Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind.

6/5/2013

Naam; Mirte van Lith, Klas; G4D, Studentnummer; 2030520,

Begeleider; Patrick van Lommel, Schooljaar: 2012/2013

O

NDERZOEK

IDENTITEIT

H

ET BELANG VAN VRIENDSCHAP VOOR

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 2

Inhoudsopgave

Voorwoord………..3

Inleiding……….4

Hoofdstuk 1: Bezinning op professionele identiteit………..5

1.1. Wie ben ik als leerkracht?...5

1.2. Waar sta ik op het gebied van godsdienst/levensbeschouwing?...5

1.3. De beschrijving van de leervragen………...6

Hoofdstuk 2: Vormen van inzichten………..7

2.1. De situatie ……….7

2.2. Onderzoeksvraag en deelvragen……….10

2.3. De verschillende invalshoeken van het onderwerp………..10

Betekenis van ‘vriendschap’ Filosofische invalshoek Sociaal-emotionele invalshoek Maatschappelijke invalshoek Godsdienstige/levensbeschouwelijke invalshoek 2.4. In gesprek met levensbeschouwelijke verhalen……….16

2.5. Inzichten en conclusies n.a.v. de onderzoeksvraag ……….18

2.6. Globale opzet voor de praktijk………..19

Hoofdstuk 3: Inzichten vertalen in handelen………20

3.1. Handelen………20

Hoofdstuk 4: Reflectie op je professionele identiteit……….23

Samenvatting………..26

Literatuurlijst………27

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 3

Voorwoord

‘Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind’, een onderzoek dat antwoord geeft op de vraag of vriendschap in verband staat met de toekomst van kinderen en welke rol vriendschap hierin speelt.

Ik wil mijn mentor, J. de Queljoe, bedanken voor alle hulp die zij mij geboden heeft tijdens het uitvoeren van dit onderzoek. Daarnaast wil ik natuurlijk Patrick van Lommel bedanken voor zijn prettige feedback op mijn onderzoeksverslag maar ook op mijn handelen. De gesprekken die ik had met Patrick hebben er voor gezorgd dat hij mij constant aan het denken heeft gezet. Hij leerde mij om verder te denken, ‘dieper’ te denken en daarom kan ik nu trots zijn op dit eindresultaat.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 4

Inleiding

Wees zuinig op je vrienden De echte meen ik dan Omdat je in het leven Niet zonder vriendschap kan

Uit:’ Rijmpjes en versies voor het poëziealbum’ van C. W. Zijlsta-van Dijk

Zoals bovenstaand versje al duidelijk maakt heb ik ervoor gekozen om mijn onderzoek Identiteit te richten op het onderwerp ‘Vriendschap’. Vriendschap is voor mij iets heel bijzonders omdat het me mede gemaakt heeft tot wie ik nu ben. Zonder vrienden zou ik niet staan waar ik nu sta en ik ben van mening dat je vrienden nodig hebt voor je toekomst. Maar beseffen kinderen dit ook? Zijn kinderen in groep 7/8 in staat te begrijpen waarom

vriendschappen zo belangrijk zijn? Waarom zij vrienden nodig hebben en weten zij eigenlijk wel wat het is om een vriend te zijn?

In onderstaand onderzoeksverslag ben ik op zoek gegaan naar antwoorden op deze vragen. Ik beschrijf de aanleiding van het gekozen onderwerp en welke vragen dat op riep.

Daarnaast zoek ik in dit verslag naar antwoorden op bovenstaande vragen door me te verdiepen in de maatschappelijke, levensbeschouwelijke, filosofische en sociaal-emotionele invalshoek. Door het uitvoeren van een vijftal activiteiten laat ik zien op welke manieren je met kinderen bezig kunt zijn rondom het thema vriendschap en laten de activiteiten zien of de kinderen daadwerkelijk tot bovenstaande in staat zijn.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 5

Hoofdstuk 1 – Bezinning op professionele identiteit

1.1. Wie ben ik als leerkracht?

Als ik moet beschrijven wie ik ben als leerkracht doe ik dit het liefst aan de hand van mijn visie op het onderwijs. Mijn visie op het onderwijs is de afgelopen jaren naar mijn idee steeds verder ontwikkeld. Door de verschillende stages die ik heb gelopen in verschillende groepen en op verschillende scholen heb ik een steeds beter beeld gekregen van wie ik ben als leerkracht, wat ik belangrijk vind als leerkracht en wat naar mijn idee belangrijk is binnen het huidige onderwijs.

Allereerst streef ik als leerkracht binnen mijn groep naar een goed pedagogisch klimaat. Zo vind ik het erg belangrijk dat kinderen zich veilig voelen, geaccepteerd worden en het gevoel krijgen dat ze welkom zijn. Ik vind het belangrijk dat ik als leerkracht een goede band

opbouw met de kinderen in mijn groep en dat ik op de hoogte ben van hun leefwereld, interesses en normen en waarden. Naar mijn idee kan een kind zich dan pas optimaal ontwikkelen.

Daarnaast wil ik als leerkracht de zelfstandigheid van kinderen bevorderen en besteed ik hier tijdens mijn lessen veel aandacht aan. Met zelfstandigheid bedoel ik niet specifiek het

zelfstandig, individueel werken aan opdrachten/sommen. Ik als leerkracht vind het namelijk ook ontzettend belangrijk dat kinderen op een goede manier met elkaar kunnen

samenwerken en samen tot oplossingen en ideeën komen. Naar mijn idee leren kinderen het meest van het samenwerkend leren en het coöperatief leren probeer ik dan ook zoveel mogelijk te koppelen aan de lessen die ik geef.

Al met al kan ik dus concluderen dat adaptief onderwijs bij mij hoog in het vaandel staat en dat ik mijn onderwijs hier zoveel mogelijk op af probeer te stemmen. Daarnaast vind ik innovatie erg belangrijk. Ik sta open voor nieuwe ideeën en probeer op een creatieve manier te werk te gaan met de leerstof die kinderen aangeboden krijgen. Interactief taal- en

rekenonderwijs komen bij mijn lessen veel aan bod en ik merk dat dit de betrokkenheid bij de kinderen verhoogt.

1.2. Waar sta ik op het gebied van godsdienst/levensbeschouwing?

Aan het einde van jaar 2 heb ik een keuze moeten maken tussen het Katholieke of het algemene geloof. Ik heb uiteindelijk voor het algemene geloof gekozen omdat ik vind dat ik als toekomstige leerkracht voldoende kennis en inzicht moet hebben in de verschillende geloven. In de praktijk heb ik gemerkt dat je als leerkracht in aanraking komt met geloven als het Christendom tot aan het Boeddhisme. Als leerkracht moet je naar mijn idee op de

hoogte zijn van de normen en waarden van deze geloven, moet je weten wat belangrijk is voor deze kinderen en hierop in kunnen spelen. Wat krijgen deze kinderen vanuit huis mee en hoe kijken zij tegen het leven aan….

Toen ik begon aan de kernopgave godsdienst in jaar 3 zag ik dit vak echt als verplichting en niet als meerwaarde voor mezelf als toekomstige leerkracht. Dit vak was naar mijn idee een

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 6 bijzaak naast alle andere vakken en mijn interesse, motivatie en betrokkenheid waren ver te zoeken. Toch is het tegengestelde bewezen. Ik heb ervaren dat dit vak juist heel belangrijk is wanneer je praat over een pedagogisch klimaat binnen de groep. Het op de hoogte zijn van de belevingswereld van de kinderen, dat wat er in hen omgaat en het leven dat zij leiden vind ik erg belangrijk. Door me te verdiepen in de verschillende godsdiensten is mijn interesse gewekt ten aanzien van dit vak.

Op gebied van godsdienst een levensbeschouwing vind ik het erg lastig te omschrijven waar ik op dit moment sta. Vanuit huis uit ben ik niet gelovig opgevoed en ik heb er door de jaren heen dus weinig van meegekregen. Wat wel opvallend is, is dat ik ieder jaar met Kerstmis naar de kerk ga en dat ik vroeger een tijd in een kerkkoor heb gezongen. Naar mijn idee betekent dit dus dat er wel degelijk een bepaald gevoel achter het Christelijk geloof zit maar kan ik op dit moment nog steeds niet verklaren wat dit voor gevoel is. Wie weet kom ik hier tijdens mijn onderzoek achter?

1.3. Leervragen

Kijkend naar de competenties rondom de kernopgave Identiteit zijn er nog een aantal leervragen waar ik de komende perioden aan wil werken. Deze heb ik hieronder beschreven en hier zal ik later in dit verslag naar terugkoppelen om te zien of ik me inderdaad

ontwikkeld hebt.

V

D

Aan het einde van deze kernopgave/dit onderzoek verantwoord ik mijn onderwijsactiviteiten godsdienst/levensbeschouwing vanuit mijn inzicht in de didactiek van het vakgebied

godsdienst en levensbeschouwing.

Aan het einde van deze kernopgave/ dit onderzoek heb ik op een kritische manier gebruik gemaakt van bestaande methodes voor godsdienst/levensbeschouwing.

Aan het einde van deze kernopgave/ dit onderzoek kan ik ervaringen van kinderen en van mijzelf verbinden met ervaringen en opvattingen, verhalen en beelden, rituelen en

symbolen, feesten en sociale verbanden, en de moraal van mensen uit christelijke en andere levensvisies.

