Sumptuous Memories, Studies in seventeenth-century Dutch tomb sculpture

(1)

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

Scholten, F.

Publication date

2003

Link to publication

Citation for published version (APA):

Scholten, F. (2003). Sumptuous Memories, Studies in seventeenth-century Dutch tomb

sculpture. Waanders.

General rights

It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)

and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open

content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulations

If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please

let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material

inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter

to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You

will be contacted as soon as possible.

(2)

Bibliography y

Vann der Aa 1852-78

A.J.. van d e r Aa, Biographisch woordenboek

derder Nederlanden, 21 vols., H a a r l e m 1852-78

A d h é m a rr 1974

J e a nn A d h é m a r , 'Les t o m b e a u x d e la collectionn G a i g n i è r e s , I n t r o d u c t i o n ' ,

GazetteGazette des Beaux-Arts 116 (1974), vol. 8 4 ,

p p .. 5-10.

Vann Aitzema 1 6 6 9 - 7 2

L.. van A i t z e m a , Saken van Staet en oorlogh,

in,in, ende omtrent de Vereenigde Nederlanden,

66 vols., T h e H a g u e 1 6 6 9 - 7 2

Albachh 1 9 7 0

B.. A l b a c h , ' D e s c h o u w b u r g van Jacob van C a m p e n ' ,, Oud Holland 85 (1970), n o . 2, p p .. 85-109

Alberdingkk Thijm 1863

J.A.. A l b e r d i n g k T h i j m , Constantin Huygens

enen de familie van Dorp, volgends

handschriftelijkehandschriftelijke bronnen van A.D. Schinkel bewerkt,bewerkt, A m s t e r d a m 1863

AJbertii 1 9 6 6

L.B.. Alberti, L'Architettura (De re

aedificatoria),aedificatoria), ed. G i o v a n n i O r l a n d i , 2

vols.,, Milan 1966

Vann A l k e m a d e 1713

C.. van A l k e m a d e . Inleiding tot het

ceremonieelceremonieel en de Plegtigheden der

Begraavenissen,Begraavenissen, en de Wapenkunde, Delft

1713 3

Almaa 1995

R . H .. A l m a , ' D e O m m c l a n d e r adel in d e latee M i d d e l e e u w e n ' , Virtus, Bulletin van de

werkgroepwerkgroep adelsgeschiedenis 2 (1994-95), n o

-2,, p p . 23-33

Vonn Alvensleben 1955

U d oo von A l v e n s l e b e n , Die Liitetsburger

Chronik,Chronik, Geschichte eines Friesischen Hduptlingsgeschlechts,Hduptlingsgeschlechts, s.1. 1955 A n d e r s o nn 1 9 7 9 J.. A n d e r s o n , '"Le roi n e m e u r t j a m a i s " : C h a r l e ss V's o b s e q u i e s in Italy', Studia AlbomotianaAlbomotiana 36 (1979), p p . 3 7 9_ 3 9 9 A n g e n e n d tt 1 9 9 4

A r n o l dd A n g e n e n d t , Heilige und Reliquien,

DieDie Geschichte ihres Kultes vom friihen ChristentumChristentum bis zur Gegenwart, M u n i c h

1 9 9 4 4

A n g l oo 1 9 9 0

Sidneyy A n g l o (ed.), Chivalry in the

Renaissance,Renaissance, W o o d b r i d g e 1 9 9 0

A n o n y m o u s s

A n o n y m o u s .. Beschrijving der graftombe van

WillemWillem I, Prins van Oranje en afbeelding van denden ouden en nieuwen grafkelder in de NieuweNieuwe Kerk le Delft. T h e H a g u e s.a.

A n o n y m o u ss 1 6 2 0

A n o n y m o u s ,, Dat tweede deel ofte vervolgh

vanvan de Chronijcke van Hollant, Seelant

D o r d r e c h tt 1 6 2 0

A n o n y m o u ss 1621

A n o n y m o u s ,, Beschrijvinghe ende warachtich

VerhaelVerhael vande ordre ende heerlicke maniere diedie gehouden is binnen de Stadt Delft op den 24.24. Mey 1621 op de begraeffenisse vande DoorluchtigheDoorluchtighe Hoochgeboren Vrouwe, VrouweVrouwe Lowijse de Coligny, Vrouwe van lamets,lamets, e[c. Weduwe van wijlen den mede DoorluchtigenDoorluchtigen Hoochgeboren Heere Willem, PrincePrince van Orangien, elc.Mitsgaders cort VerhaelVerhael van haer afcomste ende leven, Leiden

16211 (ex. Royal Library, T h e H a g u e , i n v . n o . 3228) )

A n o n y m o u ss 1627

A n o n y m o u s ,, Memoriael van den so. doodt

endeende heerlicke begraeffenisse van Syne Pr. ExellentieExellentie Mauritius hoogh lojjelicker gedachtenisse,gedachtenisse, s.1. 1627

Anonymouss 1720

A n o n y m o u s ,, Description du Pays-Bas.

contenantcontenant toutes les Villes des dix-sept provinces,provinces, Paris 1720

Anonymouss 1736

Eduardd van Biema, 'Een reis d o o r H o l l a n d inn 1736, Oud Holland 28 (1910), p p . 77-92

A n o n y m o u ss 1743

TheThe present state of Holland, or a description ofof the United provinces, London 1743

Anonymouss 1743a

HistoireHistoire generale des Pais-Bas, contenant la descriptiondescription des XV11 provinces. Edition nouvelle,nouvelle, Brussels 1743

Anonymouss 1752

A n o n y m o u s ,, 'Over h e t o p r e g t e n van pragtigee T o m b e s en g e d e n k t e k e n e n in de kerken',, De Nederlandsche Spectator 4 {1752),, no. 101, pp. 186-191

Anonymouss 1754

AA new travellers companion through de Netherlands,Netherlands, T h e H a g u e 1754

Anonymouss 1770

A n o n y m o u s ,, journal d'un voyage en

HollandsHollands en may 1770, m a n u s c r i p t ,

Bibliothèquee M u n i c i p a l e Versailles (inv.no.. Ms P 17)

Anonymouss 1821

A n o n y m o u s ,, Beschrijving der graftombe of

hethet mausoleum van Graaf Engelbrecht van NassauNassau in de Groote Kerk te Breda, Breda

1821 1

Archambaultt 1967

P.. Archambault, ' T h e analogy of t h e "body"" in R e n a i s s a n c e political literature',

BibliothèqueBibliothèque d'humanisme el Renaissance 2 9

(1967),, pp. 21-53

ArchitecturaArchitectura Moderna 1631

Salomonn de Bray (ed.). Architectura

ModernaModerna ofte Bouwinge van onsen tyt bestaendebestaende in verscheyde soorten van gebouwen zoozoo gemene als bysondere, als Kercken,

Toornen,Toornen, Raedhuyse, Poorten, huyse, Graven, enen dergelyke gestichten, staende soo binnen desedese stat Amsleldam als elders alk Gedaen by-denden zeer-vermaerden en vernuften mr. HendrickHendrick de Keyser Beelthouwer en BouwmeesterBouwmeester der stat Amsterdam en in weesenweesen gebracht by den zeer ervaren Cornells DanckertsDanckerts mr. Metselaer en Bouwmeester der voors.voors. stadt, A m s t e r d a m 1631

Ariess 1977

Philippee Aries, L'homme devant la mart, Pariss 1977

Ariess 1985

Philippee Aries, Images of man and death, Cambridgee ( M a s s . [ / L o n d o n T985 Ariess 1987

Philippee Ariès, Het uur van onze dood,

duizendduizend jaar sterven, begraven, rouwen en gedenken,gedenken, A m s t e r d a m / B r u s s e l s 1987

Averyy 1971

C h a r l e ss Avery, ' F r a n c o i s Dieussart in the U n i t e dd Provinces a n d t h e A m b a s s a d o r of Q u e e nn Christina', Bulletin van het

RijksmuseumRijksmuseum 19 (1971), n o . 4, p p . 143-164

Averyy 1973

C . H . F .. Avery, ' H e n d r i c k d e Keyser as a sculptorr of s m a l l b r o n z e s , his O r p h e u s a n dd Cerberus identified', Bulletin van het

RijksmuseumRijksmuseum 21 (1973), n o , 1, p p . 3-24

Averyy 1981a

C h a r l e ss Avery, 'Francois D i e u s s a r t (c. 1600-61),, Portrait Sculptor to t h e c o u r t s of N o r t h e r nn E u r o p e , in: Studies in European

Sculpture,Sculpture, London 1981, p p . 205-235

Averyy 1981b

C h a r l e ss Avery, ' H u b e r t le S u e u r ' s portraits off King C h a r l e s I in b r o n z e , at S t o u r h e a d , Ickworthh a n d e l s e w h e r e ' , in: Studies in

EuropeanEuropean Sculpture, London 1981, p p .

