• No results found

Bij deze : een kort beginselprogram

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Bij deze : een kort beginselprogram"

Copied!
3
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

s&d 1 / 2 | 20 0 4 6

i n t e r v e n t i e

democraten nodig, opdat wij eindelijk van dit volk een eenheid, een sociale eenheid willen maken. Nederland heeft ons nodig om het te verdedigen te-gen het aansluipend gevaar van openlijk en ver-bloemd fascisme – om te bewaren hier de geeste-lijke vrijheid, het hoogste nationale goed.’ En: ‘Wij zijn internationalistisch in de geest van het schone woord van Jaurès: “een beetje internationalisme ver-wijdert de mens van zijn vaderland, doch veel inter-nationalisme voert hem naar dat vaderland terug.”’ Het isolement van de sdap werd met het nieuwe programma niet direct verbroken, zoals het in 1935 verschenen Plan van de Arbeid ook nog niet uitge-voerd kon worden. Maar de omslag van een mar-xistische arbeiderspartij naar een democratische socialistische volkspartij legde wel de basis voor de duurzame regeringsdeelname en de politieke suc-cessen van de jaren veertig en vijftig. En dat alles, jawel, in niet meer dan vier A4-tjes!

Het denken van Wiardi Beckman over een ‘open’ nationalisme, dat de nationale gedachte en een internationaal perspectief met elkaar probeert te verbinden, doet modern aan. Wanneer de wbs, 100 jaar na de geboortedag van Wiardi Beckman, zijn naam nog altijd met trots voert, is dat echter niet vanwege de ‘actualiteit’ van zijn denkbeelden. Het is vanwege zijn verdiensten voor de Neder-landse sociaal-democratie; zijn inzet voor het vrij-heidsideaal in oorlogstijd; en de persoonlijke moed die hij in de barre omstandigheden van de Duitse concentratiekampen opbracht. Direct na de oorlog schreef de dichter Ed. Hoornik, die zijn overlijden in Dachau meemaakte, ter herinnering aan hem in

Het Vrije Volk:

‘De Nederlanders waren stil die avond. Ze ston-den in groepen bij elkaar, verbeten, ontroerd, zwij-gend. Noch wij, noch Nederland konden hem mis-sen. Noch om de ideologie die hij aanhing, noch om de overtuiging die hij beleed, was hij ons aller vriend, maar om zijn zielskracht, die ons sterkte, zijn karaktervastheid en oprechte handelwijze, die eerbied afdwongen, en om zijn talent en kennis, die ons verrijkten.’

paul kalma

Directeur wbs; redacteur s&d

* Joh.Wijne, Stuuf Wiardi Beckman. Patriciër en sociaal-democraat, Amsterdam, Thomas Rap, 1987. Wijne’s boek is de belangrijkste beschikbare bron over Beckman’s leven en werk. Er bestaan plannen om een documentaire over hem te maken.

Bij deze: een kort

beginselprogram

Het was een donkere avond in de binnenstad van Groningen. Een aantal PvdA-ers zat bijeen in het huis van de afdelingsvoorzitter om te praten over het concept-beginselprogramma Tussen droom en

daad (2000). We bereidden het congres voor waarop

het beginselprogramma zou worden vastgesteld. Ik was nog niet zo lang bestuurslid en werd, geloof ik, daarom gevraagd als eerste een mening te geven over het programma. Daar maakte ik mijn eerste politieke blunder. Ik zei dat ik het te lang vond. Veel te lang.

Nu geeft iedereen mij groot gelijk, want Wouter Bos heeft het ook gezegd, maar toen was het een politieke blunder. Wat ik zei stond destijds geheel buiten de discussie. Het was vloeken in de begin-selkerk. Nu kan ik mijn blunder alsnog goedma-ken: door bij mijn mening te blijven.