R

O

Aan het einde van deze kernopgave/dit onderzoek kan ik reflecteren en overtuigen over mijn overtuiging, identiteit, zingeving en waarden. Deze kan ik verbinden met mij als persoon, als leerkracht en als wereldburger.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 7

Hoofdstuk 2 – Vormen van inzichten

2.1. De situatie

Dit jaar staat in het teken van het afstuderen en dus in het teken van mijn LIO-stage. Op 13 augustus ben ik gestart in de groep en vanaf dit moment heb ik iedere week 2, 3 of 4 dagen voor de groep gestaan. Aan het begin van het schooljaar is er een nieuw meisje in de groep gekomen. Dit meisje komt van een andere school en neemt een afschuwelijk verhaal met zich mee. Op haar ouderlijke school is dit meisje ontzettend gepest. Dit begon al in groep 4 en heeft zich ieder jaar opgestapeld tot het op een gegeven moment zo erg werd dat het kind meerdere malen geslagen en bedreigd werd. Ouders hebben uiteindelijk de beslissing genomen om --. van school af te halen.

Toen ik hoorde dat dit de reden was dat --. naar onze school kwam viel mijn mond van

verbazing open. Ik schrok zo van dit verhaal dat ik het een tijdje op me moest laten inwerken. Vervolgens ben ik na gaan denken over de gevolgen van deze afschuwelijke nachtmerrie en heb ik me proberen in te leven in --. Het gevoel dat zij zou moeten hebben gehad, de angst die zij voelde en alles wat hierbij komt kijken. Een afschuwelijk verhaal wat nooit zou mogen gebeuren!!

Welke woorden komen in mij op o Angst o Vrijheid o Zelfvertrouwen o Vriendschap o Pesten o Normen en waarden o Verdriet o Bescherming o In de steek gelaten o Nachtmerrie o Benauwend o Acceptatie

o (niet) Gelukkig zijn o Trauma

o Vertrouwen o Eenzaamheid

Tijdens het opmaken van deze woordenlijst, passend bij mijn situatieschets, kwamen een aantal woorden duidelijk naar voren. Dit zijn; vriendschap, acceptatie en normen en

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 8 waarden. Drie begrippen/thema’s die mij erg aanspreken. Uiteindelijk heb ik gekozen om verder te gaan met het thema vriendschap. Naar mijn idee is vriendschap binnen je groep iets heel belangrijks. Ik vind het belangrijk dat kinderen zich veilig voelen binnen de groep, veilig voelen bij de juf maar ook bij klasgenoten, dat zij hun ei kwijt kunnen bij klasgenoten en dat zij samen kunnen en durven te spelen en te genieten van en met elkaar. Pas wanneer kinderen een goed gevoel hebben bij en met elkaar kunnen kinderen zich naar mijn idee optimaal ontwikkelen binnen de groep. Vriendschap is ontzettend belangrijk voor jou als mens, het is je toekomst!

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 9 1. Wat is vriendschap?

2. In hoeverre moeten we rekening houden met elkaar? 3. Kunnen we wel echt onszelf zijn tegenover anderen?

4. In hoeverre staat vriendschap in verband met je eigen toekomst? 5. Wat betekent vriendschap voor mijn levensbeschouwelijke identiteit? 6. Is vriendschap wel echt zo belangrijk?

7. Is vriendschap elkaar aardig vinden?

8. Bevordert vriendschap het pedagogisch klimaat binnen de groep?

9. In hoeverre heeft een leerkracht de vriendschappen binnen de leerlingen in de groep in de hand?

10. Wat kunnen we zelf doen om vriendschappen onderling te ‘bevorderen’? 11. Zijn we echt gelukkiger wanneer we echte vrienden hebben?

12. Wat verstaan we onder ‘echte vrienden’?

2.2. Onderzoeksvraag & deelvragen

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 10 Wat is het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind?

De deelvragen;

1. Wat is vriendschap?

2. Wat betekent vriendschap voor je levensbeschouwelijke identiteit? 3. Is vriendschap belangrijk?

4. Hoe wordt vriendschap ontwikkeld?

5. Welke rol speelt vriendschap binnen onze samenleving?

2.3. De betekenis van vriendschap vanuit verschillende invalshoeken

Letterlijke betekenis;

Wat betekent vriendschap nou eigenlijk? In het woordenboek, de Dikke van Dale, wordt het woord ‘vriendschap’ ook wel verwoord als ‘het bevriend zijn met’. Naar mijn idee geen duidelijke betekenis omdat je jezelf dan moet afvragen wat bevriend zijn met inhoud. Maar ook dat vinden we terug in het woordenboek. Bevriend (zijn) betekent door vriendschap verbonden, ofwel verbondenheid.

Maar is dit wel de betekenis die we aan vriendschap moeten koppelen? Is vriendschap niet veel meer dan dat of juist iets heel anders?

Filosofische invalshoek

Niet alleen het woordenboek geeft ons een betekenis van het woord vriendschap, ook verschillende filosofen geven zo hun mening over de betekenis van vriendschappen. Een belangrijke opvatting die ik tegenkwam is die van filosoof Aristoteles. Hij schreef het

volgende over vriendschappen; “ware vriendschap is de liefde voor de ander, omwille van de

ander.”

We kunnen hieruit dus opmaken dat vriendschap ook wel liefde is. Geen liefde tussen man en vrouw waar we het hebben over seks en romantiek maar wél het houden van. Je houdt van je vrienden en dat houden van moet altijd van twee kanten komen. Volgens Aristoteles kun je niet met iemand bevriend zijn als die dat niet met jou is. Dat jullie vrienden zijn, daar zijn jullie je beide van bewust.

Naast dat vriendschap van twee kanten moet komen, wederzijdse genegenheid, is het ook van belang dat je je vriend of vriendin het beste toe wenst. Je vindt het belangrijk dat hij of zij gelukkig is en blijft en dat hij/zij zich goed voelt. Vriendschap draait om geven en nemen en naast dat je zelf veel uit vriendschap haalt is het geven van misschien nog wel het belangrijkste.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 11 Volgens Aristoteles is er niet echt een eenduidige, allesomvattende definitie van

vriendschap te geven. Wel zijn er volgens hem zes belangrijke kenmerken die iedere vriendschap bezit:

1. Vriendschap is niet afhankelijk van geslacht

2. Vriendschap is liefde voor een ander, maar zonder seksuele betekenis 3. Vriendschap is tweerichtingsverkeer: de genegenheid is dus

wederzijds

4. Beide vrienden zijn zich bewust van hun onderlinge vriendschap 5. Vriendschap is onzelfzuchtig: vrienden willen het beste voor elkaar 6. Vriendschap is niet exclusief: er is ruimte voor meerdere vrienden in

ons leven

Sociaal-emotionele/pedagogische invalshoek

Om even terug te komen op bovenstaande kenmerken van vriendschap richt ik me op de sociaal-emotionele invalshoek. In het boek ‘Ontwikkelingspsychologie’ wordt door o.a. Feldman(2009) mooi beschreven hoe kinderen vriendschappen ervaren, hoe het maken van vriendschappen zich in de loop der jaren ontwikkelt en wat kinderen belangrijk vinden bij vriendschappen. Ik probeer hier een antwoord te vinden op de vraag ‘Is vriendschap belangrijk?’

We beginnen bij de 3-jarige kinderen. Volgens Feldman (2009) beginnen kinderen in de peuter- en kleutertijd te ontdekken hoe leuk vriendschap met

leeftijdsgenoten kan zijn. Hoewel vriendschap vóór het derde levensjaar nog eenvoudigweg betekent dat kinderen tegelijkertijd op dezelfde plek zijn zonder dat er sociale interactie plaats vindt beginnen kinderen rond hun derde levensjaar echte vriendschappen te ontwikkelen. Vanaf dat moment worden leeftijdsgenoten gezien als individuen met hun eigen kwaliteiten. De relaties die de kinderen krijgen met leeftijdsgenoten zijn gebaseerd op het verlangen om een metgezel te hebben, te spelen en zich te vermaken.

Naarmate kinderen ouder worden, veranderd hun kijk op vriendschap geleidelijk. Vriendschap wordt steeds meer als iets permanents beschouwd. Als een stabiele relatie die niet alleen op het moment zelf betekenis heeft maar die gevolgen heeft voor toekomstige activiteiten (Harris, 1998, 2000). Zoals hierboven gezegd zijn vriendschappen van 3-jarige vooral gericht op samen dingen doen en samen spelen. Oudere kinderen vinden echter abstracte begrippen belangrijker. Zij

baseren vriendschappen steeds meer op vertrouwen, steun en gemeenschappelijke interesses.

In de basisschooltijd doorloopt het kind volgens Erikson het stadium vlijt-versus-minderwaardigheid. Kinderen concentreren zich niet alleen op de informatie die ze aangeboden krijgen en moeten verwerken, ze proberen ook een plek te verwerven in hun sociale wereld. Feldman(2009) maakt duidelijk dat vriendschap in de

basisschooltijd een steeds belangrijkere rol gaat spelen. Kinderen ervaren het als steeds belangrijker om vriendschappen te hebben, te sluiten en te onderhouden. In

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 12 het boek Ontwikkelingspsychologie verwijst Feldman naar Berndt(2002). Volgens

Berndt heeft de vorming van vriendschappen op verschillende manieren invloed op de ontwikkeling van kinderen. Vriendschappen geven kinderen informatie over de wereld, andere mensen en over zichzelf. Vrienden bieden daarnaast emotionele steun, wat er voor zorgt dat kinderen beter om kunnen gaan met stress. Ook

helpen ze te voorkomen dat kinderen het doelwit zijn van agressie. Vriendschappen zorgen voor interactie en communicatie met anderen en bevorderen de

intellectuele groei. Tot slot stellen zij kinderen in staat om de vaardigheden te oefenen waarmee ze hechte relaties aan kunnen gaan met anderen. Vaardigheden die in hun toekomstige leven een belangrijke en grotere rol zullen gaan spelen. Niet alleen Erikson, Berndt en Feldman hebben onderzoek verricht naar de sociale ontwikkeling van de kinderen, ook William Damon, ontwikkelingspsycholoog deed dit. Volgens hem doorloopt de beleving van vriendschap in de basisschoolperiode drie afzonderlijke stadia (Feldman, 2009);

Stadium 1; vriendschap gebaseerd op het gedrag van anderen (4 tot 7 jaar)

Kinderen zien vrienden als anderen die hen aardig vinden, waarmee ze hun speelgoed delen en andere activiteiten delen. De kinderen waar ze het grootste deel van hun tijd mee

doorbrengen beschouwen zij als hun vrienden.

