• No results found

Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) - Fase 1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) - Fase 1"

Copied!
30
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Integraal Beheer Openbare

Ruimte (IBOR) - Fase 1

'as it is'

12 mei 2013 - versie 1.6 (definitief)

Bestuurlijke opdrachtgever

Leo Maat

Ambtelijke opdrachtgever

Theo Heijsteeg

Gedelegeerd ambtelijk opdrachtgever

Gert-Jan Nottelmann

Ambtelijke opdrachtnemer(s)

Rajan Roepan senior medewerker beheer civiele techniek Wim Fransen senior medewerker beheer cultuur techniek Sjoerd de Jong senior medewerker beheer rioolbeheer

(2)

Inhoud

blz.

1 Wat ligt er voor u? 2

1.1 Aanleiding 2 1.2 Doelstelling 4 1.3 Proces 4

1.3.1 Waar hebben we aan gewerkt? 4

1.3.2 Processtappen 5

1.4 Leeswijzer.... 5 2 Waarom beheer en onderhoud? • 5

3 Wat hebben we? 8 4 Wat willen we? 9 4.1 Integraal werken • •— •• • • 9

4.2 Kwaliteit gestuurd werken 9

4.2.1 De verschillende kwaliteitsniveaus • 10

4.2.2 Kwaliteit gestuurd beheren - differentiëren per gebied 11 4.2.3 Wat zijn de ervaringen kwaliteiigestuurd werken tot nu toe? 13

4.3 Hoe doen we het nu? 14 4.4 Beeldkwaliteit is niet het hele (kosten)plaatje 15

5 Beheerkosten en beschikbare budgetten:..., 16 5.1 Beschikbaar budget en benodigd budget , 16

5.2 Dekkingsvoorstel • • 17

5.3 Uitgangspunten voor het benodigd budget 18 BIJLAGE 1 - Uitgewerkte dekkingsvoorstel 19 BIJLAGE 2 - Planningen op straatniveau 20

(3)

1 Wat ligt er voor u?

1.1 Aanleiding

De gemeente heeft vanaf de jaren '70 van de vorige eeuw een grote groei door gemaakt. In de praktijk betekent dit dat de inrichting van de openbare ruimte (onder andere wegen en riolering), nu tegen het einde van de levensduur aan loopt. Dit wordt veroorzaakt door de leeftijd van de toegepaste materialen en door schade als gevolg van bodemdaling. Het beschikbare budget voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte is echter niet toereikend voor de kosten van vervanging. De belangrijkste oorzaak hiervan is doordat in het verleden wel is gereserveerd voor beheer en onderhoud maar niet

gereserveerd voor vervangingen. Met dit plan informeren wij u over de huidige stand van zaken en onze voornemens om het onderhoud en vervanging integraal en structureel te organiseren.

Voorgeschiedenis

In de periode 2007 t/m 2009 is onder de vlag van de Leiderdorpse Lente een inhaalslag op het gebied onderhoud van wegen, bruggen, beschoeiingen -en baggeren van sloten, speelplaatsen, gebouwen en het project Hubrechtplein uitgevoerd. Deze eenmalig financiële impuls van circa 4 miljoen euro leidde ertoe dat de achterstand in het beheer en onderhoud deels werd opgelost. In dit plan is echter geen rekening gehouden met de toekomstige kosten en met name de kosten voor vervanging.

Waar willen we naar toe...

Het doel is te komen tot een kwalitatief goede openbare ruimte voor de burger waarbij gebruik, beheer en onderhoud zorgvuldig en integraal op elkaar zijn afgestemd en passend zijn binnen het karakter en de gebiedskenmerken van Leiderdorp.

Dit willen we realiseren door middel van Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR). IBOR is een sturingsinstrument waarbij inzicht wordt gegeven in de huidige stand van zaken van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte in Leiderdorp. In IBOR worden de volgende arealen ofwel 'hoeveelheden naar soort' onderscheiden: wegen, riool, openbare verlichting, water, groen, civiele kunstwerken en spelen. Voor het huidige areaal (kwantitatief) zijn de kwaliteit en de hieraan

gekoppelde financiële situatie bepaald. Omdat het beschikbaar budget ontoereikend is zullen er keuzes moeten worden gemaakt op het gebied van financiën, functionaliteit, kwaliteit en maatregelen.

Ook het Rekenkamer Onderzoek Wegonderhoud (oktober 2012) komt tot deze conclusie en komt tot de volgende aanbevelingen:

- "Vraag als gemeenteraad aan het college om informatie te verstrekken waarmee inzicht verkregen wordt in het na te streven onderhoudsniveau, het huidige onderhoudsniveau van de wegen en de financiële middelen voor het onderhoud, zodat hierop gestuurd kan worden"

- "Stel een Wegbeheerplan op dat gebaseerd is op recente inspectiegegevens. Maak in dit beheerplan inzichtelijk welke budgetten er nodig zijn voor klein onderhoud en groot onderhoud en wat de

omvang is van de reservering die gemaakt moet worden voor vervanging. 1,1

- maar het (weg)beleid bevat geen mogelijkheden om voor een alternatief onderhoudscenario te

kiezen."2

... en hoe er te komen

Het IBOR wordt in twee fases opgesteld. In fase 1 informeren wij u over de huidige stand van zaken 'as it is'. In deze fase laten we u het resultaat zien van integrale aanpak met betrekking tot kosten,

(vervangings-)planning en kwaliteit. In fase 2 vindt het vervolgtraject plaats. In deze fase komen we bij u terug om de beheervisie vast te stellen die gekoppeld is aan de ruimtelijke structuurvisie 2013-2033 (RSV).

Aanbevelingen op pagina 28, Rekenkamer Onderzoek Wegonderhoud 2012

2 Conclusie pagina 10, Rekenkamer Onderzoek Wegonderhoud 2012, d.d. 08 november 2012 (2012U02655)

(4)

Toetsingskaders

Om het IBOR te kunnen toetsen en ermee te kunnen werken, dienen er een kaders beschikbaar te zijn. De volgende kaders worden hiertoe ontwikkeld:

• de beheervisie openbare ruimte. Op basis van dit kader kunnen voor het IBOR ook ambities worden geformuleerd voor bijvoorbeeld de beeldkwaliteit van de openbare ruimte.

• de ruimtelijke structuurvisie (RSV) is een kader stellend plan dat momenteel opgesteld wordt. Over beide visies zal de raad in 2013 per fase worden geïnformeerd in het proces tot vaststelling. De planning is om de RSV in het eerste kwartaal van 2014 vast te stellen.

Onderstaand is schematisch aangegeven waar de Beheervisie Openbare Ruimte en Structuurvisie (2013¬ 2033) in relatie tot elkaar in het proces zitten. Het IBOR is de uitwerking van de beheerfilosofie.

Hu - - t «

RutmleBke Anotvie

1

5^ 9

l

WatpifiïowH*' CffhTiMaiafto WegenWoiolie Overige

P

9

(5)

1.2 Doelstelling

Dit plan heeft de volgende doelstellingen:

inzicht te geven in de huidige stand van zaken beheer en onderhoud van de openbare ruimte in Leiderdorp,

inzicht te geven in de mogelijke toekomstscenario's (financieel en technisch), inzicht te geven in het vervolgtraject,

het gekozen toekomstscenario inclusief de financiële kaders vast te laten stellen.

