C 3209 . L a n d b o u w k u n d i g e w a a r d e r i n g v a n h e t r n a g n e s i u m g e h a l t e v a n l ö s s g r o n d i r . C . M . J . S l u i j s m a n s Op de L i i n b u r g s e l o s s w o r d t de l a a t s t e j a r e n i n d e g r a n e n v r i j v e e l r n a g n e s i u m g e b r e k g e z i e n . Wij h e b b e n dit k u n n e n c o n s t a t e r e n b i j e e n b e z o e k a a n e e n a a n t a l h a v e r p e r c e l e n i n v o o r j a a r 1 9 5 9 . I n d r i e g e b i e d e n r n e t r e s p . o v e r w e g e n d l i c h t e , n o r m a l e e n z w a r e l o s s w e r d i n 9 0 , 30 e n 25% v a n de g e v a l l e n g e b r e k a a n g e t r o f f e n . De v e r s c h i j n -s e l e n v a r i e e r d e n v a n z e e r e r n -s t i g t o t z e e r l i c h t . De e r n -s t i g e g e v a l l e n k w a m e n a l l e e n v o o r op l i c h t e l o s s . Op g r o n d v a n o n z e e r v a r i n g o v e r h e t v e r b a n d t u s s e n g e b r e k s s y m p t o m e n e n o p b r e n g s t s c h a t t e n w i j , d a t op l a a t s t g e n o e m d e g r o n d s o o r t op o n g e v e e r 60% v a n a l l e h a v e r p e r c e l e n s c h a d e a a n de o p b r e n g s t i s t o e g e b r a c h t . C p de n o r m a l e l o s s z a l i n o n g e v e e r 5% v a n a l l e g e v a l l e n v e r l i e s g e l e d e n z i j n . H e t g e b r e k op de z w a r e l o s s w a s n e r g e n s z o e r n s t i g , d a t d a a r v a n s c h a d e v e r w a c h t k o n w o r d e n . Ook i n B e l g i ë e n D u i t s l a n d k o m t r n a g n e s i u m g e b r e k op l o s s v o o r . S t e n u i t (1959) s c h r i j f t , d a t de v e r s c h i j n s e l e n v r i j v e e l o p t r e d e n op de o v e r g a n g e n v a n z a n d n a a r l o s s , m a a r s l e c h t s w e i n i g i n de a k k e r b o u w -g e w a s s e n op de e c h t e l o s s . S c h a c h t s c h a b e l (1956) m a a k t m e l d i n -g v a n rnagnesiumgebrek i n b i e t e n op de l o s s v a n de n o o r d r a n d v a n h e t D u i t s e m i d d e l g e b e r g t e . Op v e r z o e k v a n e n i n s a m e n w e r k i n g m e t de R i j k s l a n d b o u w v o o r l i c h t i n g s d i e n s t v o o r z u i d e l i j k L i m b u r g i s i n 1959 e e n c n d e r z o e k b e -g o n n e n o v e r h e t m a -g n e s i u m v r a a -g s t u k , d a t i n h o o f d z a a k -g e r i c h t w a s op de l a n d b o u w k u n d i g e w a a r d e r i n g v a n h e t m a g n e s i u m g e h a l t e v a n de g r o n d . De r e s u l t a t e n , d i e b e t r e k k i n g h e b b e n op de g e g e v e n s o v e r g e b r e k s v e r -s c h i j n -s e l e n , w o r d e n i n d i t r a p p o r t v e r m e l d . O v e r de w a a r d e r i n g v a n h e t g e h a l t e v i n d t m e n i n de l i t e r a t u u r w e i n i g g e g e v e n s . S t e n u i t (1959) k o n g e e n s a m e n h a n g v i n d e n t u s s e n h e t g e h a l t e v a n de g r o n d e n h e t effect v a n b e m e s t i n g m e t m a g n e s i u m op b i e t e n . In e e n s e r i e p r o e f v e l d e n m e t h a v e r v o n d h i j n e r g e n s e e n b e -t r o u w