Arbeidsnormen en standaarduren en de hieruit afgeleide begrippen

lANDBOUW-ECONOMISCH INSTITUUT

ARBSIBSIOMM M STAKDAAHBÜEBN EN DE H1EBUIT AFGEL3IDB BSßRIPPES

Op h e t t e r r e i n van h e t e c o n o m i s c h s o c i o g r a f i s c h en h e t " b e d r i j f s -economisch onderzoek i n de landbouw z i j n de l a a t s t e j a r e n enkele "be-g r i p p e n ontwikkeld, waarvoor n i e t a l t i j d d e z e l f d e benamin"be-gen worden g e b r u i k t . Het kwam ondergetekenden dan ook gewenst voor» o» i n de e e r s t e p l a a t s de b e t r e f f e n d e begrippen d u i d e l i j k t a o ç a o b r i â f « » ©n i n de tweede p l a a t s h i e r v o o r een benaming t e k i e z e n , zoveel m o g e l i j k i n evereenstemming met h e t b e g r i p en de g e b r u i k e l i j k e economische • t e r m i n o l o g i e .

l>e ondergetekenden hebben afgesproken i n h e t v e r v o l g z i c h t e bediene» van de in o n d e r s t a a n d e n o t a g e b r u i k t e t e r m i n o l o g i e . Z i j spreken de hoop u i t , d a t deze v o o r g e s t e l d e t e r m i n o l o g i e i n tfuime k r i n g ingang z a l vinden.

Het a r b e i d s g e b r u i k op de i e a i b o u ^ b e d r i jven -wordt i n hoofdzaak door de volgende f a c t o r e n beïnvloeds

1. arbeidstempo,

2. ««-methode (incl. teelttechniek), 3. arbeidsverdeling, 4 . p r o d u c t i e p l a n ( i n c l , i n t e n s i v i t e i t ) , 5» v o o r z i e n i n g met werktuigen , 6. i n r i c h t i n g bedrijfsgebouwen, 7. g r o o t t e der b e d r i j v e n , v e r k a v e l i n g en o n t s l u i t i n g , 8„ g r o n d s o o r t , 9. k l i m a t o l o g i s c h e - en weersomstandigheden.

Deze f a c t o r e n , welke o n d e r l i n g nauw met e l k a a r verband houden, z i j n zo goed mogelijk g e r a n g s c h i k t n a a r de m a t e , waarin z i j door d© mens kunnen worden b e ï n v l o e d . Wil men enkele a c c o l a d e s p l a a t s e n , dan zou men de f a c t o r e n 6 t/m 9 kunnen rangschikken onder h e t v « r -zamelwoord p r o d u c t ! e - o m s t a n d i g h e d e n . Deze omstandigheden z i j n mede bepalend voor h e t p r o d u c t i e p l a n en de v o o r z i e n i n g met werktuigen en v i a deze f a c t o r e n , maar ook d i r e c t , wordt weer i n v l o e d u i t g e o e f e n d op de eerstgenoemde d r i e f a o t o r e n . Sehalve d a t deze omstandigheden i n d i -r e c t h e t a -r b e i d s g e b -r u i k b e ï n v l o e d e n , z i j n z i j v a n z e l f s p -r e k e n d ook r e c h t s t r e e k s mede bepalend voor de t o t a l e h o e v e e l h e i d benodigde arbeid» Het z a l d u i d e l i j k z i j n , d a t ook h e t arbeidsaanbod i n v l o e d h e e f t op h e t a r b e i d s g e b r u i k . Deze i n v l o e d i s evenwel a l l e e n maar i n d i r e c t en wel v n l . v i a de eerstgenoemde v i j f f a c t o r e n .