189-2 0 4 4 Averyy 1982 C h a r l e ss Avery, ' H u b e r t le S u e u r , t h e " u n w o r t h yy Praxiteles" of k i n g C h a r l e s 1', WalpoleWalpole Society 4 8 (1980-82), p p . r 3 5 f f. Axel-Nilssonn 1950 G ö r a nn Axel-Nilsson, Dekorativ

stenhuggarkonst,stenhuggarkonst, i yngre Vasastil, S t o c k h o l m

1950 0

Bachrach/Collmerr 1 9 8 2

A . G . H .. Bachrach & R.G. C o l l m e r (eds.),

LodewijckLodewijck Huygens, The English journal

2651-1652,, Leiden 1982

Bakerr 1953

L.M.. Baker, The letters of Elizabeth, Queen

ofof Bohemia, London 1953

Bakerr 1 9 8 6

Malcolmm Baker, 'Roubiliac's m o d e l s a n d 18thh century English s c u l p t o r s ' w o r k i n g practices',, in: Peter Volk (ed.), Entwurfund

AusfuhrungAusfuhrung in der europdischen

Barockplastik.Barockplastik. Beitrage zum internationalen KolloquiumKolloquium des Bayerischen

NationalmuseumsNationalmuseums und des Zentralinstituts fürfür Kunstgeschichte Miinchen, M u n i c h

1 9 8 6 ,, p p . 58-83

Bakerr 2 0 0 0

Malcolmm Baker, Figured in marble, the

makingmaking and viewing of eighteenth-century sculpture,sculpture, London 2 0 0 0

Barnettt 1987

D e n ee Barnett, The art of gesture: the

practicespractices and principles of 18th century acting,acting, H e i d e l b e r g 1987

Bartsch-Moldenn 1993

Reginaa Bartsch-Molden, Artws Quellinus'

GrabmalGrabmal Sparr, Der Einfluss der Niederlande aujauj das Grabmal in Norddeutschland

zwischenzwischen 1650 und 1725, Frankfurt a m

Mainn 1993

Baudryy era/. 1978

M a r i e - T h é r è s ee Baudry el al., La Sculpture,

methodemethode et vocabulaire, Paris 1978

B a u m l / B a u m ll 1975

B.J.. B a u m l & F . H . B a u m l , A dictionary of

gestures,gestures, M e t u c h e n (N.J.) 1975

Dee Beaufort 1931

Renee Francois Paul d e Beaufort, Het

mausoleummausoleum der Oranje's le Delft, Delft 1931

Beckerr 1986

Jochenn Becker, " E e n t r o p h e u m zeer groot?",, Z u M a r c u s G h e e r a e r t s Portrat von W i l l e mm van Oranje als St. G e o r g ' , Bulletin

vanvan het Rijksmuseum 34 (1986), n o . 1, pp.

3 3 6 6

Beckerr 1993

Jochenn Becker, Hendrick de Keyser,

standbeeldstandbeeld van Desiderius Erasmus in Rotterdam,Rotterdam, B l o e m e n d a a l 1993

Beckerr 1 9 9 9

J.. Becker, ' B r e d e r o d e s H a a g s huwelijksfeest,, v o o r n a a m vertoon', in: A.J.M.. K o e n h e i n el al. (eds.), Johan Wolfert

vanvan Brederode 1599-1655, een Hollands edelmanedelman tussen Nassau en Oranje, Z u t p h e n

(3)

Beerstahll 1974

Nilss Fredrik Beerstahl, 'Skara Domkyrka Soopskaa gravmonumentet', Vdstergötlands

FornminnesforeningsFornminnesforenings Tidskrift 6 (1973-74),

no.. 9, pp. 197-210

Beetss 1838

Nicolaass Beets ('Hildebrand'), 'Begraven',

DeDe Gids 1838, pp. 89-97

Bellorii 1976

Giovann Pietro Bellori, Ie Vite de'Pittori,

ScultoriScultori e ArchiteUi Modemi, ed. E. Borea,

Turinn 1976

Belonjee 1942

J.Belonje,, Steenen charters (oude

grafsteenen),grafsteenen), Amsterdam 1942

Berendsenn 1961

O.. Berendsen, The Italian sixteenth and

seventeenthseventeenth Century Catafalques, New York

1961 1

Vann Beresteyn 1936

E.A.. van Beresteyn, Grafmonumenten en

grafzerkengrafzerken in het koor der Nieuwe Kerk te Delft,Delft, Delft 1936

Vann den Berg 1983

Hermaa M. van den Berg, Noordelijk

Oostergo,Oostergo, De Dongeradelen (De monumenten vanvan geschiedenis en kunst, De provincie

FrieslandFriesland (vol. 2), The Hague 1983

Bergsmaa 1998

W.. Bergsma, 'Willem Lodewijk en het Leeuwarderr hofleven', it beaken, Tydskrift

fanfan de Fryske Akademy 60 (1998), nos. 3-4

Bergströmm 1952

Ingvarr Bergström, 'Stenhuggere pa Gustav Adolfss och Kristinas tid, med nagra uppgifterr om Aris Claeszon', Konsthistorisk

TidskriftTidskrift 21 (1952), pp. 28-33.

Bialostockii 1973

Jann Bialostocki, 'The door of death, survivall of a classical motif in sepulchral art',, Jahrbuch der Hamburger

KunstsammlungenKunstsammlungen 18 (1973), pp. 7-32

Bieberr 1977

M.. Bieber, Ancient copies. Contributions to

thethe history of Greek and Roman art, New

Yorkk 1977

Bientjess 1967

)uliaa Bientjes, Holland und der Hollander

imim Urteil Deutscher Reisender (1400-1800),

Groningenn 1967

Bijleveldd 1935

W.J.C.. Bijleveld, 'Het geslacht von Innhausenn und Knyphausen in de Nederlandenn 1645-1884', Groningsche

VolksalmanakVolksalmanak 1935, pp. 132-158

Bindman/Bakerr 1995

Davidd Bindman & Malcolm Baker,

RoubiliacRoubiliac and the eighteenth-century monument,monument, sculpture as theatre, New

Haven/Londonn 1995

Binskii 1996

Paull Binski, Medieval death, ritual and

representation,representation, London 1996

Bizott 1690

P.. Bizot, Medallische Historie der republyk

vanvan Holland [...], s.1. 1690 (French edition,

withoutt appendix: Paris 1688)

Dee Blainville 1743

Monsieurr de Blainville, Travels through

Holland,Holland, Germany, Switzerland and other partsparts of Europe but especially Italy, London

1743 3

Vann Bleyswijck 1667

Dirckk van Bleyswijck, Beschryvinge der

StadtStadt Delft [...}, Delft 1667

Blokk 1928

P.J.. Blok, Michiel Adriaanszoon de Ruyter, Thee Hague 1928

Denn Boer 1976

Pirnn den Boer, 'Naar een geschiedenis van dee dood, mogelijkheden tot onderzoek naarr de houding ten opzichte van de dode enn de dood ten tijde van de Republiek',

TijdschriftTijdschrift voor Geschiedenis 89 (1976), no.

1,, p p . 161-201

Boereee 1943

T.A.. Boeree, De kroniek van het geslacht

BackxBackx (Bax, Bacx, Bakx en Baks): een episodeepisode uit den strijd tegen Spanje,

Wageningenn 1943

Boitett 1729

Reinierr Boitet, Beschryving der stadt Delft [...],, Delft 1729

Bokk 1996

M.J.. Bok, 'Laying claims to nobility in the Dutchh Republic: epitaphs, true and false',

SimiolusSimiolus 24 (1996), nos. 2-3, pp. 107-124

Booij/Vann Ham 1993

Keess Booij & Willem van Ham,

GrafmonumentenGrafmonumenten in de Grote cfSint-GertrudiskerkGertrudiskerk te Bergen op Zoom, Bergen op

Zoomm 1993

Borsookk 1970

E.. Borsook. 'Art and Politics at the medici Court,, IV: Funeral decor for Henry IV of France',, Mitteilungen des Kunsthistorischen

InstitutsInstituts in Florenz, 14 (1969-70), pp.

201-34 4

Borsookk 1982

Evee Borsook, 'L'"Hakwood" d'Uccello et la Viee de Fabius Maximus de Plutarque',

RevueRevue de ('art 55 (1982), pp. 44-51

Borst/Dee Groot ef al. 1997

P.. Borst, A. de Groot et ai, Graven en

begravenbegraven in de Dom van Utrecht, Bunnik

1997 7

Vann den Bosch 1676

V.D.B.. [= Lambert van den Boschj, Leven

enen daden van de doorluchtigste zeehelden,

Amsterdamm 1676

Joh.. van den Bosch, De heeren Stadhouders

vanvan Vriesland enz., mitsgaders Nauwkeurige KorteKorte Beschrijvinge van de Vorstelijke GrafkelderGrafkelder en Sepulture te Leeuwarden,

Leeuwardenn 1770

R.P.. van den Bosch, Neerlands verleden uit

steensteen en beeld, gedenkteekenen en

grafgestichtengrafgestichten uit den vroegeren en lateren tijd,tijd, Schiedam 1901

Botss 1978

H.. Bots, 'Het kabinet Smetius, een

illusteree Nijmeegse bezienswaardigheid, ookk tijdens het vredescongres', Numaga 25 (1978),, pp. 170-184

Bottineauu 1968

Y.. Bottineau, 'Architecture éphémère et baroquee espagnol', Gazette des Beaux-Arts, Aprill 1968, pp. 214-230

Boudon1999 9

Marionn Boudon, 'La Sainte Suzanne de Francoiss du Quesnoy et Ie programme sculptéé de Sainte-Marie de Lorette a Rome',, Sloria dell'arte 96 (1999), pp.

122-152 2

Bowerss 1983

Johnn M. Bowers, '"I am marble-constant": Cleopatra'ss monumental end', Huntington

LibraryLibrary Quarterly 46 (1983), pp. 283-297

Boxhorniuss 1638

Marcuss Zuerius Boxhornius, Monumenta

illustriumillustrium virorum et elogia, Amsterdam

1638 8

Marcuss Zuerius Boxhornius, Bedieninge

vanvan de afgodinne Nehalennia, Leiden 1647.