b a r e i n v l o e d v a n de b e m e s -t i n g , h o e w e l e r g r o n d e n b i j w a r e n m e -t g e h a l t e n l a g e r d a n 50 m g M g C p e r k g . H i e r b i j m o e t e c h t e r w o r d e n a a n -g e t e k e n d , d a t v e l e p r o e f v e l d e n s t a l m e s t o n t v i n -g e n . S c h a c h t s c h a b e l (1956) n e e m t v o o r l o s s e e n g r e n s w a a r d e v a n 1 1 0 - 1 2 0 m g M g C p e r kg a a n . D a a r m e e s t e l t h i j v o o r l o s s e e n z w a a r d e r e e i s d a n v o o r z a n d g r o n d , w a a r -v o o r h i j e e n g e h a l t e -v a n 80 -v o l d o e n d e a c h t . D e z e g r e n s w a a r d e -v o o r z a n d g r o n d w e r d a f g e l e i d uit h e t v e r b a n d t u s s e n h e t g e h a l t e i n de g r o n d e n g e b r e k s v e r s c h i j n s e l e n i n a a r d a p p e l e n , v a s t g e s t e l d a a n e e n o m v a n g -r i j k m a t e -r i a a l . De v o o -r l o s s a a n g e n o m e n n o -r m b e -r u s t e v e n w e l n i e t op p r o e f - of w a a r n e m i n g s g e g e v e n s . A l s a r g u m e n t e n v o o r de z w a a r d e r e e i s n o e m t h i j de f r e n q u e n t e t e e l t v a n h e t v e e l e i s e n d e g e w a s s u i k e r b i e t e n op de l o s s e n de z w a r e k a l i g i f t e n , d i e d a a r w o r d e n t o e g e p a s t . M o g e l i j k h e e f t h i j ook o v e r w o g e n , d a t b i j g e l i j k b l i j v e n d m a g n e s i u m g e h a l t e v a n de g r o n d e n t o e n e m e n d e h o e v e e l h e i d a d s o r b e r e n d m a t e r i a a l de v e r h o u d i n g t u s s e n m a g n e s i u r n i o n e n e n a n d e r e k a t i o n e n i n de b o d e m o p l o s s i n g k l e i -n e r w o r d t , h e t g e e -n t o t e e -n v e r m i -n d e r d e o p -n e m i -n g v a -n m a g -n e s i u m k a -n l e i d e n . Of d i t g e z i c h t s p u n t , d a t o . a . d o o r M i c h a e l e n S c h i l l i n g (1957) n a a r v o r e n g e b r a c h t i s , h e t t u s s e n l o s s e n z a n d a a n g e n o m e n v e r s c h i l i n g r e n s w a a r d e r e c h t v a a r d i g t , d i e n t e x p e r i m e n t e e l n a g e g a a n t e w o r d e n . M a t e r i a a l . I n de i n l e i d i n g w e r d r e e d s v e r m e l d , d a t i n h e t v o o r j a a r v a n 1959 e e n a a n t a l h a v e r p e r c e l e n op de l o s s b e z o c h t w e r d . B e h a l v e o m e e n 2
-3 , -3 2 , 4 2 , 4 17 15 12 2
indruk te k r i j g e n van het o p t r e d e n van het g e b r e k was het de b e d o e -ling gegevens te v e r z a m e l e n over de b e t e k e n i s van b o d e m f a c t o r e n , in het bijzonder van het m a g n e s i u m g e h a l t e van de grond, voor de m a t e van g e b r e k . D a a r t o e w e r d het gemiddelde g e b r e k s b e e l d van elk p e r -c e e l in een -cijfer v a s t g e l e g d volgens een s t a n d a a r d s -c h a a l (Sluijsmans,
1955) en w e r d e n bij de beoordeling g r o n d m o n s t e r s genomen. In deze m o n s t e r s w e r d e n o . a . het m a g n e s i u m g e h a l t e (0, 5 n N a C l - e x t r a c t ) en de pH-KCl b e p a a l d .
