De decimale schaal voor vegetatiekundige opnamen van permanente kwadraten

101

Dedecimaleschaal voor vegetatiekundigeopnamenvanpermanentekwadraten

door

G.Londo

(Rijksinstituut

voorNatuurbeheer,Leersum—

RIN-mededeling

no. 132)

In de

_{vegetatiekunde}

worden verschillende schalen

_gebruikt

omde

_{bedekkingsgraad}

en/ofabundantievan

plantesoorten

te noteren. Hetmeest bekenden toegepastis de

gecombineerde schatting

vanBRAUN-BLANQUET(1951).Dezeschaal leent zich

_goed

voor het

_{ruimtelijke vegetatieonderzoek}

(onderanderevoor

_{syntaxonomische}

doeleinden), doch wie zich

_{gaat wijden}

aan

temporele

studies zal

_spoedig

bemerken dat de inter-vallenvandeze schaal daarvoor inde

_regel

te

_{grof zijn.}

Alleenwanneerzichzeergrote

veranderingen

in de

_vegetatie

voordoen,zoals in het

_begin

van eensuccessie,kanmen

metde

_{gecombineerde schatting}

_{nog uit de}voeten.

Geringe veranderingen

in

bedek-kingsgraad zijn

niet

_goed

te

registreren.

Dat heeft ook deauteurondervonden nadat

hij

in 1958

_zijn

successie-onderzoek van

duinvalleivegetaties

had

102

In Nederland heeft deze

_{gemodificeerde}

schaal van

Braun-Blanquet

ruime

toepas-sing gevonden.

Ook deauteur heefter

jarenlang

mee

gewerkt. Zolang

het slechts

_ging

om het makenvan opnamenen het

_rangschikken

daarvan intabellen,voldeed deze schaal. De

_{moeilijkheden}

ontstonden toen er

berekeningen

moesten worden

uitge-voerd. Wanneermen op basis van de

_{bedekkingsgraad}

differentie-en

veranderings-quotiënten

of_spectra van

sociologische

groepenenlevensvormen wil berekenen(zie LONDO, 1971),dan dientmende schaal tetransformeren in waarden die ineen

juiste

verhouding

staan tot de reële

_{bedekkingspercentages.}

Bovenvermelde

_verfijnde

schaal is niet

bevredigend

in

_eenvoudige

waardente trans-formerenwaarmee het

gemakkelijk

iste rekenen (de doorBarkman,

Doing

&

Segal

gegeven

omrekeningswaarden

1 t/m 10 kunnen hiervoor niet

gebruikt

worden omdat deze sterkvan de

_{werkelijke bedekkingsverhoudingen}

_afwijken).

De bezwaren van de

_verfijnde

schaalvan

Braun-Blanquet

zijn

dus de

_volgende:

Het transformeren kost

_tijd

en

_vergroot

de kans op fouten.

De

_{getransformeerde}

waarden

_zijn

niet

_eenvoudig

_genoeg,waardoor de

_rekentijd

en

de _{kans op}foutentoenemen.

Verder is heteen

tekortkoming,

dat

_bij

de

_symbolen

+ren2m geen

bedekkingsin-tervallen

_analoog

_aan

_lp,

la_en lbbestaan.

Voor het successie-onderzoek heeft dit als

_logische

_consequentie

dat men voor efficiënten

nauwkeurig

werkeneenschaal

_nodig

heeft dieaan de

_volgende

eisen moet voldoen:

1. De schaalmoet voldoende

_{fijn zijn.}

2. De

_{symbolen (cijfers)}

_vande schaalmoetenin

_verhouding

staan tot de reële

bedek-king.

De

_{bedekkingswaarden zijn}

dan identiekaande

bedekkingssymbolen

en trans-formerenten behoevevan

berekeningen

is dan niet

_nodig.

3. De

_{bedekkingsgraad}

ende abundantiemoeten strikt

_gescheiden

worden

_bepaald.

Het is niet

_logisch

omzulke

_{onvergelijkbare}

kenmerken in één kwantitatieve schaal samente

brengen.

4. De

_symbolen

moeten zo

eenvoudig mogelijk zijn.

Voorzover deauteur heeft kunnen nagaan is de schaal oppag. 103 de

_enige

dieaan alle bovenvermelde eisen voldoet.

Deze schaal is een modificatievan de decimale schaal die DOING KRAFT (1954) vroeger heeft

_voorgesteld

en die sinds vele

_jaren

door verschillende Nederlandse successie-onderzoekers(o.a.Dr.W.G. Beeftink,Dr. C. G.vanLeeuwenen Ir. S.van der Werf) in vele

_{vegetatietypen}

is

toegepast.

