Wormslakken uit de Falunzee van het Loirebekken (Frankrijk)

Wormslakken

uit de Falunzee

van

het

Loirebekken

(Frankrijk)

Leonard Vaessen¹

Vindplaatsen:

geografie

en

stratigrafie.

De Falunzee heeft

_gelegen

tussen de Atlantische Oceaan

ende streek rond Tours

_{(Indre-et-Loire)}

in het zuidoosten

en naarhet noordoostentot

_{bijna bij}

Blois

_{(Loir-et-Cher)}

met

_mogelijk

in het zuideneen

verbinding

methet bekken

vande

_{Aquitaine (zie fig. 1).}

De

_afzettingen

die door de Fa-lunzee

_zijn

achter

_gelaten

hebbeneenouderdomvan

Lang-hien in het_oosten,SerravalienenTortonien in het centrale

deel,

Messinienin

_westelijke

deel

_(Anjou

_enRennes

e.o.)

en

mogelijk

Zanclien in het noordwesten.

De viersoorten die ik in dit stuk ga

bespreken zijn

afkom-stig

van

vijf vindplaatsen gelegen

in deze

voormalige

Fa-lunzee. Drie daarvan

liggen

in hetmeest

_{zuidoostelijke}

deel

vande

voormalige

Falunzee. Het

groevencomplex bij

het

gehucht Pauvrelay

tennoordwestenvan het

_{dorp Paulmy}

(Indre-et-Loire),

hier

_zijn

_{grove kalkzanden ontsloten}met veel

_{verspeelde schelpen}

enstenen in

_lagen

eninnesten. Deze

_afzettingen

_{hebben nog steeds geen officiële}

bena-ming,

geen

laagbenaming

nogeen

formatienaam,

ze

wor-den in de literatuur veelal

_aangeduid

als facies Pontilévien. Zoals ik eerder al

_{aangaf (Vaessen 2007)}

zouhet beter

zijn

om deze

_aanduiding

te _{vervangen door}eennaamals

bij-voorbeeld “Formatievan

Pontlévoy”

datpastmeerinwat

tegenwoordig

internationaal

gangbaar is,

maarde Franse

geologische

dienst

_schijnt

dat niet

nodig

tevinden. Dan twee

_vindplaatsen

diezeskilometer verdernaarhetoosten

liggen,

ietstennoordoosten_vanhet

_dorp

Ferrière

_Largon.

Deeneiseenkleine

zandgroeve

in de tuinvan de

boerde-Op

éénsoortna

lijkt

deze groepvan

losgewonden

gastro-poden

meeropwormen dan op

slakken,

vandaar denaam

wormslakken.

_{Vertegenwoordigers}

vandeze groep

zijn

in het verleden dan ook vaak

_{ondergebracht}

in de familie der kalkkokerwormen

_Serpulidae.

Dit heeft

_geleid

toteen nog-al chaotische taxonomievandeze dieren. Voormeerdetails

zie Bieler & Petit

_(2011).

In 2009 heeft Henri Jansennaar

aanleiding

vanwormslakken uit het

Langhien

vanMiste

al heteenenander

geschreven

over

biologie

ende

taxo-nomievandeze groep. Ik zal de

biologie

daarom nietmeer

behandelen,

maarwel zal ik nader

ingaan

op de

taxonomie,

aangezien

die

_{enige aanpassing}

behoeft in

_vergelijking

met wat Henri Janssen in 2009 meldde.

Figuur

1.

Contouren vande Falunzee tijdens zijnmaximaleuitbreidingin hetLanghien.Naar G. Lecointre (uitCourville enBongrain 2003). PaulmyenFerrière Largon liggenindezuidoostelijke punt, tenzuidenvanManthelan.Sceaux-d’Anjou ligtnet tennoordenvanAngers.

tij

La Placette ende andere bestaat uit_een aantal_gatenaan de randvan eenoude groeve

pal

tenzuiden_vanLa

Placette,

aan de

zuidzijde

vande D96. Deze

vindplaats

duidenwe aan

als Les Verdaux. De in la Placette ontsloten zanden

_zijn

door Dollfus&

_{Dautzenberg (1902)}

als “Sable

_blanc,

fin_a

Bryozo-aire”

_(fijne

witte zandenmet

_bryozoën)

benoemd_ende zan-den die

_bij

Les Verdaux

_zijn

ontsloten komen overeen met watDollfus &

_Dautzenberg

“Sables

_{grossier, jaunatre}

a

Ve-nusclathrata

(grove, geelachtige

zandenmetVernis

clathrata)

noemen. Venus clathrata wordt

_tegenwoordig

Venus subro-tundata

_Defrance,

1828

_genoemd.

Deze komt in Les Verdaux

zeerveel_voor.

_Volgens

het

_profiel

_vanDollfus&

_Dautzenberg

zijn

de

_afzettingen

in Les Verdaux

_jonger

dan die in La Placet-te.Beide

_afzettingen

behoren ooktotde

_{“facies”Pontilévien,}

Langhien,

Midden Mioceen

_(voor

meerdetailsen literatuur-gegevens zie Vaessen

2007).

Ook heb ik

_exemplaren

die

af-komstig zijn

vanhet

_{groevecomplex}

Moulin Pochas

_bij

Am-bèrre-Mirebeau

_(Vienne).

Hier

_zijn

ook zanden ontsloten die sterk

_lijken

_{op de “facies}

_{Pontilévien”,}

maardeze

_zijn

metde 87/86 Strontium methode

_gedateerd

_{op Serravalien}

_(Mercier

etal.

_1997).

Deze

_vindplaats

werdtussen 1976en 1986

en-kele malen

_bezocht,

nuis heteennatuur-en

geologisch

mo-nument enis_{graven niet}meertoegestaan.Tenslotte heb ik ook de wormslakken uit de

_afzettingen

die worden

aangetrof-fen

_{bij boerderij}

LaPresselière in

_{Sceaux-d’Anjou}

(Maine-et-Loire)

tennoordenvan

Angers

bekeken. Inenrond de

_vijver

ophet erfvandeze

_boerderij

_{komen grove,}

_geelbruine

zan-den,soms verkil,metveelmollusken,koralenen

bryozoën

voor. Deze

_afzettingen

wordtsoms

aangeduid

als

_“laag

van

Presselière” of Formatievan

Anjou.

Of dezetwee

benamin-gen ooit officieel

zijn ingevoerd

weetik

_niet,

maarmeestal wordt dit zandmet

_zijn

fauna “facies Redonien”

_genoemd.

