Bronstinductie bij schapen : vijf jaar onderzoek op de Waiboerhoeve = Oestrus induction with sheep : five years research on the Waiboerhoeve [Experimental Farm]

(1)

, . . ( I . , . ., . . . , , . . . , >' ;. . . . . . . . 'I , , ' 8 , I r , . , , . . _. , < ,,,

_

_{. .}

.

I 9 ,- . ,

-

'

PROEFSTATfaM

V ~ , R

D E

R U N J J V ~ U D E R I J ,

.

t'

.- . . , . -

Bronstinductie

bij

. - . . , ~ , .

(2)

PROEFSTATION VOOR DE RUNDVEEHOVDERIJ, SCHAPENHOUBERIJ en PAARDENHOUDERIJ

(PR)

Lelystad

BRONSTINDUCTIE BIJ SCHAPEN

Tij£

jaar onderzoek op de Waiboerhoeve

Five years research on the Waiboerhoeve

( ~ u m m a r ~

and conclusions in ~ n ~ l i s h )

T. Ruiter

Redactie: Ing, M.D.C. van Diepen

(3)

(4)

blz. INHOUDSOPGAVE l . Inleiding 1 . l . Literatuur 1 . 2 . Bronstinductie 1 . 3 . Bronstsynchronisatie

1 . 4 . Deksysteem in verband met bevruchtingsresultaten

2. Methoden 2 . 1 . Ooien en sponsjes 2.2. Deksysteem 2 . 3 . Bek- en behandelschema 3

.

Bronstinductie augustus 1 9 7 5 3 . 1 . Uitvoering 3 . 2 . Resultaten

3.3. Invloed 500 I.E. of 600 I.E.

PMS

4

Bronstinductie maart 1976 4 . 1 . Uitvoering

4 . 2 . Resultaten

4 . 3 . Invloed PMS-injectie op de l l e of

de

1 3 e dag

5.

Bronstinductie augustus 1976

5.

l . Uitvoering

5 . 2 . Resultaten

5 . 3 . Kosten bronstinductie

5.4.

Invloed van. I 1 en 1 3 dagen sponzen

6 . Bronstinductie maart 1 9 7 7 6 . l . Uitvoering

6 . 2 . Resultaten

6 . 3 . Invloed van I 1 en 1 3 dagen sponzen

7

Bronstinductie juli 1 9 7 7 7.1

.

Uitvoering

7 . 2 . Resultaten

(5)

8.

Bronstinductie juni 1978 8.1

.

Uitvoering 8.2. Resultaten

9

e Bronstinductie juni 1979

9. l

.

Uitvoering 9 . 2 . Resultaten

9,3. Sponsdatm tijdens anoestrusperiode

10. Bronstinductie februari 1980 10.1, Uitvoering

10.2. Resultaten

10.3. PGA-

en MAP-sponsjes

I 1

, Drachtigheid en worpgrootte na bronstinductie

11.1.

Overzicht drachtigheidspercentages na hand- mat ing

11.2. Overzicht worpgrootte

11.3.

Worpgrootte en drachtigheidspercentage na

l

of 13 dagen sponzen

12. Rammen en ooien

13.

Bronst inductie en bruto-opbrengst per ooi in 1975/

1976

14.

Onder toezicht laten dekken

75.

Praktische toepassing bronstsynchronisatie en bronstinductie

16. Discussie

17.

Samenvatting en conclusies

18. Summary and conclusions

(6)

l.

Introduction

1.1.

Literatur

1,2, Oestrus induction

1.3.

Oestrus synchronization

1.4.

Mating systern in connection with conception results

2. Me thods

2.1. Ewes and sponges 2.2. Mating system

2.3. Mating schedule and procedure

3

0 Oestrus inducing August 1975

3.1 .

Execut ion 3.2. Results

3.3.

Influence

500

I.U. or 600 I.U. PMS

4.

Oestrus induction 1976

4.1.

Execution 4.2. Results

4.3. Influence PMS injected on 11th or 13th day

5.

Oestrus induction August 1976

5.1.

Executing

5.2. Results

5.3.

Costs of oestrus induction

5.4. Influence of

I 1

and 13 days of sponge insertion

6. Oestrus induction Maxch 1977 6.1. Execution

6.2, Results

6.3, Influence of

l 1

and

13

days of sponge insertion

7

Oestrus induction Juli 1977

7.1.

Execution 7.2. Results

(7)

Oestrus induction June 1 9 7 8 8 . 1

.

Execut ion

8 . 2 . Results

Oestrus induction June 1979

l Execution

2 Results

9 . 7 .

Progesteron treatment in anoestrus period Oestrus induction February 1980

l O , l

.

Execut ion 1 0 . 2 . Results

1 0 . 3 . FGA- and MAP-sponges

Pregnancy and litter size after oestrus induction 1 1 . 1 . Survey o f conception rates after handmating 1 1 . 2 . Survey o f litter size

1 1 . 3 . Litter size and conception rates

after 11 and 1 3 days of sponge insertion

Rams and ewes

3

7

Oestrus induction and gross-return per ewe in 1975/1976

₃₉

Hand-mat ing 41

Practica1 application of oestrus synchronization and oestrus induction

4

2

Discussion

4

Summary and conclusions

4

5

(8)

i . INLEIDING

Het Texelse schaap i s een van de r a s s e n d i e een k o r t e v r u c h t b a r e p e r i o d e hebben en waarvan de 1 e r e n worden geboren i n de maanden f e b r u a r i t o t en met a p r i l .

Voor de schapenhouder i s h e t van g r o o t b e l a a g d a t h i j p e r o o i p e r j a a r een zo p o o t mogelijk a a n t a l s l a c h t r i j p e lanuneren kan a f l e v e r e n . Langs v e r s c h i l l e n d e wegen wordt gezocht n a a r mogelijkheden waarmee d i t a a n t a l kan worden v e r g r o o t . Mogelijkheden z i j n s s e l e c t i e b h n e n h e t ras,

l i c h - t r e g u l a t i e , k r u i s e n met v r u c h t b a r e r a s s e n en b r g n s t i n d u c - t i e , Selec- t i e g a a t langzaam en moeizam. B i j l i c h t r e a l a t i e worden de schapen h e t g e h e l e j a a r o p g e s t a l d e n i s daardoor t e duur. V e r s c h i l l e n d e onderzoek- i n s t e l l i n g e n , waaronder h e t P r o e f s t a t i o n voor de Rundveehouderij z i j n b e z i g met k r u i s i n g s p r o e v e n . B i j b r o n s t i n d u c t i e , w a a r b i j men de T e x e l a a r r a s z u i v e r k m houden, worden de ooien k u n s t m a t i g b r o n s t i g gemaakt, waar-

door men ze d r i e k e e r p e r twee j a a r kan l a t e n a f % en i n p l a a t s van eens p e r j a a r , Een ander voordeel van b s o n s t i n d u c t i e i s d a t men h e t t i j d s t i p van a f 1 en z e l f kan r e g e l e n , b i j v o o r b e e l d a l l e ooien v r i j w e l t e g e l i j k i n een z e e r k o r t e p e r i o d e .

Vanaf i977 t o t en me% 1980 werden op de p r o e f b o e r d e r i j de Wai- boerhoeve proeven gedaan met b r o n s t i n d u c t i e . I n d i t r a p p o r t wordt ver- s l a g gedaan van 8 proeven i n de p e r i o d e a u g u s t u s 1975 t o t en met f e b r u a r i 1980, Zeven maal werden de ooien onder t o e z i c h t gedekt (handmate-methode) en eenmaal volgens de z@, "Engelse methode" ( f e b r u a r i 1980). Het onderzoek werd zoveel mogelijk onder p r a k t i j k o m s t a d i g h e d e n op de s c h a p e n a f d e l i n g van de Waiboerhoeve u i t g e v o e r d , De nadruk l a g d a a r b i j v o o r a l op h e t b u i t e n h e t normale s e i z o e n J a t e n a f 1

i e i e L i t e r a t u u r

I n Mederlaazd. i s onderzoek op h e t gebied van b r o n s t i n d u c t i e v e r r i c h t door Brand, de K r u i f , Muurling en Willemse en anderen van de K l i n i e k voor V e t e r i n a i r e V e r l o s k m d e en G p a e c o l o g i e van de R i j k s u n i v e r s i t e i t U t r e c h t , I n Noord-Holland i s door Herweijer en Sturkenboom een enquete gehoua.en op b e d r i j v e n waar b r o n s % i n d u c t i e werd t o e g e p a s t . Ook werd een proef gedaan op de p r o e f b o e r d e r i j !'De Wogaeer", Door t e Br&e van de a f d e l i n g V e e t e e l t van de Landbouwh.ogeschd z i j n i n c i d e n t e l e proeven genomen. Door Weide v a h e t I n s t i t u u t voor Veevoedings Onderzoek "Hoorn" werd b i j h e t

onderzoek n a a r h e t voederniveau b i j driemaal i n twee j a a r a f l

(9)

land is en wordt veel op het gebied van bronstinductie uitgevoerd, o.a. in Australië, Engeland, Frankrijk, Ierland, Nieuw-Zeeland en Schotland.

1.2.