De

symbolen

worden hier iets anders

geschreven

dan

_{bij Doing}

Kraft,

namelijk

1, 2, 3, enz. in

plaats

van01, 02, 03, enz. Beneden5% werden drie

_{bedekkingsintervallen}

_gecreëerd.

Deze _gevensamen metde vier

_{abundantie-symbolen}

in totaal twaalf

_mogelijke

combinaties. Boven een

bedek-kingspercentage

van 5% worden geen abundanties

genoteerd.

Het aanduidenvan de Een

_oplossing

vandeze

_moeilijkheid

kan

_gevonden

wordeninhet

_verfijnen

van een bestaande schaal. Zo

_verfijnden

SEGAL & BARKMAN (1960)de schaal van

Braun-Blanquet, waarbij

onder andere de

_hogere

intervallen intweeënwerden verdeeld (aan-gegevenmeta enb) enbeneden5% de intervallen< 1%, 1—3%en3—5%

(resp.

aan-gegevenmetp,a enb)werden onderscheiden. Korte

_tijd

later veranderden

_zij

hieraan enkele

_kleinigheden

(BARKMAN,DOING &SEGAL, 1964).

103

abundantiemet eenletter werkt

_{overzichtelijk}

envoorkomt

_{onjuiste interpretaties (bij}

de

verfijnde

schaal van

Braun-Blanquet

kunnen letters en

cijfers

zowel

_betrekking

hebben op abundantie als op

bedekkingsgraad).

Bij berekeningen

leze men de sym-bolen .1, .2 en .4 als 0,1, 0,2 en0,4.De soorten met een

bedekkingspercentage

van < 1% worden dus

_{bij berekeningen}

iets

_{overgewaardeerd,}

doch het is

_weinig

zinvol om voor deze

_categorie

met een extra decimaalte_{gaan werken.} Het

_symbool

10 (95 —100%)wordt iets

_{overgewaardeerd,}

maarook hier heeft het

_weinig

zin hetanders tekwantificeren. Het

_symbool

10 heeft,hoewel het

_sporadisch

toegepast wordt, be-tekenisvoorsoorten die

_(vrijwel)

de

_{gehele oppervlakte}

bedekken in meestal

soorten-arme

_{vegetaties. Bij}

zeer

hoge bedekkingspercentages

zijn

kleinere intervallen(hierdus 5%)weerbeterte schatten dan b.v.

bij

70%;men schat dan

namelijk

hetpercentage vande nietdoor de betreffendesoort

_{begroeide oppervlakte.}

Omdat de schaal

_{correspondeert}

metde

_{bedekkingspercentages}

(1=_10%)iseen

ver-gelijking

vandesomder

bedekkingswaarden

van de

plantesoorten

ineen kwadraat

metde totale

_bedekking

vande betreffende

vegetatielaag

zeer

gemakkelijk.

Wanneer

DECIMALE SCHAAL

symbolen

schaal

Braun-Blanquet

symbool

bedekking

aanvulling

.1

<1%

.

=

_r(raro)

=

sporadisch

p

(paululum)

=

weinig talrijk

a

_(amplius)

=

_talrijk

m(multum) =zeer

_talrijk

+ 1 .2 1-

_3%

.4 3-

_5%

2 1 5-

15%

1— =0,7 -

bedekking

5

—10%

1+= 1,2=

_{bedekking 10—15%}

2 15—

_25%

3 25—

_35%

3 4 35—

45%

5 45—

_55%

5—= 5+ = =

bedekking

45

—50%

=

bedekking 50—55%

4 6 55—

_65%

7 65—

_75%

bedekking

>

5%:

aantal individuen

willekeurig

8 75—

85%

5 9 85—

_95%

10

_95—100%

104

deze laatste b.v.60%

bedraagt,

moetdesomminstens 6

_zijn

(dezeis vaak

_hoger

omdat de

plantesoorten

elkaar meestal

_gedeeltelijk

overdekken).

Teneinde de schaal

_{volledig vergelijkbaar}

temaken met die van

Braun-Blanquet

wordt sinds 1974 het

cijfer

5

genoteerd

als 5—of 5+. De decimale schaal is daardoor

altijd

in dievan

Braun-Blanquet

teherleiden,

_hetgeen

onder anderevoor

syntaxono-misch onderzoek voordelen heeft(ineen tabel kan dan één schaal worden

gebruikt).

Voor mathematische

bewerkingen

hebben de + en—

geenbetekenis.

Over determ „decimale schaal" _nogeen korte

_toelichting.