Marcuss Zuerius Boxhornius, Monumenta

illustriumillustrium et elogia, Utrecht 1671

Brederodee 1622

G.A.. Brederode, Boertigh, amoureus, en

aendachtighaendachtigh groot lied-boeck, Amsterdam

1622 2

Brediuss 1889

A.. Bredius, 'De schildersfamilie Moninckx',, Oud Holland, 3 (1889), pp. 274-275 5

Brediuss 1915-22

A.. Bredius, Kiinstler-Inventare, Urkunden

zurzur Geschichte der hollandischen Kunst des XVlten,XVlten, XVIhen und XVHIten Jahrhunderts,

77 vols., The Hague 1915-22

Breugelmanss 1978

R.. Breugelmans, 'Enige bibliografische

notitiess naar aanleiding van Jan Jansz. Starterss Lyckklacht over Wilhelm Ludwich, 1620',, Tijdschrift voor Nederlandse Taal en

LetterkundeLetterkunde 24 (1978). pp. 165-175

Brinkhofff 1955

J.M.G.M.. Brinkhoff, 'Het album amicorumm van Johannes Smetius Jr.',

NumagaNumaga 2 (1955), pp. 68-82

Brookss 1999

Jeanicee Brooks, 'Catherine de Medicis, nouvellee Artemise: women's laments and thee virtue of grief, Early Music August 1999,, pp. 419-435

LeBrooyy 1972

P.J.. LeBrooy, Michelangelo models formerly

inin the Paul von Praun collection, Vancouver

1972 2

Brouwnn 1682

Edwardd Brouwn, Naukeurige en

gedenkwaardigegedenkwaardige reysen, Amsterdam 1682

Brownn 1961

Alisonn M. Brown, 'The humanist portrait off Cosimo de'Medici, pater patriae',

journaljournal of the Warburg and Courtauld InstitutesInstitutes 24 (1961), pp. 186-221

Bruhns1923 3

Leoo Bruhns, Würzbuger Bildhauer der

renaissancerenaissance und des Werdenden Barock,

1540-1650,, Munich 1923

Bruhnss 1940

Leoo Bruhns, 'Das Motiv der ewigen Anbetungg in der römischen Grabplastik dess 16., 17. und 18. Jahrhunderts',

RömischesRömisches jahrbuch fur Kunstgeschichte 4

(1940),, pp. 255-426

Bruijnn 1998

J.R.. Bruijn, Varend verleden. De Nederlandse

oorlogsvlootoorlogsvloot in de tyde en de 18de eeuw, s.1.

1998 8

Brunstingg 1989

H.. Brunsting, Johannes Smetius als

provinciaal-Romeinsprovinciaal-Romeins archeoloog, Museumstukken,Museumstukken, Nijmegen 1989

Bruntt 1993

A.J.. Brunt (ed.), Inventaris van het

HuisarchiefHuisarchief Twickel 1133-1975, 7 vols.,

Zwolle/Deldenn 1993

Bruynn 1991

J.. Bruyn, 'Over het 16de en i7de-eeuwse

portrett in de Nederlanden als memento mori',, Oud Holland 105 (1991), no. 4, pp. 244-261 1

(4)

Bucheliuss 1940

J.W.C,, van Campen (ed.), Notae

QuotidianaeQuotidianae van Aemout van Buchell, WerkenWerken uitgegeven door het Historisch Genootschap,Genootschap, 3rd series, no. 70, Utrecht

1940 0

Vann Bueren 1999

Truuss van Bueren, Leven na de dood,

gedenkengedenken in de late Middeleeuwen, Turnhout

1999 9

Butterfïeldd 1994

Andreww Butterfïeld, 'Social structure and thee typology of funerary monuments in earlyy renaissance Florence', Res,

AnthropologyAnthropology and aesthetics 26 (autumn

1994),, pp. 47-68

Butterfieidd 1995

Andreww Butterfïeld, 'The funerary monumentt of Cosimo de'Medici, Pater

Patriae',Patriae', in: Francis Ames-Lewis (ed.), The earlyearly Medici and their artists, London 1995,

pp.. 153-168

Canneman/Vann der Klooster 1967 E.A.. Canneman & L.J. van der Klooster, De

geschiedenisgeschiedenis van het kasteel Duivenvoorde en zijnzijn bewoners, The Hague 1967

Capperss 1987

W.. Cappers, 'Op zoek naar zekerheid omtrentt de dood, Totstandkoming en uitvoeringg van de Begrafeniswet van 1869 inn Nederland', Croniek 99 (1987), pp. 98-109 9

Catss 1843-54

Jacobb Cats, Dichtwerken, 8 vols., Deventer 1843-54 4

Cat.. Amsterdam 1952

Cat.. Amsterdam (Rijksmuseum),

CatalogusCatalogus van Goud en Zilverwerken,

Amsterdamm 1952

Exhib.. cat. Amsterdam 1957

Exhib.. cat. Amsterdam (Rijksmuseum),

MichielMichiel de Ruyter, Amsterdam 1957

Cat.. Amsterdam (Rijksmuseum), All the

paintingspaintings of the Rijksmuseum in Amsterdam,

Amsterdam/Maarssenn 1976

HetHet vaderlandsch gevoel, vergeten

negentiende-eeuwsenegentiende-eeuwse schilderijen over onze geschiedenis,geschiedenis, Amsterdam 1978

DawnDawn oj the Golden age, Northern NetherlandishNetherlandish art 1580-1620,

Amsterdam/Zwollee 1993

Cat.. Amsterdam (Rijksmuseum),

OrnamentprentenOrnamentprenten in het Rijksprentenkabinet I,I, 15de en 16de eeuw, Amsterdam/The

Haguee 1988

Cat.. Antwerp 2000a

Cat.. Antwerp (Koninklijk Museum voor Schonee Kunsten), Terracotta's uit de 17de en

18de18de eeuw, De verzameling Van Herck,

Antwerpp 2000

Cat.. Antwerp 2000b

Cat.. Antwerp (Koninklijk Museum voor Schonee Kunsten), Tekeningen uit de ïyde en

18de18de eeuw, De verzameling Van Herck,

Antwerpp 2000

Exhib.. cat Brussels 1977

Exhib.. cat. Brussels (Museum voor Oude Kunst),, De beeldhouwkunst in de eeuw van

RubensRubens in de Zuidelijke Nederlanden en het prinsbisdomprinsbisdom Luik, Brussels 1977

Exhib.. cat. Copenhagen 1988

Exhib.. cat. Copenhagen, Christian IV and

Europe,Europe, Copenhagen 1988

Exhib.. cat. The Hague 1979

Exhib.. cat. The Hague (Mauritshuis), Zo

wijdwijd de wereld strekt, The Hague 1979

Exhib.. cat. The Hague

(Museon)/Apeldoornn (Paleis het Loo),

Constanter,Constanter, leven en werk van Constantijn HuygensHuygens 3596-1687, Zwolle 1987

Exhib.. cat. The Hague (Mauritshuis), Vorstelijkk verzameld: de kunstcollectie van

FrederikFrederik Hendrik en Amalia, Zwolle 1997

Exhib.. cat. Dijon 1971

Exhib.. cat. Dijon (Musée des Beaux-Arts),

LesLes pleurants dans l'art du Moyen Age en Europe,Europe, Dijon 1971

Exhib.. cat. Essen/Vienna 1988

Exhib.. cat. Essen (Villa Hügel)/Vienna (Kunsthistorischess Museum), Prag um

1600,1600, Kunst und Kultur am Hofe Kaiser RudolfRudolf IL, 2 vols., Freren 1988

Exhib.. cat. Lemgo 2002

Exhib.. cat. Lemgo (Weserrenaissance-Museumm Schloss Brake), Hans Vredeman

dede Vries und die Renaissance im Norden,

Munichh 2002

Exhib.. cat. Mons 1985

Exhib.. cat. Mons (Collegiale Sainte-Waudru),, Jacques Du Broeucq, sculpteur et

architectedearchitectede la Renaissance, Mons 1985

Exhib.. cat. Oxford 1985

Exhib.. cat. Oxford (Ashmolean Museum),

ThomasThomas Howard, Earl of Arundel, Oxford

1985 5

Exhib.. cat. Rotterdam 1991

Exhib.. cat. Rotterdam {Museum Boymans Vann Beuningen), Perspectives Saenredam

enen de architectuurschilders van de 17e eeuw,

Rotterdamm 1991

Exhib.. cat. Rotterdam 1999

Exhib.. cat. Rotterdam (Museum Boymans Vann Beuningen), Hollands Classicisme in de

zeventiende-eeuwsezeventiende-eeuwse schilderkunst, Rotterdam

1999 9

Chaless de Beaulieu 2000

Anjaa Chales de Beaulieu, Reisende in den

Niederlanden,Niederlanden, Das Bild eines Nachbam zwischenzwischen 1648 und J795, Frankfurt am

Mainn 2000

Chandlerr 1763

Richardd Chandler, Marmora Oxoniensia, Oxfordd 1763

Chaneyy 1996

Edwardd Chaney, 'Thomas Howard, 14th Earll of Arundel by Francois Dieussart',

Apollo,Apollo, August 1996, pp. 49-50

Chippss Smith 1994

Jeffreyy Chipps Smith, German sculpture of

thethe Later Renaissance c. 1520 - IJSO, Art in anan Age of uncertainty, Princeton 1994