DenaamRedonien is door Dollfus in 1901

ingevoerd

als_een etagein het Laat Mioceenomde faluns in onderte

_brengen

die voorkwamen rond Rennesen

Angers,

dit als onderscheid ten

_opzichte

vande faluns uit MiddenMioceen,

dievoorkwa-menin de

Touraine,

deze

periode

werdtoen

aangeduid

metde naamHelvetien. DenaamRedonien is later

_ernstig

vervuild

geraakt,

omdaterongeveer alle

afzettingen

dienahet Mid-den Mioceen inwest

_{Frankrijk zijn afgezet}

in

_zijn

onderge-bracht. Somstotaan

pleistocene afzettingen

toe. Vooral

Ag-nes

Lauriat-Rage (1981)

zag het Redonien als

transgressie

van een

pliocene,

koudezee enstopteerongeveer alle

ceno-zoïsche

_afzettingen

die inwest

_Frankrijk

voorkomen in. Zo ook de

_afzettingen

vanLa Presselière. Het Redonien wordt ook wel verdeeld in warmRedonien of Redonien 1 enkoud Redonien of Redonien 2.

_{Lauriat-Rage (1981) interpreteerde}

de Redonien I faunavan

Sceaux-d’Anjou

als kouden

Vroeg

Plioceen.

_Monegatti

enRafi

₍₂₀₀₇₎

_{kwamen op}

_grond

van de-zelfde molluskeninhoudechtertotde conclusie dat de fauna

van

Sceaux-d’Anjou tropisch

vanaard isenin het Messinien

(Laat Mioceen)

geplaatst

moet worden. Ook Cossmann &

Peyrot

1922

_plaatsten

het Redonienvande

_Anjou

in het Laat Mioceen,

zij

stelden het Redonien

_gelijk

aanhet Tortonien. Brebion

₍₁₉₆₄₎

noemde het Redonieneen

“Etage

artificieel” metdrie

_{transgressie fases, hij plaatste}

de fauna’svan

deAn-jou

enNantes ineenlaat-miocene

_{transgressie.}

Wat ik

merk-waardig

vind is dat

_hij

aandeze

_opmerkingen

niet de conclu-sie verbindt dat denaamRedonien beter uit de literatuur

ge-schrapt

kon worden. In 1987 doet

_Pareyn

ernogeen

schepje

bovenop

ennoemtdeterm Redonien“un canard boiteux”

_(een

lamme

_eend)

en

schrijft

ook “Ceterm esteninfarctionavecles

régies

de nomenclatureetnedoit

_plus

conserver

qu’un

sens

faciologique.

Continueralui donnerun sense

stratigraphique

estunehérésie”. Dezetermis in

_strijd

metde

_regels

voorde nomenclatuurenmag alleen nogmaar

gebruikt

worden als facies

_aanduiding.

Deze

blijven gebruiken

als

stratigrafische

aanduiding

kan gewoon niet

(letterlijk

vertaald: iseen dood-(Schumacher,1817). Exemplaarlinks_afkomstigvanLaPlacette -FerrièreLargon, exemplaarrechts

afkomstigvan Les Verdaux- Ferrière Largon beideLanghien. Figuur2.Tenagodusobtusus

(Schumacher,1817).Tweeexemplaren afkomstigvanLa Presselière- Sceaux-d’Anjou,Messinien

zonde).

Toch wordt denaamRedonien nog steeds

gebruikt

alseen

stratigrafische

eenheid. Naar

_{mijn mening}

is denaam

Redonien ook niet

_acceptabel

als facies

_aanduiding,

omdat het

_simpelweg

meerdere faciesomvat.

De Redonien 1

_afzettingen

rond de

_{typelocaliteit}

Rennes

_zijn

nu

gedateerd

opeen ouderdomvan -6,5tot-7

_{miljoen jaar.}

Vroeg

Messinien_dus,dievan het Redonien 2 op -6tot

-6,5

miljoen jaar,

Laat Messinien

_(Néredeau

etal

_2003),

en

zijn

volgens Monegatti

enRaffi

(2007)

niet koudmaar

subtropisch

met

tropische

elementen. Dus ik denk datwede

afzettingen

bij

de

_boerderij

La Presselière in

Sceaux-d’Anjou

maarniet meermoetenaanduidenals “Redonien” of“facies Redonien”

maarals

_Vroeg

Messinienendeterm“Redonien”netals de term“Flelvetien” nietmeermoeten

_gebruiken.

Het Helvetien omvatook drie moderne

_(officiële)

_etages

_namelijk

het

jong-stedeelvanhet

_Burdigalien,

het

_Langhien

enhet Serravalien.

Systematiek.

Voor de viervormenwormslakken die op deze

vindplaat-senvoorkomen

_zijn,

zoalszovaak

_{bij vertegenwoordigers}

uit deze

groep,

aardig

watnamenvoorhanden. Dus hetwas weerzoeken

geblazen

naarde

juiste.

De classificatie die ik hier

_volg

is die zoals

_gebruikt

wordt door Bouchet & Ro-croi

_(2005),

Bieler & Petit

_{(2011) Strong}

etal.

₍₂₀₁₁₎

_en WoRMS

_(2013).

Klasse:Gastropoda Cuvier, 1795.

Subklasse:

_{Orthogastropoda}

Ponder &

_Lindberg,

1995.

Superorde: Caenogastropoda

Cox, 1959.

Orde: Sorbeoconcha Ponder &

_Lindberg,

1997. Superfamilie:CerithioideaFérussac, 1819. Familie:

_{Siliquariidae}

Anton,1838.

Subfamilie:Siliquariinae Anton,1838. Genus:

_Tenagodus

_Guettard,1770.

Tenagodus

obtusus

(Schumacher,

1817)

Figuur

2en3

1817

_Anguinaria

obtusa Schumacher.

1922

_{Tenagodus anguinus}

Linnémut.miocaenicus Cossmann &

_Peyrot,

_p.88,

pl. 3, fig

23. 1938

_Tenagodus

terebellus

_Lamarck,

1818.

_Peyrot,

_p.

129,

pl.

2,

fig.

23.

1949

_Tenagodus

_anguinusmiocaenicus Cossmann &

Peyrot,

1921.Glibert,p. 128,

pl. 7, fig

11. 1962

_Tenagodus

terebellus

_{(Lamarck, 1818).}

Gilbert,p.

109.

1964

_Tenagodus

terebellus

_(Lamarck,

_{1818). Brebion,}

_p. 213.

1975

_{Tenagodus (Tenagodus) aguinus}

miocaenicus Cossmann &

_Peyrot,

_{1921. Baluk p.} 124,

pl.

14,

fig.

16.

1997a

_Tenagodus

obtusus

_(Schumacher,

_{1817) Marquet,}

p. 10,

pl. 3, fig.

4.

2004

_{Tenagodus (Tenagodus)}

obtusus

_(Schumacher,

₁₈₁₇₎

Landau, Marquet

and

_Grigis,

p.

14, pl.

2

fig.

7.

2006

_{Tenagodus (Siliquaria) ponderosus Mörch,}

1860. Baluk,p. 192,

pl.

5

_fig.

1-2.

2006

_Tenagodus

obtusus

_(Schumacher,

_{1817) Chirli,}

_p.

115, pi. 44, fig.

1-4

2009

_Tenagodus

oblusus

_(Schumacher,

₁₈₁₇₎

Jansen,p. 64,

fig.

1-6.