In dit stadium valt op dat kinderen weinig persoonlijke eigenschappen van anderen laten meewegen. Vriendschappen worden hier niet gebaseerd op de unieke positieve

karaktertrekken van hun vrienden. Een vriend of vriendin is in dit stadium iemand die mogelijkheden biedt voor het maken van plezier!

Stadium 2; vriendschap gebaseerd op vertrouwen (8 tot 10 jaar)

In dit stadium kijken kinderen wat gecompliceerder naar het maken en het hebben van vriendschappen. Persoonlijke eigenschappen en kenmerken worden steeds belangijker gevonden en ook het opleveren van beloningen laten kinderen hier steeds meer meewegen. Het belangrijkste element in dit stadium, wanneer we spreken over vriendschappen, is wederzijds vertrouwen. Vrienden worden in dit stadium beschouwd als kinderen die er voor je zijn als je ze nodig hebt.

Stadium 3; vriendschap gebaseerd op psychische nabijheid (11 tot 15 jaar)

In dit stadium beginnen kinderen de kijk op vriendschap te ontwikkelen die ze ook tijdens hun adolescentie zullen hebben. De belangrijkste criteria zijn dan ook intimiteit en loyaliteit. Vriendschap wordt hier gekenmerkt door psychische nabijheid, wederzijdse openheid en exclusiviteit. Kinderen zoeken vrienden uit die loyaal zijn. Er wordt steeds meer gekeken naar de psychische voordelen die een vriendschap met zich meebrengt. Kinderen krijgen steeds duidelijkere ideeën over welk gedrag ze in vrienden waarderen en aan welk gedrag ze een hekel hebben.

Om nog even terug te komen op de vriendschapontwikkeling in de basisschooltijd speelt ook sekse een belangrijke rol in het maken en hebben van vriendschappen. ‘Jongens zijn idioten, meisjes zijn stom’, dat is de manier waarop jongens en meisjes in de basisschooltijd tegen elkaar aan kijken. Het vermijden van de andere sekse gaat in deze periode een zodanig grote

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 13 rol spelen dat het sociale netwerk van de meeste meisjes en jongens bijna alleen maar uit kinderen van dezelfde sekse bestaat (Feldman, 2009). De aard van de vriendschappen binnen de groepen jongens en meiden is dan ook heel verschillend;

Jongens hebben meestal grotere vriendennetwerken dan meisjes en spelen meer in groepen dan in tweetallen. Vaak is er een door iedereen geaccepteerde leider. Jongens zijn vaak bezig met hun positie in de hiërarchie en proberen hun status in stand te houden en te verbeteren. Restrictieve speelstijl speelt hier dan ook een rol. Interacties worden

onderbroken op het moment dat een kind het gevoel heeft dat zijn status gevaar loopt. Meisjes hebben in de basisschooltijd vaak geen uitgebreid vriendinnennetwerk maar richten zich op een of twee ‘beste’ vriendinnen. Deze beste vriendinnen hebben vaak dezelfde status als zijzelf. ‘In tegenstelling tot jongens, die statusverschillen juist opzoeken, proberen

meisjes statusverschillen te vermijden.’(Feldman, 2009)

Tot slot hebben we, in bovenstaande stadiums te zien, de periode van de adolescentie. Ook hier worden vriendschappen weer vanuit andere standpunten bekeken en krijgen

vriendschappen een andere rol in het leven van het kind.

In de periode van de adolescentie hebben kinderen een ogenschijnlijk dwangmatige

behoefte om met vrienden te communiceren. Zij hangen uren met vrienden en vriendinnen aan de telefoon en dat laat zien hoe belangrijk relaties met leeftijdsgenoten zijn.

Maatschappelijke invalshoek

Uit bovenstaande invalshoek blijkt dus dat vriendschap in der loop der jaren steeds meer wordt ontwikkeld en een steeds belangrijkere rol aanneemt in het leven van een kind. Kinderen gaan steeds meer beseffen dat vriendschappen belangrijk zijn voor hun ontwikkeling en voor hun toekomst. Daarnaast zijn vriendschappen ook belangrijk voor het functioneren binnen de maatschappij….

Wanneer een kind op de basisschool al veel vrienden heeft zal hij/zij zich goed voelen. Deze kinderen gaan graag naar school en presteren goed. Kinderen met veel vrienden hebben vaak meer zelfvertrouwen en communiceren gemakkelijk met anderen. Voor hun toekomst heeft dit dan ook grote voordelen. Zo zullen deze kinderen later gemakkelijker aan werk komen omdat zij communicatief sterk zijn, sociaal zijn en een positieve kijk op het leven hebben. Door deze positieve kijk op het leven zal men veel meer genieten van het leven dat zij leiden. Zo hebben zij weinig last van stress, maken zij veel plezier en zijn ze vrijwel niet afhankelijk van anderen. Tot slot zullen deze kinderen later gemakkelijker een liefdesrelatie aan kunnen gaan. Een liefdesrelatie leidt vaak tot huwelijken en vervolgens tot uitbreiding van het gezin wat er weer voor zorgt dat onze maatschappij zal groeien.

Kijkend naar de maatschappelijke invalshoek is ook de cultuur van jongeren binnen de maatschappij van belang. Binnen de cultuur van jongeren zijn tegenwoordig nog maar een aantal zaken van belang; computers, mobiele telefoons en tv’s. Er wordt weinig buiten

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 14 gespeeld en meer tv gekeken, gecomputerd en gespeeld met mobiele telefoons. Wanneer ik kijk naar mezelf merk ik dat bovenstaande ‘gadgets’ een belangrijke rol spelen in het onderhouden van vriendschappen. Kijk maar naar facebook, hyves, msn, smsen, what’s app en noem maar op. Door middel van deze communicatiemiddelen is het tegenwoordig veel gemakkelijker om contact te houden met je vrienden. Zeker wanneer je het druk hebt met school, sport e.d. is het via deze manier gemakkelijk om je vrienden toch te blijven spreken, hen op de hoogte te houden van gebeurtenissen, foto’s door te sturen etc. Chantal van der Leest (Psychologie Magazine, 2011) geeft aan dat vriendschap via sociale media kan versterken. Volgens haar is het belangrijk om foto’s op websites te publiceren zodat je herinneringen kan ophalen maar ook nieuwe gebeurtenissen aan elkaar kan laten zien. Dit versterkt de vriendschapsband wat leidt tot langere vriendschappen in de toekomst.

Levensbeschouwelijke invalshoek

Binnen onze maatschappij komen we ook verschillende godsdiensten tegen. We wonen niet alleen met Christenen in Nederland maar ook met Islamieten, Joden, Protestanten,

Hindoeisten, Boeddhisten en niet gelovige mensen. Omdat ik gekozen heb voor de algemene godsdienst wil ik het begrip vriendschap vanuit verschillende geloven bekijken. Door het bestuderen van deze invalshoek probeer ik er achter te komen wat vriendschap betekent voor je levensbeschouwelijke identiteit. Daarnaast probeer ik antwoord te vinden op de vraag ‘wat is vriendschap’?

Wanneer we kijken naar het hindoeïstisch geloof is het kastenstelsel een van de belangrijke elementen wanneer het gaat om vriendschap. Het kastenstelsel is een stelsel waarin de verschillende groepen mensen ondergebracht worden. Men hoort bij een bepaalde groep binnen het geloof. Je kunt binnen dit kastenstelsel niet groeien en zult dus gedurende je hele leven binnen dezelfde kaste horen. Pas in het volgende leven kun je een kaste hoger komen. Het kastenstelsel heeft veel invloed op vriendschappen binnen het Hindoeïstische geloof. Omdat men bij een bepaalde kaste hoort worden er ook alleen maar binnen deze kaste vriendschappen gesloten. Mensen uit een lagere kaste zullen nooit bevriend worden met mensen uit een hogere kasten. Het wordt hen verplicht alleen vriendschappen te sluiten met dezelfde ‘soort’.

Bij Boeddhisten ziet het er allemaal weer anders uit. Streng gelovige Boeddhisten accepteren geen vriendschappen. Zij willen zich los maken van al het goede en het kwade van het leven. Zij maken zich los van de aarde, los van contacten met anderen. Toch vinden de meeste Boeddhisten de omgang met andere mensen wel belangrijk. ‘Ben er voor je medemens,

iedere mens’, is dan ook een belangrijke uitspraak. Bewustwording van… is binnen dit geloof

dan ook een veel besproken iets. Wanneer men zich niet bewust is van vriendschap dan zal men het ook niet herkennen. Volgens Z.H. de Dalai Lama kan een mens in zijn eentje niet overleven. Hij heeft de nabijheid van anderen nodig. Slechte daden moeten we afwijzen. Maar dat betekent niet dat we de dader als mens moeten afwijzen. ‘Met een volgende daad

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 15 Kijkend naar het Joden- en het Christendom komt de betekenis van ‘vriendschap’ het meest tot uiting. Binnen het Christendom wordt ontzettend veel aandacht besteed aan

vriendschappen, vrede en respect. Om me te verdiepen in het begrip ‘vriendschap’ vanuit het Christelijke geloof ben ik op zoek gegaan naar de Bijbel en de kinderbijbel. De Bijbel laat ons niet alleen kennismaken met mensen die goede vrienden van elkaar zijn, maar

verwoordt ook waaruit vriendschap zou moeten bestaan. Een mooi voorbeeld hiervan is Jezus zelf. Ondanks de sterke band met zijn vader, waar hij dagelijks mee omging, had hij als mens ook vrienden nodig. Tegen de discipelen spreekt Jezus over ‘Lazarus, onze vriend' (New Bible in Dutch, 2004). ‘U bent Mijn vrienden, als u doet wat ik U gebied’.