Het tot d u s v e r b e s p r o k e n m a t e r i a a l bestond uit 25 p e r -c e l e n op li-chte l o s s uit de omgeving van Urmond, H e i k a m p en
Einighausen, 20 op n o r m a l e l o s s rond Doenrade en Genhout en 23 op z w a r e l o s s bij Wijnandsrade en V o e r e n d a a l . P e r gebied w e r d e n de
in t a b e l 1 v e r m e l d e gemiddelde c i j f e r s van g r o n d o n d e r z o e k gevonden: T a b e l 1. G r o n d o n d e r z o e k h a v e r p e r c e l e n 1959. z w a a r t e MgG pH- % afslibb. % o r g . K-HC1 l o s s m g / k g KCl delen stof licht. 40 4, 2 22 n o r m a a l 79 4, 7 26 z w a a r 97 5, 3 29 Behalve op de b e s p r o k e n p r a k t i j k p e r c e l e n w e r d e r nog h a v e r b e o o r d e e l d op de Oveldjes van 20 in 1962 en 1963 aangelegde m a g n e s i u m p r o e f
-velden. Van deze p r o e v e n lag de helft op lichte en de helft op n o r m a l e l o s s . Het van l o s s v e r z a m e l d e m a t e r i a a l omvat dus de gegevens van in totaal 88 p e r c e l e n .
T e r v e r g e l i j k i n g van het op l o s s v o o r k o m e n d e g e b r e k m e t dat op zand zijn in dit o n d e r z o e k v o o r t s gegevens opgenomen van 265
h a v e r p e r c e l e n op z a n d g r o n d . E e n groot a a n t a l h i e r v a n w a r e n e v e n a l s bij l o s s p r a k t i j k p e r c e l e n en wel 48 p e r c e l e n uit Montfort (1953), 28 van de Uffelter es (1954), 52 uit de omgeving van Oudemolen, Ballo en B o r g e r (1953) en 61 uit hd: R o s s u r n m e r v e l d (1954). De overige g e -gevens w e r d e n op proefvelden v e r z a m e l d . Dit w a r e n 37 proefvelden van de s e r i e P r 1411 (1953) uit de G e l d e r s e Vallei, 8 van de i n t e r -p r o v i n c i a l e s e r i e 6 (1952-1959), 11 van s e r i e 21 (1955-1961), 11 N - M g - p r o e v e n van het IB en nog 9 a n d e r e I B - p r o e v e n . Gp al deze p e r c e l e n i s het g e b r e k door dezelfde p e r s o n e n b e o o r d e e l d , s t e e d s volgens dezelfde s c h a a l .
Van elk proefveld i s e v e n a l s van de p r a k t i j k p e r c e l e n s l e c h t s één g e b r e k s c i j f e r in de bewerking b e t r o k k e n , hoewel in vele gevallen door de aanwezigheid van v e r s c h i l l e n d e h e r h a l i n g e n en objecten m e e r c i j f e r s d a a r v o o r in a a n m e r k i n g kwamen. Zo had b . v. van de k a l k
m a g n e s i u m p r o e f v e l d e n van s e r i e 6 een r e e k s g e b r e k s c i j f e r s , c o r r e s p o n -d e r e n -d m e t -de aanwezige p H - t r a p p e n , opgenomen kunnen wor-den. Dit i s niet gebeurd om te v e r m i j d e n , dat a a n de gegevens van d e r g e l i j k e proefvelden een relatief te groot gewicht toegekend zou worden. Wel i s het ene cijfer, dat van een proefveld afkomstig i s , vaak b e t r o u w -b a a r d e r dan dat van p r a k t i j k p e r c e l e n , omdat het het gemiddelde i s van een a a n t a l h e r h a l i n g e n of objecten.
Bewerking en r e s u l t a t e n .