2013

_Tenagodus

oblusus

_(Schumacher,

₁₈₁₇₎

WoRMS.

Materiaal

Paulmy-Pauvrelay,

Langhien,

4 sterk

_geërodeerde

frag-menten.

Ferrière

_{Lar9on-La Placette, Langhien,}

26 ex.

Ferrière

_Lanjon-Les

Verdaux,

Langhien,

25ex.

Mirrebeau,Ambèrre-Moulin

_Pochas,

Serravalien, 6 ex.

(fragmentarisch

enslecht

_{geconserveerd).}

Sceaux-d’Anjou-La

Presselière,

Vroeg Messinien,

31 ex. en 18

_fragmenten.

Afmetingen

Het _grootste

_exemplaar

is

afkomstig

van La

Placette,

65

mm

lang,

en40mm

hoog,

demeesteandere

zijn

tussen de 15 en30mm

lang

en9 tot 25mm

hoog.

Beschrijving

Middelgrote schelp,

de eerste vier

_windingen

van de te-leoconch

_zijn

conisch

_gewonden

enzittenaanelkaarvast, daarna

_losgewonden

en

meertubulair, bij

volwassen

exem-plaren

naarde

mondopening

toesteedsmeer eenrechte tu-bus vormend. Protoconch is

_geërodeerd.

De

_jongere

teleo-conch

_windingen

hebbeneen

bijna

vlak suturaal

_platform

en

zijn

aande

onderzijde afgerond.

Delatere,

losgewonden,

windingen zijn

meer

geheel

rond. Aan de

_buitenzijde

van

het suturale

_platform

bevindt zich een smalle groeve die

aanvankelijk

bestaat uit axiaal

uitgerekte perforaties (fig.

2 linksen

fig. 3)

welke

langzaam

overgaanineen

geheel

open

kanaaltje,

doordat de wandenvan de

_gaatjes

wegval-len

_(fig.

2 rechtsen

fig. 3).

Later,

bij

volwassen

exempla-ren, dichttegende

_mondopening,

fuseren de wandenvan

het

_kanaaltje

meer en meer en

verdwijnt

het

_kanaaltje

bij-na

(zie

laatste

_{winding fig}

2

_links)

Het suturale

_platform

heeft

_bij

demeeste

_exemplaren

_{geen echte}

_sculptuur,

maar

in

_bijna

alle

_vindplaatsen

heeft het suturale

_platform

van

sommige exemplaren

een wat

_{gegolft uiterlijk}

door

kalk-knobbeltjes

enstria. Onder het

_kanaaltje

heeft het opper-vlak eenwatruw

uiterlijk,

dit komt door

ondiepe

tot

vrij

diepe

axiale

_groefjes

die

_lijken

_op

_scheurtjes

in de

kalk-huid,

op de latere

windingen aangevuld

met vele

longitu-dinale, irreguliere

ribbels_en

_lijnen.

_{Vormt geenkolonies.}

Discussie

Glibert

_plaatste

de

_exemplaren

van dezesoort

afkomstig

uit de Touraine

_{aanvankelijk (1949)}

onder denaam

Tena-godus anguinus

miocaenicus Cossmann &

_{Peyrot, 1921,}

later

_(1962),

zonder verder_commentaar, onder denaam

Tenagodus

terebellus

_(Lamarck,

_1818).

Lamarck

_gaf

deze

naam aan

exemplaren afkomstig

van

Saint-Clement, vlakbij

Angers, (let

op: het

jaar

1921 dat Glibert

opgeeft

voorhet

werkvanCossmannen

Peyrot

is niet

_juist,

het is

versche-nenin

1922).

In de discussie

_bij

het invoerenvandenaam

Tenagodus

anguinusmiocaenicus voor hun materiaal uit

de

_{Aquitaine vergelijken}

Cossmannen

Peyrot (1922)

deze soortal

_uitgebreid

metT. terebellus

_afkomstig

uit het Laat Mioceenvande

Anjou

en noemenbeidesoortennauw

ver-want.Het

enige

verschilzou

zijn

dat T.

_anguinus

miocaeni-cuskleinenconisch is

terwijl

T. terebellus_groterenlosser

gewonden

is. In het materiaal dat ik voorhandenheb komen beide_vormennaastelkaar_{voor en}

gaanin elkaarover.Het

meest

_{waarschijnlijk}

is dat de korte_meerconische

exem-plaren juvenielen zijn.

In 1938

_{brengt Peyrot}

al het mate-riaal dat

_hij

_van deze soort heeft uit het Loirebekken on-der denaam

Tenagodus

terebellus. In de discussiezegt

hij

dat het materiaalvan de Touraine identiek isaandat uit de

Anjou.

Wat ook

_blijkt

uit het materiaal dat ikter

beschik-king

heb. Ik heb het materiaal uit de Touraineende

Anjou

ook

_vergeleken

met het materiaal uit het

_Vroeg

Plioceen

van

Velerin-Estepona.

Het

_enige

verschil is dat de

exem-plaren

uit Velerinover het

algemeen

groterenforser

zijn

dan het miocene materiaal uit het Loirebekken. Maximale diametervande tubusvanhetgrootste volwassen

exem-plaar

uit de Touraine

_{(Ferrière Largon)}

is 6mm,de dia-meter vandegrootstetubus uit Velerin is 15 mm.Ik heb

vanVelerin helaas geen

complete exemplaren

ter

beschik-king

zodat ik de totale

lengte

en

hoogte

niet kan

weerge-ven.Landauetal

(2004)

geveneenmaximale

hoogte

van

63mm,en

zij

brachten hun materiaal uit Velerin onder de

(Deshayes, 1839). ExemplarenvanLa Presselière- Sceaux-d’Anjou.Deexemplarenuit het Messinien zijn

altijdkleinerdandie uit hetLanghienvande Touraine.

figuur5topnog turritella-achtiggewonden

ende laterewindingenzeerlos. Beide afkomstigvanLa Placette-FerrièreLargon, Langhien.

Vermicularia milleti_(Deshayes,1839). Figuur4bijna gewondenalseenTurritella,

Vermiculariamilleti (Deshayes, 1839). ExemplaarvanLes Verdaux -Ferrière _{Largon, (Langhien)}vanaf de mondrand gezien

metduidelijkdeprominentekielen_noghetabapicalekoordenook despiraalsculptuur. Figuur4en5.

Figuur7. Vermicularia milleti

naam

Tenagodus

obtusus

_(Schumacher,

₁₈₁₇₎

_en stellen dat ook het miocene materiaal uit het Loirebekken onder dezenaam

gebracht

kan worden. Zoals ik boven al

_aangaf

is het miocene materiaal alleenmaarkleiner dan het

plio-cenemateriaalendat is onvoldoendeomhet alseenaparte

soort tebeschouwen

(Marquet, 1997).