Christensenn 1972

Carll C. Christensen, 'The significance of thee epitaph monument in early Lutheran ecclesiasticall art (c. 1540-1600): some sociall and iconographical considerations', in:: Lawrence P. Buck, Jonathan W. Zophy (eds.),, The social history of the Reformation, Columbuss (Ohio) 1972, pp. 297-314

Christynn 1674

J.-B.. Christyn, Les tombeaux des hommes

illustres,illustres, qui ont paru au Conseil Privé du RoyRoy Catholique au Pays-Bas depuis son institutioninstitution de Van 1517 jusques aujourd'huy,

Amsterdamm 1674 (ed. princ. Liège 1613)

Christynn 1697

J.-B.. Christyn, Les délices des Pais Bas, Brusselss 1697

Coppens1989 9

Chriss Coppens, 'Eindpunt of erepoort: de doodd in het licht van een zeventiende-eeuwsee prentencyclus', De zeventiende eeuw 55 (1989), no. 1, pp. 44-59

Corbett 1950

Augustt Corbet, Pieter Coecke van Aelst, Antwerpp 1950

Daa Costa 1876

Isaacc da Costa, Kompleete dichtwerken, J.P. Hasebroekk ed., The Hague 1876

Cox/St.. John Hope 1881

J.C.. Cox & W.H. St. John Hope, The

chronicleschronicles [...J of All Saints, Derby, Derby

1881 1

Curll 1993

Jamess Curl, A celebration of death, London

Curtiuss 1973

Ernstt Robert Curtius, European literature

andand the Latin Middle Ages, Princeton 1973

Vann Dael 1990

Peterr van Dael, 'Graftekens in Nederlandsee kerken', in: Albert van der Zeijdenn (ed.), Balans en perspectief van de

NederlandseNederlandse cultuurgeschiedenis. De cultuurgeschiedeniscultuurgeschiedenis van de dood,

Amsterdam/Atlantaa 1990, pp. 5-32

Dahlgrenn 1923

E.. Dahlgren, Louis de Geer (1587-1652).

HansHans live och verk, 2 vols., Uppsala 1923

Dapperr 1663

Olfertt Dapper, Historische beschryving der

StadtStadt Amsterdam [...], Amsterdam 1663

Denucé1942 2

J.. Denucé, 'Filips IV, koning van Spanje,

enn zijn cenotaphium te Antwerpen, in 16655 door Erasmus Quellien',

MededeelingenMededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche AcademieAcademie voor Wetenschappen, Letteren en SchooneSchoone Kunsten, van België, Antwerp 1942

Vann Deursen er al. 1987

A.Th.. van Deursen, É.K. Grootes and P.E.L.. Verkuyl (eds.). Veelzijdigheid als

levensvorm.levensvorm. Facetten van Constantijn Huygens'Huygens' leven en werk, Deventer 1987

S.S.. Dickey, '"Met een wenende ziel ...

dochh droge ogen": women holding handkerchiefss in seventeenth-century Dutchh portraits', Nederlands Kunsthistorisch

jaarboekjaarboek 46 (1995), pp. 332-367

Vann Dillen 1929-74

J.G.. van Dillen, Bronnen tot de geschiedenis

vanvan het bedrijfsleven en het gildewezen van Amsterdam,Amsterdam, 3 vols., The Hague 1929-74

Dinzingerr 1989

Gertraudd Dinzinger, 'Hans Pötzlinger (c. 1535-1603),, ein Regensburger Bildhauer', in:: 1250 jahre Kunst und Kultur im Bislum

Regensburg,Regensburg, Berichte und Forschungen,

Munich/Zürichh 1989, pp. 335-350

Dirksee 1998

Paull Dirkse, "En ging gerust te bed, om vrolijckk op te staen in 't ander leven", Doodsportrettenn van Noord-Nederlandse katholiekee geestelijken (1625-1750)', in: B.C.. Sliggers (ed.), Naar het lijk, Het

NederlandseNederlandse doodsportret 1500-heden,

Zutphenn 1998, pp. 116-148

Dodtt van Flensburg 1838-48

J.J.. Dodt van Flensburg, Archief voor

(5)

inzonderheidinzonderheid van Utrecht, 7 vols., Utrecht

1838-48 8

Dombrowskii 2001

Damiann Dombrowski, 'Die Grablege der sachsischess Kurfürsten zu Freiberg: Ideellee Dimensionen eines internationalen Monuments',, Zeitschrift fur KunstgeschichU 644 {2001), no. 2, pp. 234-272

Dohrnn 1979

Tobiass Dohrn, 'Altes und Neues über die Ephesischenn Amazonen', Jahrbuch des

DeutschenDeutschen Archaologischen Instituts, 94

(1979),, pp. 112-126

Vann Dolder-de Wit 1990

H.. van Dolder-de Wit, De St.-Janskerk te

Gouda,Gouda, Mensen en monumenten in een oude stadskerk,stadskerk, Gouda 1990

Dreess 1998

Marijkee Meijer Drees, 'Op reis met Jacob Cats,, beeldvorming over vreemdelingen in hett zeventiende-eeuwse Holland', in: Haraldd Hendrix & Ton Hoenselaars (eds.),

VreemdVreemd volk, beeldvorming over buitenlanders inin de vroegmoderne tijd, Utrecht renaissance studiesstudies 4, Amsterdam 1998, pp. 77-92

Dubbe/Vann Molle 1971

B.. Dubbe & F. van Molle, 'De

Amsterdamsee geelgieter Hans Rogiers van Harelbekee (+ 1638)', Nederlands

KunsthistorischKunsthistorisch Jaarboek 22 (1971), pp.

21-40 0

Duffy1992 2

Eamonn Duffy, The stripping of the altars,

traditionaltraditional religion in England c. 1400 - c.

1500,, New Haven/London 1992

Dumass 1991

Charless Dumas, Haagse stadsgezichten

1550-1800,1550-1800, Topografische schilderijen van ket HaagsHaags Historisch Museum, Zwolle 1991

Durian-Resss 1974

Saskiaa Durian-Ress, 'Das barocke Grabmal inn den südlichen Niederlanden, Studiën zurr Ikonographie und Typologie', Aachener

KunstblatterKunstblatter 45 {1974), pp- 235-330

Vann Eeghen 1965

I.H.. van Eeghen, De Amsterdamse

BoekhandelBoekhandel 16S0-1725, vol. 3, Amsterdam

1965 5

Vann Eeghen 1968

I.H.. van Eeghen, 'Hendrick de Keyser, Henrickk de Caesar of Henrick de Caisar',

MaandbladMaandblad Amstelodamum 1968, p. 20.

Eekhoutt 1994

L.. Eekhout, 'De danszaal van de borg Nienoord',, Stad en Lande,

Cultuur-historischhistorisch tijdschrift voor Groningen 3 (1994),

no.. 4, pp. 14-18

Ekkartt 1979

R.E.O.. Ekkart, 'Het grafmonument van Scaliger',, Leids Jaarboekje 1979, pp. 81-96

Eliass 1903-0;

Johann E. Elias, De vroedschap van

Amsterdam,Amsterdam, 2 vols., Haarlem 1903-05

Ellenius s

Allann Ellenius, De Arte Pingendi, Latin art

literatureliterature in seventeenth-century Sweden and itsits international background,

Uppsala/Stockholmm s.a.

Elleniuss 1996

Allann Ellenius, 'The rhetoric of virtue, a notee on the function of seventeenth-centuryy sepulchral imagery', in: Victoria vonn Flemming & Sebastian Schütze (eds),

ArsArs naturam adiuvans, Festschrift fur MatthiasMatthias Winner, Mainz am Rhein 1996,

pp.. 514-523

Emmiuss 1994

Ubboo Emmius, Willem Lodewijk, graaf van

NassauNassau (1560-1620), Stadhouder van Friesland,Friesland, Groningen en Drenthe, trans. P.

Schoonbeeg,, Hilversum 1994 (ed. princ. Groningenn 1621)

Engelss 1997

Marie-Christinee Engels, Merchants,

interlopers,interlopers, seamen and corsairs, The 'Flemish''Flemish' community in Livomo and Genoa

(1615-1635),, Hilversum 1997

Erasmuss 1607

D.D. Erasmus, De kersten weduwe, Amsterdamm 1607

Esdailee 1946

Katharinee A. Esdaile, English church

monumentsmonuments 1510 to 1840, London 1946

Ewingg 1978

Elizabethh Ewing, Dress and Undress, a

historyhistory of women's underwear, London 1978

Ex/Scholtenn 2001

Nicolee Ex & Frits Scholten, De prins en De

Keyser,Keyser, restauratie en geschiedenis van het grafmonumentgrafmonument voor Willem van Oranje,

Bussumm 2001

Fahrenfort/Vann de Graft 1957

J.J.. Fahrenfort & C.C. van de Graft,

DodenbezorgingDodenbezorging en cultuur, 2 vols.,

Amsterdamm 1957

Fasseurr 2001

Ceess Fasseur, Wilhelmina, krijgshaftig in

eeneen vormeloze jas, s.1. 2001

Feenstraa 1981

H.. Feenstra, De bloeitijd en het verval van de

OmmelanderOmmelander adel (1600-1800), Groningen

1981 1

Feenstraa 1995

H.. Feenstra, 'De koperen grafkistjes van Midwolde:: tekst en uitleg', Groninger

kerkenkerken 12 (1995), no. 3, pp. 103-107

Feithh 1866

H.O.. Feith, 'Graftombe te Midwolde',

BijdragenBijdragen tot de geschiedenis en

oudheidkunde,oudheidkunde, inzonderheid van de provincie GroningenGroningen 3 (1866), pp. 271-278

