Sortimentsvergelijking Saintpaulia : verwerking van de resultaten 1998-1999

(1)

Proefstation voor Bloemisterij en Glasgroente ISSN 1380 - 0566 Vestiging Aalsmeer

Linnaeuslaan 2a, 1431 JV Aalsmeer Tel. 0297-352525, fax 0297-352270

SORTIMENTSVERGELIJKING SAINTPAULIA

verwerking van de resultaten 1998-1999

Project 1503-5

T. van der Wurff X. Berents E. Brabander

Aalsmeer, juni 1999

Rapport 191 wordt u toegestuurd na storting van ƒ 20, - op

banknummer 300 177 976 ten name van Proefstation Aalsmeer onder vermelding van 'Rapport 191, "Sortimentsvergelijking Saintpaulia".

(2)

INHOUD

pag. 1. INLEIDING EN DOEL 3 2. MATERIAAL EN METHODE 5 2 . 1 . Proefopzet 5 2.2. Teelt 5 2.3. Waarnemingen 6 2.4. Verwerking 7 3. RESULTATEN 8 4 . CONCLUSIE EN AANBEVELING 1 5 5. RASBESCHRIJVING 1 6

Bijlage 1. Resultaten keuring opplanting 29 21 Bijlage 2. Resultaten keuring opplanting 30 23 Bijlage 3. Resultaten keuring opplanting 31 25 Bijlage 4 . Resultaten keuring opplanting 32 27

(3)

1. INLEIDING EN DOEL

Door de NTS-commissie Saintpaulia is in 1989, in samenwerking met het Proefstation voor Bloemisterij en Glasgroente (PBG), een sortimentsvergelijking opgezet. In het onderzoek werd gedurende vier teelten per jaar het sortiment Saintpaulia onderzocht op teelten kwaliteitseigenschappen. Het teeltgedeelte vond plaats in de praktijk, op een Saintpauliabedrijf. De kwaliteitsbepalingen werden uitgevoerd op het Proefstation. Reden om een sortimentsvergelijking te starten was de slechte concurrentiepositie van de Nederlandse Saintpaulia. Het grootste probleem bij Saintpaulia tijdens de afzet is de transportgevoeligheid en dan met name de smetgevoeligheid. Smet bij Saintpaulia wordt veroorzaakt door Botrytis cinerea. Om rasverschillen, ten aanzien van de smet-gevoeligheid, duidelijk naar voren te laten komen is in 1990 onderzoek verricht naar de mogelijkheid om deze snel en goed zichtbaar te maken. Op grond daarvan is een

toetsmethode ontwikkeld. Hierbij worden bloeiende Saintpaulia één, respectievelijk twee weken in een donkere ruimte geplaatst bij 11°C en een relatieve luchtvochtigheid (rv) van 85-95%.

In 1991 is op het Proefstation, in samenwerking met de NTS-commissie Saintpaulia, een onderzoek uitgevoerd naar de invloed van de herkomst (teeltbedrijf) op de kwaliteit van het sortiment Saintpaulia. Hieruit is gebleken dat de smetgevoeligheid van Saint-paulia per ras en per herkomst verschilt. De raseffecten waren echter duidelijk groter dan de herkomsteffecten. De interactie tussen ras en herkomst was gering. Een ras dat weinig smetgevoelig was, bleek bij alle herkomsten als weinig smetgevoelig naar voren te komen. Smetgevoelige rassen kwamen bij de meeste herkomsten als smetgevoelig naar voren. Naar aanleiding van dit onderzoek is de verwachting dat bij een sortiments-opplanting op een ander bedrijf de verschillen in smetgevoeligheid tussen de rassen niet sterk zal veranderen. Wel zal hoogstwaarschijnlijk het niveau van smetgevoeligheid hoger dan wel lager kunnen liggen. De sortimentsvergelijking kon dus op één bedrijf blijven plaatsvinden.

Om een juiste uitspraak over de rassen te kunnen doen is het wel van belang dat een aantal vergelijkingsrassen in elke opplanting meegenomen werd. De vergelijkingsrassen moesten een bekende smetgevoeligheid ten opzichte van elkaar hebben. Daarnaast is het van belang dat èèn ras meerdere malen in een sortimentsopplanting meedoet. Uit de voorgaande sortimentsvergelijkingen is namelijk gebleken dat het seizoen invloed heeft op de mate van smetaantasting. Om een juiste uitspraak te kunnen doen zal daarom een nieuw ras minimaal in alle vier seizoenen, gelijktijdig met de vergelijkingsrassen, onderzocht moeten worden.

(4)

Om de rassen, onderzocht in dit vergelijkingsjaar en in de afgelopen jaren, goed met elk elkaar te kunnen vergelijken zijn een aantal vergelijkingsrassen in het onderzoek betrokken. De vergelijkingsrassen werden in alle opplantingen meegenomen. De vergelijkingsrassen zijn: 'Emi', 'Ineke','Inga', 'Miho'/Ramofi' en 'Mina'.

In de sortimentsvergelijkingen zijn alle teelten kwaliteitswaarnemingen van de diverse rassen verwerkt in een puntensysteem. Op basis daarvan is een rangschikking gemaakt van de rassen. De sortimentsvergelijkingen hebben duidelijk voldaan aan de doelstelling: het toetsen van het sortiment OP teelten kwaliteitseiqenschappen. Een verbetering van de kwaliteit van het sortiment is goed mogelijk. Dit geldt echter nog niet voor alle kleu-ren. Daarnaast is er een aantal nieuwe ontwikkelingen gaande binnen het sortiment. Het sortimentsonderzoek is daarom in 1998/1999 voortgezet met als doel toetsen van nieuwe Saintpauliarassen op teelt en kwaliteit in vergelijking met het huidige sortiment. Dit onderzoek is in samenwerking met de L.T.O./N.T.S.-commissie Saintpaulia

uitgevoerd. Hiertoe was een werkgroep geformeerd uit de L.T.O./N.T.S.-commissie Saintpaulia en het PBG.

(5)

2. MATERIAAL EN METHODE

2.1 PROEFOPZET

In het seizoen 1998/1999 zijn vier opplantingen uitgevoerd. De bloei heeft plaats ge-vonden in juli, oktober (1998) en februari en april (1999).