Bronstinductie

Onder bronstinductie wordt verstaan:

het

in bronst brengen buiten de vruchtbare periode met behulp van hormonen. Op een bepaalde dag wordt een sponsje met een bronstremmend hormoon in de schede gebracht. Na l i , 12 of

1 3

dagen wordt het sponsje verwijderd, waarbij een bronstbevorderend hormoon intramusculair wordt toegediend. Ca.

48

uur n a de hormooninjectie zijn de ooien bronstig.

(10)

l

e 3 e

Onder b r o n s t s y n c h r o n i s a t i e v e r s t a a n we: h e t nemen van zodanige m a a t -

r e g e l e n t i j d e n s de v r u c h t b a r e p e r i o d e ( v o o r de T e x e l a a r september t o t e n met j a n u a r i ) d a t een b e p a a l d e g r o e p o o i e n t e g e l i j k i n b r o n s t komta Met b e h u l p van s p o n s j e s i s d i t h e t meest e f f e c t i e f . Het g e l i j k t i j d i g i n b r o n s t l a t e n komen van de o o i e n i s ook t e b e r e i k e n d o o r e e n gevasectameerde ram 1 6 dagen v o o r h e t i n s c h a r e n van de fokram b i j de o o i e n i n t e s c h a r e n , Ook kan men de f o k r m twee weken v o o r h e t t o e l a t e n op e e n p e r c e e l v l a k b i j de o o i e n houden, de meeste dekkingen worden dan g e c o n c e n t r e e r d i n e e n k o r t e p e r i o d e n a h e t i n s c h a r e n van de fokram.

1.4.

B i j b r o n s t i n d u c t i e worden a l l e o o i e n i n e e n k o r t e p e r i o d e b r o n s t i g . A l s de

ram

l o s b i j de o o i e n wordt g e l a t e n , b i j v o o r b e e l d é é n ram p e r

6

à 8 o o i e n , d a n wordt de o o i d i e h e t e e r s t b r o n s t i g w o r d - t , meerdere malen g e d e k t . De o o i e n d i e h e t l a a t s t b r o n s t i g z i j n , worden w a a r s c h i j n l i j k nog wel g e d e k t ,

maar ze worden vaak n i e t d r a c h t i g omdat n a v e e l dekkingen de spermakwali- t e i t van de ram s l e c h t e r wordt. Door de s t e r k e v o o r k e u r van de ram v o o r b e p a a l d e o o i e n wordt e e n a a n t a l o o i e n i n d e z e k o r t e b r o n s t p e r i o d e

somshelemaal n i e t g e d e k t . Om v e r s p i l l i n g van sperma e n h e t

ongedekt b l i j v e n van sommige o o i e n t e voorkomen kan men de o o i e n o n d e r

t

o e z i c h t a f z o n d e r l i j k en i n d i v i d u e e l b i j de ram t o e l a t e n (hand-mating) ,

Ook d a a r b i j d i e n t men z i c h t e beperken t o t

6

3. 8 o o i e n p e r ram. Om de i n v l o e d van de rammen met s l e c h t sperma z o v e e l m o g e l i j k t e beperken, k a n men p e r g r o e p j e o o i e n van ram w i s s e l e n .

Het d r a c h t i g h e i d s p e r c e n t a g e b i j h e t o n d e r t o e z i c h t l a t e n dekken (handmate-methode) l i g t a a n z i e n l i j k h o g e r dan b i j de methode w a a r b i j de ram l o s b i j de o o i e n l o o p t . Met h e t onder t o e z i c h t l a t e n dekken van 30 &

40

o o i e n i s é é n man c a . 8 u u r b e z e t . Deze a r b e i d wordt t i j d e n s h e t af- l m e n r u i m s c h o o t s vergoed d o o r d a t de o o i e n i n

4

3.

5

dagen aflammen.

(11)

2 , l .

In de periode augustus

1975

tot en met februari 1980 zijn op de

Waiboerhoeve proeven gedaan met bronstinductie, Voor het onderzoek werden

geen éénjarige ooien gebruikt. Jonge ooien van ca.

7 maanden werden in

oktober/november op natuurlijke wijze gedekt .en

na één keer aflammen

eventueel voor bronstinductieproeven gebruikt, Incidenteel werden gust

gebleven jonge ooien gebruikt en vi

jf Fl-kruisingsooien (Vla,ming x Texe-

laar).

De schaperisponsj

es

FGA (Fluorogestonace

taat

,

ook wel Cronolone

,

S p e r 0 -Mate) met uitzondering van 18

MAP

sponsjes ( ~ e d r o x ~

Progesteron

.Acetaat) werden gedurende de hele periode betrokken van Pbarbill BV

(searle)

.De sponsjes FGA zijn geampregneerd met

7 0

mg gestagenen, dit

zijn synthetische hormonen met voornamelijk progesteron werking. Ook

de bronstbevordenaar P.M,

S

,G. (pregnant Mare Serum ~onadotrof

ine) werd

betrokken van Pharbill

BV.

Het PMSG is afkomstig van drachtige merries en heeft een gestan-

daardiseerde

FSH/LH

activiteit (Follikel Stimulerend Hormoon, Lutelniserend

2 . 2 .

Als deksysteem werd "handmating" toegepast. Per keer wecd een groep

van 38

%

40 ooien behandeld en verdeeld over

5 hokken met per hok één

ram. De ram was van de ooien gescheiden door een tussenhek. Om de 30

5

45 minuten werd een ooi bij de ram gelaten, waarna de ooi meestal on-

middelijk werd gedekt. Als alle ooien bij de ram waren geweest werd een

pauze gehouden van

2% %

3 uur. Daarna werden de rammen gewisseld. De ram

van hok l naar hok

2

enz. De werkwijze werd dan

%

middags op dezelfde

wijze als 's morgens herhaald. Daarna werden de rammen nog eens gewisseld

en kwamen vrij tussen de ooien. In principe kon dus elke ooi in

24 uur

door drie verschillende rammen worden gedekt.

(12)

Op de vijftiende dag (ca. 48 uur na de PMS injectie) is de ooi bronstig en kan ze worden gedekt.

2.3, Dek- en behandelschema

Om te komen tot drie worpen in twee jaar, waarbij de perioden tussen dekkingen steeds acht maanden zijn, en de natuurlijke bronst in oktober/ november benut wordt, dienen de ooien, die in maart hebben gelamd in juni gedekt te worden. Deze 8 maanden bestaan uit:

5

maanden drachtig

+

6

weken zoogperiode -t-

6

weken rustperiode, Tot 1978 was het dekschema juli/augustus, f ebruari/maart en oktober/november, daarna was het dekschema juni, f ebsuari en oktober/november

.

Tabel 2.7.1 , geeft de dekperioden nog eens schematisch weer.

Dekschema bronstinductie Waiboerhoeve

Dekken Maanden tussen Aflamen Spenen op

dekken (weken)

1975 t/m

1977

---

Ie keer/time juli/aug. (bronstinde/

oe strus induction)

7

jan*

6

2e keer/time febr. mrt. bronstind.)

₇

/

t

aug.

6 3e

keer/time okt. nov. natuurlijk/

natura1 oestrus) 10 mrt e/april i O

1978 t/m 1980

---

Ie keer juni (bronstind.) 8 nov.

6

Mat ing Months between Lambing Weaning at

(13)

Bij het tot 1978 gevolgde dekschema was de periode tussen spenen en dekken waarschijnlijk tekort. De ooien hadden begin maart, na het a£lamen medio

januari, onvoldoende conditie voor optimale bevr~chtingsresultaten~ De in januari geboren lammeren waren te laat slachtrijp om te kunnen pro- fiteren van de veelal hoge prijzen voor slachtlammeren in maart en april. Van de Texelaar is bekend, dat mei/jwii een dieptepunt is in de anoestrusperiode, Het schema tot 1978 was gebaseerd op de theorie dat bronst-

inductie het meest succesvol zou zijn in het late en in het vroege anoestrus- seizoen van de Texelaar.

Op de Waiboerhoeve werd voor de dekperioden met bronstinductie in grote lijnen het behandelingsschema van Searle gevolgd.

Behandel ings schema voor Syncro-~ate/PM~~

(

Searle

)

Dag

O

: inbrengen van de Syncro-Mate sponzen:

jonge dieren: Syncro-Mate spons 2i

4.0

mg FGA volw. dieren: Syricro-Mate spons 3,

30

mg FGA Ba bet inbrengen van een spons dient de hiervoor

gebruikte insertor steeds te worden gedesinfecteerd in een oplossing van

1

eetlepel Plastiseptcm op

3

liter water.

Dag

13

: verwijderen van de sponzen en gelijktijdige toediening van PMSG (~earle) d.m.v. een intramusculaire injectie,

Dag

15

: ongeveer 48 uur na toediening van de PMSG worden de ooien gedekt (handmating), bij voor- keur vroeg in de morgen.

De tweede dekking (handmatkg) vindt plm. 12 uur later plaats, laat in de namiddag tot in de avond. Het is noodzakelijk erop toe te zien dat de ooien ook werkelijk gedekt worden.

Per ram dienen niet meer dan 5 à

6

ooien

te

worden toegelaten,

Dag

O

inserting Syncro-Mate sponges

young animals: Syncro-Mate sponge with 40 mg FGA (white) adults: Syncro-Mate sponge with 30 mg FGA (grey),

After inserting of each sponge desinfection of the insertor is needed (solution of

1

spoon Plastiseptan on 3 l e water!