Baluk

₍₂₀₀₆₎

dacht dat denaam

Tenagodus (Siliquaria) ponderosus (Mörch,

1860)

beter_pastevoor het

_{Europese pliocene}

enmiocene

materiaal. Dit

_voornamelijk

op

grond

van het feit dat de

vertegenwoordigers

vanhet

subgenus

Tenagodus gehecht

zouden leven_aanrotsen _enkoraal _endie_vanhet

subge-nus

Siliquaria

leven in

_{sponskolonies.}

Bieler heeft in 1992 al

_aangetoond

dat de_naam

_{Siliquaria Bruguière}

1789een

junior synoniem

isvan

Tenagodus

Guettard,1770 beide hebben dezelfde_typesoort

_{namelijk Serpula anguina}

Lm-né, 1758. Denaam

Siliquaria

is dus nietmeerbruikbaar als

_subgenus.

Daarnaast_gaatmen er

tegenwoordig

vanuit dat alle

_{vertegenwoordigers}

vande

_{Siliquariidae}

commen-salenvansponzen

zijn (Bieler2004).

Maar evenals Jansen

(2007)

heb ik het_grootste

_probleem

met de

_huidige

ver-spreiding

van

Tenagodus ponderosus (Mörch, 1860)

dit is

voornamelijk

in Australië. Ik zie veelmeerineen

doorlo-pende lijn

naarderecente mediteranesoort

_Tenagodus

ob-tusus

(Schumacher,

1817).

Ik acht het

_nogal

onwaarschijn-lijk

dateensoort metwortels in het

_{Europese Neogeen}

hier

plotseling verdwijnt

enin Australiëweer

opduikt.

Familie: TurritellidaeLovén, 1847. Subfamilie: VermiculariinaeDall, 1913. Genus: VermiculariaLamarck, 1799.

Vermicularia milleti

_(Deshayes,

1839)

Figuur

4tot_en met7

1839 Vermetus milleti

_Deshayes.

1922 Vermicullaria milleti

_(Deshayes)

Cossmann &

Peyrot,

p.86,

pl.

3,

fig.

14en32.

1938 Vermicullaria milleti

_(Deshayes)

_Peyrot,

_{p. 128.} 1949 Vermetus

_{(Vermicullaria)}

milleti

_Deshayes,

1839

Glibert,

p. 128,

pl.

7,

fig.

10.

1962 Vermicularia

_(s.s.)

milleti

_Deshayes,

1839.

_Glibert,

p. 107.

1964 Vermicularia milleti

_(Deshayes,

_{1839) Brébion,}

_p. 212.

1975 Vermicularia milleti

_(Deshayes,

_{1839) Baluk,}

_p.

123, pi.

14, figs.

6-7. 2004 Vermicularia milleti

(Deshayes,

1839)

Landauet

al.,_p.

26, pi.

3,

fig.

18.

Materiaal

Paulmy-Pauvrelay, Langhien,

4ex.

geërodeerd.

Ferrière

_Larson-La

Placette,

Langhien,

93ex.

Ferrière

_{Larfon-Les Verdaux, Langhien,}

51 ex.

Mirrebeau,

Ambèrre-Moulin

_{Pochas, Serravalien,}

I

frag-ment.

Sceaux-d’Anjou-La

Presselière, Messinien,

14ex.

Afmetingen

De 10grootste

exemplaren zijn afkomstig

vanLa Placet-te-Ferrière_Lar9onen

_zijn

35mm

lang (mediaan,

range 30-48

_mm)

derestvarieerttussen de 15en22mmof kleiner

als de

_losgewonden

teleoconch

_windingen

_nog niet

ont-wikkeld

zijn.

De

_exemplaren

_van La Presselière

zijn

het

kleinst,

zelfs met ontwikkelde laatste teleoconch windin-gen nietgroterdan 16mm.Onder de

exemplaren

uit Les Verdaux-Ferrière

_{Lar9on zijn}

erenkele

die de 20mm

halen,

derestis

_kleiner,

het

_lijkt

_{erop dat}ze

niet

_geheel

volwassen worden zoals in La Placette.

Beschrijving

Middelgrote

totgrote,

redelijk stevige schelp,

die doet den-kenaan een

slordig gewonden

Turritella.Vooral

_bij

volwas-sen

exemplaren zijn

de laatste teleoconch

windingen

dik-wijls volledig losgewonden. Soms, bij

volwassen

exempla-ren,staandeeerste

_vijf

totzes teleoconch

_windingen

ineen

hoek_van90°ten

_opzichte

_vande latere

_{windingen (zie fig. 5).}

Protoconch is

_{altijd geërodeerd, waarschijnlijk}

deeerste te-leoconch

_windingen

ook. Deeerste

_windingen

die

_aanwezig

zijn

hebben in de

_regel

al een

scherpe, prominente,

middel-stekiel

_(carina)

en

adapicaal

eeniets zwakker axiaal koord.

Bij

demeeste

_exemplaren

uit Ferrière

_Lar9on

en

Pauvrelay

verschijnt

op de latere

windingen,

meestal vanaf de

_vierde,

ook_een

_{zwakke, afgeronde}

axiale band_tegende

_abapicale

sutuur.Dit is niet het

_{geval bij}

kleinere individuen

afkomstig

vanFerrière

_Lar9on

enalle

_exemplaren

van La

_{Presselière,}

welke allen

_gemiddeld

kleiner

_zijn

dan die uit het

_Langhien

vande zuid

Touraine,

toch_gaathet hier niet

_altijd

_om

juve-niele

_{exemplaren (fig. 7).}

De middelste carina is hetmeest

prominent

en

bepaalt

deomvangvande

windingen.

Tussen de

_spiralen

is het

_profiel

van de

windingen

hol

_(concaaf)

totvlak. Vanaf de

_{vijfde winding}

verdubbelt deomvangen

neemt

bij

volwassen

_exemplaren

_{nog verdertoe,}ook wordt de

_schelp

losser,

irregulier gewonden. Bij

de_grote

exempla-ren kan dattot bizarrevormen leiden

(fig. 5).

De kleinere

exemplaren blijven redelijk

recht

_(fig.

4en

7). Bij

de_grotere

windingen verdwijnt

het

_abapicale

enhet

_adapicale

koord_en

blijft

alleen het centrale koord_over.Dezevormtdanopelke

winding

een

prominente hoekige

kiel.

_Bij

degrotere

exem-plaren,

is onderaan op degrotere

winding

nog het

adapi-cale koordtezien.

_Op

de_grotere

_windingen

is ook nogeen

secundaire

_{spiraalsculptuur}

waarneembaar in zover de

con-servatie toestand dit toelaat. Deze

_{spiraalsculptuur}

bestaat uit

fijne irreguliere

striaeen

koordjes,

ze

zijn bij

de

_exemplaren

vanbeide locaties

_bij

FerrièreLar9on

goed

zichtbaar bene-den derestanten vanhet

_{voormalige adapicale}

koord.

_Bij

de

exemplaren

uit La Presselière is het abaxiale koord meestal niet_meerzichtbaar_enkomt de secundaire

_{spiraalsculptuur}

duidelijk

herkenbaar_voor

opde

gehele

laatste

winding(en)

(figuur 6).