In totaal zijn in 1998/1999 dertig rassen onderzocht. De keuze van de rassen is

gemaakt door de werkgroepleden sortimentsvergelijking Saintpaulia in overleg met de veredelaars. Opplanting 1 tot en met 28 vonden in voorgaande jaren plaats. De

resultaten hiervan staan vermeld in de rapporten PBN-149, PBN-158," PBN-205, PBG-10, PBG-71 ,PBG-117en PBG 167

Op het moment dat de planten tien open bloemen bevatten zijn per ras drie partijen van acht planten naar het proefstation gebracht. Per ras is één partij direct in de

houdbaarheidsruimte gebracht. De twee andere partijen hebben de toetsbehandeling bij 11°C en 85-95% rv ondergaan gedurende respectievelijk één en twee weken in het donker. Na de behandelingen zijn de planten eveneens in de houdbaarheidsruimte geplaatst. In deze ruimte is een temperatuur van 20°C aangehouden en een rv van 60%. De lichtintensiteit bedroeg 3 W/m2 groeilicht, bereikt met TL-verlichting 58

W/kleur 84. De planten ontvingen twaalf uur licht per etmaal.

2.2 TEELT

De teelten vonden plaats in de praktijk op het saintpauliabedrijf Olympiade van de heer G. Appelboom. Voor elke opplanting zijn door de veredelaars 75 ongewortelde stekken per ras geleverd, die zoveel mogelijk gelijktijdig zijn verspeend en later opgepot in 10 cm-potten. Dit jaar hebben wederom F1 -hybriden meegedaan in het onderzoek. Daar het uitgangsmateriaal van de F1-hybriden (zaailingen) duidelijk verschilde met die van de stekken, is gekozen voor verschillende oppotdata voor de stekken en de zaailingen. Om de rassen goed met elkaar te vergelijken zijn de oppotdata zodanig gekozen dat de bloei van zowel de zaailingen als de stekken zoveel mogelijk gelijktijdig plaatsvond. Om dit te realiseren zijn de F1-hybriden drie weken eerder opgepot. De proefplanten tussen handelspartijen geteeld op transporttabletten. Tijdens de teelten hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan.

(6)

2.3 WAARNEMINGEN

De planten zijn na de teelt en na de toetsbehandelingen beoordeeld door de deelne-mende Saintpaulia-telers en -veredelaars. Hiervoor is gewerkt met een schaal van 1 tot en met 5. 1 = zeer goed, 2 = goed,3 = matig, 4 = zeer matig, 5 = slecht

De cijfers zijn gemiddeld per opplanting en per kenmerk. De planten zijn na de teelt beoordeeld op de volgende kenmerken:

* plantopbouw: De opbouw van de plant, per krans de bladeren op elkaar aansluitend, naar verhouding tot de 10 cm-pot.

* vorm bloemscherm: Stevige en korte stelen met bloemen net boven het bladerdek, niet uit elkaar vallend of onder het blad vandaan komend. * aantal bloemstelen: Aantal stelen rekening houdend met de grootte en het aantal

van de bloemen en knoppen.

* totaal-indruk: Verhouding van bloemtros en plant, plus alles wat in de boven-staande criteria niet te waarderen valt.

Door de heer G. Appelboom is cijfermatig een waardering gegeven voor snelheid en ge-lijkheid. Van de bloei in februari (opplanting 31) ontbreken deze gegevens.

* snelheid: Aantal weken vanaf oppotten tot veilingrijp. (1 = zeer snel / 5 = traag)

* gelijkheid: Verschil tussen vroegste en laatste planten en het aantal plan-ten dat in één keer kan worden afgeleverd.

(1 = zeer gelijk / 5 = ongelijk)

Na de toetsbehandelingen zijn de planten in de houdbaarheidsruimte door de deelne-mende telers en veredelaars beoordeeld op verkleuring van de bloem, smetaantasting en totaal-indruk. Ook hierbij is gewerkt met de schaal van 1 ( = zeer goed) tot en met 5 ( = slecht).

* verkleuring bloem: Verlies aan kleur ten opzichte van begin bloei voor het trans-port en onderling kleurverschil tussen bloemen op een plant. * smetaantasting: Mate waarin de bloemen of bladeren, cq. hart van de plant

gesmet zijn/is, naar verhouding tot de rest van de aanwezige proefplanten.

* totaal-indruk: Algehele conditie van de plant en de mate waarin bovenstaan-de criteria het totale beeld van bovenstaan-de plant beïnvloebovenstaan-den.

Twee weken na de toetsbehandeling van twee weken bij 11°C en 85-95% rv zijn van alle planten, dus ook van de controleplanten, per plant het aantal bloemstelen geteld

- met gave bloemen,

- met gave en beschadigde (smet) bloemen en - met alleen beschadigde (smet) bloemen.

(7)

2.4 VERWERKING

Om uit de resultaten van de verschillende kenmerken een totaaloordeel op te maken is in samenwerking met de werkgroep een opzet gemaakt waarbij elk ras maximaal 100 punten kan behalen. Per kenmerk worden verschillende punten toegekend. In tabel 1 is een overzicht weergegeven van de verwerking van de waarnemingen tot het puntensy-steem. Eerst is een puntenverdeling gemaakt over de beoordeling bij de teelt, de visuele beoordeling in de houdbaarheidsruimte en de telling van het aantal bloemstelen van de planten in de houdbaarheidsruimte. Daarna is, binnen elk van deze beoordelingen, een verdeling gemaakt over de kenmerken. Voor de kenmerken, waar gewerkt is met de waardering 1 = zeer goed t/m 5 = slecht, is voor de puntenberekening de waardering omgedraaid (6-waardering). Dus hoe hoger het aantal punten, hoe beter de waardering. Het ene kenmerk werd belangrijker geacht dan het andere. Om dit tot uiting te laten komen is een weegfactor ingesteld. Hoe hoger deze factor is, hoe belangrijker aandeel dit kenmerk heeft op het eindoordeel. Voor elk kenmerk is daarnaast een minimumgrens gesteld. Als een ras onder deze minimumgrens komt is het als onvoldoende beoordeeld voor deze eigenschap. Voor een goed ras geldt dat het, gemiddeld over de

op-plantingen, op elk onderdeel boven de minimumgrens moet scoren en in totaal ook boven de minimumgrens.