.

Day 13 : removing the sponges and PMSG (searle) injection. Day "i

5

: mating (hand) of the ewes (a,m.

)

.

Second mating (hand) after 12 hours Notice that all ewes are really mated. No more than

5

à

6

ewes at one ram

Procedure for S y n c r o - ~ a t e / ~ M ~ ~ (Searle)*

(14)

Met de buis wordt het sponsje voorzichtig in de schede gebracht. Bet touwtje blijft buiten de vagina hangen.

Na

1 3

dagen wordt het sponsje verwijderd, De ooi krijgt

dan

een injectie met bronstbevorderende hormonen

(PMS).

(15)

3

e BRONSTINDUCTIE AUGUSTUS 1975 3.1.

I n a u g u s t u s werden 80 o o i e n gesponsd, n a 1 3 dagen werd de s p o n s ( 3 0 mg FGA) v e r w i j d e r d , 40 d i e r e n k r e g e n een i n j e c t i e met 500 I

.E.

PMS en 40 d i e r e n e e n i n j e c t i e met 600 I . E . PMS. 48 u u r n a h e t v e r w i j d e r e n van de spons werden de o o i e n v o l g e n s de "hand-matef'-methode g e d e k t ; e e r s t twee maal onder t o e z i c h t , d a a r n a b l e v e n de rammen nog 12 u u r l o s t u s s e n de o o i e n l o p e n .

A l l e o o i e n lamden b i n n e n e e n t i j d s b e s t e k van e e n week. De d i e r e n van g r o e p l lamden van 1 0 t o t 1 4 j a n u a r i . De d i e r e n van g r o e p 2 van 1 5 t o t 22 j a n u a r i 1976. T a b e l 3.1.1. D a t a u i t v o e r i n g Datm H a n d e l i n g A a n t a l d i e r e n 5/8 O I n b r e n g e n s p o n s j e s 1 e g r o e p 40 1 8/8 1 3 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s en PMS- i n j e c t i e I e g r o e p 2 0/8 15 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken I e g r o e p 12/8 O I n b r e n g e n s p o n s j e s 2e g r o e p 2 5/8 1 3 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s e n PMS- i n j e c t i e 2e g r o e p 2 7/8 1 5 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken 2e g r o e p D a t e D a s A c t i o n Number of a n i m a l s T a b l e 3 , I . l . Data of e x e c u t i o n 3.2. R e s u l t a t e n G e b o o r t e r e s u l t a t e n Bronstimdu.ctie 1975 Aan

t

a l Ooien behandeld 80 Ooien gelamd

6

7

84

%

L a m e r e n geboren 1 0 8 Doodgeboren of b i n n e n 24 u u r n a g e b o o r t e 1 4 1 3

%

ge s

t

o r v e n

Levende ooilammeren 39 gem. geb. gew. 4 , 7 7 k g

Levende ramlammeren

55

gem. geb, gew, 4,96'kg

Gemiddelde w o r p g r o o t t e 196

Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r 194 Gemiddelde d r a a g t i j d ( d a g e n ) 1 4 5 , l

(16)

-

l5

-

T0

BE USED FOR ALL TABLES WITH BIRTH RESULTS

Ooien behandeld/ewes t r e a t e d Ooien gelamd/ewes lambed

-

n a dekken onder t o e z i c h t / a f t e r hand-mat l n g

-

c a .

17

dagen l a t e r / c .

17

days l a t e r Lammeren geboren/lambs b o r n

Doodgeboren of b i n n e n 24 u u r n a de g e b o o r t e g e s t o r v e n / s t i l l b o r n o r d i e d w i t h i n 24 h s u r s

Levende o o i l a m m e r e n / l i v i n g ewe-lambs Levende ramlammeren/l i - v i n g ram-lamb s

Gemiddelde worpgrootte/average l i t t e r s i z e

Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 uur/average l i t t e r s i z e a f t e r 24 h o u r s Gemid-delde d r a a g t i j d/average pregnancy d u r a t i o n

~ e n l ingen/ i n d i v i d u a l s

Tweelingen/twins D r i e l i n g e n / t r i p l e t s

Gemiddeld g e b o o r t e g e w i c h t (gem, geb. gewicht (kg)/average b i r t h weight ( k g )

3.3.

I n v l o e d 500 I . E . of 600 I . E . PMS I n v l o e d 500 I . E . of 600 I . E . PMS op a a n t a l 1 e r e n en l e e f - t i j d van de o o i

I

6 8 x 1

(1

1%

6 x 2

l

,62 2 x

3 I I

600

4 - 1

( 4 )

5 x 2 1,82 2 x 3 %

( )

g u s t gebleven/ewes n a t p r e g n a n t I n f l u e n c e o f 500 I . U . o r 600 I , U , PMS on n m b e r of l a b s and age of t h e ewe

Voor h e t v e r s c h i l i n w o r p g r o o t t e b i j de v e r s c h i l 1 e n d . e l e e f t i j d s - groepen i s geen v e r k l a r i n g .

A l l e g e b r u i k t e o o i e n hadden gelamd i n m a a r t / a p r i l

1975

e n de la-

meren waren 12 j u n i

1975

gespeend. De i n

1974

geboren o o i e n lamden i n h e t v o o r j a a r van

1975

voor de e e r s t e maal.

(17)

Invloed 500 1,E. en

600 I.E.

PMS op drachtigheidspercentage en gemiddelde worpgrootte

500

I.E.

PMS

600 I.E.

PMS

Ooien gelamd/ewes lanbed

35

5

2

Ooien gus t/barrren

5

8

Drachtigheidspercentage conception rate

/

879

5

80

Gemiddelde worpgrootte avesage litter size 1 9 6

196

Znfluence of 500 I.U. and

600

I.U. PMS on conception rate and average litter size

De gemiddelde worpgrootte is voor beide groepen gelijk. Hieruit blijkt dat de hoeveelheid PMS (500 of

600 %,E.)

geen invloed heeft. Het dracbtigheidspercen-tage is

7,5

O/o

hoger voor de groep d.ie met 500

I.E.

PMS behandeld is.

Ook in de literatuur vindt men dat er van het begin van en in de oestrus- periode minder PMS nodig zou zijn, daarentegen zou het gebruik van bijvoorbeeld 1000 PM'S de worpgrootte verbogen. Alle ooien lamden binnen een tijdsbestek van één week,

(18)

4.

BRONSTINDUCTIE MAART 1976 4.1.

I n f e b r u a r i en m a a r t werden 60 o o i e n gesponsd met S e a r l e sponzen

(30

mg FGA). A l l e d i e r e n k r e g e n een i n j e c t i e met 750 P.E. PMS. B i j de e e r s t e g r o e p werd de PMS-injectie gegeven op de 13e d a g e n b i j de tweede g r o e p op de l l e dag n a h e t i n b r e n g e n van de sponzen. Beide groepen werden 1 3 dagen gesponsd. Na h e t onder t o e z i c h t l a t e n dekken, werden twee rammen, v o o r z i e n van e e n d e k t u i g gedurende 30 dagen b i j de behandelde o o i e n i n g e s c h a a r d . Voor deze p r o e f werden o o i e n g e b r u i k t d i e i n j a n u a r i 1976 hadden gelamd. Data u i t v o e r i n g Datum Dag H a n d e l i n g A a n t a l d i e r e n I n b r e n g e n s p o n s j e s 2e g r o e p

30

V e r w i j d e r e n s p o n s j e s I e g r o e p e n t o e - d i e n i n g PMS 750

Z.E.

Onder t o e z i c h t l a t e n dekken I e g r o e p T o e d i e n i n g PMS 750

I.E.

2e g r o e p V e r w i j d e r e n s p o n s j e s 2e g r o e p Date A c t i o n Number of a n i m a l s D a t a of e x e c u t i o n See t a b l e 2.3.2. f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) G e b o o r t e r e s u l t a t e n A a n t a l Ooien gelamd:

-

n a dekken onder t o e z i c h t

-

c a . 17 dagen l a t e r

35

3 )

67

%

Lammeren geboren 56 Doodgeboren of b i n n e n 24 u u r n a de g e b o o r t e ge s t o r v e n

5

9 %

Levende ooilammeren 2 2 4 , 6 k g gema

Levende ramlammeren 2

9

495

kg gema

Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r 193

1 ) ~ a n de 60 o o i e n z i j n e r i n j u n i é é n e n i n j u l i twee g e s t o r v e n , h e t i s

n i e t bekend of deze o o i e n d r a c h t i g waren, B i r t h r e s u l t s

(19)

Groep

l

lamde in de periode 31 juli t/m

6

augustus. Groep 2 lamde in de periode 3 t/m

9

augustus.

4 7 .

Uit de literatuur is bekend, dat een PMS-injectie twee dagen voor

het ontsponzen geen invloed heeft op drachtigheidspercentage en worpgrootte. Ook in de bronstinductieproef van maart 1976 is dit nog eens nagegaan.

De resultaten zijn weergegeven in tabel 4.3.1.