In het boek Spreuken komen veel kenmerken voor vriendschap binnen het dagelijks leven terug. In hoofdstuk 17 bijvoorbeeld, daar kunnen we lezen dat een vriend ter alle tijden lief heeft. ‘Gerichtheid op het leven van een ander is onvoorwaardelijk’. Een mooi voorbeeld hiervan is het verhaal van Jonathan en David. Toen Jonathan hoorde dat David koning zou worden i.p.v. hijzelf gaf hij de vriendschap tussen hen niet op. Tussen Jonathan en David bestond geen jaloezie, er bestond wederzijdse bewondering.

Het slot van Spreuken 18 geeft ook een mooie betekenis van vriendschap. Hier wordt gezegd dat er met een vriend een diepere band zou kunnen zijn dan met een broer/zus. ‘Soms is een

echte vriend meer toegewijd dan een broer.’ Een vriend laat zondes achter zich wat

belangrijk is binnen vriendschappen. In spreuk 17:9 wordt ook wel gezegd; ‘Het weer

oprakelen van een zaak kan tussen de beste vrienden scheiding maken.’

Ook een conflict kan vrienden uiteendrijven. Denk maar aan een kwade of beledigde vriend die zich terugtrekt en niks meer van zich laat horen. We spreken pas van werkelijke

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 16

2.4. In gesprek met levensbeschouwelijke verhalen

In deze paragraaf zal ik mezelf verdiepen in twee levensbeschouwelijke verhalen. Ik heb gekozen voor twee Bijbelverhalen omdat het begrip vriendschap in beide van deze verhalen mooi en op verschillende manieren naar voren komt.

Bijbelverhaal 1; dit verhaal komt uit de kinderbijbel maar staat ook beschreven in de bijbel (1 Koningen 22). De titel van het verhaal is: ‘Slechte vrienden’.

Toen ik dit verhaal tegenkwam in een van de Kinderbijbels die ik aan het lezen was riep de titel al heel veel bij mij op. Zo dacht ik vooral aan het negatieve, iets waar ik juist niet naar op zoek ben in mijn onderzoek. Toch besloot ik het verhaal te lezen en kwam ik er achter dat dit verhaal wél een meerwaarde heeft voor mijn onderzoek. Ik onderzoek welk belang vriendschap heeft voor de toekomst van het kind en dat kan soms ook wel eens slechte gevolgen hebben….wanneer je de verkeerde vriendschappen sluit.

Het verhaal ‘Slechte vrienden’ gaat over Achab en Josafat. Josafat was de Koning van Juda en een rijke, machtige man. Op een dag bracht hij een bezoek aan Samaria en dus aan zijn zwager, Achab. Achab wilde al jaren lang dat de twee delen van Israël met elkaar werden verbonden maar hij wist dat hij dit nooit alleen kon. Hier had hij hulp voor nodig en Josafat zou hem daar maar al te goed bij kunnen helpen. Aan het einde van de avond toen iedereen al wat drank genuttigd had besloot Achab Josafat te vragen hem te helpen bij zijn strijd tegen de stad Ramot in Gilead. Josafat schrok van deze vraag maar durfde niet goed te antwoorden. Hij voelde zich onder druk gezet en besloot Achab te helpen onder voorwaarde dat God hierin zou toestemmen. Achab ging akkoord en zei dat hij zijn profeten dit zou laten doen. Wat Josafat niet wist was dat Achab helemaal geen échte profeten in dienst had. Achab had nepprofeten in dienst die antwoord gaven in dienst van Achab en niet in dienst van God. De nepprofeten vertelde Josafat en Achab dat God had toegestemd te strijden tegen de stad Ramot. ‘God geeft de stad in U macht’, riepen de profeten. Achab was blij met dit antwoord, wat hij de profeten natuurlijk van te voren al had ingefluisterd en wou de strijd beginnen maar gelukkig liet Josafat zich niet zo snel bedriegen. Hij wilde een profeet van de Here God vragen. Achab probeerde dit tegen te houden en vertelde dat Micha, de profeet van de Here God een bedrieger was. Dat hij altijd onheil zou spreken. Josafat liet zich niet ompraten en bleef aandringen te gaan. Maar ook Micha was inmiddels al ingelicht door de nepprofeten van Achab. Na een akkoord van Micha werd hij door Achab gevangen genomen en gingen Achab en Josafat de strijd aan met de stad Ramot. Josafat gewoon als koning en Achab vermomt als soldaat. Hij had Josafat voor de gek gehouden waardoor Josafat voor altijd als verrader zou worden gezien. Josafat vluchtte naar Jeruzalem. Hij zou deze les nooit meer vergeten…

Dit verhaal geeft aan dat er ook slechte vrienden zijn. Vrienden die je niet kunt vertrouwen, die je voorliegen om er zelf beter en sterker van te worden. Vrienden die je gebruiken om problemen van een ander op te lossen, waardoor je zelf uiteindelijk in de problemen zal

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 17 komen. Dit verhaal heeft een negatief gevolg voor de toekomst van Josafat. Hij zal voor altijd als verrader worden gezien, hij zal gevolgd worden en kan mensen niet meer recht in de ogen kijken.

Kinderen zullen deze situaties ook tegenkomen in het leven. Vrienden die misschien niet altijd even goede vrienden blijken te zijn. Vrienden die je gebruiken om er zelf beter van te worden en niet omdat ze om je geven, er voor je willen zijn en je een warm hart willen toe dragen. Naar mijn mening is het goed om hier met kinderen over te praten omdat kinderen zich hier vaak niet van bewust zijn. Veel kinderen vertrouwen snel een ander, iets wat soms goed is maar soms ook voor problemen kan zorgen. Vertrouwen moet je opbouwen en pas wanneer de band sterk genoeg is en je elkaar 100% vertrouwd kun je je aan een ander geven.

Het tweede Bijbelverhaal; dit verhaal komt uit de kinderbijbel. De titel van het verhaal is: ‘Vier trouwen vrienden’.

Ik heb dit Bijbelverhaal gekozen omdat hier, volgens Aristoteles, sterk de betekenis van vriendschap naar voren komt. In dit Bijbelverhaal is de belangrijkste boodschap dat je wil dat je vrienden gelukkig zijn en zich goed voelen en dat je als vriend vooral moet ‘geven’.

Het verhaal ‘Vier trouwen vrienden’ gaat over een vriendengroep waarvan één man al jarenlang verlamd is. Hij kan niets anders dan liggen en is totaal afhankelijk van andere mensen. Gelukkig heeft deze man goede vrienden die hem altijd overal mee naar toe nemen. Ze halen hem op, nemen hem mee en brengen hem thuis. Op een dag hadden de vrienden gehoord dat Jezus in de stad was. Dit was voor hen het moment om hun vriend te laten genezen. Ze moesten hun vriend ophalen en zo snel mogelijk naar Jezus. Jezus was degene die mensen kon genezen van hun verlamming. Zo snel als ze konden renden ze naar hun vriend. Ze vertelde hem het goede nieuws en namen hem op een mat, vastgebonden met stokken, mee naar buiten. In de stad aangekomen stroomde het vol mensen. Iedereen kwam voor Jezus en wilde zich door Jezus laten genezen maar de vier vrienden zagen het niet zitten om zo lang te moeten wachten en aan te sluiten achter duizenden mensen. Gelukkig had een van de vrienden, die de weg in de stad goed wist een idee. Ze besloten om de massa mensen heen te lopen richting het huis. Een van de vrienden klom op het huis en maakte een gat in het dak. Via het gat in het dak lieten ze de verlamde man naar beneden zakken die vervolgens recht voor de voeten van Jezus op de grond terecht kwam. Toen Jezus dit zag was hij ontzettend blij. ‘Ze geloven in mijn kracht en hebben daar zelfs dit voor over’, dacht hij. Hij boog zich over de zieke en zei hem dat al zijn zonden werden vergeven. Dat hij op moest staan, zijn spullen moest pakken en naar huis moest gaan. De man stond

inderdaad op. Hij pakte zijn spullen en liep samen met zijn vrienden weg….

Zoals hierboven al gezegd staat het geven van… hier centraal. Dit verhaal laat zien dat je je vrienden nooit in de steek moet laten en er alles aan moet doen dat hij/zij gelukkig is en zich

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 18 goed voelt. Je hebt je vrienden nodig, nu maar ook later en of dat vriendschap blijft bestaan heb je voor de helft zelf in de hand….

2.5.

Inzichten en conclusies n.a.v. de onderzoeksvraag

In deze paragraaf zal ik de onderzoeksvraag zo goed mogelijk beantwoorden n.a.v. de nieuwe inzichten en conclusies die voortgekomen zijn uit het theorieonderzoek en de deelvragen. Ook zal ik mijn eigen inzichten verwoorden n.a.v. stap 1 t/m 5.