Tabel 1- Verwerking van de waarnemingen tot een puntensysteem

Teelt Plantopbouw Vorm bloemscherm Aantal stelen Totaal-indruk Snelheid Gelijkheid Factor 1 0,5 0,5 3,5 0,5 2 »Totaal-cijfer teelt* ^VR>iï>f;>K«:^ , — -;•-, ^ v ^ ' ^ - v ..••^•.•'.•";- :

-Kwaliteit Kleurvastheid Smet na 1 wk 11°C/90% rv Smet na 2 wk 11°C/90% rv Totaal-indruk 2 1 1 4 ; Totaal-cijfer kwaliteit '

Overige Bloemstelen met gave bloemen Bloemstelen met gave en bescha-digde bloemen

Bloemstelen met beschadigde bloemen Uitval aantal / 2 5 - aantal 7 , 5 2 , 5 -0.25 * aantal l Totaal-cijfer overige, - ': Maximum aantal punten 5 2,5 2,5 17,5 2,5 10 40 10 5 5 20 40 5 5 7,5 2,5 20 Minimum aantal punten 2,5 1,5 1,5 10 0 5 5 2,5 2,5 10 2 2 4 1 l Totaal-cijfer ₁₀₀ 55

(8)

3. RESULTATEN

Alle rassen zijn met het in tabel 1 gegeven schema doorgerekend en samengevat in tabel 2, 3 ,4 en 5. Hierbij zijn de rassen in de eerste en tweede tabel gerangschikt op totaalcijfer ( = som). De eerste tabel geeft telkens een algemeen beeld met het totaalcijfer, de tweede tabel geeft aan uit welke cijfers het totaalcijfer is opgebouwd. Het minimale aantal punten is 55. In de tabellen zijn alleen die rassen verwerkt die in alle opplantingen (vier) meegedaan hebben. Dit zijn, exclusief de vergelijkingsrassen 12 rassen.

Drie rassen zijn gedeeltelijk in 1997/1998 en gedeeltelijk in 1998/1999 onderzocht. De resultaten van deze rassen zijn weergegeven in tabel 5. De rassen zijn in alle vier

seizoenen onderzocht. De opplantingen waarop de cijfers betrekking hebben staan bij de tabel vermeld. Om de resultaten van het desbetreffende ras te interpreteren zijn van dezelfde opplantingen eveneens de resultaten van de vergelijkingsrassen weergegeven, met tevens de gemiddelde som van deze vergelijkingsrassen. In figuur 1 zijn de

resultaten per onderdeel (teelt, kwaliteit en overige) per ras nog eens schematisch weergegeven. Hieruit blijkt duidelijk de grote verschillen in kwaliteit tussen de rassen.

(9)

CM CO E 3 E c 'Ê • * - > 03 0 0 1 ü 0 0 CD C N m c r m o Q . O 0 3 c .* ~Ö) rn ^ O) > +•> c_ 0 )

E

*-< w O 05 ( 0 3 03 Cl C 03 CO c 03 03 T J C O 03 k . O O CO k . 03 03 . V co 4-> r CD 03 fc E o CO II ^ • " ' 1 . CD M— ; i z r * u "m 03 O •4-» k . 03 CJ c 0 3 c 3 L O L O CD II C 03 CO CO CO L . co U) c 'm «13 D J k . fl) > b O co 03 T > m 03 _03 T3 _ - * "O 3 » ' p <o co P 03 03 03 CC DC O CM 03 X I 03 I -aantal keer onder minimum

5

o co

1

c CU N k . co

«2

O L O o CD E 3 I ? 3 03 X * 03 03 C O 00 D. E 03 *-" O I 5 3 CO X I CM CM 03 a > 1-o CD o. E CO * • • O X 5 3 A3 X I 4-» X O *

1

L U 0 0 co 00 co k . 0 3 X C 3 CO Lu T 3 O O k -* *P O E co cc CM CM CO a E co *•> o X 5 3 CO X I o x:

5

0 0 C D O CO k . 03 X ü co LE 03 co O k . * co D J C <* O co a E co 4 - > O X 03 CO O k . * co c

i

03 E c 03 k . 03 a O) c *c 03 T3 k . co co c 03 *-> c 3 a CN co co I o co I en CM Ö3 Cj c JO a. Q. o 03 c 03 D3 k . 03 > +-> C 03 E o co .5

"5

_co a co CO c 03 4-< co *-> 3 CO 03 CC CM CM "03 X I CO 03 U k . 03 > O "5 *-• CD +-• 03 03 1-mi CO > 4 - < " 3 , ?3 03 - g Û ) C + ï O 03 03 CO • o » w O « 0 3 CO •Si 03 . S -o E E , .2» 03 C 03 " O O 03 X CO X I 03 " g co <" +->

, ï c

Ê E § |

D c s £

•s£ «S

X I 03 — 4-> X I CO 1 k . - v / 10 tota a indru l oudb a hei d x: CO C v P C 03 > c > me t we k 11° C 5-9 5 CO CM 0 0 Ç0 . * ^ # S O "5 S ï o O) _{03 g ,_ ,} cö »- 00 — . + • » °> 52 i . £

5 5

03 ! = £ - 03 > S => -c 03 a> i -* 32 ••iis — 03

S -

2

"5?

S *

—- J«J co CD 3 c *•" 03 i _ Q3 Q) *^ •— *-> 4 - - 0 3 CO 4 - > co co E E k k . 03 03 S o x

> s g

, § 03 x i a a o co co oc c 03 E l i l o n c 03 E I D O X

>

CC > cc 0 0 CM t <si" CJ) CO 0 0 CM <* O ) C M O <t CM r»' co O ) 0 0 o L O CM ^~ O ) T " co ,_ O ) 0 0 * 03 03 l i ^t-CM co co r -r* T — 00 r * co o TJ-00 od r«. co C N «-Lf> CM ^ ™ O) T " ,_ CM <fr CO CM CM 03 C L h-^t CM r -^t O r^ O 00 CD CM CÓ O ^t C D oö r». C D 0 0 o L O

ö

<^~ oo f » L O 0 0 0 0 * F L U <* CM 0 0 CM «* cd »