Invloed op drachtigheid en worpgrootte bij PMS-injectie op de

l

Ie of 13e dag

Groep ~/~ro-up i Groep 2/group 2

PMS-injectie (dag)/ PMS-injection (day) 13 Ooien behandeld/ ewes treated

30

Ooien ewes lambed 2 0 ~ u s t/barren 10 Aantal lammeren/number of l amb s 2

9

Gemiddelde worpgrootte/

1 ,45

average litter size

Influence on pregnancy and litter size of PMS-injection on the 11th o r 13th day

Bij deze proef was er geen verschil in drachtigheidspercentage en slechts een klein verschil in worpgrootte, De kleine worpgrootte van de ooien geboren in 1972,

1973

en 1974, zou een reactie kunnen zijn op het werpen in januari 1976 en het direct nahei; spenen toepassen van bronstinductie.

(20)

5

BRONSTINDUCTIE AUGUSTUS 1976 5.1.

I n a u g u s t u s werden 80 o o i e n gesponsd met S e a r l e sponzen

(30

mg FGA). A l l e d i e r e n k r e g e n b i j h e t v e r w i j d e r e n van de spons e e n i n j e c t i e met

700 I . E . PMS ( d e I e groep n a 1 3 dagen, de 2e g r o e p n a l i dagen). De o o i e n hadden a l l e m a a l i n maart 1976 gelamd. De h e l f t van de d i e r e n (geboren

i n 1975) hadden voor de e e r s t e k e e r g e l m d op é é n j a r i g e l e e f t i j d . V a n de a n d e r e h e l f t waren 24 d i e r e n geboren i n 1972,

9

i n 1973 en

5

i n 1974. Qua l e e f t u d werden de o o i e n z o v e e l m o g e l i j k i n twee g e l i j k e groepen

v e r d e e l d . D a t a u i t v a e r i n g Datum Dag H a n d e l i n g A a n t a l d i e r e n groep 40 1 2/8 O I n b r e n g e n van de s p o n s j e s b i j de 2e groep 40 1 6/8 13 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s I e g r o e p en t o e - d i e n i n g PMS 700 I . E . 1 8/8 1 5 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken I e g r o e p 2 7/8 l l V e r w i j d e r e n s p o n s j e s 2e groep en t o e - d i e n i n g 700

I.E.

PMS 12 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken 2e g r o e p Date Act i o n N m b e r of a n i m a l s D a t a of e x e c u t i o n ( s e e t a b l e 2.3.2. f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) I n de l i t e r a t u u r wordt r e g e l m a t i g a a n g e h a a l d , d a t v e r s c h i l l . e n d e o o i e n a l b i n n e n 24 u u r n a h e t v e r w i j d e r e n van h e t v a g i n a a l s p o n s j e en de PMS-injectie voldoende b r o n s t i g zouden z i j n . Om d i t t e t e s t e n werden b i j g r o e p 2 , 24 u u r n a de PMS-injectie en h e t v e r w i j d e r e n van de s p o n s , rammen onder t o e z i c h t b i j de o o i e n g e l a t e n

B i j ons onderzoek werden d i e d a g geen o o i e n g e d e k t , Op 25 a u g u s t u s werden a l l e o o i e n wel t m e l i j k v l o t g e d e k t . Na h e t onder t o e - z i c h t l a t e n dekken b l e v e n 2 rammen gedurende 21 dagen i n de k o p p e l .

(21)

-

20

-

G e b o o r t e r e s u l t a t e n - A a n t a l Ooien behandeld Ooien gelamd

-

n a dekken onder t o e z i c h t

-

c a . 1 7 dagen l a t e r Lammeren geboren Doodgeboren of b i n n e n 24 u u r g e b o o r t e g e s t o r v e n Levende ooilammeren Levende ram1 Gemiddelde worpgroot t e Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 E e n l i n g e n Tweelingen D r i e l i n g e n V i e r l i n g e n 8 0

"

"o

90,

4

128 n a de 1 8 1 4

%

60

5

0 1 , 8 u u r -l

95

30

3

1

9

l B i r t h r e s u l t s ( s e e t a b l e 3.2.1

.

f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) Groep l lamde i n de p e r i o d e 8 t / m 1 3 j a n u a r i 1977. Groep 2 lamde i n de p e r i o d e 1 5

t / m

20 j a n u a r i 1977. V i e r o o i e n lamden i n de p e r i o d e 26 j a n u a r i t / m

4

f e b r u a r i 1977.

Het a a n t a l doodgeboren lammeren of b i n n e n e e n week g e s t o r v e n w a s hoog, d i t werd mede v e r o o r z a a k t door e e n d o o d g e b o r e n d r i e l i n g e n van de v i j f l i n g s t i e r v e n

3

lammeren b i n n e n 2 dagen.

5.3. Kosten b r o n s t i n d u c t i e

I n a u g u s t u s l 9 7 6 z i j n de k o s t e n van b r o n s t i n d u c t i e berekend p e r o o i en p e r l a m .

De k o s t e n v o o r PMS e n s p o n s j e waren de k o s t e n , d i e d o o r P h a r b i l BV i n r e k e n i n g werden g e b r a c h t . Het d i e r e n a r t s h o n o r a r i u m werd v a s t g e s t e l d i n o v e r l e g met p r a k t i s e r e n d e d i e r e n a r t s e n .

De gemiddelde o p b r e n g s t v o o r de s l a c h t r i j p e lammeren was i n h e t voor- j a a r van 1977 f 182,17 p e r s t u k , : Ampul PMS 700

I.E.

Spons j e 30 mg FGA D i e r e n a r t s T o t a a l

f

77950 Voor 80 ooien: 80 x f 1 7 , 5 0 = f 1400

Gemiddelde o p b r e n g s t minus k o s t e n b r o n s t i n d u c t i e p e r lam:

(22)

I n t a b e l 5.4.1 z i j n de r e s u l t a t e n weergegeven van de g r o e p d i e 1 3 dagen i s gesponsd e n de gxoep d i e 11 dagen i s gesponsd.

I n v l o e d van 1 1 e n 1 3 dagen sponzen op d r a c h t i g h e i d e n worpgroot t e

Groep ~ / ~ r o u p l Groep 2/group 2

A a n t a l dagen gesponsd/ days sponge i n s e r t e d 1 3 l l A a n t a l b e h a n d e l d e o o i e n / ewes t r e a t e d 40

40

Gelamd/lambed

[:;

$j

36 ( 9 0

%)

Gus % / b a r r e n

4

( 1 0

% )

A a n t a l lammeren/ nwnber of lambs 60 6 8 Gemiddelde worpgroot t e / a v e r a g e I i t t e r s i z e 197 199

JnfZuence of I 1 and 1 3 days sponge i n s e r t i o n on pregnancy and l i t t e r s i z e

Het d r a c h l i g h e i d s p e r c e n t a g e i s voor b e i d e g r o e p e n g e l i j k . De w o r p g r o o t t e i s h e t h o o g s t v o o r de g r o e p , d i e I 1 dagen i s g e s p o n s d ,

(23)

6 . 1 .

I n f e b r u a r i - m a a r t werden 58 o o i e n gesponsd met S e a r l e sponzen 30 mg FGA. A l l e o o i e n k r e g e n b i j h e t v e r w i j d e r e n van de spons een i n j e c t i e met 1000 I . E . PMS,

4

o o i e n v i e l e n u i t . De g e b r u i k t e o o i e n hadden i n

j a n u a r i 1977 gelamd.

T a b e l 6. l , l

.

D a t a u i t v o e r i n g

Datum Dag Handeling A a n t a l d i e r e n

25/2 0 I n b r e n g e n van de s p o n s j e s b i j de I e groep 30 2 / ~ 0 I n b r e n g e n van de s p o n s j e s b i j de 2e g r o e p 28 8/3 11 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s I e g r o e p e n t o e d i e n i n g PMS 1000 I . E , 10/3 1 3 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken I e g r o e p 15/3 1 3 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s 2e g r o e p en t o e d i e n i n g PMS 1000 I . E .

1713

15 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken 2e g r o e p Data Day A c t i o n N m b e r of a n i m a l s T a b l e

6 .

l . l . D a t a of e x e c u t i o n ( s e e t a b l e 2 . 3 . 2 , f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) En verband met h e t l a g e d r a c h t i g h e i d s p e r c e r i - t a g e i n m a a r t 1976 ( 6 7

%)

en de g e r i n g e w o r p g r o o t t e ( 1 , ~ ) werd meer PMS g e b r u i k t name- l i j k 1000 I . E . i n p l a a t s van 750

I.E.

PMS. Ma h e t onder t o e z i c h t dekken b l e v e n de rammen nog 12 u u r l o s t u s s e n de ~ o i e n . 6 2 . R e s u l t a t e n G e b o o r t e r e s u l t a t e n A a n t a l Ooien behand.eld Ooien u i t g e v a l l e n Q v e r g e b l e v e n behandelde o o i e n

5 4-

Ooien gelamd c a . 145 dagen n a dekken 29

54 %

Lammeren geboren

3

9

Dood geboren of k o r t n a de g e b o o r t e ge-

s

t

o r v e n

3

8

%

Levende ramlammeren l

6

4.,8 kg gem.

Zevende ooilammeren 20 4,2 kg gem,

Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r 192

E e n l i n g e n 19

T a b l e 6.2.1. B i r t h r e s u l t s

(24)

Groep 1 lamde i n de p e r i o d e 30 j u l i t / m 3 a u g u s t u s 1977. Groep 2 lamde i n de p e r i o d e 6 t / m I 1 a u g u s t u s 1977.

