Idee. juni 2003. Thema: Oud &Jong • pagina 27
ING-SYMPOSIUM PENSION FUND GOVERNANCE
De vele aspecten en
schakeringen van
pensioenland
"Ik hoop het nog heel lang te maken, maar niet op deze bijeenkomst." Daarmee rondde ING-bestuurslid en gastheer Hessel Lindenbergh, binnenkort inderdaad met pensioen, zijn welkomstwoord af voor de ruim zeventig beslissers van Nederlandse pensioenfondsen die op 11 april naar ING House aan de Amsterdamse Zuidas waren gekomen voor het symposium 'Pension Fund Governance'. Zij wisselden met elkaar ván gedachten over de toekomst van het pensioenstelsel en de wijze waarop pensi-oenfondsen worden bestuurd (governance).
DOOR ARTHUR OLOF
"Nederland heeft een van de beste pensioenstelsels ter wereld, het kan wel tegen een stootje", aldus Lindenbergh. "Maar het wordt steeds moeilijker om het huidige pensioensysteem in stand te houden, vooral als het "rijwel geheel op een omslagstelsel is gebaseerd. De maatschappelijke rol. van pensioenfondsen staat steeds meer in de schijnwerpers - de wijze waarop zij worden bestuurd en hoe ze verantwoording afleggen."
Grijze haren
Pensioenland kent veel aspecten en schakeringen en, zoals uit recente publiciteit blijkt, genoeg beroering om voor grijze haren te zorgen. Alleen al in Nederland bedragen de pensioenvermogens zo'n 350 miljard euro. Productontwikkeling, vermogensbeheer en beleggingsbeleid, het incasseren van premies en uitbetalen van de pensioenen zijn n{et alleen economisch, maar ook politiek van groot belang. Zolang het aantal werkenden groter is dan het aantal gepensioneerden, functioneert een omslagsysteem goed, maar met de vergrijzing betaalt een steeds kleiner wordende groep wer-, kenden voor een steeds grotere groep gepensioneerden. Voor de overheid en de werkenden wordt , die last te zwaar. De tweede en derde pijler van het Nederlandse pensioenstelsel - die gebaseerd
zijn op kapitaaldekking - worden dus belangrijker.
Jongleurs
'
.
Dat dit keer de focus was op een goede -governance (letterlijk: bestuur) van ,pensioenfondsen, kwam volgens Arnout Boot, hoogleraar Corporate Finance en Financial Markets aan de Universiteit van Amsterdam, niet zozeer'door de recente dramatische ontwikkelingen in hun belegd vermo-gen~ "De beursmalaise is niet de reden waarom veranderingen nodig zijn, dat was hooguit een aanleiding. In zekere zin wordt ons pensioensysteem door sociale partners als ware jongleurs in de lucht gehouden. Waar het allemaal om draait is een heldere verantwoordingsstructuur, duide-lijke doelen en definities. En in het hart van die discussie ligt de vraag wie welk risico en in welke mate loopt." Boot pleitte voor het inbouwen van meer zekerheden. Het huidige stelsel is afhanke-lijk van de gedragingen van de pensioenfondsen bij elkaar. Maar, stelde hij, het pensioenstelsel staat ook onder druk. Het h.uidige systeem van gegarandeerde einduitkeringen (defined bene fit, DB) beloont bestendige deelname maar is niet bestand tegen de toegenomen arbeidsmobiliteit en de algehele dynamiek van de samenleving. Boot stelt dat pension fund governance de nodige pro-blemen kent. Er is sprake van onderdekking, inspraakeisen en propro-blemen in de markt. Boot: "We willen duidelijkheid en die hebben we niet."
Een revisie van het systeem zou volgens Boot in het publieke belang moete'n zijn. Bouw een , zekerheid in; die kunnen we nu op een dergelijke schaal niet bieden. In Zweden en Canada bestaat al een koppeling tussen premies en individueel gedrag en wat iemand later aan pensioen
pagina
28 •
Idee. juni 2003 • Thema: Oud & Jong ontvangt. Indien het systeem niet in die zin wordt aangepast, is het volgens Boot op ter-mijn onvermijdelijk dat we gedwongen moe-ten overstappen naar een systeem van 'defin-ed contribution' (DC). En dat systeem legt hètbeleggings~isiCO bij de deelnemers. Boot ziet
een pan-Europese oplossing in het verschiet van een tweeledige combinatie van een vaste basisvoorziening en flexibele opbouw tot hal -veryvege de tweede 'pijler aangevuld met AOW
(eerste pijl,er) en individuele verzekeringen
(derde pijler).