SI

51

0 0 C M co L O 0 0 CJ) L O ^— co CM f "

q

I N O ) Is» co * s— o E m cc «-CM L O C N ^ 1^ -0 -0 C M

SI

51

r* C M CM cö r*. 0 0 C N '-CJ) o T -O) ^— CD C N 0 0 * O X

ï>

C N ' t CM CM r t L O CO CO OO O ) C D C Ö CM 0 0 C N C N 0 ) 1 ^ col

m

Oïl INI

H oil

r ^ T -CN c o • * • * cö r^ co o O ) C D L O C N r— r— (NI (NI oS| col 0 0 CO * — T— r* col L O OOI CN I N I , * O ) . = S ^ co m k . co O ) c .2 S1Î17 03 m k . 0 ) > II * E 3 E c

E

*-• 03 X k . 03 • o c o II a 03 03 * • • co k . 0 ) c o c 03 * • • 03 > T 3 V X m : Ï Ï T * 03 O ) c 03 1 3 03 X 03 C CO c co > c co O ) c E 03 c k . CD CD 5 03 -o c 0 3 03 X 4 ^ c o co D 3 C 4-> c co ex Q . O c co > CJ)

(10)

Tabel 3.1 Resultaten Saintpaulia - sortimentvergelijking opplanting 28-29-30-31. Ras, kleur, inzender, totaal cijfer ( = som), aantal keer score onder het minimum. Gemiddelde som vergelijkingsrassen = 64.4

Ras Ineke* Emi* Lamia Blue Sky Ramofi* Red Fire Red Varia Inga* Miho* 7257 Red Ball Mina* kleur

blauw met witte rand licht blauw rose licht blauw rood rood rood rose blauw rood rood rose inzender Humako Holtkamp Novartis Novartis Fischer Novartis Novartis Fischer Holtkamp Novartis Novartis Holtkamp som 76.2 73.9 67.4 63.7 62.2 60.7 59.7 59.4 59.4 58.7 57.1 56.7 aantal keer onder minimum 0 0 1 3 3 2 3 3 2 4 4 4 10

(11)

ID E c 03 Q. OS C 03 co CO c a> *-> c 3 a co i

o

co l 05 CN 1 00 CN O) +3 c CO C L a o O) "5 O) w 0) > c CO E +-> w O 10 i . 2 ro-ei "(5 W c 0) CO *-» 3 co co CC CN CO "03 X> (0 h-D ' w 0) > O "55 _+^ 15 0) CU ro > ' 5 CO V " c « o co »

-° « ra

w ra ) +-> co Ê £ , co c co o co -Q X l CO en •»-• CO É E o, 05 c > X l CO co 1 — \y CO O 3 ( 0 CO C X l •g T3 "O

° -

£

g

x: c

3 c J

E 5 -W CM (0 v

*

lïE -co ^ '— *->

i = 5

$

5 1

•* CO ÖJ

'S» s

"O c X: o O X I CO

il

O _Q co c CU E co o XJ "53 in •> LD CO ^ 5 1 CC to co '55 sz i — 'co

is

c » CO - C — _* co 10 E U * * — +J *-* co O) s ® (0 *-> CO CA i - (15 03 O o -c > o ° •O co D. Q. O CO co tr ^ ^ C N L q < t C O < * C N C N C O ^ ; < ! i ; C N C N C N C N C N C N C N C N C N C N C M C N C N T - C 0 L O ( O f>» C D r 0 C N ' - ; T - ; C ^ ^ CO CM CM CM CM CO CM CM CM C* -c n o ^ -c o -c D o q o q o q -c o ^ t ' i t o o c D r ^ c £ > c o d d c D c d r > - ' c d c D C D

r^ o r» mi ooi o col <- CM *t\ col o

CM CO CN r-l T-| CN T - | CM CN r-| r-| CN

5 ^ ^ coi M <ti CNI LOI o»| o i coi ^

2 ^ o cril col oSl col col col r*1 col ©

o <* o i coi LOI oi coi M coi LOI cni t-i

CO* CO (Ni f-| i - | CM"! T-I T-\ T-I T-I t-l fM|

p C N O p i ^ O O L O C D u O L O L O C O ^^COCOCMCNCNCNCMCMCNCN ^ i D c o q c D q r v c D q c o | c o | q r^ CD d cö LO Lo in «j co «çj-'l co| r«>" co r > » P r < » r « . r «:r »;r »:q0. f ^ c o c n c D ^ c o ^ ^ c o r o c d ^ c d L O c N C N i - o L o r - c N c o r ^ c N coco 0 0 ) ' - ^ l - ' i t o > o ^ . | r ^ t r -T- ^ . fpmm ^ B B qmm ^ ^ B ^ ^ f " ^ _ ^ ' 1 ^ H H ^ ^ ^ ^ " W | o o î O c o o r ^ r ^ c o o î O c n c D N r ( M < N i r r r C M r i -r ^ L o o -r ^ c o L O L o -r ^ c D c n c o c o | q - c t ^ - T - r ^ r v c o u o c N c o L o c o i *t' co co' co co co co CM' co co co oil C * » >- s= * ft '<zz . b ro co CD * . 2 W © LL > * * ^ CO • | * E E § E - D - D 2 , ^ L O - D 2 £ E r o - 2 r o Q j c Dr a= c N c o = £ L u ™ c Q C C i r c c £ 2 N C E 5 >

i

10 ra t_ co Ui c •Q3 DJ k -03 > II • E 3 E E Ê «-» 0) SI V . 03 • o c o II a £ +•« Q> • D C O c 0) «-> co > •a ' 5 x : "03 C3> c 03 -o "5 SI c co c ra > c 03 O) c

1

03 c ra ra co • o c co co X) +-I c o co o> _c c ra a Q . o c co

>

E 3 E o *-• co » 1 Jam. CT) ,_ CN CO CO? o CN r*» co ^ o D) O Ç «0 C 0) ra co o . - *

? ^

. = ra . * . CN S" •? co co c C35 O *- CO

51?

