1
Andere kijk op de vluchtelingencrisis: een interdisciplinaire aanpak
Samenvatting Nu immigratie het nieuws en de politieke agenda in en buiten Europa domineert, en het aantal vluchtelingen en asielzoekers nog steeds toeneemt, hebben de Global Young Academy, de KNAW en De Jonge Akademie besloten om dit thema te bekijken vanuit interdisciplinair wetenschappelijk perspectief. Ruim twintig jonge wetenschappers uit meer dan tien landen en uiteenlopende vakgebieden ontmoetten elkaar in december 2015 in Amsterdam om de vluchtelingencrisis1 te bespreken. Er was veel aandacht voor integratievraagstukken in Europa, maar de kwestie kwam ook in breder perspectief ter sprake. De deelnemers concludeerden dat integratiemodellen met respect voor diversiteit, democratie en de fundamentele Europese waarden2 zoals menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid, solidariteit en mensenrechten een belangrijke uitdaging voor de EU en haar lidstaten vormen. Er bestaat een duidelijk spanningsveld tussen het enerzijds op ethische en efficiënte wijze opnemen van vluchtelingen, en anderzijds het rekening houden met de belangen van zowel vluchtelingen als inwoners van de opvanglanden. De deelnemers noemden vier aandachtsgebieden waar de internationale wetenschappelijke wereld een zinvolle bijdrage zou kunnen leveren: 1. Inzicht in het probleem: vaststellen op welke gebieden conceptuele theorie, empirisch onderzoek en betere data nodig zijn voor beleid Het is belangrijk om beter inzicht te krijgen in de dynamiek tussen vluchtelingen en de inwoners van de opvanglanden: ‐ erkennen van het concept van culturele waarden binnen gemeenschappen; onderzoeken hoe dit beter kan worden ingezet bij politieke onderhandelingen; ‐ herdefiniëren van de fundamentele Europese waarde ‘solidariteit’, om ons conceptuele en normatieve begrip daarvan te verbeteren, wat uiteindelijk tot beter beleid moet leiden. 2. Praktische maatregelen en interventies: voortbouwen op goede praktijkvoorbeelden ‐ multilaterale beleidsfora (EU, OESO) vragen om opdracht te geven tot een internationaal vergelijkend onderzoek naar arbeidsmarktintegratie om best practices te inventariseren en uit te wisselen; ‐ ontwikkelen van een netwerkprogramma om jonge wetenschappers en anderen binnen de wetenschappelijke wereld in contact te brengen met vluchtelingen met vergelijkbare vaardigheden om hen te helpen passend werk te vinden; ‐ samenwerken met maatschappelijke organisaties om op vertrouwen gebaseerde sociale netwerken op te richten en uit te bouwen, en best practices in een niet‐formele onderwijssetting (zoals community‐based initiatieven) uitwisselen, zodat vluchtelingen weer de regie over hun eigen leven krijgen. 3. Nieuwe insteek van het vluchtelingendebat: objectief informeren van het publiek en beleidsmakers Dit vereist innovatieve samenwerking met invloedrijke mediabureaus om een intelligente mediastrategie te ontwikkelen, zodat traditionele media en social media kunnen worden ingezet om het publiek objectief te informeren, de publieke opinie te beïnvloeden en optimaal beleid te maken. 4. Het probleem bij de wortel aanpakken: zorgen dat mensen niet meer uit hun land hoeven te vluchten De VN is in de beste positie om een op internationale betrokkenheid, afstemming en samenhang gerichte structuur op te zetten om het probleem bij de wortel aan te pakken, namelijk het feit dat natiestaten falen en mensen hun land ontvluchten. Er zouden goede interventies moeten komen, gericht op falende en kwetsbare landen. 1 De term “vluchtelingencrisis” is op zichzelf al een probleem omdat deze term het debat in een bepaalde richting stuurt. 2 Overeenkomstig het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie2 Er is bij deze agenda met name een duidelijke rol weggelegd voor wetenschapsdiplomatie3. Wetenschap/onderzoek is dankzij wetenschappelijke waarden als rationaliteit, transparantie en universaliteit in staat om te helpen culturele spanningen te verminderen en een bijdrage te leveren aan praktische, evidence based oplossingen. Gezien de focus op Europa zijn de aanbevelingen in eerste instantie gericht aan de Europese Commissie. Maar er zijn ook aanbevelingen aan de OESO, de VN en de internationale wetenschappelijke wereld om te helpen de vluchtelingencrisis te beperken en beter beheersbaar te houden in een breder verband. Daarbij wordt erkend dat Europa slechts een stukje van de puzzel is. Horizon 2020 – het grootste onderzoeksprogramma ter wereld – zou kunnen helpen bij de financiering van een aantal van deze aanbevelingen. 3 http://www.aaas.org/sites/default/files/New_Frontiers.pdf