DOING KRAFT(1954)

gebruikte

dezetermalvoordeschaal die bovende 5%

10-delig

is. Doorde hier ge-creëerde

bedekkingsintervallen

onder de5% is de schaal wat de

_{bedekkingsgraden}

betreft

_{13-delig geworden.}

Alle

_{bedekkingssymbolen}

van de schaal

_{corresponderen}

evenwelmetde waardenvande

cijfers

inonsdecimale stelsel en

daarbij

wordentwee decimalen

_gebruikt.

Daarom is de term „decimale schaal" zeer

toepasselijk

en

duidelijk.

Het is

_mogelijk

omde decimale schaal

_{gemodificeerd}

toe te_passen. Indienmen in

bepaalde gevallen

het intervaltussen5 en 15%te_{groot vindt,} kan dit als

volgt

onder-verdeeld worden:

1—_:

bedekkingsgraad

5—10%

1+ :

bedekkingsgraad

10

_—15%

Bij berekeningen

kanmenofwel 1—en 1 + als 1 rekenen,ofwelde 1—als0,7ende 1+ als 1,2kwantificeren. Pastmendeze intervallenvan5% consequenttoe, dan kan menin

_plaats

van1—en1+ als

symbolen

0,7en1,2

schrijven

(andersvoldoet de schaal nietmeer aande onder

_punt

2

_gestelde

voorwaarde).De

_{bedekkingswaarden}

0,1 —0,2 —0,4 —0,7 — 1,2— 2_{vormen een}min of_meer

logarithmische

reeks. Boven de 2

verloopt

de schaal lineair.

Wanneer de schaal voor

_eenmalige

opnamen

gebruikt

wordten het

_daarbij

niet

nodig

isombeneden5%

bedekkingsintervallen

teonderscheiden, kan menvolstaan metalleen de

_{abundantiesymbolen}

tevermelden(zoalsde

_{oorspronkelijke}

schaalvan

Doing

Kraft).

Voor

_bepaalde

soorten, b.v. Orchidaceae,is het aan tebevelenom naast het sym-bool voor

bedekkingsgraad

en abundantie ook het aantal individuente noteren. Dat

_gebeurt

door het aantal tussen

_haakjes

achter het

_symbool

te

plaatsen,

b.v.:

Ophrys apifera pl(7).

Als voorbeeldvan het

gebruik

vande decimale schaal

_volgt

hierondereen deelvan eenopname uit

duinvalleivegetaties (grootte proefvlak

4m2).

Overige symbolen

(o.a. voor vitaliteitenfertiliteit)

zijn

hier

_weggelaten.

Ter

_{vergelijking zijn}

ook de

_symbolen

van de schaal van

Braun-Blanquet

vermeld.

decimale schaal schaal

_{Braun-Blanquet}

Salix repens Prunella

_vulgaris

2 2

1 2

Dactylorhiza praetermissa

a2(86) 1

Sagina

nodosa al 1

Holcus lanatus

_pl

+

Betulaverrucosa r4 +

105

Sinds 1967 wordt de decimale schaal

_{algemeen toegepast}

door het

_{Rijksinstituut}

voor Natuurbeheer,later ook door het Laboratoriumvoor

Plantenoecologie

teHaren

bij

het successie-onderzoek in het stroomdalvan de Drentsche A.

Op

de

_vergadering

van de

Arbeitsgruppe

Sukzessionsforschung

auf Dauerflachen der Internationale

Vereinigung

für

_{Vegetationskunde,}

_{die op 10}

_april

1974 in Rinteln(W.-Duitsland) werd

_gehouden

(SCHMIDT, 1974),is beslotenomde hier

_besproken

decimale schaal ook in internationaalverband te_gaan

_gebruiken.

Toepassing

van eenzelfde schaal heeft als _grootvoordeel dat de diverse onderzoek-resultaten

_onderling

veel beter

_{vergelijkbaar zijn}

danwanneer erverschillende schalen

naastelkaar worden

_gebruikt.

In het

_algemeen

moet menineen eenmaal

gekozen

methodiekzo

_{weinig mogelijk}

verandering

brengen.

Slechts wanneer een

verandering

wezenlijke

voordelen

mee-brengt,

vooral op de

lange

duur zoals

_bij

hetsuccessie-onderzoek,is deze

_geoorloofd.

De auteurheeft in het

_tijdvak

1967—1974 de decimale schaalende

_verfijnde

schaal van

Braun-Blanquet

naastelkaar

toegepast,

de laatste schaal voorde oudere kwadra-tendie al

_{lange tijd}

metdeze schaalwaren_opgenomen.