Uit het theorieonderzoek is gebleken dat vriendschappen al vanaf jongs af aan worden aangegaan. Op driejarige leeftijd spelen kinderen al graag met vriendjes en vriendinnetjes. Hoe ouder kinderen worden hoe belangrijker de rol van vriendschappen binnen hun leven wordt. Kinderen worden steeds kritischer in het aangaan van vriendschapsbanden en vertrouwen gaat een steeds belangrijkere rol spelen. Tijdens de adolescentie beseffen kinderen dat vriendschappen belangrijk zijn voor hun eigen toekomst. Zij beseffen dat ze vrienden nodig hebben in het verdere stadium van hun leven. Kinderen maar ook ouderen hebben vrienden nodig waar ze op kunnen bouwen op momenten dat ze het moeilijk hebben. Vrienden die er altijd voor ze zijn, in goede en slechte tijden, maar dat geldt ook andersom. Vriendschap bestaat namelijk uit geven en nemen waar geven misschien nog wel de belangrijkste factor is. Wanneer je laat zien dat je alles voor je vrienden over hebt, dat je wil dat ze gelukkig zijn en zich goed voelen en alles voor ze geeft, zullen zij dat ook terug doen.

Daarnaast is er nog iets waarom vriendschappen belangrijk zijn voor de toekomst van het kind. Kijk maar naar de maatschappij. Hoe meer vrienden een kind heeft hoe beter hij/zij zich zal ontwikkelen en hoe beter hij/zij kan functioneren binnen de maatschappij. Zo is een kind met veel vrienden om zich heen vaak gelukkig, voelt zich goed en presteert daardoor goed op school. Een kind met veel vrienden om zich heen zal gemakkelijker communiceren met anderen wat in een later stadium van het leven ook een belangrijke rol zal spelen, denk maar aan solliciteren naar een baan etc.

Kortom vriendschappen zijn in verschillende opzichten ontzettend belangrijk voor de toekomst van het kind!

---

Als ik kijk naar mijn eigen ontwikkeling die ik tot nu heb doorgemaakt ben ik al enorm gegroeid op dit gebied. Allereerst ben ik ontzettend blij met de keuze van het onderwerp. ‘Vriendschap’ is voor mij een heel belangrijk onderwerp in mijn leven. Veel van mijn vriendinnen heb ik al vanaf de basisschool en we hebben elkaar nooit losgelaten. We zijn alleen maar dichterbij elkaar gekomen.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 19 Door me te verdiepen in dit onderwerp heb ik op theoretisch gebied heel veel nieuwe

inzichten opgedaan. Door specifiek naar dit begrip te kijken vanuit verschillende

invalshoeken kom je zoveel opvattingen en theorieën tegen waar ik zelf nooit eerder bij stil heb gestaan. Vooral de maatschappelijke en de levensbeschouwelijke invalshoek hebben veel bij me los gemaakt. Door het beschrijven van de maatschappelijke invalshoek ben ik nog meer gaan beseffen hoe belangrijk vriendschappen zijn en wat vriendschappen doet/ kan doen met een mens. Daarnaast heb ik door het beschrijven van de levensbeschouwelijke invalshoek heel veel nieuwe inzichten opgedaan met betrekking tot de verschillende geloven. Ik heb vooral stil gestaan bij het Christelijke geloof omdat het begrip vriendschap hier heel mooi tot zijn recht komt. Wanneer je de Bijbelverhalen leest komt er bijna altijd wel iets van vriendschap in terug al is het misschien niet altijd meteen zichtbaar. Het mooie is juist om het zo te lezen en er zo naar te kijken dat je er elementen van vriendschap uit weet te halen. Ik heb tijdens dit deel van het onderzoek geleerd om op een andere manier naar Bijbelverhalen te kijken en ze met een ander gevoel te lezen waardoor de verhalen veel dichter bij mijn eigen ik zijn gekomen.

Door middel van de bijeenkomsten Identiteit heb ik ook geleerd om op een andere manier naar bepaalde opvattingen te kijken. De gesprekken die ik had met Patrick hebben er voor gezorgd dat hij mij constant aan het denken heeft gezet. Wanneer ik een vraag stelde, stelde hij een vraag terug, waardoor ik altijd zelf achter het antwoord kwam. Patrick leerde mij om verder te denken, ‘dieper’ te denken. Het is moeilijk te beschrijven hoe dat precies gaat maar ik heb het zelf als heel prettig ervaren. Ook tijdens het schrijven van het

onderzoeksverslag heb ik hier veel aan gehad.

Ik hoop tijdens het praktijkgedeelte ook de kinderen uit mijn stageklas bewust te maken van de rol van vriendschap binnen hun leven. Ik hoop dat ik mijn eigen gevoel kan overbrengen op dat van hen en ik neem hiervoor alle kennis die ik heb opgedaan mee. Ik denk dat de activiteiten die ik zal uitvoeren heel betekenisvol zullen zijn voor de kinderen en dat ik de kinderen nieuwe inzichten kan laten opdoen wanneer het gaat om vriendschap en hun eigen toekomst.

2.6.

Globale opzet voor de praktijk

‘Aan het einde van de lessenserie zijn de kinderen zich bewust van de rol die

vriendschap speelt binnen hun leven.’

De activiteiten rondom dit onderzoek zal ik uitvoeren in groep 7 op --. De -- is een openbare school en dat betekent dat zij alle geloven respecteren. Binnen mijn klas zijn de kinderen voornamelijk Katholiek, Islamitisch of Atheïst.

Voor dit onderzoek zal ik een lessenserie ontwerpen van +/- 4 á 5 lessen. Ik wil verschillende activiteiten aanbieden aan de kinderen en deze koppelen aan de diverse vakken die in groep

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 20 7 aan bod komen. Zo zal ik drama/muzieklessen, teken/handvaardigheidlessen, taal en schrijflessen en natuurlijk levensbeschouwelijke lessen aan bod laten komen. Bij iedere activiteit zal het thema ‘vriendschap’ centraal staan en ik wil de activiteiten ook op een juiste manier opbouwen.

Hoofdstuk 3: Inzichten vertalen in handelen

3.1. Handelen

Activiteitenplan

Tijdens mijn LIO-stage heb ik een definitief activiteitenplan opgesteld rondom het thema ‘Vriendschap’. Een belangrijke gebeurtenis binnen de groep heeft mij geholpen de juiste activiteiten te kiezen, welke aansluiten bij de behoeften van de kinderen.

Gedurende mijn LIO-stage ben ik steeds meer gaan beseffen, gaan inzien, dat kinderen vanaf groep 7 worstelen met hun eigen identiteit en met hun waardeontwikkeling. Waar zij in groep 1/2, 3, 4 en 5 nog bevriend waren met alle meiden of jongens uit de klas gaan zij nu veel gerichter kijken naar vrienden en vriendinnen en krijgen zij een steeds beter beeld van welke meiden/jongens echte vriendinnen/vrienden zijn en welke niet. Hierdoor ontstaan er af en toe wat onenigheden maar tijdens mijn tweede LIO periode liep dit totaal uit de hand. Een vriendinnengroep van 5 meiden kreeg onderling ontzettende ruzie. Na dit voorval en een aantal individuele gesprekken met deze kinderen besloot ik dan ook zo snel mogelijk te beginnen met mijn lessenserie/activiteiten.

Activiteit Doelstelling Korte beschrijving

Activiteit 1

‘Filosoferen’ (gesprek) De leerlingen weten aan het _{einde van deze activiteit wat}

vriendschap WEL en NIET is en waarom vriendschap belangrijk is.

Aan de hand van een lied en een gedicht wordt gesproken over wat vriendschap WEL en NIET is. Kinderen verwoorden wat zij belangrijk vinden aan vriendschap en praten hierover met elkaar.

Tot slot worden er kaartjes ingevuld met vriendschap is WEL….. vriendschap is NIET… en worden deze als collage in de klas opgehangen.

Activiteit 2

‘Bijbel verhaal’ De leerlingen kunnen aan het einde van deze activiteit

Tijdens deze activiteit wordt het Bijbelverhaal ‘ Vier trouwe

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 21 nadenken over de betekenis

achter een Bijbelverhaal.

vrienden’ voorgelezen. De kinderen bespreken

gezamenlijk over de betekenis van het verhaal en welke gedachten er achter dit verhaal zitten. Wat willen ze met dit verhaal overbrengen?

Activiteit 3

‘Collage maken’ De leerlingen kunnen aan het _{einde van deze activiteit d.m.v.}

een collage laten zien wat vriendschap voor hen betekent/is.

De leerlingen maken in groepjes van 4 á 5 leerlingen een collage rondom het thema vriendschap. Zij zoeken in tijdschriften en kranten naar foto’s, teksten, woorden etc. die voor hen betekenisvol zijn wanneer zij het hebben over vriendschap.

Activiteit 4

‘muziek/Engels’ De leerlingen kunnen aan het _{einde van deze activiteit een}

aantal liedjes meezingen welke te maken hebben met

vriendschap. Daarnaast kennen zij de vertaling van de Engelse liedjes en snappen zij de betekenis hiervan.

De leerlingen krijgen een drietal liedjes aangeleerd ( 1 Nederlands lied, 2 Engelse). De leerlingen oefenen de liedjes samen met de leerkracht en kunnen ze uiteindelijk zelf zingen. De leerlingen praten gezamenlijk over de betekenis van de liedjes en welke belangrijke opvattingen rondom vriendschap hier naar voren komen.