De b e l a n g r i j k s t e b o d e m f a c t o r e n , die het o p t r e d e n van m a g n e s i u m g e b r e k in h a v e r op zandgrond beïnvloeden, zijn volgens aen o n d e r -zoek van S l u i j s m a n s (publikatie t e r p e r s e ) het m a g n e s i u m g e h a l t e van de grond en de pH. Het i s d a a r o m gewenst bij de vergelijking van het g e b r e k op zand en l o s s in elk geval deze twee f a c t o r e n in de b e s c h o u -wingen te b e t r e k k e n . De k a l i t o e s t a n d en de k a l i b e m e s t i n g zijn niet in de b e w e r k i n g opgenomen. Wat de k a l i t o e s t a n d van de grond betreft
. J -l a g e n de p r a k t i j k p e r c e -l e n op z a n d e n -l o s s g e m i d d e -l d o n g e v e e r e v e n h o o g . O p b e i d e g r o n d s o o r t e n z o u v o o r g r a n e n o n g e v e e r 30 kg K?0 p e r h a g e a d v i s e e r d w o r d e n . C v e r de k a l i b e m e s t i n g w e r d e n g e e n g e g e v e n s v e r z a m e l d . H o e h e t m a g n e s i u m g e h a l i e e n de pH de v e r z o r g i n g v a n de p l a n t r n e t m a g n e s i u m op z a n d g r o n d b e ï n v l o e d e n b l i j k t uit f i g u u r 1, d i e a a n b o v e n g e n o e m d e p u b l i k a t i e i s o n t l e e n d . H e t v l a k v a n t e k e n i n g i s d o o r e v e n w i j d i g e l i j n e n i n e e n a a n t a l z o n e s v e r d e e l d , d i e v a n l i n k s n a a r r e c h t s g e b i e d e n v o o r s t e l l e n m e t a f n e m e n d e o p b r e n g s t v e r l i e z e n t e n g e v o l g e v a n m a g n e s i u m g e b r e k . Uit h e t d e s b e t r e f f e n d e p r o e f v e l d m a t e r i a a l w e r d a f g e l e i d , d a t de k a n s op o p b r e n g s t d e p r e s s i e s v a n m e e r d a n 200 kg p e r h a i n de z o n e s A , B , C, D, E en F r e s p . 90, 7 1 , 52, 3 3 , 14 e n 0% i s . De b e w e r k i n g v a n de i n de v o r i g e p a r a g r a a f g e n o e m d e g e g e v e n s o v e r g e b r e k s v e r s c h i j n s e l e n w e r d g e r i c h t op h e t s a m e n s t e l l e n v a n e e n f i g u u r a l s f i g . 1, z o d a t de m a t e v a n m a g n e s i u m g e b r e k op z a n d e n l o s s p e r z o n e z o u k u n n e n w o r d e n v e r g e l e k e n . D a a r b i j i s i n e e r s t e a a n l e g u i t g e g a a n v a n f i g . 1 zelf. E r m o e s t g e t o e t s t w o r d e n , of de d a a r i n a a n -g e -g e v e n i n d e l i n -g ook v a n t o e p a s s i n -g i s v o o r de -g e b r e k s v e r s c h i j n s e l e n . H e t i s v o o r a l v a n b e l a n g na t e g a a n of h e t m a g n e s i u m g e b r e k b o v e n , m i d d e n en o n d e r i n e e n z o n e g e m i d d e l d o n g e v e e r g e l i j k i s . A l l e e n d a n g e e f t e e n z o n e g e l i j k w a a r d i g e c o m b i n a t i e s v a n m a g n e s i u m g e h a l t e e n p H w e e r . C m d i t t e o n d e r z o e k e n i s i n f i g . 2 , d i e d e z e l f d e i n d e l i n g h e e f t a l s f i g . 1, e l k e z o n e d o o r l i j n e n l o o d r e c h t op de z o n e g r e n z e n , i n d r i e s u b g e b i e d e n v e r d e e l d e n w e l z o , d a t i n e l k o n g e v e e r e v e n v e e l p u n t e n l i g g e n . De p u n t e n g e v e n h e t i n de v o r i g e p a r a g r a a f b e h a n d e l d e m a t e r i a a l v a n z a n d g r o n d w e e r . De g e b r e k s c i j f e r s v a n a l l e p u n t e n i n e e n s u b -g e b i e d z i j n v e r v o l -g e n s -g e m i d d e l d . T a b e l 2 -g e e f t de r e s u l t a t e n . T u s s e n h a a k j e s s t a a t h e t a a n t a l g e g e v e n s w a a r o v e r g e m i d d e l d i s . T a b e l 2. G e m i d d e l d e M g - g e b r e k s c i j f e r s op z a n d g r o n d . ( z o n e - i n d e l i n g v a n f i g . 