Bos is niet de enige die een nieuw, kort begin-selprogramma wil. Het oude, uit 1977, voldoet vol-strekt niet meer en een nieuw wil er maar niet ko-men. Dat is wellicht te verklaren uit het afschudden van de ideologische veren door Wim Kok. Zonder ideologie is er geen beginsel meer.

Maar het gemis is wel degelijk een probleem. Ik sluit mij aan bij Paul Bordewijk (s&d 5/6, 2003), dat de PvdA een beginselprogram nodig heeft, om-dat het de leiding minder ruimte van handelen geeft. Het is een ijkpunt, waarmee leden het beleid van bestuurders kunnen toetsen. Daarnaast is het voor de grote groep nieuwe leden — een nieuw ver-schijnsel in de partij, prettig om snel te kunnen le-zen waar de partij voor staat.

Het maken van een nieuw beginselprogramma lijkt echter geen sinecure. De ene na de andere

(2)

s&d 1 / 2 | 20 0 4

7

i n t e r v e n t i e

commissie is er op gesneuveld. De oorzaak ligt in het doodvergaderen van teksten, het toevoegen van allerlei zinsneden die ego’s strelen of belangen vastleggen. Als te veel mensen het er over eens moeten worden, komt er niets uit. Er zijn wat mij betreft een paar criteria waar zo’n program in ieder geval aan moet voldoen. Het moet kort zijn, zodat nieuwe leden, politici met overvolle agenda’s en website-bezoekers snel weten waar de PvdA voor staat. Daarnaast moet het tijdloos zijn en overal toepasbaar. Tenslotte moet het richting geven, want anders heb je er niets aan.

Maar eigenlijk is het heel eenvoudig een selprogramma te maken, of beter nog een begin-selverklaring zoals Paul Bordewijk het terecht noemt. Het woord programma impliceert een ge-heel dat uitgevoerd kan worden, terwijl we juist zoeken naar iets dat onze uitgangspunten kernachtig weergeeft. Het moet richting maar niet het einddoel aangeven. Waarom maken we het ons eigenlijk niet heel gemakkelijk? In plaats van de in-houd opnieuw uit te vinden, kun je op zoek naar een bestaand programma en kijken wat daaraan verbeterd moet worden om bruikbaar te zijn. Dit is, aldus Bart Tromp, ook de traditie geweest, waaraan in 1977 onder invloed van Nieuw Links bruusk een einde werd gemaakt. We hoeven nu echter niet lan-ger rekening te houden met Nieuw Links en kunnen gerust teruggrijpen op ouder werk, als dat nodig is. Het heeft zelfs enige logica. Omdat een goed be-ginselprogramma de tand des tijds moet kunnen doorstaan, ligt het voor de hand te kijken naar de oude beginselprogramma’s van sdap en PvdA. Deze zijn onlangs verzameld door Bart Tromp in zijn dissertatie over het sociaal-democratisch pro-gram.

De programma’s van 1882 (sdb), 1895 en 1912 zijn te veel gericht op een klassenstrijd tussen ar-beiders en kapitalisten. Het is vooral de terminolo-gie die enorm antiquarisch aandoet. Het sdap-pro-gramma van 1937 ademt sterk de gevolgen van de economische crisis van de jaren dertig en het PvdA-programma van 1947 staat sterk in het teken van de Tweede Wereldoorlog. Het programma van 1977 is te tijdgebonden en belerend door het toen heer-sende idealisme van Nieuw Links om nog bruikbaar

te zijn. Voor de goede orde heb ik het concept-be-ginselprogramma van 2000 ook bekeken. Hiervan zou hoofdstuk 2, ‘Waarvoor staat de Partij van de

Ar-beid’, geschikt kunnen zijn, maar ik heb er niet voor

gekozen omdat het taalgebruik rammelt. Wat te doen met een zin als ‘solidariteit inspireert sociaal-democraten op te komen voor de zwakkeren en drukten.’ Ik wil opkomen voor zwakkeren en ver-drukten omdat ik solidair ben? Nee, ik wil voor ze opkomen omdat ik geen grote ongelijkheid en so-ciaal-economische tegenstellingen wil. Dat geeft alleen maar ellende, ook voor mezelf. Het geeft maar aan, dat het opschrijven van een motivatie lastig is. Daarom pleit ik ervoor motiveringen, die vaak heel persoonsgebonden zijn, buiten zo’n pro-gram te houden.