Het g e b r u i k van 1000 I . E . PMS b r a c h t geen v e r b e t e r i n g t e n o p z i c h t e van maart 1976 (750 I . E . PMS). Het d r a c h t i g h e i d s p e r c e n t a g e e n de worp- g r o o t t e z i j n l a g e r dan i n 1976.

I n v l o e d van l 1 en 1 3 dagen sponzen op d r a c h t i g h e i d e n w o r p g r o o t t e

Groep ~ / ~ r o u p l Groep 2/group 2

A a n t a l dagen gesponsd l l A a n t a l o o i e n behandeld 27 Ge l amd Gust A a n t a l lammeren 24 Gemiddelde w o r p g r o o t t e l , 5

I n f l u e n c e on pregnancy and l i t t e r s i z e of I 1 and 1 3 d a y s sponge i n s e r t i o n

( ~ o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n s e e t a b l e 5.4.1

.

)

I n t e g e n s t e l l i n g t o t a u g u s t u s 1976 i s e r e e n d u i d e l i j k v e r s c h i l i n h e t drachtigheidspercentage. E v e n a l s i n a u g u s t u s I976 i s de worp- g r o o t t e i n h e t v o o r d e e l van de g r o e p , d i e I 1 dagen i s gesponsd, De gemiddelde w o r p g r o o t t e i s l a a g , l a g e r dan maart 1976.

Ook h i e r kan men z i c h a f v r a g e n of d i t e e n r e a c t i e i s op h e t werpen i n j a n u a r i ,

(25)

7 . BRONSTINDUCTIE JULI 1977

7 . 1 .

Op 30 j u n i werden 48 o o i e n g e s p o n s d met S e a r l e sponzen met 30 mg FGA. De h o e v e e l h e i d PMS was 700

I.E.

P e r g r o e p waren 6 o o i e n i n g e d e e l d , g e b o r e n i n 1976. De o v e r i g e o o i e n waren o u d e r e n werden qua l e e f t i j d g e l i j k o v e r de 2 g r o e p e n v e r d e e l d .

A l l e o o i e n hadden gelamd i n maart e n a p r i l 1977. Data u i t v o e r i n g Datwn Dag H a n d e l i n g A a n t a l d i e r e n I n b r e n g e n van de s p o n s j e s b i j de I e e n 2e g r o e p

4.

€3 1117 11 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s I e g r o e p e n t o e d i e n i n g PMS 700 I.E. 23 13/7 1 3 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken I e g r o e p 13/7 1 3 V e r w i j d e r e n s p o n s j e s 2e g r o e p e n t o e d i e n i n g PMS 700

I.E.

25 15/'9 1 5 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken, 2e g r o e p D a t e Day Act i o n N m b e r of a n i m a l s Data of e x e c u t i o n ( s e e t a b l e 2.3.2. f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

I n v e r b a n d met h e t n i e t aanwezig z i j n van voldoende rammen werden e r twee g r o e p e n gemaakt. Tot

9

a u g u s t u s werden de b e h a n d e l d e o o i e n samen geweid met d r i e rammen.

7.2. R e s u l t a t e n

.

G e b o o r t e r e s u l t a t e n Aan

t

a l Ooien b e h a n d e l d 48 Ooien u i t g e v a l l e n

3

Overgebleven b e h a n d e l d e o o i e n

4

5

Ooien gelamd

37

( 8 2

%)

Ooien g u s t 8 Lammeren g e b o r e n 63 Dood g e b o r e n o f b i n n e n 24 u u r n a de g e b o o r t e ge s

t

o r v e n l 5 ( 2 4 % )

Levende ramlammeren 2 1

593

k g gema

Levende ooilammeren 27

499

k g gema

Gemiddelde w o r p g r o o t t e 1 , 7 Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r 1 , 3 E e n l i n g e n 1 5 Tweelingen 1 8 B i r t h r e s u l t s ( ~ e e t a b l e 3 . 2 . 1 . f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

(26)

Groep l lamde a f i n de p e r i o d e

5

t / m 8 december 1977. Groep 2 lamde a f i n de p e r i o d e

5

t / m 12 december 1977.

Het p e r c e n t a g e doodgeboren of b i n n e n e e n week g e s t o r v e n lammeren was hoog n a m e l i j k 24

%.

V i e r lammeren werden dood g e b o r e n e n e l f lammeren

s t i e r v e n b i n n e n e e n week. Door de b i j de o o i e n i n g e s c h a a r d e rammen v a n 15/7

-

9 / 8 1977 ( 2 7 dagen) werden geen o o i e n g e d e k t .

I n v l o e d van 11 e n 1 3 dagen sponzen

Groep ~ / ~ r o u p i Groep 2/group 2

A a n t a l dagen gesponsd l l A a n t a l o o i e n b e h a n d e l d 2 2 Ge l amd Gust A a n t a l lammeren 32 Gemiddelde w o r p g r o o t t e 1 , 7 I n f l u e n c e of 11 and l 3 d a y s sponge i n s e r t i o n ( ~ e e t a b l e 5.4.1 f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) E v e n a l s i n maart 1977 i s h e t d r a c h t i g h e i d s p e r c e n t a g e h o g e r b i j de g r o e p d i e l l dagen i s gesponsd. De gemiddelde w o r p g r a o t t e van b e i d e g r o e p e n i s g e l . i j k , d i t

i n

t e g e n - s t e l l i n g t o t a u g u s t u s 1976 e n maart 1977 w a a r b i j de w o r p g r o o t t e van de o o i e n , d i e I 1 dagen werden gesponsd g r o t e r w a s .

(27)

8 . BRONSTINDUCTIE JUNI 1978

% * l .

Op l j u n i l 9 7 8 werden 35 ooien gesponsd met S e a r l e sponzen met 30 mg FGA, De h o e v e e l h e i d PMS was 800 I . E . 21 o o i e n hadden gelamd i n december

1977, één o o i i n j a n u a r i 1978 9 12 ooien i n maart 1978 e n waren 16 mei gespeend. Eén g e b r u i k t e o o i w a s g u s t i n maart 1978.

D a t a u i t v o e r i n g

Datum Dag Handel i n g A a n t a l d i e r e n

v 6 O Inbrengen s p o n s j e s

3

5

1 3/6 13 Sponsjes- v e r w i j d e r e n en t o e d i e n i n g PMS 800

Z.E.

1

5/45

15 Onder t o e z i c h t l a t e n dekken

Date Action Number of a n i m a l s

D a t a of e x e c u t i o n

(See t a b l e 2 , 3 . 2 . f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

Om t e komen t o t d r i e worpen i n twee j a a r , w a a r b i j de p e r i o d e n t u s s e n b e v r u c h t i n g e n s t e e d s a c h t maanden z i j n e n de

n a t u u r l i j k e b r o n s t i n oktober/november b e n u t wordt, d i e n e n de o o i e n d i e i n maart hebben g e l a d i n j u n i gedekt t e word.en. Resul-Laten van i n j u n i t o e g e p a s t e b r o n s t i n d u c t i e z i j n n i e t of onvoldoende bekend. B i j h e t t o t 1978 gevolgde dekschema was de p e r i o d e t u s s e n spenen en dekken, w a a r s c h i j n l i j k t e k o r t . De o o i e n hadden b e g i n m a a r t , n a h e t

en medio j a n u a r i onvoldoende c o n d i t i e voor o p t i m a l e bevruchtbngs- r e s u l t a t e n , Ook waren de i n j a n u a r i geboren lammeren t e l a a t s l a c h t r i j p om t e kunnen p r o f i t e r e n van de v e e l a l hoge p r i j z e n voor slachtlarmmeren i n maart en a p r i l ,

8 . 2 , R e s u l t a t e n

De 1 8 o o i e n lamden a f i n de p e r i o d e

5

t o t en met 1 2 november 1978. On- danks d a t de p r o e z w e r d u i t g e v o e r d t i j d e n s h e t d i e p e anoes?;r.usseizoen (Muurling, 1968) was h e t d r a c h t i t a b e i d s p e r c e n t a g e 60

%,

Het s t e r f t e p e r c e n t a g e binnen een week en de worpgrootte waren normaal. Een g e b r u i k t e é é n j a r i g e o o i , di.e in. maart g u s t was g e b l e v e n , b l e e f nu ook g u s t . Voor e e n lonend p r a k t i j k g e b r u i k moet h e t d r a c h t i g - h e i d s p e r c e n t a g e t o c h m i n s t e n s 80 & 90

%

z i j n ,

(28)

-

27

-

T a b e l 8.2.1. G e b o o r t e r e s u l t a t e n Aant a l Ooien b e h a n d e l d

35

Ooien u i t g e v a l l e n

5

O v e r g e b l e v e n b e h a n d e l d e o o i e n 30 Ooien gelamd 1 % ( 6 0

%)

Ooien g u s t 12 Lammeren g e b o r e n

3

1 Dood g e b o r e n of b i n n e n 24 u u r n a de g e b o o r t e ge- s

t

o r v e n

3

( 9 9 8

%)

Levende ramlammeren

14

Levende ooilammeren 1 4 Gemiddelde w o r p g r o o t t e 197 Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 2 4 u u r 196 Een1 i a g e n

9

T w e e l i n g e n

5

D r i e l i n g e n

4

T a b l e 8.2.1

.