ÇP. Q5 CO f ü O CO 10 en c co DJ h -03 > ra 4^ "5 i-' co co a -o £ c E .E o S CO N g w .£ ; 3 "55 _03 - o ü ^ ^ 3 fc r* «o co C 03 (D 03 tr tr o CO XI ro c CO ro

(12)

aantal keer onder minimum S o co -82 O LD oó o ro E 3 X - o c ra k . V +•< +-" V E 5 3 ra X I * cu CU c O 00 O Q . E ra <-* o I 5 3 ra S3 +•< x: o *

1

LU 00 q oó (0 co C ra > o

z

3 ra S3 +-• x: o 0 0 LD CN co 00

6

(O k . CU x : o co LE • o o o w o E ra CC 0 0

6

CD k . 0) x : o co LE CU (O o k . * ra CD c 0 0 0 0 có LD a E ra +-> o X 5 3 ra X ) * o x:

I

00 o có in Q . E ra *-> o X o co O k . * ra c

i

0)

E

c .* k . CO Q . DJ Ç ' C CU T> k . ra ra c cu +-> c 3 Q. o" 00 I O) CM I CO CM I r» CM CD

_ç

+3 C _ro Q. a o DJ Ç 1* "5 en k_ a> > c (0

E

't

_o

co ra 3 ro o . ro co c co +-• ro • M 3 CO V CC CM t" "5 X ) ra co er k . 0) > o (1) "E a> cu h-^^ ro +-< 3 1 E 0) o X I E o X) E CU o X) , _ro ro o ro r CU £ co ro c 0) F co 1 k -fl) > 1 "55 en i c co . ro ra *-> o *-> ~cö *•> c ro ro E k . o > *-> c ro n CO ro or *-> CU E r CU CU co • * - > CU h r eu CU *-• co +-» CU h r CU eu +•* co y 3 •o c CU CU 5 CM CU £ *" «^ O ) c _ 1 CU • D CU x: • D CU x: j * : 3 k -T 3 C C 0) CU co 1 E ci> o X) 5 3 n X) a o + be -digd e ra ro _{> x:} ro o en co CU "O CU T 3 x i ro x : o co c cu £ > E ra cu en o S3 i ra n -"5 3 -c O x: •>9 « er-11° C 5-9 5 00 JZ LD CO *-> CO ro - r j C cu 3 x: CU ' co de n eel t E k . cu x : u co c cu E CU o .n c CU E (LI O S3 > CC > tr CO LD ' t LD LD 0 0 0 0 CM CM CM CM CM CM CM CO ' t O CM O M 1»; 00 00* 00 CM 00 i - | CM O) 00 t - ' t 00 CM r>* CO (O co co co r^ CD CO 00 001 CDI o O 001 CM CM r-| H CM CM r-| ^ " Î 0)1 M CM J2 J col H O) C O | t - | col ml 00 r- COI CMI 001 Tt| 001 00 O) CO LD r^ LD CO 00 00 CN CM CM CM CM r^ ' t oo oo LD T- o) cd co cd LD cd cd cd O LD P O LD O LOI öS cd o cfj oó oó ^:| * - « - CO CO 0 0 0 0 t 9 ^. <° LOI <P CMI 00 r- ^ CM oil O „ I O 0 0 O O M D I D CN r^ (N C N V t - V r^ co co en co io coi CM ' t LD 0 0 CO 0 0 C0I ' t 0 0 0 0 0 0 CM 0 0 CM] * CU * 0 0 o * - * ^ JL S c ro ? 2 | i L U M C i 2 2

E

3

E

CM » i J L . 00 ,_ CM CU CN § C D CU

" 5

O) o c « '*-• k . C CU ro cu o . - *

c I «o

._ ra ^ . O = - P tt> CU c en o co

E

3 E 'E 'E *-> CU x: k . CU T3 C O en II c o _ Ç i_ Q C. m c en z k. c • * ro •— «o •5 "o ? o CU c cu cu en 11

S

* > II CU > L. 0) b •f-» o co 1 _ro " 5 ro a c 'rö c CU ro 4-> 3 CO CU CC II *"^ _{L «} 0> H -; Ü >-; o "có ro +-> o *-> k» CU • o c CU M c 3 cu j * co m ar c CU co co ro k . co n> 12 CU en k . cu > E o co CU -o CU • o • o E CU

a

LD "53 X ) ro

(13)

aantal keer onder minimum o CO

1 .8

«0 o C D CO o CO E 3 I 3 03 03 c 0) k . o ai co a E co o I 5 3 CO X I *-» JZ o *

1

LU O ) 0 0 CO o co E 3 I T 3 C CO 1» 0) *-> *-* ? *-> 03 E g 3 CO X I * 03 c O O j 0 0 CO o co E 3 I 03 CO O k . CO 1 5 co co o co E 3 I 5 3 co - O co J C co 3 < ' t CN CO O (0 E 3 I a> M O k -CO *•> co CD t 03 JZ ü V) iZ T 3 o o k -• o E co cc <* L O L O k . 0) X o CO LL <o o k . * (0 TO c 0 0 0 0 LO a E co o X 03 co o k . * co c

I

a> E c 0) k . ca TO c a> k . co co c CD *-" c 3 ta-ai' CN i 00 CN i r> CN i co CN OJ Ç c _C0 a a o ra c TO k . 08 > c 03 E o co co "5 co a *-• 'co CO c V 4-» co 3 10 03 CC CN LO "55 Xl co I -0) u k . 0) > o 4-> '5 "cö 03 03 1-^ co > 4 ^ "5 E 03 O . O E 0) O X l E as o X ) c o co o co c 0) E co c o c 4-> ₀₃ F co 1 03 > i J * 13 U ) "03 r co "cö co *-< O 4-< 'm 4 - < L . CO CO E k . o > 4-> c co a . co co CC *-> 03 h r A3 03 co *•> CU b r 03 03 +-> co 4 - < 03 fc r 03 03 4-> CO * • 3 • D C C 03 03 CN 03 03 2 *"" •*^ TO 3 03 T> 03 r •o 03 x 3 • D C 03 0) 4-> CO 1 E A3 O X l S 3 O X I n o <>> -o -o TO + TS 03 CO > JZ co u 0 3 CO 03 "O TO 03 T J X l CO x o co c

ïf

CO 03 TO O X ) i k . CO

E 2

3 - C O x: O LO ^ LO 0 0 . o * Q LO ^ LO 0 0 *-> CO CO - n l '5 3 x : 03 ' CO C Ü 03 03 • D 03 *-> E k . 03 X O (0 c 03 E CU o X ) c 03 E CU o X I > cc > cc LO CN CO CO CN l>» LO CN CO CO ^~ co C N 0 0 CO cn cd LO 0 0 ^-' t cö o CS cn ^ t 03 C 03 k . t CM CM co' LO CO CO CN CO CO ^" CO C N r^ 0 0 CM ai LO CD ' t r>. O ) -co co PÓ * F LU ^J" CN CO CÖ CO cd LO CM ' l CN T — O i l oil CO CO ^t CO o 0 0 CO 0 > CM O Î ' -r^ o t ' * CO CU c o CN CN t ' r^ CO 0 0 CN CN CO T — L O C M 0 0 CO r» r^ LO LO CO ^ f * «-r v CO CO CO ^ LO CN O CO r>. LO CN CM CO

