Bemestingsproeven op de proefvelden PR 3 en PR 4 van het Rijkslandbouwproefstation te Groningen

RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION TE GRONINGEN.

VERSLAG OVER EEN 5-TAL MEERJARIGE BEMESTINGSPROEVEN,

DOOR

C. MEIJER. (Ingezonden 9 Januari 1936.)

INHOUD.

Blz.

Inleiding tot de proefvelden Pr 3 en 4 73 Pr 3 Veenperceel Rij kslandboirwproefstation 74 Pr 4 Zandperceel Rij kslandboirwpr oefstation 89 Pr 7 Perceel 7 Rijkslandbouwproefstation 108

Pr 10 Proefveld Spitsbergen 121 Pr 30 Kalktoestandsproefveld, A. Doornbos, Sappemeer 134

71

VOORWOORD.

Als vervolg op de mededeeling „Verslag over een 33-tal meerjarige be-mestingsproeven", die in de Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen 1933 nc. 39 A op blz. 103—294 gepubliceerd werd, brengt deze mededeeling

het verslag over een vijftal andere langjarige proeven, waarover ten deele nog geen, ten deele slechts korte, voorloopige publicaties verschenen. De gegevens zijn zoo beknopt mogelijk samengevat; in verband met de plaats-ruimte moest een deel der cijfers, die in vorige verslagen wel vermeld werden, ditmaal achterwege gelaten worden. Mochten er belangstellenden zijn, die bij het bestudeeren der resultaten over meer gegevens zouden willen be-schikken, dan zijn deze in ons archief gaarne ter inzage.

Het hierbij aangeboden verslag is samengesteld door den Landbouw-kundige C. M E I J E R ; de behandeling der proefvelden berustte in de laatste jaren bij den Landbouwkundige Ir. W. C. VISSEE, die een deel der resultaten, in verband met gegevens van een aantal andere proefvelden, bij andere gelegenheid samenvattend zal bewerken.

De Hoofddirecteur van het

Rijkdandbouwproej'station te Groningen

O. DE VRIES.

BEMESTINGSPROEVEN OP DE PROEFVELDEN PR 3

EN PR 4 VAN HET RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION

TE GRONINGEN.

INLEIDING.

Toen door de bestudeering van de Veenkoloniale en de Hooghalensche ziekte gebleken was, hoe groot de invloed van de minerale bemesting op grond en gewas kan zijn, werd besloten een proef te nemen met verschillende mest-stofcombinaties op twee velden van het terrein van het Rijkslandbouw-proefstation te Groningen, waarop destijds van elders twee verschillende grondsoorten waren aangebracht (zie beschrijving op blz. 74 en 89), nieuwe dalgrond (het latere proefveld Pr 3), respectievelijk zandgrond (het latere proefveld Pr 4).

Als uitersten werden een ontkalkende combinatie genomen, waarbij men op den duur de kans zou loopen Hooghalensche ziekte te zien optreden, en een combinatie die den basentoestand zóó verhoogde, dat kans op veen-koloniale ziekte zou ontstaan. Deze uitersten waren (naast kali in dezelfde hoeveelheid en vorm) zwavelzure ammoniak-superfosfaat ter eener en chilisalpeter-thomasslakkenmeel-mergel ter anderer zijde.

Verder werd een vijftal hier tusschenin staande combinaties in het proef -plan opgenomen. Daar met vier parallellen gewerkt zou worden, was het niet mogelijk het getal combinaties nog grooter te nemen. De gekozen be-mestingen waren (naast kali in gelijke hoeveelheid en vorm):

zwavelzure ammoniak-superfosfaat; zwavelzure ammoniak-superfosfaat-mergel ; kalksalpeter-superfosfaat ;

zwavelzure ammoniak-superfosfaat om het jaar afwisselend met chili-salpeter-slakkenmeel;

zwavelzure ammoniak-slakkenmeel; chilisalpeter- slakkenmeel ;

chilisalpeter-slakkenmeel-mergel.

Hier volgen verslagen van deze beide proefvelden met eenige conclusies, waartoe die aanleiding geven. Een groot deel van het verkregen cijfermateriaal werd reeds in verband met overeenkomstige gegevens van andere proefvelden verwerkt of zal te zijner tijd voor verdere samenvattende studies gebezigd worden.

Waar geen nadere aanduiding staat, is in het volgende de bemesting in kg/ha opgegeven, de opbrengst in quintalen per ha, het hectolitergewicht in kg, het duizendkorrelgewicht in grammen en het gehalte per honderd.

74

Pr 3. VEENPERCEEL RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION.

Doel en proefplan. TAB inleiding op blz. 73.

Aanleg. De proef werd aangelegd in 1915 op nieuwen dalgrond op het

terrein van het Rij kslandbouwpr oef station te Groningen. Het proefveld bestaat uit 28 veldjes metende 5,55 X 4,70 m. Zie verder den plattegrond (fig-

I)-Het perceel wordt nooit geploegd, maar steeds gespit. Ook de andere werkzaamheden geschieden zonder paardenhulp, alles met de hand.