B i r t h r e s u l t s ( s . e e t a b l e 3 . 2 , l . f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

B i j d e z e p r o e f waren de ooilammeren 0 , 7 k g z w a a r d e r . D i t kwam d o o r d a t e r b i j de ooilammeren g e m i d d e l d meer é S n l i n g e n werden g e b o r e n ,

De s c h a p e n l m e r e n af i n e e n z e e r k o r t e p e r i o d e . I n d i e t i j d m o e w a n r e k e n i n g worden gehouden met v o l d o e n d e huisve~%ingsmogelijkheden~

(29)

9 .

BRONSTINDUCTIE J U N I 1979 9 . 1 .

I n j u n i 1979 werden 80 o o i e n gesponsd met S e a r l e sponzen met 30 mg FGA. De h o e v e e l h e i d PMS was 800 I . E .

49

o o i e n hadden gelamd i n maart

1 9 7 9 9 25 o o i e n waren i n m a a r t 1979 g u s t (waarvan 20 o o i e n g e b o r e n i n

1 9 7 8 ) . 6 o o i e n hadden gelamd i n november 1978. I n t o t a a l werden

56

o o i e n v o o r d e z e p r o e f g e b r u i k t , d i e i n 1978 waren g e b o r e n .

Qua l e e f t i j d e n i n 1979 gust geweeste o o i e n

,

werden de d i e r e n g e l i j k o v e r de twee g r o e p e n v e r d e e l d . Data u i t v o e r i n g D a t u m Dag Handel i n g A a n t a l d i e r e n 7/6 O I n b r e n g e n s p o n s j e s I e g r o e p 40 14/6 O I n b r e n g e n s p o n s j e s 2e g r o e p 40 20/6 1 3 S p o n s j e s v e r w i j d e r e n e n P M S - i n j e c t i e I e g r o e p 22/? " % d e r t o e z i c h t dekken I e g r o e p 27/ l p o n s j e s v e r w i j d e r e n e n P M S - i n j e c t i e 2e g r o e p 29/b 1 5 Onder t o e z i c h t dekken 2e g r o e p D a t e Day A c t i o n Number of a n i m a l s Data of e x e c u t i o n ( ~ e e t a b l e 2.3.2. f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n ) E v e n a l s i n j u n i 1978 had d i t onderzoek a l s d o e l h e t b e s t u d e r e n van de b r o n s t i n d u c t i e i n de maand j u n i gedurende de a n o e s t r u s p e r i o d e .

G e b o o r t e r e s u l t a t e n Aan

t

a l Ooien b e h a n d e l d 8 O Ooien u i t g e v a l l e n

₅

Overgebleven b e h a n d e l d e o o i e n

₇₅

Ooien gelamd

₄₅

_{( 6 0}

_%)

Ooien g u s t ₃₀ Lammeren g e b o r e n ₆₃ Dood g e b o r e n of b i n n e n 24 u u r n a de g e b o o r t e ge s t o r v e n

₇

₍₁₁

%I

Levende ramlammeren 2 6 491 k g g e a .

Levende ooilammeren

3

0

4.,

2 k g gem.

Gemiddelde w o r p g r o o t t e _{1 , 4} Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r ₁₉₂ Een1 i n g e n 27 T w e e l i n g e n

₃

6 B i r t h r e s u l t s ( s e e t a b l e 3 . 2 , l . f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

(30)

De ooien van groep

l

lamden van 12 t/m 18 november 1979, die van groep 2 van l9 t/m 24 november 1979.

Het drachtigheidspercentage was exact gelijk aan de bronstinductieproef van juni 1978. De gemiddelde worpgrootte van de geboren lammeren is laag

(l,

4),

dit werd voor een gedeelte veroorzaakt, doordat van de 80 behandelde ooien er 56 in maart 1979 voor heteerst afladen of gust (20) waren gebleven.

9.3.

tieresultaten per groep behandelde ooien nog eens op een rij gezet.

Resultaten van de twee groepen afzonderlijk bij verschillende aanvangdat a

Datum sponzen/date sponge insertion 7/6

1 4/6

Ooien gesponsd/ewes treated 40

40

Ooien uitgevallen/ewes re jected

-

₂

Overgebleven ooien/ewes left

₃

₈

-2

₃

₇

Ooien gelamd/ewes lambed 26 (68

%)

19

(51

%)

Lammeren geboren/labs born

3

7

2

6

Gemiddelde worpgrootte geboren lammeren/

average litter size

194 7,4

l.

Results of the two individual groups by different starting dates

De behandelingen voor beide groepen zijn gelijk geweest, Eet enigste verschil is de datum van aanvang

(7

en 14 juni). De gemiddelde worpgrootte is ook gelijk. Het verschil in drachtigheidspercentage kan helaas niet verklaard worden.

(31)

1 0 . BRONSTIICJDUCTIE FEBRUARI 1980

1 0 . 1 .

Op 12 f e b r u a r i werden 50 o o i e n gesponsd;

45

T e x e l a a r s en

5

F l - o o i e n ('Vlaming x T e x e l a a r ) (42 T e x e l a a r s hadden gelamd i n november 1979 waarvan 32 d i e r e n geboren i n 1978 en 10 oudere o o i e n ) 8 d i e r e n waren g e b o r e n i n 1979. E r werd aangenomen d a t z i j t i j d e n s de d e k p e r i o d e i n oktober/november g u s t waren g e b l e v e n . 32 o o i e n werden gesponsd met e e n S e a r l e spons met 30 mg FGA. Het t e k o r t a a n S e a r l e sponzen werd aangevuld met 1 8 s p o n s j e s van Upjohn met 60 mg MAP. 13 dagen n a h e t i n b r e n g e n werden de s p o n s j e s v e r w i j d e r d , t e v e n s werd e e n i n j e c t i e gegeven met 800 I . E . PMS.

De o o i e n werden g e d e k t v o l g e n s de " E n g e l s methode": 36 u u r n a h e t v e r - w i j d e r e n van de spons en PMS-injectie werden de o o i e n i n g e d e e l d i n g r o e p j e s van 1 0 o o i e n p e r ram. E l k e r a m b l e e f

3

u u r b i j de o o i e n , d a a r - n a k r e e g de r a m d r i e u u r r u s t en kwam dan b i j e e n volgende g r o e p , D i t

gebeurde a f w i s s e l e n d geduren& twee dagen. Op 26/2 ( d a g 1 4 ) om 21 - 0 0 u u r werd begonnen. Op 28/2 ( d a g 1 6 ) om 18.00 u u r werden de rammen van de o o i e n g e s c h e i d e n . D i t systeem h e e f t h e t v o o r d e e l d a t h e t w e i n i g a r b e i d v r a a g t ; om de d r i e u u r de rammen w i s s e l e n . Om deze r e d e n werd h e t

"Engelse systeem"beproefd. 1 0 . 2 . R e s u l t a t e n T a b e l 1 0 . 2 . 1 . G e b o o r t e r e s u l t a t e n A a n t a l Ooien b e h a n d e l d

-

spons v e r l o r e n

-

a l d r a c h t i g t i j d e n s b e h a n d e l i n g Ooien u i t g e v a l l e n Overgebleven behandelde o o i e n Ooien gelamd Ooien gust Lammeren geboren Dood geboren of b i n n e n 24 u u r n a de Levende ramlammeren Levende ooilammeren Gemiddelde w o r p g r o o t t e Gemiddelde w o r p g r o o t t e n a 24 u u r E e n l i n g e n Tweelingen D r i e l i n g e n 2

44

25

( 5 7

%)

19

3 3

g e b o o r t e g e s t o r v e n

3 (

9 %)

1 3 490 kg geme 17

395

kg gem* 793 192 8 T a b l e 1 0 . 2 . 1 . B i r t h r e s u l t s ( ~ e e t a b l e 3.2.1

.

f o r e n g l i s h t r a n s l a t i o n )

(32)

De ooien lamden af in de periode van

17

t/m 22 juli 1980

.

De 4 overgebleven Fl ooien

(V

x

T)

waren allen drachtig en brachten 6 lammeren,

l

,5 per ooi (éénjarig)

.

Twee ooien die acheraf drachtig waren, ondervonden van het sponzen en

de

de PMS-injectie kennelijk geen hinder. Zij lamden normaal af in maart. Vergeleken bi j de proeven in februari/maart 1976 en februari/maart

1977

is het drachtigheidspercentage in 1980 lager dan in 1976 (toen 61 %) en hoger dan in 1977 (toen

54 %).

De gemiddelde worpgrootte verschilt niet veel met de proeven in 1976 en 1977 (resp. 1,5 en 1,3).

Op 26 februari werden al enkele ooien gedekt 36 uur na de PMS-injectie Ook op 28 februari werden nog ooien gedekt tot 62 uur na de PMS-injectie. De grootste concentratie van dekkingen vond plaats op 27 februari tussen

3.00 uur en 12.00 uur, ca. 48 uur na de PMS-injectie. 10.3.