1.3 Proces

1.3.1 Waar hebben we aan gewerkt?

Toereikendheid beschikbare budget

Om een integraal beheer van de openbare ruimte mogelijk te maken is een nieuw beheerpakket aangeschaft en ingericht. Grotendeels zijn de beheerdata compleet en actueel. Per onderdeel zijn de benodigde beheerkosten berekend en is geïnventariseerd in hoeverre de beschikbare budgetten toereikend zijn.

Kwaliteit gestuurd beheren

Tegelijkertijd is gewerkt aan het verbeteren van beheerprocessen, het zogeheten kwaliteit gestuurd beheren. Hieronder is een vereenvoudigde weergave van dit beheerproces opgenomen. Dit is een continu proces. Als nu blijkt dat de huidige budgetten niet toereikend zijn voor de toekomstige kosten die gepaard gaan met het onderhoud op het huidige niveau, moeten er nieuwe afspraken gemaakt worden over de te realiseren ambities (bijvoorbeeld op het gebied van kwantiteit en kwaliteit).

K w a l i t e i t g e s t u u r d b e h e r e n - h e t b e h e e r m o d e l :

In de fase ambitie worden beleidskeuzes In termen van ambities, bijvoorbeeld onderhoudsniveau?, gekoppeld aan benodigd budget en op hoofdlijnen uitgewerkt. Daarmee legt u de basis om een zorgvuldige afweging te maken naar doelmatig beheer, dat wordt vastgelegd in een plan (met integrale projecten). In de fase contract worden in een contractvorm de gestelde ambities helder geformuleerd In termen van prestatie-eisen. In de fase toezicht vindt de (dagelijkse) controle op de prestatie plaats. Bij het toezicht houden worden de

vastgestelde kwaliteitsnormen getoetst aan het geleverde resultaat door middel Van meten. In de fase review worden de ambities/doelstellingen opnieuw tegen het licht gehouden en - waar nodig - weer bijgesteld aan de hand van evaluaties. De beheermanagers houden overzicht over alle benodigde activiteiten en stemmen af met de voorbereiders, de uitvoerders, diegenen die de basisregistratie op orde hóuden en de opdrachtgevers.

In onderstaand model is dit proces weergegeven:

(6)

Cr

Afstemmen ambitie en budget. Kwaliteitsniveaus en kaders vastleggen - IBOR - 2013 Beheerpl;

W\

\

review ,' . \

^ \

1 1 . m e t e n r. ' > review f B E H E E R ^ L M A N A G E R J Beheerplannen gereed B E H E E R plan m e t e n M A N A G E R J \

/

Integrale gebiedsgerichte projecten - 2013 X GBI 6.2 geïnstalleerd F i g u u r 1.2. H e t b e h e e r m o d e l 1.3.2 Processtappen

* Fase 1 (dit document): Het informeren van de Raad en/of besluitvorming over de financiële kaders en gevolgen uit dit plan;

• Fase 2: Het vervolgtraject voorbereiden, Beheervisie opstellen (kaders) en IBOR nader uitwerken; • Fase 3: Het vaststellen van eventuele bijgestelde ambities en/of budgetten.

1.4 Leeswijzer

In de volgende hoofdstukken worden de doelstellingen in hoofdstuk 1.2 genoemd nader behandeld: - In hoofdstuk 2 wordt inzicht gegeven in de achtergronden van beheer en onderhoud van de

openbare ruimte,

- In hoofdstuk 3 wordt inzicht gegeven in de verschillende arealen,

- In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de wijze waarop het beheer wordt uitgevoerd - In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de financiële gevolgen

2 Waarom beheer en onderhoud?

Wanneer een project in de openbare ruimte wordt opgeleverd, heeft het een hoog kwaliteitsniveau. Maar met de tijd neemt de kwaliteit af. Neem als voorbeeld een stuk asfaltweg. Net opgeleverd ligt het wegdek er strak en netjes bij, maar in de loop van een de jaren daalt de kwaliteit. Wanneer geen beheer- en onderhoudsmaatregelen worden genomen, daalt de kwaliteit nog sneller. Het risico op het

(7)

De weg is dan al zo verwaarloosd dat er veel geld voor herstel nodig is. Er zijn zware en dure onderhoudsmaatregelen nodig om de kwaliteit te verbeteren en de risico's weer op een acceptabel niveau te krijgen.

Ontwikkeling kwaliteit en risico's

(zonder onderhoud)

Hoog

Laag

Kwaliteit dusdanig laag dat risico's

sterk stijgen Hoog 5P 5T O D OL c a a 5' a 10 Laag Aanlegjaar Bv. 15 jaar

Tijd (zonder onderhoud)

Legenda

Kwaliteit Risico

Ondergrens kwaliteit

Kwaliteitsniveau (Zeer) Hoog Kwaliteitsniveau Basis Kwaliteitsniveau (Zeer) Laag

F i g u u r 2.1. V e r b a n d k w a l i t e i t e n r i s i c o ' s z o n d e r o n d e r h o u d e n b e h e e r

Een gemeente dient het moment waarop de kwaliteit de ondergrens passeert, te voorkomen. Wanneer deze ondergrens overschreden wordt nemen de risico's, zoals hierboven genoemd, exponentieel toe. Dat is de reden waarom beheer en onderhoud van de inrichting van de openbare ruimte zo belangrijk is. Met beheer- en onderhoudsmaatregelen wordt de kwaliteit op een acceptabel en veilig niveau

gehouden. De kwaliteit, van in dit voorbeeld een wegdek, wordt met periodiek onderhoud verbeterd. Zo wordt voorkomen dat de kwaliteit van het wegdek de ondergrens passeert. Op de volgende pagina staat dit proces in een schema weergegeven.

(8)

De ondergrens wordt bepaald door wettelijke kaders, zorgplichten en normering. (Constructieve) veiligheid is hierbij een belangrijk aspect. Wanneer de kwaliteit de vastgestelde ondergrens passeert, en er doet zich een incident voor, dan is de gemeente aansprakelijk voor de geleden schade of letsel. Voorbeelden van normering zijn de publicaties van het CROW (het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte), de NEN (de Nederlandse normen) en VTA (Visual Tree Assesment) voor bomen.

Ontwikkeling kwaliteit en risico's

(met onderhoud)

Einde levensduur Door rehabilitatie wordt weg ais

nieuw

Hoog

Onde rhou dsmotn ent bv stukje her-asfalteren

2

Laag Hoog B' 8 ' O "O O.

5;

c a % ö" a ID Laag Aanlegjaar Bv. 15jaar

Tijd (met onderhoud)

Bv. 50jaar

Legenda

""~~— Kwaliteit Risico

J^^Onderhoudsmoment

Figuur 2.2. Verband

Kwaliteitsniveau (Zeer) Hoog Kwaliteitsniveau Basis Kwaliteitsniveau (Zeer) Laag

iteit en risico's met onderhoud en beheer

Ook als een weg goed beheerd en onderhouden wordt, is de levensduur niet oneindig. Dit komt omdat bijvoorbeeld de fundering van de weg bezwijkt. Een nieuwe deklaag is dan niet voldoende. Met de zwaarste maatregel, rehabilitatie, wordt, bijvoorbeeld na 50 jaar, de weg helemaal, inclusief fundering vernieuwd (vervangen). Bij een integrale aanpak is het vaak mogelijk dit moment samen te laten vallen met onderhoud van een andere onderdeel, bijvoorbeeld vervanging van de riolering.

Later in dit document gaan we verder in op wat integraal werken en het werken met kwaliteitsniveaus nog meer inhoudt.

(9)

3 Wat hebben we?

Deze tabel biedt een overzicht van de arealen, gesplitst in onderdelen, van de openbare ruimte die beheerd worden.

