symbols of Athenian dem-ocracy since the fifth century BC for overthrowing the tyr-anny of the Peisistratidai, once again allude here to the end of the ‘tyrannical’ rule of Aristion and Mithridates, manifesting clear links to Athenian past and imaginary (see figure 1).2
We can trace similar processes of anchoring in the for-mulation of civic decrees and the expanded diplomatic networks that the Athenians cultivated for personal and civic expediencies. Anchoring innovation in traditional language and practices was both a means of solidifying the sense of co-belonging at home (civic level) and ele-vating the status of the polis abroad. The appropriation of changes in Athenian public discourse also became a potent diplomatic tool, which benefitted the polis at an internal,
ideological level and its relations with external agents and centres of power.
The current project explores the modes of anchoring Roman rule in Athens before and after Sulla, distinguish-ing between soft and hard forms of power. It critically evaluates the evidence (epigraphic, textual, numismatic, and archaeological) to trace the patterns of change in the Athenian political discourse and practice. The outcome of this project will be a prelude to further discussions on the language – the quintessential element of political culture – and practices of Empire, whereby power was negotiated between Rome and its subjects in the Eastern Mediterranean. Whereas the current project approaches how the Athenians anchored innovations in their polit-ical discourse, one should also question how and in what terms and vocabulary the Romans anchored their rule in the civic traditions and cultural politics of the eastern provinces.
Manolis Pagkalos (m.pagkalos@rug.nl) is lecturer in
An-cient History and research fellow at the Anchoring In-novation Research Agenda (OIKOS) in the Department of Ancient History at the University of Groningen. He has previously taught at the School of Archaeology & Ancient History, University of Leicester (2014-2020), where he ob-tained his PhD degree (2018).
Endnotes
1 Assmann, J. 2011, Cultural memory and early civilization:
writing, remembrance, and political imagination, Cambridge
University Press, Cambridge.
2 Mørkholm, O. 1984, “The chronology of the New Style coin-age of Athens”, Museum Notes, vol. 29, pp. 29-42.
Anchoring Roman power in the Greek world: the political culture of
Roman Athens
Postdoctoral research project (University of Groningen & OIKOS Anchoring Innovation
Research Agenda), Manolis Pagkalos
Figure 1. AR Athenian New-Style tetradrachm (17.42g; ca. 84/3 BC?). On the reverse, one can notice the figures of Harmodios and Aristogeiton on the right (figure American Numismatic Society 1944.100.24898, bequest of E.T. Newell).