En dat gebeurt in het beginselprogramma van 1959 (het eerste hoofdstuk). Dat is verrassend goed overeind gebleven en voldoet aan de hiervoor ge-stelde eisen. Het is een kort hoofdstuk, slechts een enkel A-viertje, het is niet tijdgebonden en wel de-gelijk richtinggevend. Het is, aldus Tromp, het laat-ste beginselprogramma waarbij het voorgaande programma als uitgangspunt van discussie werd genomen. Wellicht is het juist daarom geschikt als nieuw uitgangspunt voor het programma van 2004. Natuurlijk moeten er diverse punten nader gespe-cificeerd worden, maar dat hoeft niet in de begin-selverklaring zelf. Dat kan in de verkiezingspro-gramma’s, dus buiten de beginselverklaring.

In het 1959-programma zijn alle hoofdthema’s bij elkaar gebracht: de samenleving, het staatkun-dig bestel (democratie), de sociaal-economische verhoudingen (breideling van het kapitalisme, be-teugeling van de vrije-markteconomie), het cul-tuurleven (cultuur) en de internationale samenle-ving (wereldwijde samenwerking). Het doet alle-maal zeer volledig aan. Wellicht kan hier en daar een moderner woord gebruikt worden, maar voor de rest past alles bij de hedendaagse PvdA. Het zegt ook iets over moderne thema’s als veiligheid en internationale migratie. Het enige dat ontbreekt is een paragraaf over duurzaamheid en milieu. In het concept van 2000 en het programma van 1977 is er volop aandacht voor het milieu, dus er is vol-doende grond om een milieuparagraaf toe te

(3)

s&d 1 / 2 | 20 0 4 8

i n t e r v e n t i e

gen. Hieronder heb ik op basis van hoofdstuk 1 van het programma van 1959 een poging gedaan tot een nieuwe PvdA-beginselverklaring en ondermeer het woord democratisch socialisme gewijzigd in sociaal-democratie. Aan de lezers om vast te stellen of het hier om mijn tweede politieke blunder gaat. De Partij van de Arbeid streeft in beginsel de ver-werkelijking van de sociaal-democratie na via poli-tieke strijd en met democratische middelen. Zij wordt gedreven door het verlangen naar geestelijke vrijheid, democratie, sociale rechtvaardigheid, ge-rechtigheid, menselijke gelijkwaardigheid, wel-vaart, duurzaamheid en wereldvrede. Zij staat open voor allen die deze politieke strijd gemeenschappe-lijk willen voeren, hoezeer zij ook naar afkomst, levens- en geloofsovertuiging mogen verschillen. De PvdA verstaat onder sociaal-democratie: a. een samenleving, doordrongen van de

eerbiedi-ging van de medemens, waarin vrijheid gebon-den is aan gerechtigheid en maatschappelijke ordening dienstbaar is aan het welzijn van enke-ling en gemeenschap; en

b. een staatkundig bestel, dat dienstbaar is aan een besluitvaardige en strijdbare democratie, waarin de staat onderworpen is aan het recht en de burgers actief betrokken zijn bij het bestuur van de gemeenschap;

c. een sociaal-economische orde zonder klassente-genstellingen, waarin persoonlijke initiatieven worden bevorderd, gelijke kansen op ontplooi-ing bestaan, aan sociaal zwakken bijstand is ver-zekerd, een rechtsorde van de arbeid de positie van de werkenden in bedrijf en maatschappij waarborgt; een orde, waarbij de externe kosten van de kapitalistische productiewijze — de kosten die worden afgewenteld op de natuur, de staat en de mensen – worden tegengegaan en in rekening gebracht.