Onderdelen openbare

ruimte Areaal hoeveelheid e e n h e d e n

W e g e n Wegen - Asfalt 350.000 m2

Wegen - Elementen 900.000 m2

Meubilair 1.500 st

Markering/figuratie m

Openbare Verlichting Verlichtingsmasten 5.000 st

Riool Vrijverval riolering 121.000 m l

Persleidingen 12 km Pompunits 57 st Gemalen 26 st Be rgbezi n kvoor z ie n in ge n 1 st W a t e r Beschoeiing 76.000 m l Baggeren 347765 m2 Damwanden 375 m l Duikers 287 st Spelen Speelelementen 461 st Groen Bomen 14.000 st Bermen 500.000 m2 Gazons 300.000 m2 Beplanting 300.000 rn2

Kunstwerken Betonnen (en stalen) bruggen 43 st

Houten bruggen/steigers 83 st

T a b e l 3 . 1 . A r e a l e n

Met behulp van beheersoftware is de beheerdata van de openbare ruimte grotendeels actueel en compleet. Dit is een belangrijke voorwaarde om te komen tot een volledig en planmatig onderhoud van de openbare ruimte.

In deze fase zijn in het beheerprogramma de beheerobjecten met de grootste onderhoudskosten benoemd en verwerkt. Op termijn worden ook de overige objecten in het beheersysteem opgenomen (denk aan paaltjes, hekwerken, verkeersborden etc). Er wordt gewerkt van grof naar fijn.

(10)

4 Wat willen we?

We willen dat de openbare ruimte schoon, heel en veilig is. In dit hoofdstuk wordt in gegaan op de wijze waarop we dit willen realiseren.

4.1 Integraal werken

Beheer en onderhoud van de openbare ruimte gebeurt integraal. Dat betekent dat beheer en onderhoud niet per discipline georganiseerd worden, maar zoveel mogelijk gecombineerd worden aangepakt. Riool-, weg-, groen- en andere beheerders werken dus nauw samen. Dit zorgt voor de volgende voordelen:

een integrale sturing; welke werkzaamheden zijn urgent en welke werkzaamheden kunnen gezamenlijk worden aangepakt,

een hoger serviceniveau voor de burger: minder overlast en betere kwaliteit, efficiëntere en kostenbesparende wijze van werken.

Synergie

Integraal werken leidt tot synergievoordeel. Dit wil zeggen dat er een voordeel wordt behaald door meerdere ingrepen in de openbare ruimte op elkaar af te stemmen en het moment van ingrijpen te combineren. Zo wordt vermeden dat in jaar 1 een weg wordt herstraat en deze vervolgens in jaar 5 weer wordt opengebroken om het riool te vervangen.

Onze ervaring is dat door synergie een voordeel is te behalen van 5% tot 10% op het benodigd budget. In paragraaf 5.2 wordt als te behalen synergievoordeel gerekend met 7,5%. Om hier een steeds meer realistischer getal neer te zetten, zullen we dit in de toekomst blijven monitoren.

Integraal en planmatig werken

Het voordeel van integraal en planmatig werken is dat er kan worden bespaard op de overhead / personeelskosten in projectleiding en directie- en toezicht. Doordat projecten omvangrijker worden, worden werkprocessen efficiënter. Verschillende (disciplinaire) plannen worden geïntegreerd tot een totaalplan. De voordelen hiervan zijn: er wordt werk met werk gemaakt, het levert een kostenbesparing, het werk wordt in één keer uitgevoerd.

4.2 Kwaliteit gestuurd werken

Kwaliteit gestuurd werken (ook wel beeldkwaliteit genoemd) is een manier om de nagestreefde kwaliteit van het onderhoud te kwantificeren. Dit betekent dat er niet meer gestuurd wordt op input, bijvoorbeeld de frequentie van het maaien vastleggen, maar op output. Er worden afspraken gemaakt op welk kwaliteitsniveau de openbare ruimte moet worden onderhouden. Er wordt getoetst op prestatie-eisen. Bijvoorbeeld: bij bovengrondse infrastructuur wordt het groenonderhoud ingedeeld naar schoon, heel en veilig. We zullen u hier nader informeren in fase 2, Beheervisie Openbare Ruimte.

(11)

4.2.1 De verschillende kwaliteitsniveaus

Voor het kwaliteit gestuurd werken, is de CROW systematiek Beeldkwaliteit een gekende standaard. De Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van de CROW3, het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte, bevat meetlatten voor de openbare ruimte met daarin schaalbalken op beeldkwaliteit. Deze kwaliteitsniveaus, van 'zeer hoog' tot 'zeer laag', worden gebruikt om ambities te formuleren en het resultaat te monitoren. De beeldkwaliteit-systematiek leent zich bij uitstek om afspraken te maken met het management en de opdrachtgever. Omdat de meetlatten voorzien zijn van heldere omschrijvingen en foto's, die de niveaus omschrijven, kunnen eenduidige afspraken gemaakt worden. BEHEER • uitvoering Infotheek basisregistratie F i g u u r 4.1. W e r k e n m e t k w a l i t e i t

Aan elk ambitieniveau hangt een prijskaartje. Zo kan een inschatting gemaakt worden van de kosten die bij de (mogelijke) ambities horen. Vervolgens kunnen voorbereiders de ambities op beeldkwaliteit vertalen in plannen en opdrachten voor uitvoerenden. De ontwikkelde meetmethoden in de

kwaliteitscatalogus zijn bovendien te gebruiken in diverse contractvormen en bij het toezicht houden op deze contracten. Zo geeft de beeldkwaliteitsystematiek prima houvast in alle facetten van het

beheerproces (Figuur 4.1).

In

figuur 4.2 ziet u een voorbeeld schaalbalk uit de CROW systematiek. Niveau 'zeer hoog' wordt ook wel met 'A+' aangeduid. Niveau 'Zeer laag' ook wel met' D'. Onder de afbeelding, die een beeldindruk geeft van het betreffende niveau, staat een korte omschrijving in tekstvorm en staan concrete, technische normen waaraan locaties moeten voldoen.

Vanuit praktische overwegingen worden alleen de kwaliteitsniveaus hoog, basis en laag gehanteerd. Het kwaliteitsniveau 'zeer hoog' evenaart nieuwe aanleg en is daarom zeer kostbaar en niet reëel in het beheer en onderhoud. Het kwaliteitsniveau 'zeer laag' gaat voorbij aan alle richtlijnen en normeringen.