Filedtt Kok 1996

J.P.. Filedt Kok, 'Artists portrayed by their friends:: Goltzius and his circle', Simiolus 244 (1996), no. 2/3, pp. 59-79

Fletcherr 1996

Jenniferr Fletcher, 'The Arundels in the Veneto',, Apollo, August 1996, pp. 63-69

Fock1979 9

C.W.. Fock, 'The princes of Orange as patronss of art in the seventeenth century', Apollo,, December 1979, pp. 466-475

Dee la Fontaine Verwey 1969

H.. de la Fontaine Verwey, 'De zaken van Daniell Nijs', Maandblad Amstelodamum 56 (1969),, pp. 79-82

Forsterr 1893

Albertt Leitzmann (ed.}, Briefe und

TagebücherTagebücher Georg Forsters von seiner Reise amam Niederrhein, in England und Frankreich imim Friihjahr 1790, Halle a. S 1893

Franitss 1993

Waynee E. Franits, Paragons of virtue,

womenwomen and domesticity in seventeenth-centurycentury Dutch art, Cambridge (Mass.) 1993

Frank-Vann Westrienen 1983

Annaa Frank-van Westrienen, De Groote

Tour,Tour, tekening van de educatiereis der

NederlandersNederlanders in de ijde eeuw, Amsterdam

1983 3

Frankee 1985

Hermann Franke, De dood in het leven van

alledag,alledag, rouwadvertenties en openbare

strafvoltrekkingenstrafvoltrekkingen in Nederland, The Hague

1985 5

Fransolett 1942

Mariettee Fransolet, Frangois du Quesnoy,

sculpteurd'Urbainsculpteurd'Urbain VIII 1597-1643, Brussels

1942 2

Freartt de Chantelou 1972

Paull Freart de Chantelou, Journal du

voyagevoyage du cavalier Bemin en France, New

Yorkk 1972

Freedbergg 1986

Davidd Freedberg, 'Art and iconoclasm, 1525-1580,, the case of the Northern Netherlands,, in: Exhib. cat. Amsterdam 1986,, pp. 69-84

Fremantlee 1959

Katharinee Fremantle, The baroque town hall

ofof Amsterdam, Utrecht 1959

Friedmann 1987

Terryy Friedman, 'Nost at Bothwell',

Church-Monuments,Monuments, Journal of the Church MonumentsMonuments Society 2 (1987), pp. 22-31

Friiss 1890-1901

F.R.. Friis, Bidrag til Dansk Kunsthistorie, Copenhagenn 1890-1901

Gabrielss 1930

Julianee Gabriels, Artus Quellien, de Oude,

"kunstryck"kunstryck belthouwer", Antwerp 1930

Gallandd 1890

G.. Galland, Geschichte der Hollandischen

BaukunstBaukunst und Bildnerei im Zeitalter der Renaissance,Renaissance, der nationalen Blüte und des Klassicismus,Klassicismus, Frankfurt am Main 1890

Gardnerr 1992

Juliann Gardner, The tomb and the tiara,

curialcurial tomb sculpture in Rome and Avignon inin t/te later Middle Ages, Oxford 1992

Vann Gelder 1949

J.. van Gelder, 'De opdrachten van de

Oranje'ss aan Thomas Willeboirts Bosschaertt en Gonzales Coques', Oud

HollandHolland 64 (1949), pp. 4:"56

J.G.. van Gelder, 'Jan de Bisschop's drawingss after antique sculpture', Latin

AmericanAmerican Art, and the Baroque period in Europe,Europe, Studies in Western Art (Acts of the 20th20th International Congress of the History of Art),Art), vol. 3, Princeton 1963, pp. 51-58

J.G.. van Gelder, 'Jan de Bisschop 1628-1671',, Oud Holland 86 (1971), pp. 201-259

Vann Gelder/Jost 1985

Jann G. van Gelder & Ingrid Jost, jan de

BisschopBisschop and his hones el Paradigmata, classicalclassical antiquities and Italian drawings for artisticartistic instruction in seventeenth century Holland,Holland, Doornspijk 1985

Gerards-Nelissenn 1971

1.. Gerards-Nelissen, 'Otto van Veen's

Emblemataa Horatiana', Simiolus, 5 (1971), pp.. 20-63

Geyll 1961

P.. Geyl, 'Aitzema, de kroniekschrijver en nieuwsleverancier',, in: Verzamelde

opstellen,opstellen, vol. 3, Utrecht/Antwerp s.a

Goffmann 1959

Ervingg Goffman, The presentation of self in

everydayeveryday life, New York 1959

Gombrichh 1966

E.H.. Gombrich, 'The renaissance theory of

artt and the rise of landscape', in: Norm

andand form, studies in the art of the

(6)

G o o s s e n ss 1995

E.-J.. G o o s s e n s , ' D e rol van d e b e e l d h o u w k u n s t ' ,, in: J a c o b m e H u i s k e n

et.al.,et.al., Jacob van Campen, Het klassieke ideaalideaal in de Gouden Eeuw, A m s t e r d a m

1 9 9 5 ,, p p . 2 0 1 - 2 2 6

Gramaccinii 1987

N o r b e r t oo G r a m a c c i n i , ' Z u r Ikonologie d e r B r o n z e nn im Mittelalter', Stadel Jahrbuch, n e ww s e r i e s vol. 11 (1987), p p . 147-170

G r a p h e u ss 1550

C.. G r a p h e u s , De seer wonderlijcke schoone

TriumphelijckeTriumphelijcke Incompst, van den hoogh-magendenmagenden Prince Philips, A n t w e r p 1550

Groenendijk/Vann Lieburg 1991

L.F.. G r o e n e n d i j k & F.A. van Lieburg, Voor

edeleredeler staat geschapen, levens- en

sterfbedbeschrijvingensterfbedbeschrijvingen van gereformeerde kinderenkinderen en jeugdigen uit de 17de en ïüde eeuw,eeuw, Leiden 1991

Groenveldd 1 9 8 8

S.. G r o e n v e l d , '"C'est Ie p è r e , qui parle": p a t r o n a g ee bij C o n s t a n t i j n H u y g e n s (1596-1687)',, Oranje-Nassau Museum Jaarboek 1 9 8 8 ,, p p . 53-107

Groenveldd 1 9 9 7

S.. G r o e n v e l d , ' N a s s a u c o n t r a O r a n j e in de I 7 e - e e u w s ee Republiek', jaarboek

Oranje-NassauNassau Museum 1997, p p . 10-53

Dee Groot 1 8 2 9

P.dee G r o o t , Vaderlandsche gedenkstukken

opgerigtopgerigt in de beide groote kerken te Delft,

Delftt 1829

Vann Gruting 1 9 9 6

R.R.A.. van G r u t i n g . ' G r a v i n Maria Elisabethh II van den Bergh: a c h t e r g r o n d e n vann e e n p o r t r e t uit J 6 2 8 ' , Virtus, Bulletin

vanvan de werkgroep Adelsgeschiedenis 3

(1995-9 6 ) ,, n o . 2, p p . 4 (1995-9 - 7 0

D ee H a a s 1 9 9 8

A n n aa d e H a a s , De wetten van het treurspel,

overover ernstig toneel in Nederland, 1700-1772,

H i l v e r s u mm 1 9 9 8

H a g e m a nn 2 0 0 1

M.. H a g e m a n , ' R o t t e n d lijk of reliek? De

b e g r a f e n i ss van Karel d e Kale b i n n e n d e vorstelijkee b e e l d v o r m i n g ' , Millennium,

tijdschrifttijdschrift voor middeleeuwse studies 15

(2001),, n o . 1, p p . 3-17 H a i t s m aa Muiier 1993 E.O.G.. H a i t s m a Muiier, ' D e e e r s t e H o l l a n d s ee s t a d s b e s c h r i j v i n g e n uit de z e v e n t i e n d ee e e u w ' , De zeventiende eeuw 9 (1993),, n o . 2, pp. 97-116 H a l m aa 1725

F r a n c o i ss H a l m a . Tooneel der Vereenigde

NederlandenNederlanden en onderhorige landschappen, geopentgeopent in een algemeen historisch,

genealogisch,genealogisch, geographisch en staatkundig woordenboek,woordenboek, 2 vols., L e e u w a r d e n 1725

H a l s e m a - K u b e ss 1979

Willyy H a l s e m a - K u b e s , 'Die von A r t u s Q u e l l i n u ss u n d B a r t h o l o m a u s Eggers für J o h a n nn M o r i t z g e s c h a f f e n c n S k u l p t u r e n ' , in:: G u i d o d e W e r d (ed.), Soweit der Erdkreis

reicht.reicht. Johann Moritz von Nassau-Siegen 1604-1679,1604-1679, Cleves 1979, p p . 213-232

H a r a s i m o w i c zz 1 9 9 6

Jann H a r a s i m o w i c z , Kunst als

Claubensbekenntnis,Claubensbekenntnis, Beitrage zur Kunst- und KulturgeschichteKulturgeschichte der Rejormationszeit,

B a d e n - B a d e nn 1 9 9 6

Harveyy 1 9 8 9

Maryy J a c k s o n Harvey. ' T h e t o m b of M o n t m o r e n c yy as " r e c o m p e n s e d u m a r t y r e " ' ,, Gazette des Beaux Arts 114 (sept.