Y/il men nu op een b e d r i j f de a r b e i d s b e h o e f t e b e p a l e n , dan wordt d i t i n de p r a c t i j k gedaan door de a r b e i d , welke voor de verschillend*»

gem»««» en diersoorten nodig \ s , t e sommeren. Bij de 'bepaling van 4© arbeià-sbehoefte voor gewassen en diersoorten, «waarbij men o . i , h"et beate ka« spreken van arbeidspormen, wordt uitgegaan van ©en onder de gegeven omstandigheden doelmatige en r a t i o n e l e aanwending van de arbeid, dus een r e d e l i j k arbei ds tempo, ©en r a t i o n e l e werkmethode e» « m

doelia&tige arbeidsverdeling| een onvermijdelijke leegloop i s in de ar -beidsnorpen ingecalculeerd. De gegeven omstandigheden hebben vnl. be-trekking op de b e d r i j f s g r o o t t e , verkaveling, o n t s l u i t i n g en grondsoort. Men kan. nu arbaidsnormen voor-verschillende doeleinden gebruiken. In de e e r s t e p l a a t s voor vergelijking tussen groepen bedrijven, b i j v . g r o o t t e klassen en in de tweede p l a a t s voor vergelijking van individuele b e d r i j -ven onder overeenkomstige productie-omstandigheden, In het onderstaande zullen beide toepassingen worden besproken.

a« YwtttiliSkitut tassen groepen becirt jven.

Bij deae vergelijking worden voor a l l e groepen dezelfde normen gebruikt'en hiermede d© "arbeidsbehoefte" berekend. Maar aangezien de b e d r i j f s g r o o t t e en het arbeidsaanbod in een bepaald gebied sterk va-r i ë va-r e n , zal dus ook de wijze van weva-rken ( f a c t . 1 t / o 5) uiteenlopen en zal de op deze wijze gemeten "arbeidsbehoefte" n i e t overeenkomen net de benodigde hoeveelheid arbeid. Bij deze toepassing van de a r b e i d s -normen voor gro©psveig«lijking spreekt men dan ook n i e t van arbeidsuren, maar van atapdaarduren». " e t i a nu zeer goed mogelijk, dat in de ene groep bedrijven voor 100 atandattrduren 120 arbeidsuren benodigd zijn en in de andere 90, D© arbeidsbehoefte op &en b e d r i j f , gemeten in 3tandaarduren, geeft da-irom n i e t de benodigde of r a t i o n e l e , naar de ges tandaardi s eerde arbeidgbehoefte aan. Alleen b i j de groep-bedrijven, waaraan het s t e l arbeidsnornsen ( de standaard) i s ontleend, - du3 de bedrijven die onder ongeveer g e l i j k e omstandigheden ( 6 t/m 9) 'en op ongeveer dezelfde wijze ( l t / n 5) produceren - komt de gestandaardiseerde arbeidsbehoefte overeen met de gemiddelde r a t i o n e l e arbeidsbehoefte« De betekenis van het aantal atandaayduren per bedrijf moet dan ook in ie e e r s t e p l a a t s gezocht worden in de mogelijkheid, die het schept om het r e s u l t a a t van de arbeid, gemeten in ha verschillende gewassen en aantallen van de verschillende veesoorten, in verschillende groepen van bedrijven met elkaar t e vergelijken, n l .

door het berekende aantal 3tandaarduren t e delen door het aantal a r b e i d s -krachten.

l a a s t de "arbeidabehoefte" l a daarom van belang het arbeidsaanbod, voor het h i e r beoogde doel omgerekend t o t volwaardige arbeidskrachten. Deelt men het aantal standaarduran per bedrijf door het aantal volwaar-dige arbeidskrachten per b e d r i j f , dan r e s u l t e e r t h i e r u i t het aantal

standaarduren per arb.eidakr.aoht>Dit aantal standaarduren per arbeidskracht geeft dus aan het aantal productie-eenheden dat êin man bedient, of

con-c r e t e r voor een bepaald bedrijfstypes het aantal dieren en de oppervlakte grasland, welke êên man verzorgt, In f e i t e worden dus voor d i t doel de productie-eenheden v i a standaarduren op êin »oeaer gebraoht. I s dus h e t aantal standaardu-.*en per arbeidskracht l a a g , dan wil d i t zeggen, dat ee» arbeidskracht r e l a t i e f , d.w.2» in vergelijking »et andere bedrijven in het betrefferde gebied, een gering aantal productie-eenheden bedient.