1 e n 2) s u b g e b i e d A B C D E F g e m i d d . I ( o n d e r ) 5 , 5 3 ( 8 ) 7 , 0 2 ( 1 6 ) 7 , 9 2 ( 2 2 ) 8 , 8 1 ( 1 7 ) 9 , 0 9 ( 9 ) 9 , 6 9 ( 1 6 ) 8 , 1 5 ( 8 8 ) II ( m i d d e n ) 6 , 6 4 ( 9 ) 7 , 9 1 ( 1 6 ) 8 , 5 2 ( 2 2 ) 8 , 8 5 ( 1 7 ) 9 , 7 2 ( 9 ) 9 , 8 4 ( 1 6 ) 8 , 6 4 ( 8 9 ) III ( b o v e n ) 5 , 0 3 ( 9 ) 7 , 4 7 ( 1 5 ) 8 , 8 8 ( 2 3 ) 9 , 2 7 ( 1 6 ) 9 , 5 6 ( 9 ) 9 , 2 6 ( 1 6 ) 8 , 4 6 ( 8 8 ) Uit d e z e t a b e l b l i j k t , d a t de i n d e l i n g v a n f i g . 1 n i e t s l e c h t i s , i m m e r s de g e b r e k s c i j f e r s b o v e n , m i d d e n e n o n d e r i n de z o n e s l o p e n n i e t s t e r k u i t e e n . O m t w e e r e d e n e n h e b b e n w i j e c h t e r g e m e e n d de z o n e g r e n z e n t o c h i e t s a n d e r s t e m o e t e n t r e k k e n . I n de e e r s t e p l a a t s , o m d a t h e t g e b r e k i n de s u b g e b i e d e n I g e m i d d e l d i e t s s t e r k e r i s d a n i n II e n I I I , h e t -g e e n i n p r i n c i p e t e v e r h e l p e n i s d o o r de l i j n e n e e n -g r o t e r e ( s t o m p e ) h o a k t e l a t e n m a k e n m e t de x - a s . I n de t w e e d e p l a a t s , o m d a t h e t n i e t w a a r s c h i j n l i j k i s , dat de l i j n e n m e t t o e n e m e n d m a g n e s i u m g e h a l t e e v e n w i j d i g b l i j v e n l o p e n . H e t i s t e v e r w a c h t e n , d a t b i j h o o g g e h a l t e de i n v l o e d v a n de pH n i e t m e e r m e r k b a a r z a l z i j n . D a a r z u l l e n de z o n e -g r e n z e n d u s m o e t e n n a d e r e n t o t l i j n e n l o o d r e c h t op de x - a s . Na e e n g r a f i s c h e i t e r a t i e v a n de g e g e v e n s , die h i e r v e r d e r o n b e -s p r o k e n b l i j f t , k w a m e n wij t o t de i n d e l i n g w e e r g e g e v e n i n f i g . 3 . De z o n e g r e n z e n l i n k s i n de f i g u u r m a k e n e e n g r o t e r e ( s t o m p e ) h o e k m e t de x - a s d a n i n de f i g . 1 e n 2, t e r w i j l d e z e h o e k v a n l i n k s n a a r r e c h t s g a a n d e w e g k l e i n e r w o r d t . V e r v o l g e n s w e r d e l k v a n d e z e n i e u w e z o n e s w e e r i n g e d e e l d i n d r i e s u b g e b i e d e n m e t e l k o n g e v e e r e v e n v e e l p u n t e n e n w e r d p e r s u b g e b i e d h e t g e m i d d e l d e c i j f e r v o o r m a g n e s i u m g e b r e k b e r e k e n d . T u s s e n h a a k j e s s t a a t h e t a a n t a l p u n t e n , w a a r o v e r g e m i d d e l d i s . 4
4
-T a b e l 3. Gemiddelde M g - g e b r e k s c i j f e r s op z a n d g r o n d (zone-indeling van fig. 3)
subgebied A B C D E F gemidd. I 5,61(7) 6,83(16) 8,31(21) 8,81(19) 9, 51( 9) 9,69(16) 8,31(88)
II 6,50(7) 7,61(16) 8 , i 3 ( 2 l ) 8, 94fl8) 9 , 8 ^ 9) 9,84(16) 8,55(87) III 4,93(7) 7,20(16) 8,40(22) 8,97(19) 9,65(10) 9,26(16) 8,33(90) De v e r s c h i l l e n t u s s e n de subgebieden zijn blijkens de g e t a l l e n in de
l a a t s t e kolom m i n d e r groot dan die van t a b e l 1. De nieuwe zone-indeling kan d a a r o m b e t e r w o r d e n geacht.