Omdat er voor deze bronstinductieproef (februari 1980) niet voldoende FGA sponsjes verkrijgbaar warenazijn MAP sponsjes gebruikt. Deze sponsjes zijn betrokken van een andere firma maar werden geacht een zelfde werking -te hebben. Op deze manier was het dan ook mogelijk het resultaat van de FGA en de MAP sponsjes met elkaar te vergelijken.

ergelijking van FGA en MAP sponsjes

Aantal ooien gesponsd/ewes treated

-

spons verloren/lost of sponge

-

uitgevallen/re jects

Reeds drachtig/already pregnant Overgebleven ooien/ewes lef t Aa~ital ooien gelamd/ewes lambed Gust

t

otaal/barren

Aantal lammeren/number of lambs ~or~~root-te/litter size

FGA

MAP

Comparison of FGA en MAP sponges

Verlies van de sponsjes kwam bij de andere proeven niet voor. Een enkel sponsje moest soms door de dierenarts verwijderd worden, bijvoorbeeld doordat bij het scheren in juni het uittrek koordje was daorgeknipt. Voor het hogere drachtigheidspercentage bij de MAP sponsjes is helaas geen verklaring.

(33)

-

32

-

l l . DRACHTIGmID EN WORPGROOTTE NA BRONSTINDUCTIE

Tot nu toe zijn de bronstinductieproeven steeds afzonderlijk behandeld,

In

dit hoofdstuk zullen de resultaten van drachtigheidspercentage en worpgrootte na bronstinductie nog eens over alle proeven schematisch worden weergegeven terwijl in verdere hoofdstukken ook de verschillende andere aspecten ?/.an het onderzoek nogmaals aan de orde komen.

11.1.

In tabel 1 1 . 1 . 1 . worden de drachtigheidspercentages na bronstinductie, bij ooien onder toezicht gedekt (hand-mating) van alle proeven nog eens op een rij gezet,

g: Tabel I 1 . l . l . Totaal overzicht drachtigheidspercentages bij hand-mating Bronstinductie ~ugustus/~ugus

t

1

975

80 8 0 ~ u g u s tus/Augus

t

1 976 8 0 8 O ~uli/~uly 1

977 _...

4

8 3

4

5

3

6

7.

7

Subtotaal 208 3 205 172 8 4 Maart/March 1 976 60 3

5 7

~aart/March 1977

₅

8

4.

54

3 2

9 5%

J?ebruari/J?ebruary 1980

...

50 6

4

25 Subtotaal 1 6 8 1 3 155 89

5 '7

Juni/June 1978 3

5

30 1 8 Juni/~une l

979 ...

80

5 7 5

4

5

Sub

t

o t aal 1 1 5 1 O l

O 5

6 3 60 Totaal 2 6 46

5 324-

Table 1 l

.

l l

.

Overall survey concept ion rates after hand-mating

Q In dit totaal overzicht en in de figuren zijn, voor een goede vergelijking, de ooien die na dekking onder toezicht in maart 1976 (gedurende 30 dagen) en in augustus 1976 (gedurende 21 dagen) Coor bij de ooien. ingeschaarde rammen zgn gedekt,niet meegeteld.

(34)

Van de

491

gesponsde ooien zijn er

26

uitgevallen, waarvan twee het sponsje hebben verloren. Op het totaal is het verlies van sponsjes te ver- waarlozen. De overige 24 ooien zijn gestorven of werden als wrak verkocht. De drachtigheidspercentages van de in februari/maart

(57

%) 4n de in

Juni ( 6 0

%) uitgevoerde proeven hebben niet aan het gestelde doel beant-

woord.

i u 1 Percentage drachtige en guste ooien na bronstinductie - -~L--

racht ig/pregnan-t

aug mrt aug mrt jul i juni juni febr

1975

1976

1977

1977'

1978

1979

1980

(35)

De in juli/augustus uitgevoerde proeven met een gemiddeld drachtigheidspercentage van 84

%

zijn alleszins bevredigend. De proef in augustus '1976 gaf het beste resultaat, de proef in maart 1977 het slechtste (zie figuur 2 ) *

Worpgrootte per toegelaten en gelamde ooi

Worpgrootte per Worpgrootte per

gelamde ooi/ toegelaten ooi/

litter size per litter size per

ewe lambed ewe mated

Litter size per ewe exposed and lambed

De gemiddelde worpgrootte per toegelaten ooi geeft tenslotte het uiteindelijke resultaat weer. Per 100 toegelaten ooien in oktober/november

(bronstseizoen) n a natuurlijke dekking is het gemiddeld aantal lammeren bi j Texelaam over een reeks van jaren gemiddeld

l ,

5

(LEI-deelboekhouding)

.

Alleen in augustus 1976 werd eenzelfde resultaat gehaald. I n augvstus 1975

en juli 1977 was de gemiddelde worpgrootte

1,4

lam. Over de proeven van maart

1976,

maart

197T9

juni 1978, juni 1979 en februari

1980

was de worpgrootte gemiddeld

0,84

lam per toegelaten ooi.

Aan de worpgrootte per gelamde ooi mag niet teveel waarde worden gehecht.

(36)

De leeftijdsopbouw van de ooien over de

verschillende

jaren was immers niet gelijk. Wel valt het duidelijk op dat bij bronstinductie in februari/ maart en Juni, met uitzondering van juni

1978,

de worpgrootte per gelamde

ooi in de periode februari

%/m

juni veel lager is.

Percentage drachkige ooien na

11

of 13 dagen sponzen

1976

1977

Conception rate of ewes after sponge insertion for l l or 13 days

Voor een goede vergelijking zijn de nogmaals gedekte ooien n6 het dekken onder toezicht in maart

1976

en augustus

1976

niet meegeteld. Als met meerdere groepen in een zelfde periode bronstinductie wordt toegepast heeft men minder rammen nodig. Als de groep

te

groot is om in een dag te behandelen is het praktisch in verband met weekends één groep

11

dagen en é6n groep

l 3

dagen te sponzen.

(37)

Worpgrootte p e r gelamde o o i na l 1 of 1 3 dagen sponzen l l dagen gesponsd/ 1 3 dagen gesponsd/ sponge i n s e r t e d f o r sponge i n s e r t e d f o r 290 1 9 9 198 197 196 1 , 5 1 9 4 1 , 3 192 1 , l 1

, o

0 , 9 0 , 8

o97

096 o9

5 1 9 7 6

1977 1977

L i t t e r s i z e p e r ewe lambed a f t e r i n s e r t i o n of sponge f o r I 1 o r 1 3 days

Ook i n de l i t e r a t u u r v i n d t men geen of w e i n i g v e r s c h i l t u s s e n I 1 e n 1 3 dagen sponzen. Wel moet men bedenken, d a t i n h e t b u i t e n l a n d met a n d e r e r a s s e n wordt g e ë x p e r i m e n t e e r d , d i e een l a n g e r e v r u c h t b a r e p e r i o d e kunnen hebben dan de T e x e l a a r . De d o s i s PMS was voor de i 1 e n 1 3 dagen gesponsde groepen g e l i j k . Het i s t e verwachten d a t n i e t de g e s t a g e n e n ( h o o f d s t u k 2 . 1

.

)

maar de d o s i s PMS i n v l o e d u i t o e f e n t op h e t a a n t a l e i c e l l e n d a t v r i j k o m t . Toch i s de gemiddelde w o r p g r o o t t e p e y g e l a d e o o i e n h e t d r a c h t i g h e i d s p e r c e n t a g e voor de g r o e p e n , d i e e l f

(38)

B i j

7

proeven werden de o o i e n onder t o e z i c h t g e d e k t , b i j één p r o e f volgens de "Engelse methode" (gedurende 48 u u r om de

3

u u r de rammen b i j de o o i e n l a t e n ) . I n h e t algemeen waren de rammen ' s morgens t r a g e r dan ' s middags v o o r a l b i j de e e r s t e groep a l s e r met twee groepen werd gewerkt. Opvallend > i j a l l e proeven was d a t de rammen voor c a . 11.00

u u r ' s morgens t o t 13.00 u u r !s middags z e e r t r a a g waren en m e e s t a l gingen l i g g e n . Hoewel de rammen n i e t hormonaal werden behandeld. was h e t l i b i d o o v e r h e t algemeen goed zodra a r ooien i n o e s t r u s kwamen. Wel was e r v e r - s c h i l i n h e t g e d r a g van de rammen,

P e r ram werden g r o e p j e s ooien gevormd voor

6

à 8 o o i e n , b i j de "Engelse methode" 10 o o i e n p e r ram. N a h e t onder t o e z i c h t dekken ' s morgens werd een pauze gehouden van 2%

k

3

u u r , d a a r n a werden de rammen g e w i s s e l d . De ram van hok l g i n g n a a r hok 2 enz. De rammen d e k t e n dan 12 à 16 o o i e n p e r dag. N i e t voor a l l e rammen was d i t h a a l b a a r . De n i e t gedekte o o i e n werden dan t o e g e l a t e n b i j rammen d i e n a a s t de hun toegewezen o o i e n ook nog de overgebleven o o i e n d e k t e n . De o o i e n werden met t u s s e n - t i j d e n van 30 à

45

minuten b i j de rammen t o e g e l a t e n . E r werden T e x e l s e rammen g e b r u i k t d i e i n een v o r i g d e k s e i z o e n hun v r u c h t b a a r h e i d r e e d s hadden bewezen.

B i j de rammen werd geen sperma-onderzoek gedaan. Meestal waren 1 of 2 r e s e r v e rammen aanwezig.