V e r h a r d i n g - y f < U i l i ' A'

Hoog Basis Laag

rclimj . i \ t . i h v i i h i r d m y - « h o m v o r m i t g w e g l y f w i-J on h E- li 'JVHM MJ isurvcr liflng C' ncj!!i>n«h.KSP volgt- n v d e 1" -KïVif tyssorriiitit* *.->nr k.frj h P h * ? i | n i M ••»<«> IV %nq IJcfcic i t r m u r v o m n g - W | « - i r o - . ' nriJlt'g» teh*ii' VOrrtt>i>ij O Ai* 103 i-i' ttmlkf* w ' i e w w u-tN* ctrrt icO m

IÏ l i c h t e ' c h c u r •jor ning fr- '. ->nigr> f h a n.*1 vnlrjp ra C.RGW syste TUI>ek VOW W t i J ' J ' j l i t - J I I M H I -r oi P< v / t g Iwlim-e < *• mi») S r f * p « * 109 r t ' I-I.II.HJC *c'vïU*vott*iir)g UvildtoS 10 mm) - >-i m' r*t" IOJ rr> .".,.•).,•.)•.: . . IC m u l Ci n vu.uw icHt-jrvs' n i n q I>r • M I - . hl /jipqVJfT*** V-1f- r*J> tvH<*<n*lic« - • .• <.-IK r i l > I " - * ' hrnto ïchPiir\'orrpir.rj (wtfute <• 5 wnij rridtlg? *>L(-e-.irvof niin-i ( w i | d L K 5-10 mnij - Sürpi fic-t ICO m' e r n s t i g e s t h e u r v o1 m i n g ( i v i j d t c > 10 Tirn r i n ' ; ( l l ) r n ' C< ..." I • 'Tl I u^fiid-.nrrrtrig V» i f M I i j r v.in r.t> l Mi ryv iVi**,r'Mli«*> <W<fOu tuttt >-r.v.-t llchtP - i r h c u r v o r T i i n g fvjijdiis < *; n u n I <r-ai-ge 5<lieurvurni i»g (w-ijdte 5-10 nimj

50 ni' 1CO in' erniplige itheuciir rT.ing (wijdte:- t ü r r m ) - 'i rn' p r_ lllu T I ' V h f 'VftimK"^ (Jo ty\t*J<i'**t<«fcv.uF w*n|b*l*mw it nèëi «V- pr>» M.r\r* « v v w h i r ion n » t p M i r M " • •• !• 11 i- ii i. ••• • : t i*>r.rJ

A f h t» irr1 •nrjctriti i*5

t*v>|(li** * Smru> matige stlufurvoiin ng i.vijdlc 5-10 inmj

friinq [wijdts > 10 m m I

3 CROW, kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte, publicatie 288,145 - 2010. Het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte

(12)

F i g u u r 4 . 2 . V o o r b e e l d m e e t l a t ' S c h e u r v o r m i n g in v e r h a r d i n g , w e g t y p e 1-2 e n 6" m e t vijf k w a l i t e i t s n i v e a u s

4.2.2 Kwaliteit gestuurd beheren - differentiëren per gebied

Sturen op kwaliteit brengt mogelijkheden met zich mee om in verschillende gebieden verschillende ambities vast te stellen. In de praktijk wordt bij het vaststellen van ambitieniveaus gekozen tussen hoog, basis en laag. 'Zeer hoog' en 'zeer laag' zijn geen realistische ambities. 'Zeer hoog' is te kostbaar, elke weg zou er dan als nieuw uit moeten zien. 'Zeer laag' is te vies en/of onveilig.

De openbare ruimte is in te delen in structuurelementen, waarbij gekeken wordt naar functies als wonen, werken, winkelen (en andere publieksfuncties) en verkeer. Op deze manier is het mogelijk om het beheer af te stemmen op de functie van het gebied. De openbare ruimte hoeft niet overal op het zelfde kwaliteitsniveau beheerd te worden. Omdat het beheer integraal wordt georganiseerd, dient wel per structuurelement voor alle disciplines eenzelfde ambitie te worden afgesproken.

Bij de nadere uitwerking in fase 2, zullen de keuzes van de ambitieniveaus aan bod komen.

In

figuur 4.3 is een overzicht gegeven van de verschillende structuurelementen. Op deze wijze kan per gebied de functie worden aangeven. Op basis hiervan kan per gebied het gewenste onderhoudsniveau worden bepaald en de beheerkosten worden berekend.

(13)

I

s

W o o ^ c e o i e c / WL-GC H:-7 f u r c - i s n i v e c - . . F i g u u r 4 . 3 O v e r z i c h t Bui -er-flOD ed ; I O 0 C C o v e r v i e l " L a • d o - d o - O 2012 5 H U - ' s t r u c t u u r e l e m e n t e n geen c c c c c n ao'raonta blad 12

(14)

4.2.3 Wat zijn de ervaringen kwaliteitgestuurd werken tot nu toe?

Er is in deze gemeente al ervaring opgedaan met het beeldgericht beheren. In de periode 2011 - 2012 is een pilot uitgevoerd. Er is kennis gemaakt met de methodiek en een klein gebied is op beeldkwaliteit onderhouden en is er een monitoringsplan is opgesteld.

De uitkomsten van de pilot zijn eerder in een evaluatienotitie4 verwerkt. Hieronder een aantal leerpunten die ook voor dit IBOR-traject van belang zijn:

• de vastgésteldé ambitie diént realistisch te zijn (voldoende personeel en werkmethode).

• In de uitvoering moet worden gehandeld vanuit het eigen inzicht op de kwaliteit van de openbare ruimte en niet op basis van specifieke opdrachten,

• de meetmethode van de monitoring moet meer focussen op slechte plekken, in plaats van op gemiddelde situatie (CROW-besteksmeting).

(15)

4.3 Hoe doen we het nu?

Door het ontbreken van kaders zijn er nog geen kwaliteitsniveaus vastgesteld. Hiertoe wordt in de tweede fase beheervisie openbare ruimte opgesteld. In de huidige situatie wordt in het algemeen niveau basis (niveau B) aangehouden. Voor de plusgebieden (zie figuur 4.3) wordt hoog (niveau A) nagestreefd. Het niveau basis van de CROW is het best passende kwaliteitsniveau om de openbare ruimte schoon, heel en veilig houden. Omdat bij dit kwaliteitsniveau sprake is van een beperkt aantal klachten en meldingen is het een acceptabel. Op langere termijn is er geen kapitaalverlies, omdat het materiaal niet verwaarloosd wordt. Het levert geen verhoogde veiligheidsrisico's op. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van niveau basis.

Voorbeelden Groen enige opmerkingen

kwaliteit & conditie voldoende standplaats bomen redelijk groen grotendeels gesloten schade regelmatig zichtbaar

Op deze foto is het de beplanting vitaal, maar niet helemaal gesloten en regelmatig

Voorbeelden Verharding

reparaties duidelijk zichtbaar licht comfort verlies

veilig

geen kapitaalverlies

Op deze foto zie je herstelwerk en wat kleine onregelmatigheden

Voorbeelden Verzorging (onkruid, zwerfafval e.d.

1

matig schoon, enig zwerfvuil onkruidgroei aanwezig

In dit hoekje op de parkeerplaats ligt wat zwerfafval

T a b e l 4 . 1 . V o o r b e e l d e n v a n n i v e a u b a s i s

Met niveau basis houden we de openbare ruimte heel en veilig en relatief schoon. In het volgende hoofdstuk wordt uitgelegd de uitdagingen en de te verwachte kosten zijn om deze taak in de toekomst naar behoren te kunnen blijven uitvoeren.

(16)

Sr

4.4 Beeldkwaliteit is niet het hele (kosten)plaatje

Met beeldkwaliteit maken we alleen de zichtbare delen inzichtelijk. De zichtbare openbare ruimte is lang niet de gehele openbare ruimte. De onzichtbare openbare ruimte, met name alles onder de grond, heeft in Leiderdorp een grote invloed. Het behalen van niveau basis zal voor Leiderdorp in de toekomst een steeds grotere opgave worden.

Zichtbare openbare ruimte

ü

i I

O

Onzichtbare openbare ruimte

i_ _ Figuur 4.2. Zichtbare en onzichtbare openbare ruimte

Door de bodemsamenstelling bestaande uit klei/zavel en veen geldt dat de grootste kostenpost zich in het gedeelte onder de grond bevindt. Bij veengrond is sprake van bodemdaling, waardoor alle kabels en leidingen onder spanning kunnen komen te liggen. Dit leidt tot risicovolle situaties die ondervangen moeten worden.