6

T -Oil CO o LO LO OÖ 0 0 o ^ t ^-CM r— ' t CU X CO 3 .* < t CN r* CO r>; LO CM LO

d

r " Oil CM CO 0 0 LO LO CO ^t 0 0 Ó 0 0 -LO C O CO co ' v m CO LO CM CN CM CO LO »

^1

CO POI oil CO LO o öS CO CM CN O CM 0 0 CO * o F m CC LO c o CM CM 0 0 LO CN CM t CM cd cd Oïl r> T - I ' - I » I t l r^l oo

33

L O CO CM C N CO CO co co L O L O I r^ <t| co co C O I L O I

dl

col r^ c o T— r— CO COI LO O i l CM oi|

*s>

TO . =

s 2

E 3 F 'c fc *-> 03 ,r _{k .} 03 1 3 1_ O II «-• Q 0) 03 k . 10 k . 03 T 3 C O c 03 > • • CO CO k . CO TO c 12 "05 OT k . 03 > II CO

(14)

Figuur 1 overzicht puntenwaardering resultaten 1997/1999

(15)

4. CONCLUSIE EN AANBEVELING

In de sortimentsvergelijking Saintpaulia is het sortiment getoetst op teelten kwaliteits-eigenschappen. Van de nieuw getoetste rassen scoorden 'Irene ', ' Type 2 2 ' en' Kaliza' op alle onderdelen boven de minimumgrens. 'Lamia', 'Akusha' en 'Bakita' scoorden op één onderdeel onder de minimumgrens. Gezien de verschillen in kwaliteit tussen de ge-toetste rassen onderling en met de vergelijkingsrassen is een verbetering van de kwaliteit van het sortiment goed mogelijk. In de toekomst blijft het van belang nieuwe cultivars te toetsen op teelten kwaliteitseigenschappen.

Door het uitsluiten van rassen met slechte kwaliteitseigenschappen kan een groot deel van de problemen, veroorzaakt door smet in de afzetfase, voorkomen worden.

(16)

5. RASBESCHRIJVING

Op de volgende bladzijden is steeds per ras het totaal van alle rassen bij elkaar gevoegd. Op basis van deze resultaten is een beschrijving van de rassen gemaakt.

Bij de rasbeschrijving is de volgende omzetting van cijfers in woorden gehanteerd.

TEELT

snelheid gelijkheid algemene indruk teelt

< 0 . 5 0.5 - 0 . 9 1 . 0 - 1 . 4 1 . 5 - 1 . 9 2 . 0 - 2 . 5 zeer traag traag redelijk snel snel zeer snel < 5.0 5 . 0 - 6 . 2 6 . 3 - 7 . 4 7 . 5 - 8 . 2 8 . 3 - 1 0 . 0 ongelijk matig gelijk redelijk gelijk vrij gelijk zeer gelijk < 10.0 1 0 . 0 - 11.7 1 1 . 8 - 13.6 13.7 - 15.5 1 5 . 6 - 17.5 slecht matig vrij goed goed zeer goed KWALITEIT kleurvastheid kwaliteit < 5.0 5 . 0 - 6 . 2 6 . 3 - 7 . 4 7.5 - 8 . 2 8.3 - 10.0 slecht matig vrij goed goed zeer goed smetgevoeligheid < 5.0 zeer gevoelig 5.0 - 6.2 matig 6.3 - 7.4 weinig gevoelig 7.5 - 8.2 iets gevoelig

8 . 3 - 1 0 . 0 vrij wel niet gevoelig

algemene indi < 10.0 1 0 . 0 - 12.4 12.5 - 14.4 1 5 . 0 - 17.4 17.5 - 20.0 ruk slecht matig vrij goed goed zeer goed TOTAAL INDRUK < 55.0 5 5 . 0 - 6 1 . 9 6 2 . 0 - 6 8 . 9 6 9 . 0 - 75.9 > 7 6 . 0 slecht voldaan matig voldaan redelijk voldaan goed voldaan zeer goed voldaan

(17)

Cultivar: Inzender: Kleur Teelt Snelheid Gelijkheid

Algemene indruk teelt

Kwaliteit

Kleurvastheid Smetgevoeligheid

Algemene indruk kwaliteit Het ras heeft in de proef

Lamia Novartis Rose snel zeer gelijk vrij goed vrij goed matig matig redelijk voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt Snelheid Gelijkheid

Algemene indruk teelt

Kwaliteit

kleurvastheid smetgevoeligheid

algemene indruk kwaliteit Het ras heeft in de proef

Blue Sky Novartis licht blauw snel zeer gelijk matig goed slecht slecht redelijk voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

algemene indruk teelt

Kwaliteit

Red Fire Novartis rood redelijk snel zeer gelijk matig matig slecht slecht matig voldaan 17

(18)

Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

Red Varia Novartis rood redelijk snel zeer gelijk matig matig slecht slecht matig voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

7257 Novartis rood zeer gelijk matig slecht slecht slecht matig voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

Red Ball Novartis Rood redelijk snel zeer gelijk matig slecht slecht slecht matig voldaan 18

(19)

Kwaliteit

Kleurvastheid Smetgevoeligheid

Algemene indruk kwaliteit Het ras heeft in de proef

Type 22 Holtkamp blauw redelijk snel redelijk gelijk vrij goed zeer goed vrij goed vrij goed goed voldaan Cultivar: Inzender-Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

Irene Humako blauw redelijk snel zeer gelijk vrij goed vrij goed vrij goed vrij goed goed voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

Kaliza Humako rose redelijk snel matig gelijk matig goed vrij goed vrij goed redelijk voldaan 19

(20)

Kwaliteit

Akusha Humako blauw snel zeer gelijk goed matig matig matig redelijk voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