T e r vergelijking van het M g - g e b r e k op zand en l o s s m o e t e n nu nog de g e b r e k s c i j f e r s van de l o s s binnen elk d e r zones worden g e m i d d e l d . C o n c l u s i e s uit een d e r g e l i j k e vergelijking zijn e c h t e r a l l e e n geoorloofd, indien de punten voor zand en l o s s gelijk v e r s p r e i d liggen binnen de zones of, indien dat niet het geval i s , onder de v o o r w a a r d e , dat ook bij l o s s het M g - g e b r e k boven, midden en onder in de zones ongeveer gelijk i s . L a a t s t g e n o e m d e v o o r w a a r d e betekent, dat de i n t e r a c t i e t u s s e n m a g n e -s i u m g e h a l t e van de grond en pH op l o -s -s o n g e v e e r gelijk i -s a a n die op zand.
De van l o s s opgenomen g t g s v e n s gaven de in fig. 4 w e e r g e g e v e n c o m b i n a t i e s van m a g n e s i u m g e h a l t e en pH te zien. Bij vergelijking van deze figuur m e t fig. 2 valt op, dat bij l o s s relatief weinig punten in de l i n k e r z o n e s v o o r k o m e n en dat de v e r d e l i n g binnen de zones d a a r niet gelijk i s aan die van zand. E r is d a a r o m nagegaan of aan de v o o r w a a r d e van gelijk m a g n e s i u m g e b r e k op v e r s c h i l l e n d e hoogte in de z o n e s voldaan i s . D a a r t o e zijn de zones w e e r in d r i e subgebieden v e r d e e l d en i s het gemiddelde g e b r e k s c i j f e r p e r subgebied b e r e k e n d . Vanwege het g e r i n g e a a n t a l punten zijn ^ o o r deze b e r e k e n i n g enkele zones samengevoegd. V o o r t s is in v e r b a n d m e t het g r o t e a a n t a l punten r e c h t s in de figuur nog een nieuwe z o n e g r e n s ( t u s s e n F en G) getekend, w a a r v a n de helling door e x t r a p o l a t i e afgeleid i s uit die d e r a n d e r e z o n e g r e n z e n .
T a b e l 4. Gemiddelde M g - g e b r e kc c i j f e r s op l ö s s g r o n d .
(zone-indeling van fig. 4)
D / E F G g e m i d d . 8,17(3) 8,81(9) 9,90(14) 8,70(30) 8,25(4) 9,46(9) 9,50(12) 8,94(31) 9,52(3) 9,54(8) 9,82(11) 9,19(25) De getallen in de l a a t s t e kolom lopen van subgebied I n a a r III i e t s o m -hoog. Dit zou e r op kunnen wijzen, dat de b e t e k e n i s van de pH op l o s s g r o t e r i s dan op zand. Het v e r s c h i l t u s s e n de subgebieden i s e c h t e r niet zo g r o o t , dat bij een v e r g e l i j k i n g t u s s e n de g e b r e k s c i j f e r s van zand en l o s s p e r zone b e l a n g r i j k e fouten g e m a a k t w o r d e n .
Deze v e r g e l i j k i n g t e n s l o t t e geeft de g e t a l l e n v e r m e l d in t a b e l 5. T a b e l 5. Gemiddelde M g - g e b r e k s c i j f e r s op zand en l o s s .
(zone-indeling van fig. 4)
B C D E F G 7,20 8,30 8,92 9,65 9,59
5,88 6,29 8 , 9 7 7 , 7 5 9 , 2 6 9 , 8 8
Volgens t a b e l 5 t r e e d t het v e r s c h i j n s e l van m a g n e s i u m g e b r e k op l o s s bij dezelfde combinatie van m a g n e s i u m g e h a l t e en pH van de grond dus
s t e r k e r n a a r v o r e n dan op zand. Het v e r s c h i l i s z e e r significant ( o v e r -s c h r i j d i n g -s k a n -s volgen-s de -s a m e n g e -s t e l d e t o e t -s van Wilcoxon < 0 , 0 1 ) .