B i j sperma onderzoek van T e x e l s e rammen i n mei

1966

( ~ u u r l i n ~ )

was h e t sperma van voldoende k w a l i t e i t , E r b e s t a a t t o t z e k e r e hoogte ook b i j de ram een s e i z o e n s v a r i a t i e i n de v r u c h t b a a r h e i d . I n de l e n t e e n de zomer zou de v r u c h t b a a r h e i d minder z i j n dan i n de h e r f s t en de w i n t e r , De l u s t t o t dekken van de ram zou n i e t verminderen, maar h e t a a n t a l abnormale z a a d c e l l e n zou wel s t e r k toenemen. De k w a l i t e i t b l i j f t evenwel voldoende om b i j de dekking b e v r u c h t i n g t e k r i j g e n ( d e B o i s 1979).

Van de o o i e n waren e n k e l e ' s morgens b r o n s t i g en ' s middags n i e t of omgekeerd. Ook waren e r e n k e l e o o i e n , d i e ' s morgens e n ' s middags n i e t b r o n s t i g waren. Toch waren deze o o i e n dan soms t o c h d r a c h t i g . Deze o o i e n z i j n dan gedekt door de reserverammen, w a a r b i j ze werden opgehokt, of door de rammen, d i e n a h e t tweemaal onder t o e z i c h t dekken i n z e s van de a c h t proeven nog 12 u u r b i j de ooien werden i n g e s c h a a r d . Over h e t algemeen werden de t o e g e l a t e n o o i e n v l o t g e d e k t , maar n i e t a l l e g e d e k t e o o i e n werden d r a c h t i g .

(39)

Behalve voor de bronstinductieproeven werden de ooien ook gebruikt voor andere proeven. Daardoor kwam uit dit onderzoek nieL naar voren of de ooien ook eerder zijn versleten als ze om de 8 maanden aflammen.

Per ram werden groepjes gevormd van

6 h

8 ooien waarna de ooien onder toezicht individueel bij de ram werden toegelaten. Per groepje ooien werd n a een pauze van 2 h

3

uur van ram gewisseld.

(40)

13.

BRONSTINDUCTIE EN BRUTO-OPBRENGST PER OOI IN 1975-1976

Aantal lammeren per gelamde en behandelde ooi na bronstinductie in 1975/1976 op de Waiboerhoeve

drachtig per gelam- per behan- aflammen

de ooi delde ooi

Oktober 1975(natuurlijke bronst)/

~ctober(natural oestrus)

90

7

9 8

Augustus 1976(bronstinductie)/ August

(

induced oestrus) In twee jaar/in two years

August maart 7976,

7

96 March

In één j aar/in one year 296 2,15

Month of maling Conception Lambs per Lambs per Month of

rate ewe lambed ewe treated Iambing

--

Number of lambs per ewe treated and lambed after oestrus induction in 1975/1976 on the Waiboerhoeve

Voor tabel

l3.01

is gebruik gemaakt van een bronstinductieproef in maart 1975, de gegevens van het aflammen in maart 1976 (natuurlijke bronst) en de bronstinductieproef van augustus 1976 (tabel 5.2.1

.)

.

Bij drie maal per twee jaar aflammen is het aantal lammeren per gelamde ooi per jaar O,8 hoger ( 2 , 6

-

1,~).

Het aantal lammeren per toegelaten ooi is per jaar 0,55 hoger (2,15

-

1,6). Het drachtigheidspercentage van de bronstinductieproef in augustus 1976 was 90

%,

dit hoge percentage werd bereikt doordat na het onder toezicht laten dekken (5.2.1

.)

nog 21 dagen 2 rammen bij de ooien werden ingeschaard, Hierdoor werd het

%

gedekte ooien met

5 %

verhoogd, het voordeel van een korte aflamperiode gaat hier echter verloren.

Voor tabel 13 .O2 zijn de gegevens gebruikt van tabel

13.01.

De kosten voor bronstinductie zijn' vermeld op blz. 20 Voor de lammeren geboren in januari is extra krach-bvoer berekend &

f

32,40 per lam. Mede door de f 10 hogere opbrengst van de "bronstinductie lammeren" was

de bruto opbrengst per toegelaten ooi bij driemaal per twee jaar aflammen

f

38,75 hoger.

(41)

Bruto-opbrengst per toegelaten ooi met en zonder bronstinductie in 1975/1976 op de Waiboerhoeve

1 x

per jaar

3 x per 2 jaar

(90%dr.)/ (82%dr.)/

once a year

3 times in 2

(90

%

pregn.) years(82

%

pre@, Aantal lammeren per worp/

l a b s per litter

Aantal lammeren per toegelaten ooi/ lambs per ewe exposed

Per jaar/per year Uitval per jaar 10

%/

rejects per year 2)

Opbrengst per lam f 180 resp. f

l90

l

)/

returns per lamb

l)

Kosten bronstinductie (I, 5 x

f

1 7 ~

50)/ costs oestrus induction

Extra krachtvoer/extra concentrates (gld) (ad)

Bruto opbrengst (gld)/gross return (gld)

l)

Doordat de lammeren van d.e bronstinductiegïroep voor een gedeelte in een andere periode werden verkocht, ontstond er een verschil in opbrengst- prijs van

f

10,

2) Uitval per jaar en vervanging ai jn gangbare normen, die in de praktijk veelal worden gebruikt,

Gross return per ewe exposed with and without oestrus induc-

tien

in 1975/1976 on the Waiboerhoeve

Sn,

1976/1977

was de vuistregel dat als de worpgrootte wordt verhoogd met

O,

l

lam (dit geldt alleen voor Texelse ooien bij natuurlijke dekking), dit een meeropbrengst geeft van f 10 per toegelaten ooi. (1,64

-

1,l9

=

0~45).

De meeropbrengst was

f

38,75. Dit is

f

8,61 per

0,1

lam.

De ooien van de proeven in februari/maart, die in augustus lamden of gvst bleven werden in oktober/november weer bij de ram gelaten. Ook bij de ooien van de proeven in juni, juli en augustus werden in oktober/ november rammen toegelaten voor bet dekken van eventueel gust gebleven

(42)

14.

ONDER. TOEZICEI! LATEN DEKKEN

Voor zover bekend, is in Nederland bij de in augustus

1975

uitgevoerde bronstinductieproef door het Proefs-tation voor de Rundveehouderij voor het eerst met een groot aantal ooien (80) hand-mating (onder toezicht laten dekken) toegepast.

Voor de bevruchtingsresultaten is het gevolgde deksysteem erg belangrijk (zie ook hoofdstuk

1.4,).

Ook door de Kliniek voor Veterinaire Verloskunde, KI en Voortplanting heeft na overleg met het Proefstation voor de Rundveehouderij in augustus

1976

bronstinductie toegepast waarbij de ooien onder toezicht werden gedekt (De

ruif)

.

Resultaten bronstinductie bij hand-maling

~chapen/sheep ~ a n t al/nwnber

Results of oestrus

inductionafterhand-maling

-Invloed 700 en 1000 1,E. PMS op de lle en 13e dag op drachtig- beid en worpgroot te(~aculteit der Diergeneeskunde Utrecht)

Dag

I.E.

PMS Aan-t

al

Drachtig Worpgroot te

Day

T.U.

PMS Ninmber Pregnant Litter s i z e

Influence of 700 and 1000 I.U. PMS on the 11th and 73th day on pregnancy and litter size

De worpgrootte is zeer goed; geen verschil in worpgrootte tussen

700

en 1000 I.E. PMS. Ook het

IVVO

heeft voor een proef (project 215: Voederniveau bi j driemaal in twee jaar aflammen) vanaf maart 1976 hand- mating toegepast volgens het systeem van het Proefstation voor de Rundvee- houderij. De hand-maling in augustus 1976 gaf een flinke verhoging van het d r a ~ h t ~ g h e i d s p e r c e r s t a g e vergeleken met augustus

1975

waarbij de rammen na de PMS injectie los tussen de ooien in het land werden gedaan. In

(43)

1 5 . PRAKTISCHE TOEPASSING BRONSTSYNCHRONISATIE EN BROSJSTINDUCTIE

In de zestiger jaren werd nogal wat propaganda gemaakt voor het gebruik van intravaginale sponsjes, o.a. door de firma Upjohn. De praktijkbedrijven die de sponsjes gebruikten voor bronstsynchronisatie en bronstinductie zijn hiermee meestal na korte tijd gestopt, omdat de resultaten ten opzichte van kosten en arbeid tegenvielen. De minder goede resultaten zijn voor een gedeelte veroorzaakt doordat er niet onder toezicht werd gedekt en door onvoldoende kennis van deze materie bij schapenhouders, dierenartsen en land- bouwvoorlichting.

Daarbij moet ook bedacht worden dat het houden van schapen in Neder- land meestal een neventak is. In de zeventiger jaren werd begonnen met kruisingsproeven met schapen. Door het gebruik van rassen met een lang bronstseizoen e~n een grotere worpgrootte is het mogelijk de ooien, bijvoorbeeld de kruising Ile de France

x

Fins landras

(IVO)

zonder bronstinductie driemaal per twee jaar te laten aflammen, waarbij meer lammeren per worp worden geboren, dan bij de zuivere Texelaar gebruikelijk is.

De laatste jaren worden zeer goede p y z i j z e n betaald voor lammeren die in februari tot en met april worden afgeleverd. Bij bronstinductie is het mogelijk lammeren in deze tijd af

te

zetten,