In combinatiemetde

groeilijnen,

ontstaatzo een

enigszins

ruw

oppervlak.

De basisvandegrotere

windingen

isconvex,ende mondrand is

bij

demeeste

exemplaren

stuk. Dezesoort vormt

Discussie

Dezesoort is eigkarakteristiek, door deeersteviertotzes

windingen

doet

_hij

_{erg denken}aan een

jonge

Turrilella

daar-na

begint

de

schelp

aftewinden. Het iseen

goede

bekende uit de miocene

_afzettingen

vande

Aquitaine,

Loirebekkenenhet

Weense bekken. De taxonomie

_{geeft allang}

_geenechte pro-blemenmeer.

Volgens Peyrot (1938)

heeft Millet dezesoort

alseerstebeschreven uit de buurtvan

Anjou

onder denaam

Vermetus adansoni ditwasechtereen nomennudumen

Des-hayes

veranderde denaamin Vermetus milleti. Dezenaam

raakte

_aanvankelijk

in de

_vergetelheid

omdat het werkvan

Deshayes

slecht

_verkrijgbaar

endus onbekend_was.Hömes vond dezelfde

_schelp

in de miocene falunsvan

Steinab-runn

(Oostenrijk)

maarkende desoortuit de

Anjou

nieten

gaf

erin 1856 denaam Vermetus carinatusaan.Ook Doll-fus en

Dautzenberg

kenden in 1886 het werk_van

Deshay-es

blijkbaar

nietengavenaanhet materiaal uit de Touraine

denaam

ingevoerd

door Hömes. Hetwaren Cossmannen

Peyrot (1922)

dievoorheteerst

aangavendat Vermetus

ca-rinatusHömes, 1856en Vermetus milleti

_Deshayes,

1839 als

_conspecifiek

beschouwdmoesten worden. Ook Baluk

(1975)

komttotdeze conclusie enziet ook Vermetus pseu-doturrella

_Boettger,

1906 uit Roemeniëals

_conspecifiek

met

Vermicularia milleti

_(Deshayes,

_1839).

Landauetal. 2004 meldenvoorheteersthet voorkomen

van Vermicularia milleti

_(Deshayes,

₁₈₃₉₎

in het

_Vroeg

Plioceenvanzuid

_Spanje.

Dezesoort istotnunog niet ge-meld uit het Mioceenen Plioceenvan Italië.

Orde:LittorinimorphaGolikov &

_{Starobogatov,}

1975.

Superfamilie:

Vermetoidea

_Rafinesque,

1815. Familie: Vermetidae

_Rafinesque,

1815. Genus; PetaloconchusLea,1843.

Petaloconchus

_{glomeratus (Linné,1758)}

Figuur

8-11

1758

_{Serpula glomerata}

Linnaeus.

1922 Vermetus

_{(Petaloconcha)}

intortus

_Lamarck,

1818. Cossmann &

_Peyrot,

_p.

_{73-76, pl. 3, fig. 16-17,26-28.}

1938 Vermetus

_{(Petaloconcha)}

intortus taurinensis

Sac-co, 1896.

Peyrot,

p. 127.

1949 Vermetus

_{(Petaloconcha)}

intortus woodi

Mörch,

1861.

_Glibert,

_p.

_{125, pl. 7, fig.}

9.

1962 Petaloconchus

_{(Macrophragma)}

intortus woodi

(Mörch, 1861). Glibert,

p. 132.

1962 Petaloconchus

_{(Macrophragma)}

intortusvar. gor-dianus.

_Glibert,

_{p. 131.}

1964 Petaloconchus intortus woodi

_{(Mörch, 1861).}

Bré-bion,p. 209.

1975 Petaloconchus intortus

_(Lamarck,

_{1818). Baluk,}

_p. 120,

pi.

14,

fig.

8-10.

1984 Petaloconchus intortus

_(Lamarck,

_{1818). Janssen,}

p. 150,

pi.

7,

fig.2

en

pi.

48,

fig.

10

1997b Petaloconchus

_{glomeratus (Linné, 1758).}

Mar-quet,p.

73, pl.

1,

fig.

8.

2004 Petaloconchus

_{glomeratus (Linnaeus,}

_1758).

Landauet

al.,

p. 27,

pi.

3,

fig.

15-16.

2006 Petaloconchus intortus

(Lamarck,

1818).

Baluk,p. 193,

pi.

5,

fig.

5-7.

2006 Petaloconchus

_{glomeratus (Linnaeus,}

_{1758). Chirli,}

p. 119,

pi.

45,

fig.

1-6.

2009 Petaloconchus intortus

_(Lamarck,

_1818).

Jansen,

p. 68.

2010 Petaloconchus

_{glomeratus (Linnaeus, 1758).}

Mothset

al.,

p.46,

pi.

14,

fig.

9-11.

Materiaal

Paulmy-Pauvrelay, Langhien,

13

_individuen,

8 kolonies. Ferrière

_{Lar9on-La Placette, Langhien,!}

12 solitaire

indi-viduen,

88 kolonies.

Ferrière_Lar9on-Les

_{Verdaux, Langhien,}

>200 solitaire

in-dividuen,

78 kolonies.

Mirrebeau,

Ambèrre-Moulin

_Pochas,

Serravalien, 2 soli-taireindividuen.

Sceaux-d’Anjou-La

Presselière,

Messinien,

40 solitaire individuen.

Afmetingen

individuele

_schelpen

15mm

(range

10-20

_mm)

kolonies in diverse_{groottes en vormen,} de_grootsten

_zijn

tot50 _x 35_x25_{mm en}komen uit La Placette.

Beschrijving

Middelgrote,

irregulier gewonden

wormvormige schelp,

vaak in clusters aan elkaar

_gegroeid.

Protoconch

geëro-deerd of nietzichtbaar,

overgroeid

door teleoconch

win-dingen.

Teleoconchvansolitaire individuen is

_gewonden

alseenopen, vaak

irreguliere, cylindrische tubus,

veelal is

een

zijde

vande

_{schelp afgeplat.}

_{Hiermee heeft deze op het} substraatvast_gezeten.Meestal dienen andere

_schelpen

of koralen als

_substraat,

soms stenen.

_{Sommige exemplaren}

hebben geen

hechtingssporen, bij

deze

_exemplaren

vormt de laatste

_winding

een

bijna

rechte tubus die rond van vorm is. De intermediaire

_windingen

_ogen meervierkant. De

_sculptuur

bestaat uit kleine

_{onregelmatige}

radiale

rib-ben,

doorsneden door drietotvier

_spiraal

koorden. De laat-ste

_winding

vande solitaire

_exemplaren

is in de

_{regel glad.}

De individuen

_groeien

vaakaanelkaarvasten vormendan

eenkoloniewaarnietaantezien is uit hoeveel individuen deze

_bestaat,

dit wordt door_{transporterosie nog}eens

ver-sterkt. Voorzover

waarneming mogelijk

was

zijn

er vande

vindplaatsen bij

Ferrière

_Lar9on

en

Pauvrelay exemplaren

aangetroffen

met enzonder interne columellaire laminae.