d. een duurzame samenleving, die gebaseerd is op bescherming van ecologische waarden, en recht doet aan economische en culturele ontplooi-ingsmogelijkheden van toekomstige generaties; e. een cultuurleven, waarin de scheppende krachten

zich in vrijheid kunnen ontplooien, allen

toe-gang hebben tot de rijkdommen der cultuur; de overheid medeverantwoordelijkheid draagt voor het bevorderen en verbreiden van cultuur, eigen verantwoordelijkheid kan worden beleefd in alle vormen van gemeenschapsleven;

f. een internationale samenleving, waarin de mense-lijke lotsverbondenheid en solidariteit gestalte krijgen in een internationale rechtsorde die vrij-heid, gerechtigheid en vrede voor alle volken waarborgt en zich keert tegen sociale ongelijk-heid op wereldschaal.

De partij streeft er naar zich zo te organiseren, dat ze voldoende democratische macht verovert om daarmee verantwoordelijkheid te dragen, met het doel om op basis van haar beginselen beleid te voeren.

jan. r . lunsing

Bestuurslid van de PvdA in (stad) Groningen

Een hek om Rotterdam

en Antwerpen?

Rotterdam wil kansarmen weren, asielzoekers wei-geren, betere inkomens aantrekken en enkel inge-burgerde migranten accepteren. Deelgemeentebe-stuurder Dominic Schrijer slingerde deze discussie aan door een pleidooi te houden voor een evenwich-tige spreiding van kansarmen over stad en regio. De toestroom van kansarmen gaat de draaglast van Rotterdam te boven gaat. Het college van b&w om-armde Schrijers opvatting: de havenstad mag niet langer meer het afvoerputje zijn van de Randstad.

De nood is Rotterdam tot de lippen gestegen en daarom drong het gemeentebestuur, nadat een raadsmeerderheid de scherpste kantjes van het voorstel had afgevijld, er bij het kabinet op aan met maatregelen te komen. Minister De Graaf kondigde medio december 2003 aan met een ‘plan van aan-pak’ te komen, waarin zal worden ingegaan op de speciale bevoegdheden die de stad heeft gevraagd op het gebied van veiligheid, integratie en huis-vesting.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

- Ouders cijferen zich weg voor de kinderen, doen enorm hun best, kinderen voelen zich al jong verantwoordelijk.. ‘Altijd op een

Marianne Langkamp adviseert de afdelingen om goed op de hoogte te zijn van algemene on- derwerpen waarin allochtonen zijn geïnteresseerd, zoals asiel- beleid,

Het rapport kunnen Wmo-raden gebruiken om een gesprek met de gemeente over het Wmo- beleid strategisch voor te bereiden.. Waar liggen de sterke punten van het beleid en wat zijn de

Deze mensen zouden niet zelf een initiatief gestart zijn, maar haken wel aan door zich in te zetten voor de het initiatief.. Het op deze manier onderdeel worden van het initiatief

Bovendien zorgt zichtbaarheid van LHBTI-inwoners binnen de gemeente voor een sneeuwbaleffect: andere LHBTI- personen zien dat er in hun woonplaats meer mensen zijn ‘zoals zij’

Een deel van de afvoer die verzameld wordt in Salland stroomt in deze situatie dus niet meer door de Weteringen naar het Zwarte Water maar het achterliggende gebied in.. De hoogte van

'Met een groep van zo'n twaalfleerlingen hebben we het over de school, de ontwikkeling van de school en de activiteitenweek' Niet alleen leerlingen, maar ook ouders worden

Om deze afgeleide toch te kunnen gebruiken, kan ook eerst een verband tussen v en t bepaald worden, welke vervolgens afgeleid kan worden om een verband te vinden voor de