Daarbij

bleek dat de decimale schaal,

gezien

de

_logischer

intervallen,ook in het veld

_prettiger

werkt dan voornoemde

verfijnde

schaal.Mede

_gezien

de

_overige

voordelenvan de decimale schaal werd in 1974 beslotenomook

_bij

_{de oudere kwadraten op deze schaal}over teschakelen. In dat

jaar

werden deze kwadratenmet_{beide schalen opgenomen}om een

goede vergelijking

met het

_voorgaande

enhet

volgende jaar mogelijk

temaken. Menmoeter dus aan denken dat in het

_jaar

van

overschakeling

de kwadraten 2 x moeten worden opge-nomen.

Voor

opnamenvanzeer kleine deelkwadraten(b.v. van een ofenkele dm2

groot)

ontstond behoefteaan een grovere schaal diedirect

vergelijkbaar

ismetde decimale schaal.De

volgende 5-delige

schaalvoldoet hieraan

goed

enheeft als voordeel dat de

symbolen eenvoudig zijn. Bij

een

4-delige

schaalmet intervallenvan25%

zijn

de ge-middelde

_{bedekkingswaarden}

niet in

_{eenvoudige symbolen}

vanéén

cijfer

uittedrukken.

Zowel

_bij

de

_fijne

decimale schaal als

_bij

_{de hieronder vermelde grove schaal hebben} de

symbolen

dezelfde betekenis. Zo betekent het

_symbool

3 in beide

_gevallen

een

gemiddeld bedekkingspercentage

van30%.

Op

basisvan de

bedekkingsgraden

van alle deelkwadraten kan men dan

gemakkelijk

voor eensoortde

_{bedekkingsgraden}

(vol-gens de

fijne

schaal)voor het

gehele

kwadraat berekenen.

1 =

_bedekking

<1—20%,aantal individuen

willekeurig

3

=

bedekking

20— _{40%,aantal individuen}

willekeurig

5 =

_bedekking

₄₀—60%,aantal individuen

willekeurig

7 =

bedekking

60— 80%,aantal individuen

willekeurig

9 =

_bedekking

80—100%,aantal individuen

_willekeurig

Literatuur

BARKMAN,J.J.,H.DOINO & S.SEGAL,1964.KritischeBemerkungenundVorschlagezur quantita-tivenVegetationsanalyse.Acta Bot.Neerl. 13,p. 394—419.

BRAUN-BLANQUET, J.,1951.Pflanzensoziologie.2e Aufl. Wien.

106

JLONDO,G., 1971.Patroonenproces induinvalleivegetaties langseengegravenmeerin de

Kennemer-duinen. Diss. Nijmegen;tevens Verhandeling No. 2 Rijksinstituutvoor Natuurbeheer, Leersum.

SCHMIDT,W.,1974.Berichtüber dieArbeitsgruppefürSukzessionsforschungauf Dauerflachen der Internationalen Vereinigungfür_{Vegetationskunde. Vegetatio 29,p.}69 —73.

SEGAL, S. &J. J.BARKMAN,1960.Enige opmerkingenoverabundantieendominantiebijhet opnemen

vankwadraten. Jaarboek Kon. Ned. Bot. Ver. 1960,p.39—40.

Summary

The decimal scale forvegetation analyses ofpermanent plots

Formerlyforvegetation analysisof permanentplotsthe author usedthemodified scale of Braun-Blanquetwithsmaller intervals than theoriginalscale. Forcalculations onthe basisof_coverage (e.g.of difference- andchange quotients)thesymbolsof this scale have to betransformedinvalues proportionalto the real coveragepercentages.A transformation in_verysimplevalues is notpossible; socalculationsaretime-consuming.

It has become clear that foranefficient andexactanalysisofpermanentplotsascale is needed that fulfills thefollowingdemands:

1. Thescale shouldbefineenoughtoregistersmall_changesinvegetation.

2. Thesymbols (numbers)of thescaleshouldbe proportionaltothereal_coverage.The_coverage valuesarethenequaltothecoveragesymbolsandtransformationsarenot necessary.

3. Coverageand abundanceshould be determinedseparately.Itisunlogicalto combine such un-comparablecharacteristics inonequantitativescale.

4. Thesymbolsshould beassimpleaspossible.

Thedecimalscale fulfills all these demands and isappliedamongothersbythe Research Institute forNature Managementinthe Netherlands. AtthemeetingoftheWorking Groupfor Succession ResearchonPermanentPlots of theInternational SocietyforPlant GeographyandEcologythe

decision has beenmade totake up the decimalscale intheresearch program.

For theanalysisof small divisions ofapermanentplotthecoarsescale is used. This scale isdirectly comparablewith the finer decimal scale.