l)

Overeengekomen i s , om voor d i t begrip het woord arbeidgeffeot ' t e ge-bruiken. Dit woord beoogt een k l e i n v e r s c h i l t o t uitdrukking t e brengen t . o . v . het begrip arbeidsproductiviteit.waaronder wordt verstaan de ver-houding tussen een hoeveelheid geproduceerde goederen en de daaraan

be-stede arbeid. Bij de bepaling van het arbeidseffeot wordt n l . in beginsel geen rekening gehouden met de 3tofopbrengaten van gewassen en dieren-»

Verder z i j nog opgemerkt, dat de oorzaken van een' hoog of laag a r -beidseffeot gelegen kunnen zijn aowel aan de zijde van d© arbeidsbeboeft® a l s die van het arbeidsaanbod. De 6**tMk k s ï a d u s gelegen zijn in de

hierboven genoemde factoren 1 t / a $ bn in het aantal arbeidskrachten. I s het aantal arbeidskrachten per bedrijf' t e groot, dan kan zich dat uiten in een n i e t - e f f i c i e n t gebruik van de arbeid en in extrerae gevallen zelf 3 leiden t o t het ni e t - g e b r u i k e n van de arbeid. I s het t e l a a g , dan u i t zich dat in een zeer extensieve bedrijfsvoering » e t »ogeli jke-ver- " waarlozing. . *

Bij het gebruik van arbeidsnoraen voor groef »vergelijking in een bepaald gebied i s e s s e n t i e e l , dat men »et êin s t e l arbeidsnoraen werkt, waarbij men er zich van bewust dient t e z i j n , dat dtse normen afkomstig

l)Voor d i t begrip werd t o t dusver door Prof.Hofstee het woord arbeidn-p r o d u o t i v i t e i t gebruikt en door 4e Afdeling Stretktttdwsotk va» het L . E . I . a r b e i d s p r e s t a t i e .

Opgemerkt a i j nog dat b i j bepaald«, apeoiaml vol'ttniaeuae prodaetea, da stofopbrengst van invloed i s *'öf h e t arbei4«gebrttik> aÄaakelijJc van het doel waarvoor arbeidsnemen word«» gebiroiîct i s d i t va» neer of »imder belaag.

-4-'T-'n vctii Ledrijven, welke onder omstandigheden produceren, welke niet voor alle bedrijven gelden. Het doel is immers om het arbeidseffeet van verschillende groepen van bedrijven (bijv. grootteklassen) te

vergelijken. Zou men hier verschillende normen gebruiken, afgestemd

op de variërende omstandigheden ( 1 t/m 9) dan zou men alleen nog

verschillen vinden, welke werden veroorzaakt door het arbeidsaanbod, dus door het aantal arbeidskrachten. Daarentegen zal men voor het be-palen van d« r e H a arbeidsbehoefte miei van meer dan êên stel arbeids-normen moeten uitgaan, indien zich in de product!e-onmtandigheden en wijze van produceren belangrijke verschillen voordoen. Doen deze zich niet voor, dan kan vanzelfsprekend met êên stel normen worden volstaan.

fc- Beoordeling van het arbeidsgebruik *iy, individuele bedrijven onder oyereenkomstige productie-omatandigheden.

Naast het gebruik van de arbeidsnorm voor groepsvergelijking, met als doel het arbeidseffeet vast te stellen, kunnen arbeidsnormen ook worden gebruikt om de rationele arbeidsbehoefte va3t te stellen en hiermee te berekenen in hoeverre de aanwezige arbeidskrachten op het bedrijf met werk zijn bezet. Men stelt dan voor een beJrij* ar-beidsnormen vaat, waarbij rekening wordt gehouden met de productie-omstandigheden en met de wijze van werken, voor zover die noodzake-lijk uit deze omstandigheden voortvloeit. Voor zover een niet ratio-nele wijze van werken wordt veroorzaakt door de boer, wordt hiermee bij de vaststelling der normen geen rekening gehouden. De boer kan dus op een zodanige wijze werken, dat deze normen worden bereikt. Bij een zodanig gebruik van de arbeidsnormen is dus , sprak© T A »

