De VN en de internationale orde

z

2

0

u

K

Wereld-oorlog werden velen gedre -ven door het ideaal van een nieuwe wereldorde. Daarin zouden de direct na deze gruwelijke tragedie opgerichte Verenigde Naties (VN) een sleutelrol moeten spelen. In deze nieuwe orde zou het oorl ogspro-bleem beteugeld, en nieuwe gruwelen van volkerenmoord voorkomen moeten worden. Over minder dan een maand begint het VN-jaar, waarin we stil staan bij het feit dat deze organisatie een hal-ve eeuw bestaat.

Bij dit jubileum past een terugblik va n-uit de idealen van toen. Op sommige terreinen heeft de VN zaken tot stand gebracht die de moeite b

e-reet worden opgemerkt dat ze on mach-tig bleek in de meest schrijnende geva l-len. Ze heeft niet kunnen bewe rk-stelligen dat bestaande kernwapens ta-len ook maar een reële stap zetten in de richting van nucleaire ontwapening. Ze kon bijvoorbeeld geen vuist maken

te-gen Zuid-Afrika dat kernwapens had als

middel om al te grote inmenging van

de internationale gemeenschap in de

apartheidspolitiek te voorkomen. Dit had legitimiteitsverlies van de VN tot

gevolg. Daarvan maakten niet-of

bijna-kernwapenstaten gretig gebruik om te dreigen niet langer partij te zijn bij het niet -verspreid i ngsverd rag.

slist waard zijn geweest. Op gebieden als milieu en bevolkingsproblematiek blijkt de VN zijn gezag te kunnen gebruiken ten b e-hoeve van het opzetten van fora die een niet onbe -langrijke invloed hebben op de ontwikkeling van denken en beleid in natie-staten. Voorbeelden

daar-van zijn de Brundlandt- Dr. I Gri11

Juist in het VN-jaar is het gepast om terug te gaan naar de idealen van de s-tijds. Niet zozeer om de vraag te stellen waarom daarvan zo weinig is te

-rechtgekomen. Maar wel

om na te gaan hoe de on-macht van de VN kan

worden doorbroken. Ik

zou die vraag niet in alg e-mene termen aan de orde willen stellen. Dat deed commissie en de bevolkingscommissie.

Niet-gouvernementele organisaties

(NGO's), maar ook gevestigde politici gebruiken VN-rapporten ter inspiratie en ter ondersteuning. De VN heeft ook bepaald een zinvolle rol gespeeld bij het afremmen van de verspreiding van kernwapens. Daarbij moet overigens

di-men vroeger toen men sprak in termen van 'een nieuwe internationale orde'. Geen kwaad woord daarover. Het blijft inspirerend om weer eens kennis te ne-men van publikaties uit bijvoorbeeld de jaren zeventig, ook uit eigen chri sten-democratische kring. Maar het lijkt mij goed de vraag te beantwoorden door

CDV 12/94

concrete kwesties aan de orde te stellen en te beginnen met de meest urgente of schrijnende.

Daartoe behoort dan zeker het genoci-devraagstuk. In het verdrag uit 1948 wordt volkerenmoord omschreven als het verschijnsel dat etnische, religieuze of nationale groepen elkaar geheel of gedeeltelijk ombrengen, dreigen om te brengen, of anderszins in hun voortbe

-staan bedreigen (via bijvoorbeeld steri -lisatie). De gebeurtenissen in het voormalige Joegoslavië en in Ruanda hebben juist dit probleem dringend on-der de aandacht gebracht. Er zijn nau-welijks schrijnender voorbeelden denk-baar van de onmacht van de VN, van ons onvermogen om de idealen van

1945 en kort daarna waar te maken: dat er na Hitler, meer dan eens, volkeren -moorden gepleegd zijn ..

Het is geen wonder dat velen pleiten voor instrumentarium om de onmacht van de VN kleiner te maken. Een snel

inzetbare krijgsmacht, wordt daarbij het meest genoemd.

Natuurlijk, zo'n 'brandweerbrigade'

moet er komen: een kleine, maar snel inzetbare strijdmacht die zonder in ge-wikkeld en tijdrovend overleg kan wor-den ingezet, gevolgd door andere maatregelen en eventueel meer tro e-pen. Dat is echter niet genoeg. Nodig zijn ideeën over hoe door middel van versterking van de civiele samenleving,

democratie en respect voor mensen-rechten, etnische spanningen tijdig kunnen worden voorkomen. Misschien moet er wel ook op VN-niveau een

Commissaris voor Etnische Minde r-heden komen, met vèrgaande bevoeg d-heden, zoals Van der Stoel die heeft op het niveau van de Conferentie van Veiligheid en Samenwerking in Europa