Activiteit 5

‘Vriendschap van thuis’ De leerlingen kunnen aan het _{einde van deze activiteit}

verwoorden waarom het voorwerp dat zij mee hebben genomen betrekking heeft op vriendschap. De leerlingen kunnen luisteren naar elkaars verhaal en vertrouwen elkaar.

De leerlingen nemen van thuis een voorwerp mee dat voor hen te maken heeft met

vriendschap. Zij schrijven/typen hier een korte beschrijving bij. In de klas wordt een

tentoonstelling opgezet met alle voorwerpen die door de kinderen zijn meegenomen. Met de klas gaan we de tentoonstelling langs en doet ieder zijn/haar verhaal.

Samenvatting van de 5 uitgevoerde activiteiten1

1

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 22 Zoals ik hierboven al heb verwoord ben ik bewust gestart met het uitvoeren van de activiteiten op het moment dat dit voor de kinderen het meest betekenisvol was. Door de uit de hand gelopen ruzie tussen vijf meiden heb ik na kunnen denken over een vijftal juiste activiteiten zodat ik de kinderen aan het denken kon zetten. Ik ben mijn lessenserie dan ook meteen begonnen met een filosofisch gesprek naar aanleiding van een lied en een gedicht. Tijdens het gesprek heb ik de kinderen vragen gesteld als: ‘Wat is vriendschap?’, ‘Wanneer heb je een vriend?’, ‘Wanneer ben je een vriend?’, ‘Is vriendschap belangrijk en waarom wel/niet?’, ‘Kun je ook bevriend zijn met iemand die ver weg is?’, ‘Welke rol speelt vriendschap in jouw toekomst?’. Tijdens deze activiteit heb ik voornamelijk veel uit de kinderen zelf laten komen. Door antwoorden die kinderen gaven werden weer nieuwe vragen geformuleerd en zo ontstond een goedlopend gesprek waarbij kinderen heel bewust nadachten over de antwoorden die zij gaven. Aan het einde van deze activiteit hebben de kinderen allemaal een kaartje ingevuld met daarop: Vriendschap is WEL… en vriendschap is NIET…Deze kaartjes zijn na afloop klassikaal besproken en daarna als collage verwerkt in een lijst die opgehangen is in de klas. Activiteit 2 stond in het teken van een Bijbelverhaal. Eerder in dit onderzoeksverslag heb ik zelf gereflecteerd op dit Bijbelverhaal en het sprak mij persoonlijk erg aan omdat de boodschap die wordt overgebracht heel mooi laat zien waarom vriendschap zo belangrijk is maar ook wat vriendschap nou precies is. Ik heb dit verhaal klassikaal voorgelezen zonder te vertellen dat het om een Bijbelverhaal ging. Hier spraken we pas achteraf over omdat ik wilde dat de kinderen er ‘neutraal’ naar zouden luisteren. Nadat ik het verhaal had voorgelezen stelde ik de kinderen vragen als: ‘Waar ging het verhaal over?’, ‘Wat heeft het verhaal te maken met vriendschap?’, ‘Welke boodschap brengt dit verhaal over?’, ‘Wat is de belangrijkste betekenis binnen dit verhaal?’ etc. Ik had verwacht dat de kinderen het lastig vonden om over dit verhaal te praten omdat het voor een aantal van hen een onbekend soort verhaal is. In mijn reflectie zal ik dieper in gaan op de uitvoering van deze activiteit. Tijdens activiteit 3 heb ik de kinderen in groepjes collages laten maken. De kinderen mochten alleen gebruik maken van kranten en tijdschriften en moesten daarin op zoek gaan naar teksten, woorden, zinnen, plaatjes, symbolen etc. die voor hen betrekking hadden op het thema vriendschap. Met de collage moesten de kinderen kunnen laten zien wat vriendschap voor hen betekent zonder dat ze daarbij uitleg moesten geven. Voor activiteit 4 heb ik een aantal liedjes uitgekozen die te maken hebben met vriendschap. Ik heb gekozen voor één Nederlands lied en twee Engelse liedjes. Voor dat ik de liedjes heb aangeleerd heb ik eerst samen met de kinderen de liedteksten besproken. De Engelse liedjes hebben we globaal vertaald zodat de kinderen wisten wat de betekenis was van het lied. Hierdoor wisten zij zich beter in te leven in het lied en konden ze de betekenis van het lied ook beter verwoorden. Sommige liedjes raakten de kinderen enorm omdat het bijvoorbeeld ging over een gebeurtenis die zij ook wel eens hadden meegemaakt. Activiteit 5 ‘Vriendschap van thuis’ heb ik gekozen n.a.v. de activiteit ‘kunst van thuis’ in Pabo 2. Ik heb de kinderen allemaal een voorwerp van thuis mee laten nemen dat voor hen te maken had met vriendschap. Dit kon bijvoorbeeld een foto zijn, een hartjeskussen, een tegeltje, een vriendschapsketting, een knuffel etc. Van al deze voorwerpen hebben we een tentoonstelling gemaakt binnen de klas. Samen met de kinderen heb ik de tentoonstelling ‘bezocht’ en heeft ieder kind iets over zijn/haar voorwerp verteld. De kinderen kozen uiteindelijk de drie mooiste verhalen achter de voorwerpen.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 23

Hoofdstuk 4: Reflectie op professionele identiteit

In dit hoofdstuk zal ik d.m.v. een aantal reflecties beschrijven hoe ik mezelf de afgelopen weken ontwikkeld heb t.a.v. mijn professionele identiteit.

---Reflectie op het onderzoek(verslag)--- Als ik terugkijk op het gehele proces van dit onderzoek (onderwerp kiezen, literatuurstudie, Bijbelverhalen, uitvoering) ben ik erg tevreden over dat wat ik heb weten neer te zetten in 20 weken tijd. Door de literatuurstudie heb ik veel nieuwe inzichten verworven die ik eerder in dit verslag al heb verwoord. Daarnaast heb ik door de literatuurstudie en de uitvoering van de activiteiten van alles ontdekt over mijn onderzoeksvraag. Zo heb ik uit de literatuur op kunnen maken dat kinderen een grote ontwikkeling doormaken tijdens de basisschooltijd als het gaat om het maken en het onderhouden van vriendschappen.

Mijn onderzoeksvraag voorafgaand aan het onderzoek was: ‘Wat is het belang van

vriendschap voor de toekomst van het kind?’. Ik ben van mening dat ik de juiste theorie heb

beschreven waarmee ik aan de hand van deelvragen uiteindelijk antwoord kan geven op deze vraag. Toch zijn de allerbelangrijkste antwoorden naar mijn mening gekomen vanuit de kinderen tijdens de lessenserie die ik samen met hen heb uitgevoerd. Door met kinderen te filosoferen over vriendschappen, door hen er samen over te laten praten, door activiteiten uit te voeren en door de boodschap te vinden uit Bijbelverhalen hebben de kinderen hun eigen visie op vriendschappen kunnen omschrijven. Aan het einde van de lessenserie waren antwoorden op mijn onderzoeksvraag dan ook: ‘Zonder vriendschappen wordt je niet zoals je kunt zijn.’, ‘Zonder vriendschappen leid je een eenzaam leven.’, ‘Zonder vriendschappen heb je niemand die je later kan steunen wanneer je dierbaren overlijden.’ ‘Zonder

vriendschappen leef je alleen.’ ‘Vriendschap is belangrijk voor de toekomst omdat je van iedere vriend leert.’ ‘Vriendschap is belangrijk voor de toekomst omdat je hen nodig hebt in goede en slechte tijden.’ ‘Vriendschap is belangrijk voor de toekomst omdat het een stukje van jezelf is.’

Ik heb het schrijven van dit onderzoeksverslag en het uitvoeren van de activiteiten als erg leerzaam ervaren. Ik heb ontdekt dat ik veel meer in me heb als het gaat om identiteit, godsdienst en levensbeschouwing, dan dat ik voorafgaand had gedacht. Daarnaast heb ik door dit onderzoek ingezien dat je op heel veel verschillende manieren vorm kan geven aan een levensbeschouwelijk thema.

---Reflectie op mijn professionele identiteit--- Wat heeft dit onderzoek je geleerd over jezelf in de rol van leraar?

Een van de belangrijkste inzichten die ik heb opgedaan door dit onderzoek is dat kinderen in groep 7/8 een heel andere kijk krijgen op het hebben van vriendschappen. Ik heb ervaren dat kinderen zich meer gaan richten op de personen die ze vertrouwen, die dezelfde

interesses hebben en die cognitief op hetzelfde niveau zitten en dat het inderdaad voorkomt dat vriendschappen uiteen vallen. Dit leidt tot veel emoties bij de kinderen maar wat ik hierdoor heb geleerd is dat je als leerkracht geen vriendschappen kunt sluiten tussen

kinderen. Waar ik voorheen altijd sturend bezig was met het ervoor zorgen dat dat kind ook bij die meiden mocht staan of dat dat meisje ook mee mocht naar het zwembad om 15:00 heb ik nu ingezien dat ik dat als leerkracht los moet laten. Je bent er als leerkracht om er

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 24 voor te zorgen dat iedereen respectvol met elkaar om gaat, dat er een prettige sfeer heerst binnen de groep en dat het pedagogisch klimaat goed is maar je bent er niet om

vriendschappen af te dwingen.

Daarnaast heb ik de theorie die ik bestudeerd heb voorafgaand aan de uitvoering heel goed kunnen gebruiken in de praktijk. Ik heb kunnen laten zien dat ik als leerkracht in staat ben te filosoferen met de kinderen, dat ik een Bijbelverhaal kan overbrengen op kinderen en dat ik in staat ben om samen met de kinderen verder te denken dan datgene wat we zien.

Wat betekent dit voor je verdere handelen?