Bij

de

_{exemplaren afkomstig}

vande

_vindplaats

La Pres-selière werden geen laminae

aangetroffen. Bij

een vande

exemplaren

uit Ambère werden ook laminae

aangetrof-fen, bij

het andere

_exemplaar

wasdit nietwaartenemen.

Discussie

Peyrot (1938)

bracht de

_exemplaren

van dezesoortuit de Touraine onder denaam Vermetus

_{(Petaloconcha)}

intortus taurinensisSacco, 1896. Glibert

₍₁₉₄₉₎

bracht

_zijn

materiaal

uit deTouraine onder denaamVermetus

(Petaloconcha)

in-tortuswoodi

Mörch,

1861,Brébion

₍₁₉₆₄₎

deed dit ookmet

zijn

materiaal uit de

_Anjou.

In 1962 voerde Glibertvoorde

groterekolonieseennieuwenaaminPetaloconchusintortus var.sordianus.Sinds de

_jaren

90 wordt het fossiele materi-aalvan

Europa

door demeeste auteurs

gezien

als

conspeci-fiekmet derecente soortPetaloconchus

glomeratus

(Lin-naeus,

1758)

uit de Middellandse Zee.

_{(Voor uitgebreide}

referentielijst

zie Landauetal.

2004).

Scuderi

₍₂₀₁₂₎

noemt

Petaloconchusintortus tochweerals

_{plio-pleistocene}

voor-loper

van Petaloconchus

glomeratus

dit echter zonder

ver-dere discussie. Het materiaal datik hebvandezesoortuit de Touraineende

Anjou

heb ik

vergeleken

met

mijn

materiaal

uit dePetaloconchus

_laag

vande

_Kattendijk

Formatie

(Zan-clien, Plioceen)

van Kallo

_{(Antwerpen, België).}

Deze

ver-toonden geen

wezenlijke

verschillen,zodat ik het materiaal uit de Touraine ook ondernaamPetaloconchus

glomeratus

(Linnaeus, 1758) breng,

zoals

_{Marquet (1997b)}

deedvoor

het materiaal uit de Petaloconchus

_laag

van Kallo. Moths

(2010)

deed dit ookvoor hetmateriaaluit het

Vroeg

Burdi-galian (Mioceen)

vanWerder

(Niedersachsen, Duitsland).

Scuderi

_{(2012) plaatst glomeratus}

ookweerin het

subgenus

Macrophragma Carpenter,

1857. Ik

_volg

echter de

_mening

van

Marquet (1997b)

dat dit

subgenus overbodig

is. Zievoor

verdere discussie

_{Marquet (1997b)}

enLandauetal.

_(2004).

Genus;

_Thylacodes

Guettard,1770.

Thylacodes

arenaria

(Linné,1758)

Figuur

12totenmet15

_(zie

_pag.

46)

1758

Serpula

arenaria Linné.

1922 Vermelus

(Lemintina)

arenarius L.mut.turonensis

Deshayes

1839. Cossmann &

Peyrot,

p.81,

pl.

3,

fig.

18-20.

1922 Vermetus

_(Lemintina)

arenarius L.var.

pseudo-dentifer

nom.mut.Cossmann &

_Peyrot,

_p.82,

pl.

3,

fig.

1-2.

1922 Vermetus

_(Lemintina)

arenarius L.van

taurogra-nosaSacco 1896. Cossmann &

_Peyrot,

p.83,

pl.

3,

fig.

12.

1922 Vermetus

_(Lemintina)

arenarius L. var.an. anom.

arcusferens

nov. var.Cossmann &

_Peyrot,

p.

83,

pl.

3,

fig.

15.

(Linné, 1758).Losseindividuen

vanLaPlacette -FerrièreLargon, Langhien. Petaloconchus glomeratus Figuur8.

(ünné.1758).Kolonievanenkele individuenafkomstigvanLa Placette-FerrièreLargon, Langhien.

Petaloconchus glomeratus Figuur9.

(Linné.l758).Groterekolonie, buitenzijde geërodeerd.Les Verdaux- Ferrière Largon, Langhien.

Petaloconchusglomeratus Figuur10.

(Linné.1758).Enkel individu opsubstraat,hiereen

Petaloconchusglomeratus Figuur 11.

Directonderaan rechtsnaast dit exemplaareenkleine

Spondylus.

(Linné, 1758).Moulin Po-chas Ambérre-Mirebeau,Serravalien.

1938 Vermetus

(Lemintina)

arenarins L. vanturonensis

Deshayes

1839.

_Peyrot,

p.127.

1949 Vermetus

(Serpulorbis)

arenarius

_{(Linné, 1766)}

ende forma’s

_{pseudodentifer}

Cossmann &

Pey-rot,

1922, ingens (Colbeau,

1864)

en

fasciatus

nov.

form.

_Glibert,

p. 126-128,

pl.

8,

fig.

a-g.

1962

_Serpulorbis

arenarius

(Linné,

1758),

var.

arenari-usL.,var.j

fasciatus Glibert, 1949,

var.

_ingens

Col-beau,

1864en war.

pseudodentifer

Cossmann &

Peyrot

1922.

_Gilbert,

_p. 128-129.

1964 Lemintina arenaria

(Linné, 1766).

Brébion,p.

211.

1975 Lemintina arenaria

(Linnaeus,

1766). Baluk,

p.

122, pi.

14, fig.

12-15.

1984

_Serpulorbis

arenarius

(Linné, 1758).

Janssen,p.

151, pl. 7, fig. 1, pl.

48,

fig.

11.

2001 Vermetus cf. arenarius

(Linné, 1767).

Lozouetet

al.,p.30,

pl.

7,

fig.

7.

2004

_Serpulorbis

arenaria

(Linnaeus,

1758).

Landauet

al.,

p.

28, pi. 3, fig.

17.

2006

_Serpulorbis

arenaria

(Linné 1767).

Chirli,p.122,

pi. 45, fig.

7-12.

2009

_Serpulorbis

arenaria

(Linné, 1758).

Jansen,p. 68. 2010

_Thylacodes

arenaria

(Linné, 1758).

Bieler &Petit,

p. 185.

2013

_Thylacodes

arenaria

(Linné,

1758).

WoRMS

Materiaal

Paulmy-Pauvrelay,

Langhien,

13 losse

_individuen,

2

ko-lonies,

10 brokstukken vangroteenkleinere tubussen. Ferrière

_{Largon-La Placette, Langhien,}

36 solitaire

indi-viduen,

3 brokstukkenvankoloniesen 117 brokstukken

vanlosse individuen.

Ferrière

_Largon-Les

_{Verdaux, Langhien,}

83 solitaire

indi-viduen,

3 koloniesenhonderden brokstukken.

Mirrebeau,

Ambèrre-MoulinPochas,

Serravalien,

14_grote

enkleine brokstukken vansolitaire

_individuen,

1 brok-stuk van eenkolonie.