Bakita Humako rose redelijk snel redelijk gelijk matig matig matig matig redelijk voldaan Cultivar: Inzender: Kleur Teelt snelheid gelijkheid

Kwaliteit

7258 Novartis licht blauw zeer gelijk matig vrij goed slecht slecht redelijk voldaan 20

(21)

BIJLAGE 1 Keuring Opplanting Datum Aantal keurders : Teeltgegevens 1 (29) 24-06-98 10 Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7258 Irene Bakita Kaliza Akusha Red Varia Red Ball Red Fire Blu Sky 7257 Lamia Type 23 Type 22 plant opbouw 2.1 2.6 3.6 2.2 3.3 2.6 2.3 1.8 2.3 2.3 1.8 2.8 2.9 2.6 2.9 2.2 3.0 2.6 2.6 vorm bl. Scherm 2.8 2.9 3.2 2.5 2.3 2.8 2.4 2.2 2.8 2.8 2.1 3.4 2.9 3.2 2.7 1.8 2.1 2.5 2.0 aantal stelen 2.4 2.3 2.4 2.0 2.4 2.2 2.4 2.1 2.2 2.5 2.2 2.8 2.8 2.7 2.3 1.9 2.4 2.0 2.2 totaal indruk 2.5 2.6 3.4 2.5 3.1 2.9 2.5 2.0 2.6 2.8 2.2 3.2 3.2 3.1 2.6 2.3 2.8 2.6 2.5 snel heid 3 3 2 3 2 3 • 3 2 3 2 2 3 3 2 • 2 3 3 gelijk heid 2 3 3 2 1 2 1 1 1 3 1 1 2 2 2 1 1 1 2 1 2 3 4 5

zeer goed / snel / gelijk goed

matig zeer matig

slecht / traag / ongelijk

(22)

Keuring Opplanting Datum Aantal keurders Kwaliteitsgegevens 1 (29) 16-07-98 3 Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7258 Irene Bakita Kaliza Akusha Red Varia Red Ball Red Fire Blue Sky 7257 Lamia Typ 23 Typ 22 bloem verkleuring 3.0 1.7 2.0 3.0 2.7 3.0 2.7 3.0 2.3 2.3 3.7 3.7 4.0 3.3 1.7 3.7 2.7 3.0 1.7

1 = zeer goed geen smet 2 = goed

3 = matig 4 = zeer matig 5 = slecht veel smet

smet contr. 1.3 1.3 2.3 2.7 2.7 3.0 3.0 2.3 2.0 3.0 2.3 3.0 2.7 3.7 2.3 2.7 2.3 1.7 1.7 smet 1 wk. 2.3 2.3 3.0 3.3 3.3 3.3 3.7 3.0 3.3 3.3 3.0 4.3 3.7 3.7 2.7 3.3 3.3 3.0 2.0 smet2 2 wk. 4.3 4.3 4.3 5.0 4.7 5.0 5.0 4.3 4.3 4.3 4.7 5.0 5.0 4.7 4.7 4.7 4.7 4.3 4.0 totaal indruk 3.3 2.7 3.3 4.0 4.0 3.7 4.3 3.7 3.7 3.7 4.0 4.7 4.3 4.0 3.7 4.0 3.7 3.0 2.3 22

(23)

BIJLAGE 2. Keuring Opplanting Datum Aantal keurders Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7258 Red Varia Red Ball Red Fire Blu Sky 7257 Lamia Type 22 Blue Prince Tabisa Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 : Teeltgegevens 2 ( 3 0 ) 23-09-98 6 plant vorm bl. opbouw Scherm 1.8 3.0 3.5 2.0 3.5 3.2 2.8 2.2 2.5 2.2 3.2 3.0 2.7 2.8 2.8 2.3 2.3 2.8 2.8 3.0 2.7 2.8 3.5 2.0 3.0 3.0 2.8 2.7 2.8 2.8 3.5 2.3 2.0 1.8 2.3 2.0 2.7 2.7 3.0 3.0

1 = zeer goed / snel / gelijk 2 = goed

3 = matig 4 = zeer matig

5 = slecht / traag / ongelijk

aantal stelen 2.2 2.5 3.2 1.8 3.0 2.2 2.0 2.7 2.5 2.7 3.0 1.7 2.0 2.7 1.8 1.8 2.2 2.2 3.0 3.5 totaal indruk 2.2 3.0 3.5 2.0 3.5 3.0 3.2 3.0 3.2 3.0 3.5 3.3 2.3 2.7 3.2 2.3 2.5 3.3 3.0 3.3 snel heid 5 5 5 3 4 5 * 5 5 5 5 * 4 5 4 5 4 5 5 5 gelijk heid 1 2 3 1 2 2 1 2 2 2 2 1 1 5 1 1 1 3 5 5 23

(24)

Keuring Opplanting Datum Aantal keurders bloem verkleuring Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7258 Red Varia Red Ball Red Fire Blue Sky 7257 Lamia Type 22 Blue Prince Tabisa Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 1 = zeer goed < 2 = goed 3 = matig 4 - zeer matig 5 = slecht veel 2.3 1.7 2.2 3.2 2.4 2.7 3.0 2.9 4.1 3.2 2.4 3.5 3.1 1.7 2.6 1.8 1.7 3.5 2.6 2.9 geen smet smet Kwaliteitsg 2 (30) 14-10-98 11 smet contr. 2.2 1.5 2.7 2.7 2.3 3.0 2.3 2.6 2.8 3.0 2.6 2.8 3.1 1.7 3.4 1.8 2.2 2.2 2.9 2.5 egevens Smet 1 wk. 2.0 1.8 3.1 2.9 2.6 3.4 2.6 3.1 3.5 3.3 3.3 3.6 3.3 2.2 3.5 2.5 2.5 2.6 2.9 2.7 smet2 2 wk. 2.0 2.2 3.7 4.2 3.2 3.8 3.7 3.5 4.3 4.0 3.7 4.3 4.1 2.4 4.2 2.5 3.1 3.2 3.3 3.0 totaal indruk 2.1 2.1 3.0 3.5 2.7 3.4 3.3 3.1 3.7 3.6 3.5 4.0 3.7 2.2 4.0 2.4 2.3 3.1 3.0 3.0 24

(25)