Vaak is de zichtbare beeldkwaliteit nog op het niveau Basis zoals bij bijvoorbeeld de

Meerburglaan-Buitendijklaan, Neptunus en Saturnus (projectkosten 2.1 milj. euro). De ondergrondse kwaliteit was

echter op Laag, wat resulteerde in:

• riolering die onder spanning lag of knikte, beperkte afvoer, milieu aantasting door gebreken in buis, • inwoners moesten maatregelen nemen om te voorkomen dat hun huisaansluiting op het riool zou

scheuren als gevolg van spanningen op de rioolleiding,

• kabels en leidingen van nutsvoorzieningen kwamen onder spanning te staan, • bij regenval wateroverlast op straat,

• Kans op spoelgaten onder wegdek die pas zichtbaar worden of instorten wanneer het wegdek door een auto, fietser of voetganger wordt belast.

De ondergrond beïnvloedt ook de kwaliteit van het zichtbare, zoals scheuren in het wegdek door verzakking. De maatregelen die nodig zijn om dit te verhelpen hebben dan ook nog eens gevolgen voor de kosten van andere disciplines. Bij een wegophoging dient het naastliggende groen ook mee genomen te worden. Uit de praktijk het volgende incident: Een burger heeft letsel opgelopen door een gat in het wegdek. In de Gallaslaan en de Engelendaal was als gevolg van grondverzakking een gat in het riool ontstaan en door het uitstromende water was het wegdek beschadigd.

(17)

5 Beheerkosten en beschikbare budgetten:

In dit hoofdstuk worden de kosten van het beheer berekend en vergeleken met het beschikbare budget. Voor het geconstateerde financiële tekort wordt een dekkingsvoorstel gedaan.

5.1 Beschikbaar budget en benodigd budget

In de beheerplannen is berekend wat de te verwachte kosten zijn voor het beheer en onderhoud van alle disciplines op basis van de eerder vermelde kwaliteitsniveaus. Daarin zijn doorrekeningen gemaakt op de lange en korte termijn. Onderstaande tabel geeft de te verwachte gemiddelde kosten per jaar voor integraal beheer en onderhoud voor de jaren 2013-2022 (middellange termijn).

Onderdelen G e m i d d e l d Gemiddeld

openbare ruimte Areaal hoeveelheid e e n h e d e n beschikbaar budget

per jaar 2013-2O22

benodigd budget per jaar 2013-2022 W e g e n W e g e n - A s f a l t 350.000 m2 Wegen - Elementen 900.000 m2 1.517.260 3.837.558 Meubilair 1.500 St Markering/figuratie

Openbare Verlichting Verlichtingsmasten 5.000 St 479.107 479.107

Riool Vrijverval riolering

Persleidingen

121.000 12

m l Km

Pom pun its 57 St 2.607.253 2.607.253

Gemalen 26 St

Be rgbeiinkv oorzien in gen 1 St

W a t e r Beschoeiing Baggeren 76.000 347765 m l m2 Damwanden 375 m l 312.595 501.724 Duikers 287 St Spelen Speelelementen 461 St 106.541 106.541 Groen Bomen 14.000 St Bermen 500.000 m2 2.187.629 2.457.221 Gazons 300.000 m2 Beplanting 300.000 m 2

Kunstwerken Betonnen (en stalen) bruggen

Houten bruggen/steigers 43 83 St St 289.486 551.963 Totaal gemiddeld 7.499.871 10.S41.367 budget per jaar

Gemiddelde budgetten per jaar 2013-2022

Beschikbaar budget 7.50 miljoen Euro

Benodigd budget (traditioneel beheer) 10.54 miljoen Euro

Verschil

9 3.04 miljoen Euro

b

eBenodigd budget (integraal beheer i.c.m. synergievoordeel 7,5%) 0.55 miljoen Euro

'Verschil tussen beschikbaar en benodigd 2.49 miljoen Euro

5 . 1 . B e s c h i k b a a r e n b e n o d i g d b u d g e t

(18)

5.2 Dekkingsvoorstel

Voor de financiering van het IBOR wordt voorgesteld om dit via drie lijnen te regelen, te weten: 1. Dagelijks onderhoud, via de exploitatie,

2. Groot onderhoud, via de voorzieningen, 3. Vervanging; kapitaliseren, zie bijlage

Voor het dagelijks en groot onderhoud zijn voldoende middelen in de begroting aanwezig. Wellicht moet er een wijziging plaats vinden tussen deze twee, dit zal nader worden uitgewerkt in de begroting.

Voor de vervangingsinvesteringen wordt voorgesteld om te activeren. De hieruit voortvloeiende kapitaallasten ( som van rente en afschrijvingen) zijn in beeld gebracht (zie bijlage 1 - dekkingsvoorstel middels kapitaallasten ) voor respectievelijk wegen, water, groen en bruggen voor de jaren 2013 t/m 2022.

2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 Z 0 1 7 201.8 2 0 1 9 2 0 2 0 2 0 2 1 2 0 2 2

0 60.301 184.988 355.014 500.291 669.448 834.601 1.031.094 1.215.960 1.384.540

In bijlage 2; basis van de vervangingsbedragen op straatniveau, zijn deze vervangingsinvesteringen verbijzonderd naar straatniveau voorgenoemde periode.

Deze kapitaallasten hebben een effect op het volgende kalenderjaar en zijn daarom niet op 2013 van toepassing. Over genoemde periode van 10 jaar bedragen deze kapitaallasten in totaal € 6,4 miljoen. Deze bedragen zullen worden opgenomen in de financiële kadernota.

Kanttekeningen:

1. In de doorrekening is:

a. het vGRP (riool) als sluitend meegenomen, omdat dit plan in 2011 is vastgesteld.

b. de openbare verlichting uitvoeringsplanning als sluitend meegenomen, omdat dit plan in 2012 is vastgesteld.

c. het spelen als sluitend meegenomen, omdat hier eerst kaderstellende uitspraken over het speelruimteplan nodig zijn.

2. Zoals uit bovenstaand staatje blijkt stijgen de kapitaallasten met de jaren. Deze stijging eindigt niet na 10 jaar. Doordat de afschrijvingstermijnen variëren van 30 tot 60 jaar, zullen de kapitaallasten na 2022 nog verder stijgen.

3. Er kan ook gekozen worden om door middel van een bestemmingsreserve te sparen voor de toekomstige vervangingen. Storting in deze reserve zou dan b.v. door de inzet van een voordelig jaarrekeningsaldo kunnen plaats vinden. Uiteraard is een mengvorm van sparen en kapitaliseren ook een mogelijkheid.

(19)

5.3 Uitgangspunten voor het benodigd budget

Onderstaand de documenten en uitgangspunten waarmee rekening is gehouden in de berekening voor het benodigd budget.