Sceaux-d’Anjou-La Presselière, Messinien,

19 veelal kleine brokstukkenvansolitaire individuen.

(Linné, 1758).Individuenzoalszeop de meeste vindplaatsenvoorkomen, dezezijnvanLes Verdeaux -FerrièreLanpon, Langhien.

Thylacodesarenaria Figuur12.

(Linné, 1758).Zeer losgewondenindividuen uit La Placette-Ferrière Largon, Langhien. Figuur13.Thylacodesarenaria

(Lin-né,1758).Kolonie vangrotere

individu-en, meestalgebroken,Pauvrelay-Paulmy, Langhien.

Figuur14.Thylacodesarenaria

(Linné, 1758).Windingsbrokstukmetrond sep-tum.Pauvrelay-Paulmy, Langhien. Figuur15.Thylacodesarenaria

Afmetingen

Twee nagenoegintacte

exemplaren

vanLa Placette

zijn

tus-sende 50 en60mm. De tubusdoorsnedevan deze

exem-plaren

varieertvan 3mm

bij

de_top, via 4mm in het

mid-denstuktot5,5mm aanhet uiteinde. De

lengte

vanandere

exemplaren

is

_{altijd kleiner,}

zelfstotonder de 10mm.De

grootstekolonie is

_afkomstig

_van

_Pauvrelay

_enis 62x44 x21 mm.De tubusdoorsnedevan dit

exemplaar

is maxi-maal 12mm. Deze kolonie is

duidelijk

niet_meer

_volledig.

Beschrijving

Schelp variabel,

vanklein

_fragiel

tot

_stevig

engroot.Zeer

irregulier,

het middenstukvande teleoconch issomszelfs

losgewonden.

De

_{groeirichting}

vande teleoconch veran-dertsoms van

richting,

waardoor het

_lijkt

ofer

knopen

ont-staan

_{zijn (fig. 13).}

Doorsnede

_cirkelrond,

behalvewaarde

windingen

elkaar

_raken,

hier

_zijn

zeietwat

_afgeplat.

Kan

irreguliere

koloniesvormensomszelfmet

_exemplaren

van

Petaloconchus

_{glomeratus (Linné, 1758).}

Protoconch

al-tijd geërodeerd.

De

_sculptuur

bestaat uit

_{veel, fijne,}

dicht

bij

elkaar

_{liggende granulaire koordjes,}

die niet allemaal

even

geprononceerd zijn,

zwakkere _ensterke wisselen el-kaar

_af,

soms om en om maarook meerdere zwakkere

afge-wisseldmeteen meer

geprononceerde.

De

sculptuur

wordt

gecompleteerd

door

_groeilijnen

diesomshet

gegranuleerd

uiterlijk

versterken. De laatste

_winding

is meestal

_recht,

de

sculptuur

wordt

_duidelijker

doordat

_sommige

koorden dik-ker worden.

_Bij

eenaantal

exemplaren

iseenhalf

bolvor-mig

septum te

zien,

waarvande bolle

zijde

naardetop is

gericht.

Hierdoor worden oudere

_{windingen afgesloten}

en van

jongere gescheiden (fig. 15).

Discussie

Dezesoortis_zeer

_variabel,

dit

_blijkt

al uit de diverse vari-aties_enforma’s die vooraltothalf

_vorige

_eeuwbeschreven

zijn (zie

Gilbert,

1962).

Glibert

₍₁₉₄₉

en

1962)

vond dat devariëteitturonensis

Deshayes

1839

_(welke

_nu

_volgens

ICZNart.45.6.4 als ondersoort beschouwdmoet

_worden)

niet voldoende

_afwijkt

van de nominalesoort arenarius Linné 1785om van dezete worden onderscheiden. Wel onderscheidt

_hij

voor het Bekken vande Loire drie

vari-ëteiten,

al deze variëteitenmoeten nu

volgens

het ICZN art.45.6.4 als ondersoortvanarenarius

_Linné,

1758 be-schouwd worden. Met het oog op de moderne inzichten in

biologische

variabiliteitbinneneen

populatie

van eensoort

ishet

verstandiger

om

bij

een zovariabelesoortals

Thyla-codesarenaria

(Linné, 1758)

geenondersoorten afte

split-sen. Door het werkvan Bieler & Petit

(2010

en

2011)

is

het

_{duidelijk geworden}

dat

_Serpulorbis

Sassi, 1827en Le-mintina

_Risso,

1826

_{jongere synoniemen}

_zijn

van

Thyla-codesGuettard,1770.

Thylacodes

arenaria

(Linné,

1758)

verschilt van de

vo-rige

soortPetaloconchus

glomeratus (Linnaeus,1758),

in dat de

_exemplaren

in de

_{regel groter zijn,}

de tubus is

ron-der_enlosser

_gewonden.

Ook de

_sculptuur

is

_duidelijk

an-ders,

P.

_glomeratus

heeft veel minder

_koordjes

waardoor de

_sculptuur

_erminder

_gegranuleerd

uit ziet.

In bovenstaande

lijst

met

vermeldingen

van dezesoorten

synoniemen

istezien dat door diverseauteurseen

onjuiste

datumvan eerste

publicatie

door Linné is weergegeven. Naast het

_{juiste jaar}

1758 komen ook 1766en 1767voor.

Referenties

Baluk, Waclaw,

1975. Lower Tortonian

_gastropods

from

Korytnica,

Poland. Part 1.-

Palaeontologia

Polonica

32: 1-186en21

platen.

Baluk, Waclaw,

2006. Middle Miocene

_(Badenian)

gastro-pods

from

_{Korytnica, Poland;}

partV addendaet

cor-rigenda

ad Prosobranchia.- Acta

Geologica

Polonica

56(2):

177-220.

Bieler, Rüdiger,

1992.

_Tenagodus

_or

_Siliquarial

Unrave-ling

taxonomic confusion in marine “wormsnails”

(Ce-rithioidae:

_{Siliquariidae).}

-Nautilus

106(1):

15-20.

Bieler, Rüdiger,

2004. Sanitation with sponge and

plun-ger:western Atlantic slit-wormsnails

_(Mollusca:

Cae-nogastropoda: Siliquariidae).

-

Zoological

Journal

of

the Linnean

_Society

140

_(3);

307-33.

Bieler, Rüdiger

& Richard E. Petit, 2010.

Thylacodes-Thylacodus-Tulaxodus:

Worm-snail _nameconfusion and thestatus of

Serpulorbis.

(Gastropoda:

Vermeti-dae).

-Malacologia 52(1):

183-187.

Bieler, Rüdiger

& Richard E.

_Petit,

2011.

Catalogue

of

re-centand fossil “worm snail taxa” of the families

Ver-metidae,

Siliquariidae

and Turritellidae

_(Mollusca,

Cae-nogastropoda).

- Zootaxa 2948: 1-103.

Bouchet, Philippe

& Jean-Pierre

_Rocroi,

2005. Classifica-tion and Nomenclator of

_Gastropod

Families.-

Mala-cologia 47(1-2):

1-397.