Voor mijn verdere handelen, betekent dit dat ik in de toekomst vaker stil zal staan bij onderwerpen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de kinderen. Ik heb ervaren hoe prettig het is om met de kinderen samen te praten over situaties die bepaalde gevoelens los maken en hoe we elkaar daarbij kunnen helpen.

Wat betekent dit voor de keuze die je hebt gemaakt voor de katholieke of algemeen levensbeschouwelijke richting?

Ik ben van mening dat dit onderzoek geen invloed heeft op de keuze die ik heb gemaakt voor de algemene levensbeschouwelijke richting. Ik heb voor de algemene levensbeschouwelijke richting gekozen omdat ik als leerkracht in grote lijnen op de hoogte wil zijn van alle

godsdiensten waar we in Nederland mee te maken hebben/krijgen. Ik heb ervaren dat het belangrijk is om als leerkracht te weten wat er in een kind om gaat, wat volgens zijn/haar cultuur belangrijk is en hoe ik daar als leerkracht aan kan bijdragen.

Deze lessenserie rondom vriendschap heeft daar verder geen invloed op gehad. De lessenserie die ik heb aangeboden kan zowel op een openbare als een katholieke school uitgevoerd worden en ik vind juist dat er binnen al het onderwijs meer aandacht mag worden besteed aan dit onderwerp.

Hoe heb je aan de doelen gewerkt en hoe heb je ze bereikt?

Onderstaande leerdoelen heb ik voorafgaand aan dit onderzoek opgesteld:

Aan het einde van deze kernopgave/dit onderzoek verantwoord ik mijn onderwijsactiviteiten godsdienst/levensbeschouwing vanuit mijn inzicht in de didactiek van het vakgebied

godsdienst en levensbeschouwing. Voorafgaand aan dit onderzoek dacht ik nooit na over de

verantwoording op levensbeschouwelijk gebied maar tijdens het uitvoeren van het vijftal activiteiten in mijn lessenserie heb ik laten zien dat ik hier wel degelijk toe in staat ben. Omdat ik mezelf de afgelopen weken heb verdiept in de theorie en in werkvormen uit ‘Geloof je het zelf’ kon ik mijn activiteiten hierop laten aansluiten.

Aan het einde van deze kernopgave/ dit onderzoek heb ik op een kritische manier gebruik gemaakt van bestaande methodes voor godsdienst/levensbeschouwing. Ik heb verschillende

methodes maar ook boeken gebruikt voor mijn literatuuronderzoek maar ook voor het zoeken naar activiteiten rondom het thema. Zo heb ik de methode ‘Trefwoord’ gebruikt en heb ik ook veel informatie kunnen halen uit het boek ‘Geloof je het zelf’.

Aan het einde van deze kernopgave/ dit onderzoek kan ik ervaringen van kinderen en van mijzelf verbinden met ervaringen en opvattingen, verhalen en beelden, rituelen en symbolen, feesten en sociale verbanden, en de moraal van mensen uit christelijke en andere

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 25

levensvisies. Dit heb ik kunnen laten zien tijdens de activiteiten die ik met de kinderen heb

uitgevoerd, o.a. het filosoferen maar ook tijdens de tentoonstelling waarbij de kinderen voorwerpen hadden meegenomen. Door constant met elkaar in gesprek te gaan praat je met elkaar over ervaringen en situaties welke je vervolgens weer verbind met het thema waar je mee bezig bent en alles wat daar bij komt kijken.

Ik kan dus concluderen dat ik tijdens deze 30 weken heb kunnen laten zien dat ik mezelf heb ontwikkeld in bovenstaande indicatoren.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 26

Samenvatting

Aan het einde van de basisschooltijd ontwikkelen kinderen een andere kijk op

vriendschappen. Kinderen gaan kritischer kijken naar hun vrienden en/of vriendinnen en vinden het niet alleen maar belangrijk dat je aardig bent of dat je er leuk uit ziet.

Vriendschappen krijgen steeds meer inhoud en kinderen gaan kijken naar interesses, vertrouwen e.d. In dit onderzoek is duidelijk geworden waarom vriendschappen belangrijk zijn voor de toekomst van het kind.

Uit het theorieonderzoek is gebleken dat vriendschappen al vanaf jongs af aan worden aangegaan. Op driejarige leeftijd spelen kinderen al graag met vriendjes en vriendinnetjes. Hoe ouder kinderen worden hoe belangrijker de rol van vriendschappen binnen hun leven wordt. Kinderen worden steeds kritischer in het aangaan van vriendschapsbanden en vertrouwen gaat een steeds belangrijkere rol spelen. Tijdens de adolescentie beseffen kinderen dat vriendschappen belangrijk zijn voor hun eigen toekomst. Zij beseffen dat ze vrienden nodig hebben in het verdere stadium van hun leven. Kinderen maar ook ouderen hebben vrienden nodig waar ze op kunnen bouwen op momenten dat ze het moeilijk hebben. Daarnaast is er nog iets waarom vriendschappen belangrijk zijn voor de toekomst van het kind. Kijk maar naar de maatschappij. Hoe meer vrienden een kind heeft, hoe beter hij/zij zich zal ontwikkelen en hoe beter hij/zij kan functioneren binnen de maatschappij. Zo is een kind met veel vrienden om zich heen vaak gelukkig, voelt zich goed en presteert daardoor goed op school. Een kind met veel vrienden om zich heen zal gemakkelijker communiceren met anderen wat in een later stadium van het leven ook een belangrijke rol zal spelen, denk maar aan solliciteren naar een baan etc.

Tijdens een vijftal activiteiten welke uitgevoerd zijn in groep 7a van basisschool de Piramide te Vught werd zichtbaar dat kinderen heel goed weten te verwoorden wat vriendschap voor hen betekend. Uit verschillende gesprekken en opdrachten bleek dat kinderen weten waar zij vriendschappen voor nodig hebben en waarom vriendschappen belangrijk zijn. Zij weten dan misschien nog niet te beschrijven waarom vriendschappen belangrijk zijn vanuit de maatschappelijke invalshoek maar kunnen prachtig verwoorden dat vriendschappen belangrijk zijn voor de toekomst. Ze hebben vrienden nodig in fijne en moeilijke tijden, ze hebben iemand nodig hebben waar ze op kunnen vertrouwen, waar ze alles mee kunnen delen en waar ze altijd bij terecht kunnen. Nu hebben kinderen nog veel aan en met familie maar in de toekomst zullen zij steeds meer belangrijke personen moeten missen.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 27

Literatuurlijst

Boeken

Berg, B. van den. (2007). Geloof je het zelf?!. Huizen: uitgeverij Coutinho. Bijbel (2006). Het Nieuwe Testament. Heerenveen: Uitgeverij Jongbloed.

Brusser, M. & Schröder, R. (2001). Bijbel voor kinderen. Nieuwe Testament. Tweede druk. Houten: Uitgeverij Van Holkema & Warendorf.

Feldman, R.S. (2009) Ontwikkelingspsychologie. Druk 4. Amsterdam: Pearson Education Benelux.

Idema, E. (2007). Een wereld vol geloof. Amersfoort: Uitgeverij Kwintessens

Fijter, R. de (2000). Vrienden in overvloed. Stimuleren van sociaal gedrag. Amersfoort: CPS (2004). New Bible in Dutch.

Internetsites

http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal/81853-psychosociale-ontwikkeling-de-invloed-van-leeftijdsgenoten.html , gevonden op 1 november 2012

Een site vol met KinderBijbel verhalen. Gevonden op 25 oktober 2012 op:

http://www.mijnbijbelverhalen.nl/2012/index.php/bijbelverhalen/7-verhalen-oude-testament/111-62--slechte-vrienden

www.voorleesbijbel.nl, gevonden op 25 oktober 2012

Psychologie Magazine, psyologiemagazine.nl. Leest, C. van der. Over de zin en onzin van sociale

media. Gevonden op 9 oktober 2012 op

http://www.psychologiemagazine.nl/web/Artikelpagina/Over-de-zin-en-onzin-van-sociale-media.htm.

Wat zegt de Bijbel over vrienden? Gevonden op 25 oktober 2012 op:

http://www.bijbelclub.info/AAA-MAP-THEMA/thema%209%20-%20Wat%20zegt%20de%20bijbel%20over%20vrienden.htm

Vriendschappen in de Bijbel. Gevonden op 25 oktober 2012 op:

http://www.dewaarheidsvriend.nl/blog/vriendschap-in-de-bijbel-366.html

Gevonden op 13 oktober 2012 op:

http://www.filosofiemagazine.nl/nl/artikel/10699/echte-vrienden-zijn-kritisch.html

Activiteiten rondom het thema vriendschap. Gevonden op 30 januari 2013 op: www.edukans.nl/fileadmin/.../lessuggesties/RK_groep_678_chr.doc

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 28

Bijlagen

Bijlage 1

Bijbelverhaal ‘Slechte vrienden’……….blz. 29

Bijlage 2

Bijbelverhaal ‘Vier trouwe vrienden’………blz. 31

Bijlage 3

Activiteit 1 ‘Filosoferen’……….blz. 33

Bijlage 4

Activiteit 2 ‘Bijbelverhaal’……….blz. 35

Bijlage 5

Activiteit 3 ‘Collage maken’……….blz. 36

Bijlage 6

Activiteit 4 ‘Muziek’………..blz. 35

Bijlage 7

Activiteit 5 ‘vriendschap van thuis’……….blz. 36

Bijlage 8

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 29

Bijlage 1: Bijbelverhaal ‘Slechte vrienden’

Geschreven door Josine de Jong (zie bijbelverhalen.nl) 1 Koningen 22

'Hei, hei! Vort, vort!'