Onderdelen openbare

ruimte Plannen en uitgangspunten Vastgesteld kader door jaartal

Wegen Wegbeheerplan d In ontwikkeling

-Actieplan geluid

Aangehouden

(samen met IBOR vaststellen)

2013 Integraal verkeer en vervoersplan, I W P (o.a. plan

verkeerregelinstallaties)

Raad 2012

Parkeerbeleidsplan Raad 2012

Parkeerbeleidsplan

Openbare Verlichting Openbare verlichting beleidsplan Raad 2012

Riool Verbreed Gemeentelijks rioleringsplan Raad 2011

Afkoppelplan B&W 2013 Grondwatermeetplan B&W 2013 W a t e r Baggerplan In ontwikkeling Oeververdedigingsplan In ontwikkeling -Waterplan Raad 2011 Waterloket Raad 2011

Gebiedsstudie Zijlkwartier B&W 2013

Waterstructuurplan in ontwikkeling

-Waterstructuurplan

Spelen Speelruimteplan In ontwikkeling

-Groen Gemeentelijke Ecologische Hoofdstructuur (GEHS) B&W 2008

Groenstructuurplan B&W 2012 Bomenbeleidsplan B&W 2008 Verordening op de beplanting B&W Commissie RO 2008 2009

Notitie Bloemrijke bermen B&W 2011

Bijzonder waardevolle bomen B&W 2008

Hond en Gemak B&W 2010

In ontwikkeling

Kunstwerken Beheerplan Houten bruggen In ontwikkeling

Beheerplan Betonnen bruggen In ontwikkeling

-T a b e l 5 . 2 . U i t g a n g s p u n t e n v o o r h e t b e n o d i g d b u d g e t

(20)
(21)

CN O CN O CN O CN O CN O CN O CN ca •e ca CNI -3-

,_

co co cn co O) co oo . — co CD cn r - 00 C N r-; r-' r-^ cri co Ö cn O co O O 00 ' — T— ^— CD cn O CD co r r -CN CD CO 00 L O C O cn C D o co cb cn cri O cb cn L OO O T - ' a LD Lf) LO ro O 5 L O cn co CN O C O •* ö O ö cn cb O O CD O CN LO 00 CD cn O CN cn O) LO CD CD CO CO en CM CN O cb i • i • C O r - C D L O ^ ' cb O r -CD r -LO ^3-C <D a> « Q. ca CU k.

ra

c _c

f

E $ in cn c J2 re C O) (A SS. "rö ra + J

' a

ro a> cn o 5 « - CN co TJ- L O r - oo cn -sr co -sr cn co O CO L O 00 O C O L O cb cb cb cb ^ -3-CN CO TT LO oo cn CO -3- cn CO i o 00 O co LO cb cb cb i— T— *— ^— CO LO CO O ) cn cn LO 00 O CO L O cb cb Lf) oo a i 02 00 O co LO cb -*' '— T — L O r - 00 O ) Cn O co L D •<t •tf r— r - co cn co co •sr' T — CO cn LO CU O .c u V) u .O CD

s

T ~ LO CO CO Is— CN T - CM CN CN CO CO CN CN CN CN CN CN CN T - co co co r— C N CN CN CN C O CO "<3-C N "<3-CN "<3-CN "<3-CN "<3-CN "<3-C N lf) cn 00 r - CN CN CN co co CN CN CN CN CN cn CO CN CN co ro CN CN CN CN co r-~ CN CN co co CN CN CN r~- CN co -<j-CN -<j-CN CN CN ra 3 E I S co cn L O O co ^ ~ r~-C D a> CN • f co L O C D r - cn O CN cb cb cb cb r~-' r^ cn i n o C D T - r~-C D O ) r~-CM N O ) CD r - cn p CN cb c b cb r-^ r^ r^ L O O I D Ï - N cn C N M- cn N C ) O CN ( C C O N N S O B K CN -4- r— cn cn o CN (O S N N CD T r -•3- r - cn p •<-; CN r^ r^ r~ r>- cn T - CN r--cn CN 3 •o O cn t cn ro l O CN cn -<ƒ CN p LO o p CN oo cri Ö

^

^—• CN o i CN CO co co CO CO <jy cn ro CN O ) r-- CN LO o p CN CO ö CN CN co CO CO ro co •«f cn co r~- " * CN CD CN oo r~-co cn co • f CN CN CO cn co CN CN 00 co CN 00 CO cn co O co c a> O L. O) LO O) CO o> O) CO * J - V « i i d ^ ^ - r*s. CN * * TJ- co p cb co co CN c CU O) Ol 3 C O cu J : cn cn 3 O ) CN M- c o cn co r^ v -CN CO CO ^ CN LO ^ * O N N O lO N- CO c o ro » - M- c o ^ e i i r i v - co CO O O O t CM V •<t c\i c o CN co LO C N ^t- CN ^ CN' CO O LO CN co O O CO co CO O LO O CD e O ) ai 3 C CU c c o CU n c CD D > O) 5 - C ! C CU c c CU J 3 "co co

(22)
(23)

TOTAAL TOTAAL TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Riool TOTAAL vGRP V G R P v G R P ï G R r vGRP vGRP ïGRP <GRP Riool TOTAAL Riool TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Water beschoeiing damwand duikers baggeren algemeen TOTAAL 215.312 215 312 215 312 215 312 215 312 215.312 2 ' S 31J 215.312 215.312 215312 Water beschoeiing damwand duikers baggeren algemeen TOTAAL 3 T/y'i i 07.62 5 3.563 107.625 3.563 107 625 3.563 107 625 107 655 3 503 107 625 107.625 107 625 107.625 3.563 107 625 Water beschoeiing damwand duikers baggeren algemeen TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D Water beschoeiing damwand duikers baggeren algemeen TOTAAL Water beschoeiing damwand duikers baggeren algemeen TOTAAL 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 326.499 Groen TOTAAL •192 .(-OS 492 605 492 605 492.605 492 605 492 605 492 605 492.605 452.60S •192 605 Groen TOTAAL 492,605 492.605 492.605 492.605 492.605 492.605 492.605 492.605 492.605 492.605

Kunstwerken tiautfn lïruggon betonnen bruggen algemeen

TOTAAL

SS. .113 0 546 250 121 875 147 188 265 625 1 132.031 800.625 400.000 409 050 Kunstwerken tiautfn lïruggon

betonnen bruggen algemeen

TOTAAL

0 0 87 612 43 344 106 987 25 872 0 17.338 40 000 40 000 Kunstwerken tiautfn lïruggon

betonnen bruggen algemeen

TOTAAL

Kunstwerken tiautfn lïruggon betonnen bruggen algemeen TOTAAL 60.313 0 633.862 165.219 254.175 291.497 1.132.031 817.963 440.000 440.080 Spelen K/erfc?3ü/n)«>den algemeen TOTAAL Spelen K/erfc?3ü/n)«>den algemeen TOTAAL Spelen K/erfc?3ü/n)«>den algemeen TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 TOTAAL 992.156 | 2.833.934 3.653.953 | 2.792.631 3.141,431 | 3.082.675 | 3.541,402] 3,449.371 | 3.278.763 j 2.921,64<i"| 7,5<d tyoerglt 74,412 212.545 274.046 209.447 235.607 231.201 265.605 258.703 245.BD7 219,136 totaal na synergie 917.745 2.621.389 3.379.906 2.583.183 2.905.823 2.851.475 3.275.797 3.190.668 3.032.856 2.702.708

Begroot vervanging vervanging vervanging varjiiixiinii vervdfiijnir: vürvünyirifl .•crv.m^i/ir; vervanging nf':v^/.fi:ng vervanging

wegen Bsrmn beton Bsrmn beton elementen algemeen saldo voorziening uren TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 a 0 0

OV BELEIDSPLAN OV BELEIDSPLAN 3V BELEIDSPLAN OV BELEIDSPLAN OV BELEIDSPLAN OV BELEIDSPLAN •••v :<•": EIDSPi.AN o v EEi.riespi.Ar) OV BELEIDSPLAN OV BELEIDSPLAN