1989),, pp. 6 3 - 8 0

Harveyy 1 9 9 2

Maryy Jackson Harvey, 'Death a n d Dynasty inn the Bouillon t o m b c o m m i s s i o n s ' , The

ArtArt Bulletin, vol. 74, n o . 2 (June 1992), p p .

271-296 6

Harvey/Mortimerr 1 9 9 4

Anthonyy Harvey & Richard M o r t i m e r (eds.),, The funeral effigies of Westminster

Abbey,Abbey, W o o d b r i d g e 1 9 9 4

Haskell/Pennyy 1981

Franciss Haskell & Nicholas P e n n y , Taste

andand the Antique, the lure of classical sculpture

1500-1900,, N e w H a v e n / L o n d o n 1981

Haskelll 1993

Franciss Haskell, History and its images. Art

andand the interpretation of the past, New

H a v e n / L o n d o nn 1993

Hayness 1975

D.E.L.. Haynes, The Arundel marbles, Oxfordd 1975

Hazelzet t

Korinee Hazelzet, De levenstrap, Zwolle s.a.

Heermaa van Voss 1948

A.L.. H e e r m a van Voss, De laatste

rustplaatsenrustplaatsen der Friese Nassaus, s.1. 1948

Heezen-Stolll 1979

B.A.. Heezen-Stoll. 'Een vanitasstilleven vann Jacques d e G h e y n 11 uit 1621: afspiegelingg van n e o s t o ï s c h e d e n k b e e l d e n ' .

OudOud Holland 93 (1979), pp. 217-250

Vann der H e i d e 1987

M.. van der H e i d e , ' H u y g e n s in Engeland: dee teleurstelling van D ' U y t l a n d i g h e Herder',, De zeventiende eeuw 3 (1987), n o . 2,, p p . 38-42

Heldd i 9 6 0

Juliuss S. Held, ' R u b e n s ' d e s i g n s for sepulchrall m o n u m e n t s ' , The Art Quarterly 233 ( i 9 6 0 ) , n o . 3, pp. 247-270

Heldd 1977

Juliuss S. Held (ed.), Rubens and the book,

titletitle pages by Peter Paul Rubens,

Williamstownn (Mass.) 1977

Heltzell 1962

Virgill B. Heltzel (ed.), The complete

gentleman,gentleman, The truth of our times, and The artart of living in London by Henry Peacham,

Ithacaa 1962

H e n k e l / S c h ö n ee 1967

A r t h u rr Henkel & Albrecht S c h o n e ,

Emble-mata,mata, Handbuch zur Sinnbildkunst des XVL. undund XVII jahrhunderts, Stuttgart 1967

Dee Hennin 1681

Jacobb de H e n n i n , De zinrijke Gedachten

toegepasttoegepast op de Vijf Sinnen van 's mensen Verstand,Verstand, A m s t e r d a m 1681

Heringaa 1961

J.. Heringa, De eer en hoogheid van de Staat,

overover de plaats der Verenigde Nederlanden in hethet diplomatieke leven van de zeventiende eeuw,eeuw, G r o n i n g e n 1961

HerkJotzz 1985

I.. Herklotz, Sepulcra' e 'Monumenta' del

medioevo,medioevo, R o m e 1985

Heroldd 1973

H.-J.. Herold, Markgraf f oachim Ernst von

Brandenburg-AnsbachBrandenburg-Ansbach als Reichsfürst

(Schriftreihee d e r H i s t o r i s c h e n Kommissionn b e i der Bayerischen A k a d e m i ee der W i s s e n s c h a f t e n , vol. 10), G ö t t i n g e nn 1973

Vann Heteren et al. 2 0 0 0

Marjann van H e t e r e n et al., The poetry of

reality.reality. Dutch painters of the nineteenth century,century, Z w o l l e / A m s t e r d a m 2 0 0 0

Vann d e n Heuvel 1 9 9 4

Charless van d e n Heuvel, ' D e A r c h i t e c t u r a (1599)) van Charles d e Beste, e e n o n b e k e n d achitectuurtractaatt van e e n B r u g s e b o u w m e e s t e r ' ,, Handelingen van het

GenootschapGenootschap voor Geschiedenis gesticht onder dede benaming 'Société d'Emulation' te Brugge,

1311 (1994), n o s . 1-3, p p . 65-93

Vann den Heuvel 1995

C h a r l e ss van den H e u v e l . ' D e A r c h i t e c t u r a (1599)) van C h a r l e s d e Beste, H e t V i t r u v i a n i s m ee in de N e d e r l a n d e n in de z e s t i e n d ee e e u w ' , Bulletin Nederlandse

Oud-heidkundigeheidkundige Bond 9 4 (1995), n o . 1, p p . 11-12 Hibbardd 1978 H.. H i b b a r d , Bemini, H a r m o n d s w o r t h 1978 8 Hirschh 1921 R e n é ee H i r s c h , Doodenritueel in de NederlandenNederlanden voor 1700, A m s t e r d a m 1921 Tenn Hoeve 1978

H .. ten Hoeve, De stadhouderlijke

grafruimtengrafruimten in de Grote offacobijnerkerk te Leeuwarden,Leeuwarden, L e e u w a r d e n 1978

Hollandtzee Mercurius 1670

-HollandtzeHollandtze Mercurius, behelzende [...] 16Ó5,

vol.. 16, H a a r l e m 1670

Hondius-Cronee 1955

Adaa H o n d i u s - C r o n e , The temple of

NehalenniaNehalennia at Domburg, A m s t e r d a m 1955

H o n i gg 1 9 9 0

Elizabethh H o n i g , ' l m m e m o r y : Lady Dacre andd p a i r i n g by H a n s Eworth', in: Lucy G e n tt & Nigel Llewellyn (eds,). Renaissance

bodies,bodies, the human figure in English culture ca.ca. 1540-1660, London 1 9 9 0 , pp. 6 0 - 8 5

L'Honoréé 1779

S a m u e ll L ' H o n o r é , La Hollande au

dix-huitièmehuitième siècle ou Nouvelles lettres, contenant desdes remarques et des observations sur les

principalesprincipales villes, la religion, Ie gouvernement, lele commerce, la navigation, les arts, les

sciences,sciences, les coutumes, les usages el les moeurs desdes habitants de cette province. T h e H a g u e

'779 9

Vann H o o f 1 9 9 0

J . P . C M .. van Hoof, Willem Lodewijk van

Nassau,Nassau, Noorderling en Nederlander, T h e

H a g u ee 1 9 9 0

Hovingg 1994

A.J.. Hoving, Nicolaes Wilsens

Scheeps-bouwkunstbouwkunst open gestelt, F r a n e k e r 1 9 9 4

Howarthh 1985

D.. H o w a r t h , Lord Arundel and his circle. Neww H a v e n / L o n d o n 1985

Howarthh 1997

Davidd H o w a r t h , Images of rule, art and

politicspolitics in the English Renaissance,

1485-1649,, Los Angeles 1997

Hoynckk van Papendrecht 1 9 2 0

A.. H o y n c k van P a p e n d r e c h t , De

RotterdamscheRotterdamsche plateel- en tegelbakkers en hun productproduct 1590-185!, R o t t e r d a m 1920

H u i s k e nn era/. 1995 - Jacobine H u i s k e n ,

Koenn O t t e n h e y m , Gary Schwartz (eds.),

JacobJacob van Campen, Het klassieke ideaal in de GoudenGouden Eeuw, A m s t e r d a m 1995

H u m m e l e nn 1 9 9 2

W . M . H .. H u m m e l e n , ' H e t tableau vivant, dee "toog", in de toneelspelen van de rederijkers',, Tijdschrift voor Nederlandse

Taal-Taal- en Letterkunde 108 (1992), p p .

192-222 2

Hurtigg 1982

Judithh W. Hurtig, ' S e v e n t e e n t h - c e n t u r y s h r o u dd t o m b s : classical revival and

(7)

Anglicann context', The Art Bulletin 64

(1982),, n o . 2, p p . 217-228

Huygenss 1987

Constantijnn Huygens, Mijn jeugd, ed. and trans.. CL. Heesakkers, Amsterdam 1987

Huysmanss et al. 1996

Antoinettee Huysmans et al., Comelis Floris 1514-1575,, beeldhouwer, architect, ontwerper, Brusselss 1996

s'Jacobb 1950

Henriettee Eugenie s'Jacob, Beschouwingen

overover christelijke grafkunst, voornamelijk in FrankrijkFrankrijk en Italië, Leeuwarden 1950

Jacobsenn Jensen 1919-36 J.N.. Jacobsen Jensen, Reizigers te

Amsterdam,Amsterdam, beschrijvende lijst van reizen in NederlandNederland door vreemdelingen vóór 1S50, 2

vols.,, Amsterdam 1919-36

Jaflee et al. 1996

Davidd Jaffé et al., 'The Earl and Countess off Arundel: Renaissance collectors', Apollo, Augustt 1996, pp. 3-35

Janse/Dee Vries 1991

H.. Janse & DJ. de Vries, Werk en merk van

dede steenhouwer, het steenhouwersambacht in dede Nederlanden voor 1800, Zwolle 1991

Jansenn 2001

Jeroenn Jansen, Decorum, observaties over de

literaireliteraire gepastheid in de renaissance poëtica,

Hilversumm 2001

Jansonn 1982

H.W.. Janson, Form follows junction or does

it?it? Modernist design theory and the history of art,art, Maarssen 1982

Jimkes-Verkadee 1981

Elss Jimkes-Verkade, 'De ikonologie van hett grafmonument van Willem van Oranje',, in: Exhib. cat. Delft (Stedelijk Museumm Het Prinsenhof), De stad Delft,

cultuurcultuur en maatschappij van 1572 tot 166'7, 2

vols.,, Delft 1981, vol. i, pp. 214-227

Jimkes-Verkadee 1991

Elss Jimkes-Verkade, 'Het heldengraf,

KunstschriftKunstschrift 1991, no. 3, pp. 32-41

Dee Jong/De Groot 1988

Marijnkee de Jong & Irene de Groot,

OrnamentprentenOrnamentprenten in het Rijksprentenkabinet I,I, Amsterdam/The Hague 1988

Dee Jongh 1986

E.. de Jongh, Portretten van echt en trouw.

