198 PEDAGOGISCHE STUDIËN 2005 (82) 198-199
De zorg om kwaliteit van het onderwijs legitimeert het bestaan en de werking van heel wat onderwijsondersteunende en onder-wijscontrolerende commissies en instanties. Ze verantwoordt tal van instrumenten en praktijken die in verhoogd tempo op de “on-derwijsmarkt” komen. Die aandacht voor onderwijskwaliteit is ook weerspiegeld in de onderzoeksagenda van het Vlaams onder-wijsonderzoek. Onderzoek naar interventies om onderwijskwaliteit te verhogen, onder-zoek om de onderwijskwaliteit in kaart te brengen, studies naar de relatie tussen onder-zoek en de evolutie van de onderwijskwali-teit, etc., zijn aan de orde van de dag. Noch-tans is onderwijskwaliteit een problematisch begrip dat op veel uiteenlopende wijzen be-tekenis krijgt. Een en ander resulteert in berichtgeving, rapporten en publicaties met uiteenlopende, voor het publiek soms tegen-strijdig lijkende bevindingen over de effecti-viteit en kwaliteit van onderwijs. Het bestuur van het Vlaams Forum voor Onderwijsonder-zoek (VFO) en de congrescommissie vonden dit reden genoeg om “De kwaliteit van het onderwijs onderzocht” te kiezen als thema voor editie 2004 van de jaarlijkse VFO-stu-diedag.
Hoewel de VFO-studiedag in de eerste plaats wordt opgevat als een wetenschappe-lijk forum waar onderwijsonderzoekers uit Vlaanderen elkaar hun onderzoekswerk kun-nen voorleggen, trekt de studiedag steeds meer “gebruikers” van wetenschappelijk on-derzoek. Op de studiedag van 2004 waren vooral pedagogische begeleidingsdiensten en onderwijsinspectie sterk vertegenwoordigd.
In zijn ‘keynote’ schetst Peter Van Petegem
onderwijskwaliteit meteen als een subjectief,
evolutief, contextgevoelig en manipulatief begrip. In een overzicht van maatschappelij-ke veranderingen in de laatste vier decennia en hun impact op de verwachtingen ten aan-zien van onderwijs, toont hij aan hoe
onder-wijsonderzoekers deze trends volgen in hun keuze van onderzoeksthema’s. De opvatting over kwaliteit evolueerde mee. Dat onder-wijsonderzoek omwille van de financierings-stromen zeer sterk wordt bepaald door be-leidsgeoriënteerde thema’s, versterkt nog het contextgevoelige en evolutieve karakter. Be-leidsgericht onderzoek is overigens meestal van korte duur. Dit heeft een aantal gevolgen, onder andere een groot verloop van onder-zoekers, en weinig kans op cumulatie van re-sultaten en inzichten. Veel onderzoeksgeld stroomt naar onderzoek over de output van onderwijs, en in het bijzonder naar inter-nationaal vergelijkend onderzoek (PISA, ISUSS, TIMSS). Ook in de internationaal vergelijkende rapporten waarin over deze ge-gevens wordt gerapporteerd, zoals “Educa-tion at a glance”, is niet altijd even duidelijk welke opvatting over kwaliteit van onderwijs het referentiekader vormt.
De lezing werd besloten met het proble-matiseren van de relatie tussen onderwijson-derzoek en onderwijspraktijk. De spreker be-pleit onder meer het financieren en opvolgen van implementatie van beleidsgericht onder-zoek, het stimuleren van vraaggestuurd on-derzoek vanuit scholen, het vormen van kennisgemeenschappen van onderzoekers, lerarenopleiders en -begeleiders, en leraren, faciliteiten voor kennismanagement binnen onderwijsinstellingen en het verhogen van de toegankelijkheid van onderzoeksgegevens via databanken.
Tijdens de keynote werd een zestal stel-lingen ter discussie gesteld. Vooral de stelling “Onderzoek naar onderwijskwaliteit behoeft geen legitimering. Ook al beperkt het zich tot het makkelijk meetbare, zelfs het meetbare is reeds bijzonder waardevol voor beleid en praktijk” ontlokte commentaar in het debat dat de studiedag afsloot.
In voor- en namiddag werden in zes paral-lelsessies een symposium en 16
geselecteer-VFO-bulletin
De kwaliteit van het onderwijs onderzocht
Verslag VFO-studiedag 26 november 2004
199 PEDAGOGISCHE STUDIËN
de papers gepresenteerd. Het centrale thema “Onderwijskwaliteit” werd daarbij vanuit verschillende invalshoeken benaderd. De pa-pers werden thematisch gegroepeerd in de volgende subthema’s: “De rol van assess-ment inzake kwaliteitsbewaking en -verho-ging”, “Kwaliteitstoename in het hoger onderwijs via alternatieve werkvormen en begeleiding, prestaties van leerlingen, vak-overstijgende kwaliteitsindicatoren” en “In-terne kwaliteitszorg in het hoger onderwijs”. Het symposium over leerwinst als indicator van onderwijskwaliteit was echter - in aantal deelnemers - het meest succesvol. In dit sym-posium werd het begrip leerwinst vanuit het onderwijsbeleid, vanuit onderzoek in het Vlaams secundair onderwijs en vanuit me-thodologisch standpunt kritisch bekeken.
Dia’s en teksten van deze studiedag zijn vanaf februari 2005 terug te vinden op de website: http://www.vub.ac.be/IDLO/vfostu diedag.
Nadine Engels Voorzitter van de Studiedag