taakstelling. Bij een efficiente wijze van werken kan de boer de werk-zaamheden op zijn bedrijf verrichten in het aantal arbeidsuren, dat met de vastgestelde normen wordt berekend. Het zal duidelijk zijn,

dat dit onderzoek naar de rationele arbeidsbehoefte, gedifferentieerd naar gebied, bedrijfstype en grootteklasse, van groot belang is.

Deelt men de totaal benodigde hoeveelheid arbeidsuren op een bedrijf door het aantal beschikbare arbeidskrachten op dat bedrijf, dan krijgt men het aantal arbeidsuren per arbeidskracht. Hiervoor zou men het woord arbeidspr.es tatie kunnen gebruiken. De oorzaken van een lage of hoge arbeidsprestatie kunnen zijn gelegen in de ffficienoy van de wijze van werken (factoren 1 t/m 3 ) .

Het is denkbaar, dat niet alle beschikbare arbeid wordt gebruikt.

5

-In d i t geval zou uit de tij&sehrijving blijken, dat de hoeveelheid gebruikte arbeid minder was dan de hoeveelheid besohikbare arbeid. Men zou dan de rationele arbeidsbehoefte moeten delen niet door de beschikbare,;»aar door de gebruikte hoeveelheid arbeid.

Met een voorbeeld zullen bovengenoemde begrippen nog nader worden toegelicht. Stelt men op een bedrijf van 20 en 6 ha de rationele

ar-beidsbehoefte vaat met arbeidsnorinen, welke aangepast zijn aan de omstandigheden, waaronder deze bedrijven producer«, dan blijkt deze 7000, resp. 350° uur te zijn, Be gestandaardiseerde arbeidsbehoefte op deze bedrijven, T/elke i s berekend met bijv, de arbeidsnormen van een bedrijf van 12 ha - welk stel arbeidanorraen men kiest i s niet zo belangrijk, mits de verhouding tussen de verschillende bedrijfsonder-delen maar j u i s t i s - bedraagt 85OO resp. 3000 standaaràuren.

De beschikbare hoeveelheid arbeid (het arbeidsaanbod) op deze be-drijven, aannemende dat een volwaardige arbeidskracht 3000 uren maakt, werd berekend op 8000 resp. 5000 u x a r #

Het bovenstaande rangschikkend krijgen wij de volgende opstelling* Bedrijƒ«grootte

ha a» gestandaardiseerde arbeidsbehoefte 85OO b, rationele arbeidsbehoefte

c, hoeveelheid beschikbare arbeid

•20 ha 85OO 7500 8000 2 2/3 6 ha 3000 standaarduren 35OO arbeidsuren 4OOO » 1 1 / 3 volwaardige arbeidskracht

Eet arbeidseffeot per

volwaar-dige arbeidskracht? a t 3188 2250 atandaardure» '•••

o De arbeidsprestatie per vol-waardige arbeidskracht

be-draagt* b 1 2813 2625 arbeidsuren

©

De arbeidsprestatie kan ook in een q u t t i i n t worden uitgedrukt, l e t resultaat werdt dan, ^ m ^ . | J | m ^ * ,- .'

Dr. 1.W.Hofstee, hoogleraar in de social« en economische geografie te Wageningen.

Dr.J.Horring, directeur va» het X»andbouw- ,.: Sconoaiâch Instituut, Dr.Ir.S.Minderhoud, heogltraar in de land-."

huiaheudkunde te W«~i*û*g#n Ir»H.H.Pestuaa, dir^ci**»'^ van hes Instituut."

voor iandbouwteohniak m üationali sati ©.

Ir#H..T. Tjallema, directeur van de Afdeling Akker- en Weidebouw van het Ministerie va« tiandbou'v, ¥isa«rij to