HuwelijkHuwelijk en gezin in de Nederlandse kunst vanvan de zeventiende eeuw, Zwolle/Haarlem

1986 6

Dee Jongh1991

E.. de Jongh, 'De schaduwen van Daedalus',, Kunstschrift 1991, no. 3, pp. 10-15 5

Dee Jongh 1994

E.. de Jongh, Faces of the Golden Age,

seventeenth-centuryseventeenth-century Dutch portraits (English

supplementt to the Exhib. cat. Rotterdam (Kunsthal)) 1994, Rotterdam 1994

Jongkeess 1961

J.H.. Jongkees, 'De verzameling oudheden

vann Reinier van der Wolff (ca. 1660)',

MededelingenMededelingen van het Nederlands Historisch InstituutInstituut te Rome, 31, The Hague 1961, pp.

125-145 5

Joost-Gaugierr 1982

Christianee L. Joost-Gaugier, 'The early beginningss of the notion of "Uomini Famosi"" and the "De Viris Illustribus" in Greco-Romann literary tradition', Artibus et

HistoriaeHistoriae 1982, no. 6, pp. 97-115

Monconyss 1677

journaljournal des voyages de monsieur de

monconys,monconys, Paris 1677

Judsonn 1959

J.. Richard Judson, Gerrit van Honthorst. a

discussiondiscussion of his position in Dutch art, The

Haguee 1959

Kalass 1993

Robertt J. Kalas, 'The noble widow's place inn the patriarchal household: the life and careerr of Jeanne de Gontault', Sixteenth

CenturyCentury journal 24 (1993), no. 3, pp.

519-539 9

Kamphuiss 1962

G.. Kamphuis, 'Constantijn Huygens, bouwheerr of bouwmeester?', Oud Holland 777 (1962), no. 2-3, pp. 151-180

Kamphuisenn 1993

H,, Kamphuisen, Slapen, waken en dromen, Thee Hague 1993

Kannegieterr 1942

J.Z.. Kannegieter, 'Het St.Jansbeeld van het Bosschee oxaal', Oud Holland 59 (1942), pp. I I O - I I I I

Dee Kanter 1818

J.. de Kanter, Redevoering, uitgesproken bij de

plegtigeplegtige ontblooting van het herstelde praalgrafpraalgraf der luitenant-admiralen van Zeeland,Zeeland, de gebroeders jan en Cornells EvertsenEvertsen in de Nieuwe kerk te Middelburg op denden 18. van Lentemaand 1818, Middelburg

1818 8

Kantorowiczz 1957

E.H.. Kantorowicz, The king's two bodies, a

studystudy in medieval political theology,

Princetonn 1957

Karsemeijerr 1934

J.. Karsemeijer, De dichter Jeremias de

Decker,Decker, Amsterdam 1934

Karstkarell 1989

G.P.. Karstkarel, 'Nassause sporen in Leeuwardenn 111', Oranje-Nassau Museum

JaarboekJaarboek 1989, pp. 63-68

Karstkarel/Kingmanss 1994

P.. Karstkarel & Hugo Kingmans,

Oranje-NassauNassau en Friesland, Leeuwarden 1994

Kaufmann 1978

Gloriaa Kaufman, 'Juan Luis Vives on the educationn of women', Signs, journal of

womenwomen in culture and society 3 (1978), no. 4,

pp.. 891-896

Kaa valer 1995

Ethann M. Kavaler, 'Being the Count of Nassau,, refiguring identity in space, time andd stone', Nederlands Kunsthistorisch

JaarboekJaarboek 46 (1995), pp. 13-51

Keess ing 1987

Elisabethh Keesing, 'Hoe is het met Dorothéee van Dorp verder gegaan?'. De

zeventiendezeventiende eeuw 3 (1987), no. 2, pp. 115-124

Keilerr 1954

H.. Keiler. 'Ursprünge des Gedachtnismal

derr Renaissance', Kunstchronik 7 (1954)» pp.. 134-137

Kelsoo 1956

Ruthh Kelso, Doctrine for the lady of the

Renaissance,Renaissance, Urbana 1956

Vann der Kemp 1848

C.M.. van der Kemp, Maurits van Nassau,

prinsprins van Oranje in zijn leven, waardigheden enen verdiensten voorgesteld, 4 vols.,

Rotterdamm 1848

Kemperss 1987

Bramm Kempers, Kunst, macht en mecenaat, Amsterdamm 1987

Kernkampp 1908

G.W.. Kernkamp, 'Zweedsche archivalia',

BijdragenBijdragen en mededeelingen van het

HistorischHistorisch Genootschap 29 (1908), pp. 3-417

Kernkampp 1910

G.W.. Kernkamp, 'Bengt Ferrer's dagboek vann zijne reis door Nederland in 1759',

BijdragenBijdragen en mededeelingen van het HistorischHistorisch Genootschap 31 (1910), pp.

314-509 9

Kernkampp 1912

G.W.. Kernkamp, 'Johann Beckmann's dagboekk van zijne reis door Nederland in 1762',, Bijdragen en Mededeelingen van hel

HistorischHistorisch Genootschap 33 (1912}, pp.

311-473 3

Kieftt 1994

Ghislainn Kieft, Het brein van Michelangelo,

Kunst,Kunst, kunsttheorie en de constructie van het beeldbeeld in de Italiaanse Renaissance, Utrecht

1994 4

Kirrhmannn 1672

Johan.. Kirchmann, De Funeribus

RomanorumRomanorum Libri Quator [...] cum appendice,appendice, Leiden 1672 (ed. princ. Lübeck

1625) )

Kirschbaumm 1972

Engelbertt Kirschbaum (ed.), Lexikon der

ChristlichenChristlichen lkonographie, vol. 4,

Rome/Freiburg/Basel/Viennaa 1972

Knopp/Hansmannn 1979

G.. Knopp & W. Hansmann, S. Maria dell'

Anima,Anima, Die Deutsche Nationalkirche in Rom,Rom, Mönchengladbach 1979

Kohlmorgenn 1982

Günterr Kohlmorgen, Johan Fiichting und

derder Füchtingshof in Lübeck, Lübeck 1982

Kokk 1970

H.L.. Kok, De geschiedenis van de laatste eer

inin Nederland, Lochem 1970

Konstt 1993

J.W.H.. Konst, Woedende wraakghierigheidt

enen vruchtelooze weeklachten, De hartstochten inin de Nederlandse tragedie van de zeventiende eeuw,eeuw, Assen/Maastricht 1993

Kooijmanss 1997

Luucc Kooijmans, Vriendschap en de kunst

vanvan het overleven in de zeventiende en achttiendeachttiende eeuw, Amsterdam 1997

Dee Koomen 1989

Arjann de Koomen, 'De Santa Croce als pantheonn der Italianen, Hoe een Franciscanerr kerk een werelds heiligdom werd',, Kunstlicht 10 (1989), no. 2/3, pp. 65-75 5

Kioonn 1867

A.W.. Kroon, Het Amsterdamsche stadhuis

(thans(thans paleis), 1625-ijoo, Amsterdam 1867

Terr Kuile 1976

O,, ter Kuile, Adriaan Hanneman

(1604-i6jt),i6jt), een haags portretschilder, s.1. 1976

Kuiperr 1995

Ymee Kuiper, 'Noble widows between fortunee and family', in: Jan Bremmer &. Lourenss van den Bosch (eds.), Between

povertypoverty and the pyre, moments in the history ofof widowhood, London/New York 1995, pp.

152-170 0

Labouchèree 1931

G.. C. Labouchère. 'Aantekeningen over monumentenn te Gorinchem, Schelluinen, Woudrichem,, Loevestein en Zalt-Bommel',, Oudheidkundig jaarboek 1931, pp.. 41-88

Lee Laboureur 1642

J.. le Laboureur, Les tombeaux des princes

(8)

Dee La ires se 1707

Gerardd de Lairesse, Het Groot Schilderboek, Amsterdamm 1707

Landuytt 1998

Sergee Landuyt, De funeraire monumenten

vanvan Artus Quellinus de Jonge (1625-1700,1, eeneen kritische analyse van hun geschiedenis, iconografieiconografie en stijl, Louvain 1998

(unpublishedd typescript thesis University off Louvain)

Landwehrr 1971

J.. Landwehr, Splendid ceremonies. State

entriesentries and royal funerals in the Low Countries,Countries, 1515-1791. A bibliography,

Nieuwkoop/Leidenn 1971

Langereiss 2001

Sandraa Langereis, Geschiedenis ah ambacht,

OudheidkundeOudheidkunde in de Gouden eeuw: Arnoldus BuchelmsBuchelms en Petrus Scriverius, Hilversum

2 0 0 1 1

Latham/Matthewss 1972

R.. Latham & W. Matthews (eds.), The diary

ofof Samuel Pepys, vol. 6 (year 1665), London

1972 2

Laugierr 1766

Marc-Antoinee Laugier, Détail de tout ce que

nousnous avons observe et éprouvé dans notre voyagevoyage de Hollande (1766). in:

CorrespondanceCorrespondance de La Curne Sainte-Palaye,

manuscript,, Bibliothèque Nationale Paris (inv.. no. Ms Bréquigny 66)

Laurentiuss et al. 1980

Th.. Laurentius, J.W Niemeijer and G. Plooss van Amstel, Comelis Ploos van

Amstel,Amstel, kunstverzamelaar en prentuitgever,

Assenn 1980 Lawrencee 1981

Cynthiaa Miller Lawrence, Flemish Baroque

commemorativecommemorative monuments 1566-1725, New

York/Londonn 1981

Lawrencee 1987

Cynthiaa Lawrence, 'Het Waltmann memoriaal,, een verloren werk uit de Sint-Michielsabdijj van Antwerpen', Antwerpen,

tijdschrifttijdschrift der stad Antwerpen 33 (1987), no.