Brébion, Philippe,

1964. Les

_{Gastéropodes}

du Redonien etleur

_{signification.}

Thèse de doctoralès-Sciences, La Faculté des sciences de l’Université de Paris. 809

pa-gina’s,

5

_tabellen,

8 kaartenen15

platen.

Chirli, Carlo,

2006.

Malacofaunapliocenica

Toscana vol. 5

Caenogastropoda. Florence,

144

pagina’s

en46

platen.

Cossmann,

M. & A.

_Peyrot,

1921

(verschenen

in

_1922).

Con-chologie Néogénique

de 1’

_Aquitaine.

-Actes de la

Soci-été Linnéenne de Bordeaux Tome 73:5-321, 17

_platen.

Courville,

Ph. & M.

_Bongrain,

2003. Les Pectinidae

miocè-nesdes faluns

_(Quest

de la

_France).

Intéréts

biostrati-graphiques

des associations.- Annales de

Paléontolo-gie

89: 125-151.

Dollfus,

G.-F. & Ph.

_Dautzenberg,

1902.

_{Conchyliologie}

du Miocène moyen du Bassin de la

Loire, première partie:

Pélécypodes.

- Mémoires de la Société

Géologique

de

France.

_{Paléontologie.}

Mémoire27:_1-500,51

_platen.

Gilbert, Maxime,

1949.

Gastropodes

du Miocène

Moyen

du Bassin de la

_Loire,

deel

_1.

-

Verhandelingen

Kon.

Belgisch

Instituutvoor

wetenschappen

Tweede

_reeks,

deel 30: 1-240,12

_platen.

Gilbert,

Maxime, 1962. Les

_{Mesogastropoda}

fossiles du

Cénozoïque étranger

des collections de l’institut

_royal

des sciences naturelles de

_Belgique,

deel

_I.

-

Verhan-delingen

Kon.

_Belgisch

Instituutvoor

wetenschappen

Jansen,

Henri,

2009. Wat Miste nog

miste, Siliquariidae.

Een

_wormvormige

slak

_Tenagodus

obtusus

(Schuma-cher,! 817)

s.l. uit Miste. -

Afzettingen

WTKG 30

(3):

64-69.

Landau,

B., R.

_Marquet

& M.

Grigis,

2004. The

_early

Pli-ocene

Gastropoda (Mollusca)

of

_Estepona,

southern

Spain.

Part 2

_{: Orthogastropoda, Neotaenioglossa.}

Pa-laeo

_Publishing

and

_Library

vzw,

Antwerpen.

-

Palae-ontos4:

_1-108,

20

_platen.

Lauriat-Rage, Agnès

1981. Les Bivalves du Redonien

(Pli-ocène

_Atlantique

de

_{France) signification}

stratigraphi-queet

paléobiogéographique.

- Mem. du Muséum

Na-tional d’Histoire Naturelle Nouvelle

série,

SérieC, Sciences de la

_Terre,

Tome XLV. Paris. 173

_pagina’s

en 18

platen.

Lozouet,

Pierre,

Lesport

&

_Philippe

Renard, 2001. Révision des

_{Gastropoda (Mollusca)}

du Strato-type de

l’Aquitanien

(Miocène

inf.):

site de Saucats

“Lariey”, Gironde,

France. - Cossmanniana bulletin

du GERMC hors série n°3:

_1-189,

37

_platen.

Marquet,

Robert, 1997a. Pliocene

_gastropod

faunas from Kallo

_{(Oost-Vlaanderen. Belgium).}

Part 2.

Caenogas-tropoda:

Potamididaeto Tomidae.- Contributionsto

Tertiairy

and

_{Quaternary Geology 34(1-2):}

9-29.

Marquet, Robert,

1997b. Pliocene

_gastropod

faunas from Kallo

_{(Oost-Vlaanderen.}

_Belgium).

Part 3.

Caenogas-tropoda: Aporrhaidae

toMuricidae and Part 4. Buccini-daetoHelicidae.- Contributionsto

Tertiairy

and

Qua-ternary

Geology

34

_(3-4):

69-149.

Mercier,

D, A.

Lauriat-Rage,

L.

Turpin,

etal. 1997. Le Miocène

_supérieur

etle Pliocène du Bassin

Ligérien;

nouvelles datations

_{isotopiques. Colloque}

“Formations Mio-Pliocènes continentaleset

_{littorales”,}

_SGF,

_GFEN,

GFG, Angers,

6-8 november1997.- Geosciences

Ren-nes,27

pagina’s.

Monegatti,

Pao la &

Sergio Raffi,

2007. Mediterranean-middleeastern Atlantic

_fafade:

molluscan

biogeograp-hy

&

_{ecobiostratigraphy}

_throughout

the late

_Neogene.

-Agoreana supl.

5: 126-139.

Moths,

Herbert,

_Ferry

Albrecht & Gerhard

Stein,

2010. Die Molluskenfauna

_{(Hemmoorium, Untermiozan)}

_aus der

_Kiesgrube

Krinke bei Werder

(Nordwest-Nieders-achsen).

Palaeo

_Publishing

and

_Library

_vzw,

Antwer-pen.-

Palaeofocus

3;

1-155,

53 tekstafb._en46

platen.

Néraudeau, Didier,

SteveBarbe,Daniel

_Mercier,

Jean Ro-man, 2003.

Signatures paléoclimatiques

des échinides du

_Néogène

final

_atlantique

_a faciès redonien.- Ann.

Paléontologie

89: 153-170.

Pareyn, Claude,

1987.

_Colloque

Sédiments Marins

Néogè-nesetPleistocènes de Normandie. Extrait desactesdu

Paléontologie

etFormations

_Quatemaires

dans le do-maine de Normandie-Manche.- Bulletin du Centre de

Géomorphologie

du C.N.R.S. deCaen n°32; 127-159.

Peyrot,

A., 1938. Les

_Mollusques

testacés univalves des de-potsHelvétiens du Bassin

_Ligérien.

-Actes de la Société Linnéeme de Bordeaux

_suppl.

Tomé

_{89:5-361,5 platen.}

Scuderi,

Danilo,

2012. Anew

species

ofPetaloconchus Lea, 1843 from the Mediteranean Sea

_(Mollusca,

Gastropo-da, Vermetidae).

-

Biodiversity

Journal

3(2):

123-128.

Strong,

EllenE., Donald J.

_Colgan,

John M.

Healy,

et

_al.,

2011.

_Phytogeny

of the

_{gastropod superfamily}

Ceri-thioidea

_{using morphology}

and molecules.-

Zoologi-cal Journal

_of

the Linnean

_Society

162: 43-89. Vaessen,

Leonard,

2007. De ‘Faluns’van het Loirebekken.

Afzettingen

WTKG 28

_(3):

51-61. WoRMS,World

_Register

of Marine

Species.

www.marinespecies.org. (Geraadpleegd april 2013).

'Leonard

Vaessen, LesBonins, 37350 Le Petil

_Pressigny.