BIJLAGE 3. Keuring Opplanting Datum Aantal keurders Teeltgegevens 3 ( 3 1 ) 28-01-99 14 plant opbouw vorm bl. Scherm aantal stelen totaal indruk snel heid gelijk heid Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7279 Red Varia Red Ball Red Fire Blu Sky 7257 Lamia Type 23 Type 22 Blue Prince Tabisa Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 Type 249 Type 631 Type 632 Type 633 2.4 2.5 3.9 2.6 3.6 2.8 2.1 2.6 2.1 2.4 2.7 3.0 2.6 2.3 2.9 2.1 2.1 2.6 2.3 3.7 3.7 2.9 2.6 2.6 2.0 2.8 3.1 3.7 2.7 2.7 2.7 2.4 2.7 2.1

3.1

2.2

2.4

2.1 1.9

2.1

2.0

3.1 2.8 3.4 3.7 2.5 2.9 2.1 2.4 2.0 2.1 2.8 2.3 2.1 2.1 1.7 2.5 2.1 2.4 2.4

2.1

2.2

2.0

1.9 1.5 1.7 2.4 2.1 3.1 3.7 1.8 3.0 2.4 3.0

2.6

3.0

4.0

2.7

3.5

3.0

2.6

2.8

2.5

3.0

2.8

3.1 2.9 2.4 2.6 2.4 2.1 3.1 3.1 4.0 4.4 2.7 3.2 2.8 2.9 * * * * # * * * * * « # * » * * * * * * « * * * * * * 1 2 3 4 5

zeer goed / snel / gelijk goed

matig zeer matig

slecht / traag / ongelijk

(26)

Keuring Opplanting Datum Aantal keurders bloem verkleuring Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho 7279 Red Varia Red Ball Red Fire Blue Sky 7257 Lamia Typ 23 Typ 22 Blue Prince Tabisa Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 Type 249 Type 631 Type 632 Type 633 1.6 1.4 2.4 3.1 3.0 2.9 2.6 3.3 4.3 3.9 1.7 3.5 2.5 1.7 2.0 2.4 1.8 2.4 4.0 2.2 2.9 1.1 3.3 3.4 2.1 1 = zeer goed geen smet 2 = goed

Kwaliteitsgegevens 3 (31) 18-02-99 10 smet contr. 1.2 2.0 2.3 2.7 3.0 3.0 2.5 3.1 2.7 2.8 1.7 2.4 2.5 1.7 1.5 2.3 2.3 2.9 2.7 2.7 3.5 1.4 3.1 3.6 2.8 Smet 1 wk. 1.5 1.7 3.0 3.0 3.9 3.4 3.0 3.4 2.8 3.3 2.1 3.2 2.6 1.9 1.9 2.5 2.8 3.2 2.8 2.5 3.6 1.6 3.5 4.0 2.5 smet2 2 wk. 2.4 2.2 3.6 4.0 4.7 4.0 4.6 4.5 3.3 4.2 3.8 4.2 3.7 2.8 3.3 3.8 3.0 4.7 4.2 3.2 4.7 2.6 4.6 3.8 3.5 totaal indruk 1.7 2.1 3.0 3.5 4.4 3.9 3.9 4.3 3.6 3.6 2.9 3.7 2.9 2.2 2.8 3.5 2.9 3.7 3.7 2.7 4.3 2.0 4.1 4.2 3.0 26

(27)

BIJLAGE 4. Keuring Opplanting Datum Aantal keurders Ineke Emi Mina Ramofi Inga Mino Bakita Type 23 Type 22 Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 Type 249 Type 631 Type 632 Type 633 Type 690 Claudia blauw Y6066 plant opbouw 1.9 2.7 3.8 2.4 3.5 2.6 2.5 2.4 2.2 2.6 2.5 3.6 3.4 2.5 2.3 2.3 2.1 3.0 3.0 2.3 : Teeltgegevens • 4 (32) 08-04-1999 11 vorm bl. Scherm 2.5 3.0 3.1 2.0 2.3 2.4 2.7 2.0 1.8 3.0 3.2 3.2 3.2 2.2 2.0 2.3 2.2 2.5 2.2 1.5 1 = zeer goed / snel / gelijk

2 = goed 3 = matig 4 = zeer matig

5 = slecht / traaa / ongelijk

aantal stelen 2.2 2.4 2.7 2.1 2.2 2.2 2.2 1.5 1.7 2.5 2.5 3.4 3.1 1.5 1.8 2.3 2.5 2.5 2.1 1.5 totaal indruk 2.4 3.4 3.7 2.4 3.4 2.7 2.4 2.2 1.9 3.0 3.4 4.1 3.6 2.4 2.2 2.4 2.5 2.8 2.5 2.0 snel heid 5 5 4 3 3 3 3 3 3 4 5 5 5 3 3 4 4 5 3 3 gelijk heid 1 3 3 1 1 1 1 1 1 1 2 5 5 1 1 2 2 5 1 1 27

(28)

Keuring Opplanting Datum Aantal keurders Ineke Emi Mina Ramofi Inga Miho Bakita Typ 23 Typ 22 Balungi Mbeiza Type 25 Type 28 Type 249 Type 631 Type 632 Type 633 Type 690 Claudia blauw Y6066 bloem Kwaliteitsgegevens 4 (32) 29-04-1999 4 verkleuring 2.7 2.0 2.5 4.0 3.2 3.0 2.5 2.7 2.0 2.0 3.5 2.7 3.7 1.5 3.0 4.2 3.5 2.2 2.0 2.7 smet contr. 1.8 2.0 2.7 2.7 2.2 2.7 1.5 1.5 1.8 2.2 2.0 3.0 2.7 2.2 2.5 2.5 3.2 1.8 2.2 2.2 smet 1 wk. 2.2 2.0 2.5 3.5 3.2 3.0 3.2 2.0 2.0 3.5 2.7 3.5 3.0 2.5 3.2 2.7 2.7 2.7 2.7 3.0 smet2 2 wk. 3.7 2.5 3.5 4.2 3.7 3.7 3.7 2.5 2.0 4.0 4.0 3.7 3.7 3.5 4.0 3.5 4.0 3.7 3.5 3.7 totaal indruk 2.5 2.5 3.0 4.0 4.0 3.5 3.5 2.7 2.0 3.2 3.5 3.5 3.7 2.7 3.5 3.2 3.2 2.2 3.0 3.0

1 = zeer goed geen smet 2 = goed