(CVSE) Moeten niet NGOs, zoals

Missiewerk, Dienst over de Grenzen,

CDV 12/94

Artsen zonder Grenzen, Rode Kruis,

maar ook organisaties uit Zuidelijke landen een geregeld overleg met en een di1·ecte toegang tot zo'n persoon kri j-gen om te waarschuwen voor oplope n-de spanningen? Daarbij zou overeen -gekomen kunnen worden dat regionale vormen van internationale organisatie bij het regelen van zulke kwesties een stevige invloed op besluitvorming in de Veiligheidsraad hebben. Kunnen er m a-nieren ontwikkeld worden waarin juist ook NGO's, niet in de laatste plaats uit de betreffende regio zelf, een sleutelrol spelen bij het de-escaleren van zulke spanningen? En kunnen zij daarbij niet ondersteund worden door>de intern a-tionale gemeenschap? Allemaal voor -beelden van maatregelen die kunnen bijdragen aan de vergroting van de le -gitimiteit van de internationale ge -meenschap en aan het versterken van regionale veiligheidsstructuren. En allemaal vragen waarvoor juist in het VN-jaar veel aandacht zou moeten zijn. De christen-democratische b ewe-ging, opgegroeid met ideeën over een nieuwe internationale orde, gepokt en gemazeld in (internationaal) bestuurlijk werk en, thans vrij van bestuurlijke be-slommeringen, is bij uitstek in staat èn gehouden om vernieuwende èn realist i-sche ideeën uit te werken.

Dr.

I

T11 de column geve~' de ledw va11 de redactie lm11 persoonlijke opvaltingen weer. Zij hopen daar-111ee een aanzet Ie geven voor reflectie of debat.

n

c

z

concrete kwestie<. aan de orde te qeilen en te heginnen met de mecst urgente of schrip1ende.

Daartoc hehoort dan zckcr hct genoci-dcvraagstuk In het vcrdrag uit 1941-i wordt voikcrcnmoord om-;chrevcn ai-; het vcrsch1Jnsei dat ctnisdw, rcl1gieuze of nationalc grocpcn clkaar geheel of gcdcclteiiJk omhrcngcn, drcigcn om te hrcngcn, of anderszins in hun voorthc-staan hedreigen (via hiJvoorheeld steri-lisat!c I. I )c gehcurtenissen in het

voorn1a!Jgc Jocgo<.;]avil; en in Ruanda hchhcn JUist d1t prohlccm dnngend on-dn de aandacht gehracht F.r zijn nau-weiijks schrip1endcr voorheelden dcnk-haar van de onmacht van de VN. van ons onvcrmogcn om de idealcn van I '!45 en kort daarna waar te makcn. dat n nil Hitler. men dan ccns, volkcrcn-moorden gepieegd zijn

I let is gcen wonder dat velcn plciten voor instrumentarium om de onmacht v<111 de VN klcincr tc makcn. Een snel inzetharc kriJgsmacht, wordt daarhij hct mcest gcnocmd.

Natuudijk, zo 11 'hrandwccrhrigade' moct cr komcn ccn klcinc, maar snel inzcth<1re strijdmacht die zondcr ingc-wikkeid en tijdrovcnd ovcrlcg kan wor-den 1ngczct, gcvolgd door andere

11lti<Jtrcgclcn en cvcntuccl 111C(T

true-pen. Dat is echtcr nict genoeg. Nodig zip1 idcccn over hoc door middel van vcrstcrk1ng van de civ1elc samenlcvmg, democratic en respect voor mensen-rcchten. etnischc spanningen tijdig kunncn wo1·dcn voorkomen. 1\lisschicn moet cr wei ook op VN-niveau een C:ommissa1·is voor F.tnische ,\\inder-heden komen, !llel vcrgaandc hevoegd-heden, zr>Jis Van der Stoel die hedt op het nivcau van de C:ontcrentic van Vciiighcid cr1 Samenwerking in Europa 1 C:VSF.) ,1\ locten niet NCOs, zoals ,\lissiewcr-k, Dienst over de Crenzen.

(I lV 12 'l 1

Artsen zonder Crenzen, Rode Krui<., maar ook organisaties uit Zuidciijkc Ianden ccn gcrcgeid ovcrleg met en ecn directe tocgang tot zo'n persoon krij-gen om tc waarschuwcn voor oplopcn-dc <>panningcno Daarhij zou overccn-gekomcn kunnen worden dat rcg10nalc

vorn1cn van intcrnationalc organi~atic hij hct regelcn van zulkc kwestics ccn stcvige invloed up hesluitvorming in de Vcilighcid-;raad hehhcn. Kunncr1 cr ma-nieren ontwikkeid worden waarin juist ook NCO's, niet in de iaatste piaats uit de hetrcHendc regio zeit. een slcutelrol -;pcien bij hct de-cscalercn van zuike spanningcnc Ln kunncn ZIJ daarh11 nict ondcrsteund worden door de intcrna-tionalc gcmecnschap' Allemaal voor-hccldcn van maatregclcn die kunncn

hl)dragcn aan de vcrgroting van de lc-gitimitcit van de intcrnationalc ge-mcenschap en aan het versterken van rcgionalc vcilighcidsstructurcn. En allemaal vragen waarvoor juist in het VN-Jaar- vee! aandacht zou nwcten zip1. De christcn-dcmocratischc

hcwc-ging, opgcgrocid n1ct idcctn over ccn

nicuwe internationalc ordc. gcpokt en gcmazeld in I internationaall hcstuurlijk wcrk en, thans vriJ van hcstuurliJkc hc-slommcringcn, is hij uitstek In staat en gchouden om vcrnieuwende en rcalisti-sche ideecn uit te werken.

Dr .

In de column r}WCii

,Jc

r11rr Clll dilllZI/ II I}IPIII POOl rcjfcc/ic o[ dc/Ji//

() 0 r

c

;:::.'

z