5 -subgebied I II III 4, 7, 5, B / C ,63(4) ,50(6) ,63(3) zand l o s s A 5,68 2, 38
Bij d e z e l f d e pH m o e t het rnag ne si umg ehalte op l o s s dus l a g e r g e w a a r -d e e r -d wor-den of a n -d e r s gezeg-d, het g e h a l t e op l o s s moet h o g e r zijn dan op zand.
Om na te gaan hoeveel het m a g n e s i u m g e h a l t e van de grond op l o s s h o g e r m o e t zijn i s fig. 5 getekend, w a a r i n de g e t a l l e n van t a b e l 5 zijn u i t g e z e t . De g e t a l l e n t u s s e n haakjes geven het a a n t a l gevallen a a n , w a a r o v e r g e m i d d e l d i s . Door de punten v o o r zand en door die v o o r l o s s zijn lijnen g e t r o k k e n . Door h o r i z o n t a l e v e r g e l i j k i n g kan nu
uit deze figuur afgelezen worden, welke zone van l o s s gelijkwaardig i s aan een bepaalde zone van zand. Twee v o o r b e e l d e n voor een d e r g e -lijke vergelijking zijn in de figuur a a n g e g e v e n . Het midden van zone D voor l ö s s g r o n d i s o n g e v e e r gelijkwaardig a a n de punten op de g r e n s van B en C v o o r zandgrond. De g r e n s van E en F op l o s s komt o v e r e e n m e t o n g e v e e r het midden van zone D op zand. Uit fig. 4 kan afgelezen worden, dat deze punten van gelijke w a a r d e bij pH 4, 0 o n g e v e e r 15 en bij pH
5, 0 o n g e v e e r 20 mg MgG uit e l k a a r liggen. Dat wil dus zeggen, dat bij pH 4, 0 - 5 , 0 het MgO-gehalte op l o s s 15-20 mg p e r kg h o g e r m o e t liggen dan op zand om dezelfde m a t e van Mg-gebrek t e kunnen v e r w a c h t e n . I s het v e r s c h i l g e r i n g e r , dan kaa op l o s s e r n s t i g e r g e b r e k v e r w a c h t w o r d e n .
De v r a a g kan g e s t e l d w o r d e n , of het MgO-gehalte van de grond bij t o e n e m e n d e z w a a r t e van de l o s s v e r s c h i l l e n d g e w a a r d e e r d m o e t w o r d e n . Het v e r z a m e l d e m a t e r i a a l biedt niet de mogelijkheid h i e r o p een afdoende antwoord te geven, omdat e r een s t e r k e c o r r e l a t i e i s t u s s e n het gehalte en de z w a a r t e van de grond. A l l e e n de gegevens in zone F (fig. 4), w a a r i n een voldoende a a n t a l punten van lichte en n o r m a l e l o s s v o o r k o m t , kunnen enige i n f o r m a t i e geven. Het gemiddelde m a g -n e s i u m g e b r e k v o o r de gevalle-n va-n de lichte c a t e g o r i e i-n deze zo-ne was 8, 80, van de n o r m a l e 9, 56. Dit wijst e r op, dat a a n het gehalte op de
n o r m a l e l o s s geen z w a a r d e r e e i s g e s t e l d behoeft te w o r d e n dan a a n dat op de l i c h t e .
T o e p a s s i n g v o o r het b e m e s t i n g s a d v i e s .