Europese harmonisatie
Ben Verwaayen, tegenwoordig algemeen -directeur van Br!tish Telecom, gaf het sympo -sium kleur vanuit Brits ondernemersperspec-tief. Hij vertelde waarom zijn bedrijf onlangs was overgegaan van DB naar DC, waarbij de deelnemer dus pas bij pensionering weet hoe hoog de uitkering zal zijn. Verwaayen onder -schreef de problematiek van de ouder wor -dende mens die vroeger met pensioen wil en niet genoeg spaart. Kunnen bedrijven hun pensioenbëloftes nog wel nakomen? Welke regelgeving moet je invoeren? In Engeland is het misschien wel goed om de verplichte
deelname weer in te voeren en is het de vra,ag: hoe krijgen we mensen verstandiger
aan het sparen en hoe verhogen we de trans-parantie?
Verwaayen betuigde zich voorstander van
Europese harmonisatie, één systeem in één pan-Europese kapitaalmarkt. Hij pleitte ook voor verplichte deelnarne aan een fonds, maar onderkende het probleem dat het moeilijk is om jonge medewerkers te motiveren om mee te doen. Je raakt een extra zenuw als je de pensioenverplichtingen via de balans van de onderneming laat lopen dus die moeten los van een bedrijf worden beheerd. Maar w~1 verantwoord, waarbij zekerheid, goede con -trole en goed bestuur de belangrijkste aspec-ten zijn.
Europese richtlijn
Hoewel nog niet 'als gerechtigde', zoals
hij-, zelf zei, maar vanwege de nieuwe Europese richtlijn, bleek EU-Commissaris Frits Bolkestein ook al lang geboeid te zijn door het onderwerp. De richtlijn moet randvoor -waarden scheppen en bewaken waarbinnen de pensioenfondsen op de Europese markt hun belangrijke rol kunnen blijven spelen ars kapi-taalverschaffer en beheerder van enorme ' spaarte'goeden. De institutionele b'elegger heeft,een steeds groter percentage van het Europese kapitaal in handen en bepaalt daar
-mee voor een significant deel de economie. ''Toezien op goed bestuur is belangrijk", zei Bolkestein, "en corporate governance heeft enige slechte reputatie opgebouwd met BAAN, WOL, UPC en recentelijk Enron, WorldCom en
Ahold. Wij moeten dat vertrouwen herstellen.'~
Negen jaar na het begin van de discussie '-die destijds z~er gevoelig lag - is er een nieuw
, voorstel voor een richtlijn aangenomen. In de
eerste plaats moet er een meer geïntegreerde pensioenfondsenmarkt komen. ten efficiënter investeringsbeleid zal bijdragen aan een bete -re toekomst. Zonder een goed georganiseerde' pensioenmarkt zullen de kosten ondraaglijk worden, stelde Bolkestein. De richtlijn is nu bijna afgerond. De verwachte invloed is dat het mogelijk zal zijn voor pensioenfondsen
Oll) zich te kunnen richten op andere lidsta
-ten. Nu is dat alleen mogelijk in eigen land.
Supermarkt
Peter de Koning, voorzitter van de Stichting Corporate Governance Onderzoek
Pensioenfondsen, stelde dat pension fund governarice logischerwijs deel uitmaakt van
het grotere geheel van corporate governance. De Koning benadrukte het belang van de pro -fessionaliteit van het bestuur van een pensi -oenfonds maar vond ook dat gepensioneer -den met stemrecht vertegenwoordigd moeten zijn in het bestuur.
Jan Nijssen, hoofd van het Global Pension Steering Committee van ING, zei dat er niets mis is met het Nederlandse stelsel. Hij bepleitte export van het Nederlandse pensi -oenmodel om drie redenen, zowel off~nsief als defensief. Het is een goed stelsel, we heb -ben er belang bij niet overspoeld te ~orden door de landen met een slechtere regeling en, last but not least, we kunnen er goed äan ver -dienen.
Dit artikel is met toestemming van de uitgever samen·
gesteld uit eerdere artikelen in INC Nieuws Nederland 6 van 8 mei 2003 en het INC Aandeelhoudersbulletin nr. 2 van mei 2003. Met dank aan Tim van den Broek en Marjo Kuilman.