Woeste soldaten uit Gilead sporen hun schuimbekkende paarden aan tot spoed. Driftig slaat hun hand op de schoft van de goedgetrainde dieren. In de andere hand een scherpe lans. O vreselijk! Dit is oorlog. Kijk, de voorsten zijn al hevig in gevecht gewikkeld met de Israëlieten. Al spoedig wordt de aarde rood gekleurd van het bloed en de lucht vervuld met kreten van pijn. O, die rovers uit Gilead zijn zo gemeen. Hun aanvoerder, een breedgebouwde man met een haakneus, kijkt met felle ogen in het rond.

'Die koning moet je hebben, stommeling! Ga achter Achab aan!' schreeuwt hij tegen zijn wagenoverste. 'Daar rijdt 'ie!'

Maar de aanvoerder heeft het mis. Die koning is niet koning Achab van Israël, maar Josafat, de koning van Juda.

'Here, help me!' roept Josafat in grote nood als hij al die wagens op hem af ziet komen. En de Here helpt hem inderdaad. Plotseling roept de wagenoverste: 'Dat is Achab niet! Dat is een ander. Omkeren, mannen!'

Opgelucht haalt Josafat adem, in zijn hart een dankgebed.

Hoe komt die vrome koning Josafat nou toch hier verzeild met zijn leger? Josafat is toch geen vriendjes met Achab geworden? Jazeker wel. Hoor maar!

Op een mooie warme dag in het voorjaar bracht koning Josafat van Juda een bezoek aan Samaria. Koning Achab was maar wat vereerd dat zijn rijke zwager hem eindelijk eens opzocht en hij ontving hem dan ook heel feestelijk met een enorm banket. Op het hoogtepunt van het feest echter stond Achab een beetje dronken van de wijn op en vroeg: 'Mijn beste zwager, wat zou het fijn zijn als je met me mee wilde gaan strijden tegen de stad Ramot in Gilead.'

Het werd plotseling doodstil in de zaal. Dit was een belangrijke vraag. Raadgevers en politici hielden hun adem in. Zou er na jaren een verbond komen tussen de twee delen van Israël? Wat zou Josafat antwoorden?

'Tsja,... eh...' begon Josafat een beetje in het nauw gedreven, 'Natuurlijk,... ik doe met je mee. Mijn volk schaart zich achter jouw volk. Maar...' voegde hij er voorzichtig aan toe. 'Laten we eerst vragen wat God wil.'

De schijnheilige Achab knikt tevreden. Hij heeft immers vierhonderd nepprofeten in dienst, die profeteren wat hij wil.'

Met een kort handgebaar geeft hij aan dat de maaltijd geëindigd is.

Voor de poort van Samaria is een grote dorsvloer op een heuvel. Er waait daar een lekker verkoelend windje en de beide koningen, gezeten op prachtige stoelen, hebben een mooi uitzicht op de omgeving. Dansend en springend komen de nepprofeten de dorsvloer op, hun armen meeswingend op het ritme van een opzwepend lied. Zodra koning Achab gaat staan wordt het echter stil.

'Profeten, geeft ons raad,' zegt hij bevelend, 'Zullen we tegen Ramot gaan vechten of niet?' 'Ja!' schreeuwen ze allemaal tegelijk, 'Trek op. God geeft die stad in uw macht.'

Een triomferend lachje speelt om de mond van Achab. O, hij wist al van te voren wat het antwoord zou zijn. Had hij die lui er niet dik voor betaald?

'Wacht eens even, zwager,' zegt Josafat, die zich niet zo gemakkelijk laat bedriegen, 'Is hier ook nog een profeet van de Here God? Laten we het aan hem vragen.'

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 30

Er komt een boze rimpel in Achabs voorhoofd. Er woont inderdaad nog zo'n man in de buurt. 't Is Micha, de zoon van Jimla, maar die profeteert altijd onheil over hem. Achab haat hem. Josafat blijft echter aandringen.

'Luister,' zegt de knecht van Achab onderweg tegen Micha. 'Wees nou wijs en profeteer geen onheil over de koning. De anderen hebben dat ook niet gedaan. Verknoei het niet voor jezelf, hé?'

Micha's mond valt open van verbazing.

'Zo waar de Here leeft,' roept hij uit, 'Ben ik soms een bedrieger? Alleen wat de Here mij zeggen zal, dat zal ik spreken.'

'Zo zult u Aram stoten...!' schreeuwt Sedekia, een van de nepprofeten juist als Micha eraan komt. Hij springt als een bok in het rond met twee ijzeren horens op zijn hoofd. Wat een gek gezicht! En alle andere profeten roepen het hem na. Ja, Achab zal zeker voorspoed hebben. Zodra Micha echter voor de koning staat wordt het doodstil. Iedereen is benieuwd wat hij zal gaan zeggen.

'Zeg mij, profeet,' vraagt Achab gespannen, 'zullen wij tegen Ramot optrekken of niet.'

Micha werpt een vernederende blik op Sedekia met zijn ijzeren horens en zegt dan koeltjes: 'O, jazeker, majesteit, ga maar gerust. U zult overwinnen.'

Achab heeft direct door dat Micha hem voor de gek houdt. 'Spreek de waarheid, man.' schreeuwt hij kwaad.

Micha kijkt hem strak aan. Dan barst hij uit: 'Ik zag heel Israël op de bergen, verstrooid als schapen die geen herder hebben.'

Even is het stil op de dorsvloer. Dan springt Sedekia naar voren en slaat Micha zomaar in zijn gezicht. Pats! Die Micha moet niet denken dat God van hem geweken is. En Achab schreeuwt: 'Neemt Micha gevangen, die schurk! Altijd profeteert hij onheil over mij. Zie je nou wel?'

O, had Josafat zich toen maar teruggetrokken. Had hij toen maar gezegd: 'Achab, ons verbond gaat niet door.' Dat zou moedig geweest zijn. Dan zou er veel ellende voorkomen zijn. Maar nee, Josafat blijft toch vriendjes met Achab. Een paar weken later gaan de beide legers op oorlogspad. En Achab, toch wel bezorgd over die profetie, vermomt zich als soldaat, terwijl Josafat gewoon als koning gaat. Als de zon die avond ondergaat, liggen er honderden doden op het slagveld en onder die allen is ook Achab. Een verdwaalde pijl trof hem in de borst. Israël rouwt. En Josafat vlucht in paniek terug naar Jeruzalem. Nooit zal hij deze les vergeten.

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 31

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 33

Bijlage 3: Activiteit 1 – Filosoferen

Doel:

De leerlingen weten aan het einde van deze activiteit wat vriendschap WEL en NIET is en waarom vriendschap belangrijk is.

De beginsituatie:

De leerlingen weten wat vriendschappen zijn maar hebben er nooit eerder zo klassikaal en open over gesproken. Op dit moment zijn er binnen de groep een aantal onenigheden tussen vriendinnengroepen. De leerlingen zijn op dit moment heel erg bezig met het zoeken naar echte vrienden en vriendinnen. Sommige leerlingen vinden het moeilijk om over hun eigen gevoelens te praten.

De beschrijving van de activiteit:

De activiteit wordt geopend met een lied van Jan Smit ‘Vrienden voor het leven’. De kinderen moeten heel goed luisteren naar de tekst van dit lied. Na afloop van het lied worden er vragen gesteld. ‘Wat is de boodschap van dit lied?’ ‘Klopt het volgens jou wat Jan Smit zingt, waarom wel/niet?’ Vervolgens wordt er een gesprek gevoerd over en rondom vriendschap. Er worden een aantal vragen gesteld door de leerkracht als: ‘Wat is vriendschap?’ ‘Wanneer ben je een vriend?’ ‘Wanneer heb je een vriend?’ ‘Is vriendschap belangrijk en waarom wel/niet?’. De kinderen bespreken de vragen klassikaal en mogen doorvragen. Vervolgens worden er een tweetal gedichten voorgelezen en wordt ook hier op gereageerd door de kinderen.

De activiteit wordt afgesloten met het invullen van een kaartje met daarop: Vriendschap is WEL……Vriendschap is NIET……. . Ieder kind vult dit kaartje voor zichzelf in. Vervolgens worden

de kaartjes kort besproken en ingelijst in een mooie ‘vriendschap is…. lijst’. Reflectie op de uitvoering:

Als ik terugkijk op deze activiteit dan ben ik heel tevreden over de uitvoering. Door te beginnen met het lied van Jan Smit had ik meteen de aandacht van de kinderen en het lukte ze dan ook goed om gedurende het hele lied te luisteren naar de tekst en op te schrijven wat voor gevoel dit los maakte en wat de boodschap van het lied was. Tijdens het gesprek viel op dat telkens dezelfde kinderen aan het woord waren. Zij wisten heel goed te omschrijven wat vriendschap voor hen is en waarom het zo belangrijk is. Sommige kinderen stelden zich wat terughoudend op en vonden het moeilijk te verwoorden waarom vriendschap voor hen belangrijk is. Door hen wat meer gesloten vragen te stellen wist ik hen uiteindelijk ook te triggeren en konden zij vervolgens steeds gemakkelijker zelf verwoorden wat ze vonden en dachten. Tijdens de afsluitende opdracht, het invullen van de kaartjes, kon ik goed zien wat de kinderen is bijgebleven. Daarnaast kon ik ook de kinderen die wat meer terughoudend

Het belang van vriendschap voor de toekomst van het kind Pagina 34 waren tijdens het gesprek aanspreken op wat zij invulden en wist ik aan de hand hiervan toch nog gesprekken met hen aan te gaan.