4,, pp. 145-152

Lawrencee 1992

Cynthiaa Lawrence, 'Hendrick de Keyser's Heemskerkk monument: the origins of the cultt and the iconography of Dutch naval heroes',, Simiolus 21 (1992), pp. 265-295

Lawrencee 1994

Cynthiaa Lawrence, 'The Monument of Elisabethh Morgan, issues and problems in latee renaissance sepulchral art', Nederlands

KunsthistorischKunsthistorisch Jaarboek 45 (1994), pp.

324-347 7

Lebell 1978

M.. Lebel, 'La preparation a la mort par Erasmuee de Rotterdam', Renaissance and

Reformation/RenaissanceReformation/Renaissance et Réforme 2

(1978),, pp. 64-67

Leee 1894

Sidneyy Lee (ed.), Dictionary of National

Biography,Biography, vol. 39, London 1894

Vann der Leer 1996

Keess van der Leer, 'Constantijn Huygens opp Hofwijck', Historisch Voorburg 2 (1996), no.. 2, pp. 8-68

Vann Leeuwen 1685

5.. van Leeuwen, Batavia Ulustrata ofte Oud

Batavien.Batavien. vervattende de verhandelinge van denden adel en regeringe van Hollandt. The

Haguee 1685

Leeuwenberg/Halsema-Kubess 1973

Jaapp Leeuwenberg & Willy

Halsema-Kubes,, Beeldhouwkunst in het Rijksmuseum, Thee Hague/Amsterdam 1973

Vann der Lelij

Willemm van der Lelij, Versameling van

Tombes,Tombes, Sepulturen, Monumenten, etc: in de volgendevolgende Hollandse Kerken gedeeltelyk geteekent,geteekent, en voorts bij een vergadert, en

nagelatennagelaten door wijlen den Wel Edelen GestrcngenGestrcngen Heer Mr. Willem van der Lelij, in zijnzijn Wel Edelen Leeven veertig Raad en

burgemeesterburgemeester der Stad Delft, etc. etc, 3 vols.,

manuscript,, Koninklijke Bibliotheek, The Haguee (inv. no. 130 B 18)

Lelimann 1900

[.H.W.. Leliman, Graven en

Grafmonumenten,Grafmonumenten, Delft 1900

Lemaitree 1889

Charless Lemaitre, Voyage anonyme et inédit

d'und'un Janséniste en Hollande et en Flandre en 1681,1681, Paris 1889

Lichtt 1980

Fredd Licht, 'Tomb sculpture', in: Exhib. cat.. Los Angeles (Los Angeles County Museumm of Art), The Romantics to Rodin, Loss Angeles 1980, pp. 96-107

Liedtkee 1982

Walterr A. Liedtke, Architectural painting in

Delft:Delft: Gerard Houckgeest, Hendrick van Vliet,Vliet, Emanuel de Witte, Doornspijk 1982

Lightbownn 1980

Ronaldd W. Lightbown, Donatello and

Michelozzo,Michelozzo, an artistic partnership and its patronspatrons in the early Renaissance, 2 vols.,

Londonn 1980

Lightbownn 1993

Ronaldd W. Lightbown, 'Isaac Besnier, sculptorr to Charles I, and his work for courtt patrons c. 1624-1634', in: David Howarthh (ed.), Art and patronage in the

CarolineCaroline courts, Cambridge 1993, pp.

132-167 7

Ligterinkk 1968

G.H.. Ligterink, Tussen Hunze en Lauwers, Groningenn 1968

Lipsiuss 1983

Justuss Lipsius, Over standvastigheid bij

algemenealgemene rampspoed, ed. P.H. Schrijvers,

Baarnn 1983

Littenn 1992

Juliann Litten, The English way of death, the

commoncommon funeral since 1450, London 1992

Llewellynn 1990

Nigell Llewellyn, 'Claims to status through visuall codes: heraldry on post-Reformation funerall monuments', in: Sidney Anglo (ed.),, Chivalry in the Renaissance, Woodbridgee 1990, pp. 145-160

Llewellynn 1991

Nigell Llewellyn, The art of death. Visual

cultureculture in the English death ritual, c. 1500 - c. 1800,1800, London 1991

Llewellynn 2001

Nigell Llewellyn, Funeral monuments in

Post-ReformationPost-Reformation England, Cambridge 2001

Logann 1979

Anne-Mariee S. Logan, The 'cabinet' of the

brothersbrothers Gerard and Jan Reynst,

Amsterdam/Oxford/Neww York 1979

Lunsinghh Scheurleer 1962

Th.. H. Lunsingh Scheurleer, 'Beeldhouwwerkk in Huygens' Haagse huis'.. Oud Holland JJ (1962), pp. 181-204 Lunsinghh Scheurleer et al. 1986-92 Th.. H. Lunsingh Scheurleer, C. Willemijn Fockk and A.J. van Dissel (eds.), Het

Rapenburg,Rapenburg, Geschiedenis van een Leidse

gracht,gracht, 6 vols.. Leiden 1986-92

Lurker r

Manfredd Lurker, Wörterbuch Biblischer

BilderBilder und Symbole, Munich s.a.

Mannerfeltt 1915

Ottoo Mannerfelt, 'Skara domkyrka 4, Soopskaa grafmonumentet', VdsUrgötlands

FomminnesforeningsFomminnesforenings Tidsknfi 1915, pp.

113-'39 9

Marchall 1878

Edmondd Marchal, 'Mémoire sur la sculpturee aux Pays-Bas pendant les XVIIe ett XVIlIe siècles, precede d'un résumé historique',, Mémoires couronnés et mémoires

desdes savants étrangers publié par VAcadémie RoyaleRoyale des Sciences, des Lettres et des Beaux-ArtsArts de Belgique, vol. 41, Brussels 1878

Marlierr 1966

Georgess Marlier, Pierre Coeck dAlost, Brusselss 1966

Marshalll 1987

Sherrinn Marshall, The Dutch Gentry, 1500-1650,, family, faith, and fortune, Westport (Conn.)) 1987

Marshalll Wyntjes 1982

Sherrinn Marshall Wyntjes, 'Survivors and status:: widowhood and family in the early modernn Netherlands', Journal of Family

HistoryHistory 1982 (winter), pp. 396-405

Meadoww 1998

Markk A. Meadow, 'Ritual and civic identity inn Philip IPs 1549 Antwerp "Blijde Incompst",, Nederlands Kunsthistorisch

Meeuss 1987

H.. Meeus, 'Genres in het ernstige Nederlandsee renaissancetoneel 1626-1650, verslagg van een onderzoek', De zeventiende

eeuweeuw 3 (1987), no. 1, pp. 13-23

Meine-Schawee 1990

M.. Meine-Schawe, 'Giovanni Maria Nosseni.. Ein Hofkünstler in Sachsen',

jahrbuchjahrbuch des Zentralinstituts für

KunstgeschichteKunstgeschichte 5/6 (1989-90), pp. 283-327

Meischkee 1967

R.. Meischke, 'Het klassicisme van 1620-1660',, in: Delftse studiën, een bundel

historischehistorische opstellen over de stad Delft geschrevengeschreven voor dr. E.H. ter Kuile naar aanleidingaanleiding van zijn afscheid als hoogleraar inin de geschiedenis van de Bouwkunst, Assen

1967,, pp. 171-186

Meischkee 1994

R.. Meischke, 'Het Amsterdamse fabrieksambtt van 1595-1625', Bulletin

KNOBKNOB 93 (1994), no. 3, pp. 100-122

Meijerr 1979

B.. Meijer, 'The re-emergence of a sculptor: eightt lifesize bronzes by Jacques Jonghelinck',, Oud Holland 93 (1979), pp. 116-135 5

Melionn 1996

W.S.. Melion, '"Ego enim quasi obdormivi":: salvation and blessed sleep in Philipp Galle's Death of the Virgin after Pieterr Bruegel', Nederlands Kunsthistorisch

Melless 1958

J.. Melles, Joachim Oudaan, heraut der

verdraagzaamheidverdraagzaamheid 162S-1692, Utrecht 1958

Mennecke-Hausteinn 1989

Utee Mennecke-Haustein, Luthers

Trostbriefe,Trostbriefe, Heidelberg 1989, pp. 99-113

Michalskii 1993

Sergiuszz Michalski, The Reformation and