TOTAAL 0 0 6 0 a 0 0 0 0 0 Riool vGRP .,GRP vGRP vGRP vGRP vGRP VGRF Ï G R P vGRP vGRP TOT ML b&ichwtrng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D Waleï TOT ML b&ichwtrng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 D damwand duikers baggeren saldo voorziening uren TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 (1 0 0 Groen saldo voorziening |uren TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kunstwerken nouten Druggen 20.076 .;.! 3.1: 4 4.007 81.126 79.523 79 623 79 023 79 1323 7 v ( ; n 79.623

betonnen bruggen algemeen saldo voorziening uren TOTAAL 20.076 44.843 44.007 61.128 79.623 •5.623 79,623 79.623 79,623 79.623 Spelen Spelen algemeen TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 TOTAAL 20,076 44.843 | 44.0117 81.126 | 79.623 | 7B.623 | 73.623] 79,621 | 79.623 | 79.023 |

Veiïchll [venja nering •L}!ujinu vfrvitiiif.'.na yervanrjinrj vervanging vervanging vervanging vervönQing vervanging vervanging

w o r r i t TOTAAL -92.739 -2.014,630 •2 200.98 S -i.aoB.ao7 -2.068.151 •1.372.07.1 -1.098.266 • 1.812.304 .2.019.658 -1.662.742

Openbare verlichting TOTfM 0 D 0 0 0 6 0 0 G 0

Riool TOTAAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Water TOTAAL .326.499 •326.499 •326.499 •326.439 •326.499 -326.499 -326.499 -326.459 -326.499 -326-499 Groen TOTAAL •49 2.6 [15 •492.605 -492.6(5 -492.605 -492.605 •492.605 492.605 -492.605 -492.805 -492.605 Kunstwerken TOTAAL -60.237 44.843 -589.855 -84.091 -174. S52 -211 674 -1.852.40S .739,340 -380.377 -360.377

Spelen TOTAAL

fl

0 0 0 0 0 0 0

TOTAAL •^72,050 -a.7a9.0ai -3.609.946 2.711.503 -3.051.8OB -3.003.052 -3.461.77p -3.3$D.TJS _-3.p_fr9_.1-t0 -2.B4Z.2Z3 perjaar

Totant na synergta -Bg7.r.sc« • ^. r- V ü- -•:.-\^.^^^ -ï..Wt. / : !i . s 5 g i-^.VM . V i U . ^ i -.::•<'••.• • • -. ..:..

(24)
(25)

BIJLAGE 2 - Planningen op straatniveau

(26)
(27)

fD •. _ ro 5 Cl G < Ll ft! s ? ? B. 9 3 1 OJ

11 i ï 1

ft I 9 3 i OJ É' 5 i 2, ï S, ?. : fD i f i Ï -I . -I - ff' i 5. TJ a ™. TJ ?. TJ U "» TÏ 1 B ï E

s l

" " ü " 5 1 3 i l : LD on oi txi 31 LO L/i LC 31 LO 00

:

en LD LTi Do Ui X DO Oi 00 01 !-• o oo L/l J> 00 on CD in Do 01 (31 -LTI i ai [JQ OI LC DO DC LD J. LD C LTI 5 UJ LU CO o L/l HI 31 CD 00

I

Ul 01 IT OI 00 E DO 3i LO J> ai S < 5 co ai 00 X> on a a U> J> 2 ID ED M OI CO LC LC ... DO DO r Co : LC Lfl 5 6 r LO 7 Lu Du Ul a-cr - j ai DC ... L, , ,-a x 31 ID LO Ul >J ID Ul 31 OI Ul I Ul Do LD r * i ffh ( * i ( * i ffh r *,i ï * ï f * i ff t> r * i r»i IB s i Nl OI 03 1/1 i LW rsj LC u; UJ M OI ai o «j no oi J> J > ui n s rs ui iu ui oo KJ j i te M -J Lr 31 co *-J CO LT iw /> o ui J> o o in LO U D O /A ÜJ ID a *» J> O Dl o- oi LO a O Dl s LD LO ID u u uj M n M vl s. M QC ID ID O KJ a- O LD CO a o DO j> DO J> LD cr en Ê CO ^ o u. L/l LJ C 31 CD Ul OI LC CO 01 v' J> ro O - J 01 X -J 01 O ID UJ LC LC £, LC Ul Lfl - O o fx X LC a- J") Lfl 31 >— LD 01 s j CO 01 LD X OI LO LD LD 01 UJ 01 LD \l 01 UJ Ul CD CD • oc 31 O C 31

(28)
(29)

n 3 CU Si E 3 i CL n 3 n 3 re a. 3 a. 3 o re 3 CL CL I. n

rt

3 R rt 9

re

k r

re

3 • 1 3 1 3" O

rt

ï 3 3 3 a LX

re

re

%

re

3 CL.

re

re^ < o | 3 £ 3 i I < re_ 3 T> 3" n> o re 3' O 3" 1 (D i rë' re 3 •r-t. f £ re CL JT)

1

I

1 t t c '1 1 4 . r

1

1 re"

s

re 3 £ re 0a c'. 0 I >; -r i rt

1

1

O £ re K IJ in re 3 0

re

0 O 3" JO

re

k 1-a 3" £ 3 8 _• £ t ir" Ci 0 0 3 1 tb 3 O

re

CL

re

0 3" n 3 £ n oostenrijklaa n j 3 3" 0 oo V t\_ 3 < 3 tr cr 3 CL

re

k 3 oi ro

re

E f f r-f 3 n ï 2. re" 3 0 O 1 5" 3 3 3 3 1 3~ JD O < £ re

re

O

re

re 0 f s 3 ! T 0 B 3

ff

O c w CL 3 m < O rt £ 5? s j :r 3 3 3" & 3 E 3 c 3 3" O 3 E (1 3 ZT O 3 O 3

re

< 0 » re £ D < < 3" 3 CD 3 0^ n c a .7 3 c re 3 3" O 3 0 f c 3 3" o 3 £ O O ja 5' 3

re

3 ZT O 5' 3

re

3 3" O 0 0 iS £ rë' re o 3 LD 3' 3 3" •Buitenho f m 3 ar

s

3 3"' L' B 1 re £ O CL re 0 sa O CL re 0 B3 LD 5' 3 re 3 ZT O E 3 3" O 3 < £ re 0 0 0

re

f 1

re

S

•< ZT 5

re

^> re £ <

re

£ <. O 00

re

g 0 e Baanderï j CD 5' 3 re 3 3-re £ LD E ï 3 n re cr O c CL

re

D O O E re 3 0 3 c 3 3" O 5* c 3 ZT O 3

re

sf 'jr <: 0 0 3-o_ m

ro

0 7 D c 3 ö 3 O CL re 0 Do i 3 < 0 Q < £ £ A fi £ C re 3 0 3 O CL re 0 A I B z" -. ï < 0 £ ? ri S" 0 3 £ £ ö < 3" 2, < O 3 1-•j < 0 3-< a £ O ? j 9 O 3 c re 3 3 <Z CD 5' 3 3

ra

c 9 3 3 Q ïi < £^ E 3 3" O 3 < TB

re

C'J t.