In het bovenstaande i s aangetoond, dat het MgO-gehalte van de l ö s s g r o n d bij dezelfde pH h o g e r m o e t liggen dan op zand. Dat hoeft
e c h t e r nog niet te b e t e k e n e n , dat v o o r l o s s een a n d e r a d v i e s s c h e m a moet w o r d e n o p g e s t e l d . De k w e s t i e i s n a m e l i j k , dat volgens de huidige A d v i e s -b a s i s (1962) l o s s tot een h o g e r e pH moet w o r d e n -b e k a l k t . Voor zand
geldt pH 5, 0 a l s o n g e v e e r o p t i m a a l , t e r w i j l voor l o s s een w a a r d e van c a . 5, 7 wordt a a n g e g e v e n . Volgens de indeling van fig. 4 m a g het MgO-gehalte van de grond o n g e v e e r 10-15 eenheden l a g e r zijn bij pH 5, 7 in v e r g e l i j k i n g m e t pH 5, 0. Indien m e n het a d v i e s s c h e m a voor l o s s
af-s t e m t op de optimale pH, dan behoeft het M g C - g e h a l t e van de grond duaf-s niet 20 eenheden h o g e r te liggen dan op zand, m a a r s l e c h t s 510 e e n -heden. Het i s de v r a a g of dit voldoende i s om in de A d v i e s b a s i s een o n d e r s c h e i d t u s s e n zand en l o s s te m a k e n . E r m o e t op gewezen worden, dat deze beschouwing van t o e p a s s i n g i s v o o r h a v e r en mogelijk niet v o o r a n d e r e g e w a s s e n .
Samenvatting en c o n c l u s i e s .
Door v e r g e l i j k i n g van het m a g n e s i u m g e b r e k in h a v e r op zand en l o s s , dat bij beide g r o n d s o o r t e n op een groot a a n t a l p e r c e l e n b e o o r -deeld w e r d , kon w o r d e n v a s t g e s t e l d , dat bij gelijke pH van de grond het MgO-gehalte op l o s s h o g e r m o e t zijn dan op zand. Het v e r s c h i l kan b i j pH 5, 0 op o n g e v e e r 20 mg MgO p e r kg g e s t e l d w o r d e n . A a n g e z i e n evenwel de l ö s s g r o n d e n tot een h o g e r e pH bekalkt m o e t e n w o r d e n i s
-het niet noodzakelijk de g r e n s w a a r d e n voor h a v e r 20 eenheden h o g e r te s t e l l e n . E r zou v o l s t a a n kunnen worden m e t een v e r s c h i l van 5 tot
10 eenheden.
Uit het m a t e r i a a l komt niet n a a r v o r e n , dat m e t t o e n e m e n d e z w a a r t e van de l o s s de g r e n s w a a r d e n h o g e r zouden m o e t e n zijn. L i t e r a t u u r .
A d v i e s b a s i s v o o r de b e m e s t i n g van landbouwgronden. D i r e c t i e A k k e r - en Weidebouw (1962).
Michael, G. en G0 Schilling, Über den M a g n e s i u m v e r s o r g u n g s g r a d
m i t t e l d e u t s c h e r A c k e r b ö d e n . Z . f. P f l a n z e n e r n ä h r . , Dg und Bodenk. 79 (1957) 3 1 - 5 0 .
S c h a c h t s c h a b e l , P . , D e r M a g n e s i u m v e r z o r g u n g s g r a d n o r d w e s t d e u t s c h e r Böden und seine Beziehungen zum Auftreten von M a n g e l s y m p t o m e n an Kartoffeln. Z . f. P f l a n z e n e r n ä h r . , Dg und Bodenk. 74 (1956)
2 0 2 - 2 1 9 . S l u i j s m a n s , C . M . J . , Enkele v o o r d e l e n van v i s u e l e w a a r n e m i n g e n , in h e t b i j z o n d e r bij het m a g n e s i u m o n d e r z o e k en de m a g n e s i u m -a d v i e s g e v i n g . L-andbouwvoorl. 1 2 . 1 (1955) 1 6 - 2 1 . S l u i j s m a n s , C . M . J . , G r o n d o n d e r z o e k a l s b a s i s v o o r de b e m e s t i n g van h a v e r m e t m a g n e s i u m ( v e r s c h i j n t in de r e e k s V e r s l . Landbouwk. O n d e r z . ).
Stenuit, D . F . , Beziehungen zwischen M a g n e s i u m - G e h a l t und E r t r a g b e l g i s c h e r Böden. L a n d w i r t s c h . F o r s c h . 13. Sonderh. (1959)
o
4
+t
o v c O (-O» o» * \ V H V \ M \ \ *~« o oOl
O