rt

? IJ 3 re £ & £ LD 3. E 3" 3 9 r5 < 30 rt £ rt ? rjf 3 Ti TT" \ O < 3-.J. •j. ft 3 i CI 3

re

£ re Q. a . re 3 £ n rx o_ re 3 s

re

ff

re

£ re cl 3 £ ai CL

re

3 £ n CL en-re £ re CL CL

re

3 £ CL 3 i D, i 3

rt

CL 3 £ re 3 CL 3 £ re c. CL i •1 CL re 3 £ re ij. 13 S ü £J 3 ? 1L K a

j

CL CL

re

£ re > a s i ï ü CL CL

re

3 £ re LI £ n 3 CL CL

re

£ re 1.1 Li 11 3 f 3 CL 3

re

CL 3 £ Li f— U CL D. 5 | Rehabilitere n elemente n ST s 3 3 O 3 3

re

rt

3 9 -1 O TJ zr 3 3 O O 0 K

re

3

re

re

3 3 3 Ir ; rt 3 3 [Oohoge n elemente n 1 3 rt 3 3 J u D 3" Q 3 re re 3 re 3 [Ophoge n elemente n o a o 3 3 re O n o n n 3 rt re 3 re

re

3 1 Ophoge n elemente n |Ophoge n elemente n |Ophoge n elemente n |Rehabilitere n elemente n | Ophoge n elemente n (Rehabilitere n elemente n [Rehabilitere n elemente n Ophoge n elemente n Ophoge n elemente n ••; TT

rt

3 ff Tl Rehabiliteren elemente n Ophoge n elemente n lOphoge n elemente n O O 3 3 ü O ra 3 3 3 [Ophoge n elemente n :r S rt 3 s .Hi;hahllitere n elemente n P 1 g 3 c s re 3 O B ar a 3 3 g 3 L" rt" r 1 :t 3 P. B g; 3 a 3 a a cr 3 1 O

re

• 3 5 3 V 3 j 0 •z 3 r. n_ I C 3

re

3 re 3 re 3 Rehabilitere n elemente n

rt

i

rt

fi" i i O O 0 re re 3 re re 3 tr re 3 B f 1 IT 3 Rehabilitere n elemente n i

rt

3 3

rt

B p 8 3 b. ff 3 0 'S 3 re re 3 ii 3 3 Ophoge n elemente n Rehabilitere n elemente n Ophoge n elemente n i 3 3 3 O 3 3 :j ar 3 re 3 3 3 rt" 3 -rt 9 i Ophoge n elemente n 3D ^_

rt

3

rt

3 p_ 3 Ophoge n elemente n Ophoge n elemente n "D 3 -t 3 9 re 3 Rehabiliteren elemente n Ophoge n elemente n Rehabilitere n elemente n

1

1

3

rt

3 .Rehabilitere n elemente n O ë 3 9 3 3 Rehabilitere n elemente n Rehabilitere n elemente n Ophoge n elemente n 0 O O s 3

re

re 3 3 re Ophoge n elemente n O D ï 3 re re 3 3 re Ophoge n elemente n •f' ,-j pr rt 3 'i Rehabilitere n elemente n I E 3

rt

3 n 2 rt rJ C: a S 3 Ophoge n elemente n D-3 rj

rt

3 r* -• s Ophoge n elemente n f ö

rt

rt

j

I rt 3

rt

1 3 ï Rehabilitere n elemente n TT O ?. 9 .7 9 ff cr 3 re

rt

ff

T> Ophoge n elemente n Rehabilitere n elemente n ; 2 3 3 rt 3 1 D 3 O TJ .0 3 re_ 3 3 3 u 0 3 3 O V ! 3 3 ff 3 Rehabilitere n elemente n Rehabilitere n elemente n Ophoge n elemente n Rehabilitere n elemente n ' u D 0 30 re 3 re re 3 o Ophoge n elemente n I 33.59 9 1.578.95 9 a J> o •0 O * J - J >J in Cc Dl j*. LD l\J DO I? 01 0 O Ê DO LD Dl 00 1.756,65 9 LD Ul oo Ul ID LD Ol oi J> s en 0 ai - j J> 0 LD 00 00 UJ LD 01 1D 00 J> 0 oo DO lO L0 -vJ 01 01 LO J> l/i 0 00 00 m 01 ê LD Ol 00 0 2 1.654.56 4 LD & 01 01 LH 00 KJ •si •»» UJ LD cn LD LD S 0 O J> •~J LU £ s 0 1.434.18 2 - J Oi CD co 01 NJ 01 1 733.27 8

ft

LD ffi LD 0 0 0 DO Dl J> O Ï^J - j 10 01 LD O pn Ul M 01 4> Ol 01 b 00 0 1.168.81 1 fO 01 CD o s J> J> CO Si ai 01 >J 3 b LD 00 LD Ol LD 1 1.430.97 6 i J> Ê o O *-Lfl I Ol LD oi J> LD LD O DO LD LO CD Lfl co CO UJ vj LU Ln oo sj u> Oi LD >J LD DO -*j b! 00 C0 - J J> 0 UI ~ J VD Ol O * . ai UJ ro S j> j-» ïö 0 iu LT! m J> 01 0 L/l 00 2 01 LO 0 01 -^J Ln Ol O Ol i 0 LD 01 00 io LD UJ DO 00 00 K Ln LD O UJ KJ ol 1.358.03 9 J> 01 -b- UJ /> KJ L0 CD 1 13.612.996 1 pE e> /> 03 3 E CO - J 01 LD LD W » £ ai o J> o 2 LD Ul 00 LD VD vj O LD CC 01 L0 01 on ï 10 -H CO £ - j ë CC LD LD CO Ê 10 L? 'D O O 0 »j cn b 01 00 co UJ LD L/l 00 j> Ol LD LD Jl LD cn 01 01 - j P DO M VI w 03 LD er M CU J> 00 S LD y LD J> S l/l * J 01 01 0 O •vl * J •0 "01 LO 01 S 0 bo 01 0 01 n S ^1 J> UJ 00 UJ 01 LD * J ID CO O Ol

ft

•JTi E CO J> 00 UJ 00 LD Ul 01 0 KJ Ol O IO b 0 a 0 co co y 01 01 0 00 B O 01 LD LD oi '01 O w 00 s LD Ol 00 O LD W s Lrt 10 01 a KJ pi UJ 01 LD UJ Ol CO O 2 5 JD DO LD Ol 1/1 <D O LD 2 01 KJ VO CO 01 LO 3 •1 01 0 co 0

(30)

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Uw zorgorganisatie geeft heldere, eenduidige informatie over de onvrijwillige zorg die zij biedt zodat cliënten en hun vertegenwoordigers weten wat de

Veterinaire bedrijfsmonitoring wordt daarom hier opgevat als de systematiek die er voor zorgt dat de overheid én het bedrijfsleven (waarover in het vervolg meer) in staat is trends

A) Samenwerking tussen domeinen en op verschillende niveaus De samenwerking moet plaatsvinden tussen zorggroepen (huis- arts, fysiotherapeut, diëtist, cardioloog etc.), maar ook

Financiën: de GGD meedelen dat de kaderbrief begroting 2009 – 2012 van de raad ook als richtlijn geldt voor de begroting van de GGD.. De forse stijging van de concept

Waar liggen mogelijkheden voor de Raad om te sturen. Raad: kaderstelling door vaststelling (wat moet er gebeuren (hoofdlijn) en hoeveel geld is er beschikbaar College: de

 Voorjaar 2016 update geven over BOR aan de raad (ambitieniveau) en jaarlijks verantwoording afleggen middels externe BOR schouw. Gebruik wat meer (ca. 30%), zodat een straat

This paper aims to better understand the complexity of addressing health behaviour of adolescent girls with a low SEP by gaining insights into (i) the perspectives of ado- lescent

Chronic respiratory diseases, such as asthma and COPD, place an enormous burden on society. A better understanding of how early-life exposures may predispose people to develop