Grondsoort. De grond bestaat uit nieuwen dalgrond. De aanleg

ge-schiedde in den winter 1904/1905. Daartoe werd een uitgraving van 41,50 X 21,50 m in het terrein van het proefstation gemaakt ter diepte van 60 cm, terwijl later 1,10 m grond werd aangebracht (in verband met de ophooging van het terrein werd niet dieper uitgegraven).

De aansluiting aan den ondergrond (opgebrachte leemige en klei-achtige grond) geschiedde door een laag van 10 cm ballastzand (diluviaal ondergronds-zand) met dezen ondergrond om te spitten. Daarop werd een drainage aan-gelegd bestaande uit twee strengen draineerbuizen (zie den plattegrond) met 3 % cm binnenwijdte. De buizen werden op planken gelegd met een helling van 0,2 % en met turfstrooisel bedekt.

Daarna werd 28 cm ondergrondszand, te weten diluviaal zand onder zandbouwland of heide weggegraven, aangebracht en vervolgens 66 cm bonkselveen, dat van Weerdingermond was gehaald. Het veen werd goed aangetrapt. Op de onderste bonksellaag van 27 cm werd 1000 kg/ha bluschte schelpkalk gebracht en bovenop het bonksel ruim 67 hl/ha ge-bluschte schelpkalk (dus ongeveer 3350 kg/ha). Vervolgens werd met 8 cm ondergrondszand („straatzand") bezand. Waarna de grond regelmatig in cultuur werd genomen. Bij de eerste keer spitten werd 5 cm veen door het opgebrachte straatzand gespit. Het profiel was bij den aanvang van de proef dus ongeveer als volgt:

13 cm bouwvoor; 60 „ bonksel;

28 „ ondergrondszand;

15 „ overgang van zand in leem-achtigen en klei-achtigen ondergrond. In 1935 is de bouwvoor gemiddeld 10 cm en de bonksellaag 32 à 40 cm dik.

Grondonderzoek .De grond bevat gemiddeld 6% % humus en 90 % zand

(67 % grofzand > 100 micron en 23 % fijn zand van 100—20 micron). (6) A. 74.

Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation. -QL'.f-N P o> o Cf

?

bi Ö Cn PT4 o Cf

B

M p

?

to N o Cf 4^ P _M> N P ai U> N P O Cf «o !*f co c • Ü to o Cf p e v to o W «o o Cf oo p N P oi N P ÜI tsi p ó> Ö N P O Cf N P to 00 t o to Ol tO Ol to to Cf ^ — drainstreng Fi 1

76

In tabel 1 vindt men de pH-waarden na den oogst gedurende den loop van de proef.

TABEL 1. — Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation. pH-waarden na den oogst.

Datum. 2 October 22 September 8 4 November 18 Augustus 8 November 20 Augustus 27 October 12 Augustus 11 October 21 September 1922 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 PH za-sup 4,6 4,7 4,8 4,7 4,6 4,3 4,2 4,4 4,2 4,1 4,1 za-sup-m 5,2 5,0 5,2 5,8 5,7 4,8 5,9 6,3 6,1 5,6 5,5 ks-sup 5,6 5,6 5,8 5,8 5,8 5,4 5,5 5,8 5,6 5,5 5,5 afwisselend; oneven jaren za-sup; even jaren ch-sl 5,5 5,3 5,3 5,7 5,4 5,5 5,1 5,7 5,6 5,8 5,3 za-sl 5,3 5,3 5,7 5,5 5,6 5,1 5,2 5,4 5,5 5,2 5,3 ch-sl 6,2 6,3 6,7 6,8 6,8 6,7 7,0 6,8 6,9 7,0 6,9 ch-sl-m 6,8 6,8 6,9 7,3 7,2 7,2 7,4 7,3 7,2 7,3 7,2

Behalkingen. Tabel 2 geeft de hoeveelheden kalk (CaO), die als gebluschte

kalk (1915) of mergel (de andere jaren) werden gegeven. TABEL 2. — Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation.

Kalk gegeven als gebluschte kalk of mergel, berekend als CaO.

Object. za-sup-m Veldje. 5 9 20 24 3 14 18 22 12 April 1915. 277 277 277 277 277 277 277 277 23 Sept. 1916. 274 274 274 274 274 274 274 274 20 Nov. 1917. 274 274 274 274 274 274 274 274 14 Oct. 1918. 221 221 221 221 221 221 221 221 10 Sept. 1919. 221 221 221 221 221 221 221 221 13 Aug. 1920. 255 255 255 255 255 255 255 255 7 Mei 1926. 1340 1160 1160 1160 750 571 588 890 12 April 1929. 2420 1550 1640 1840

Gewassen, bemestingen, opbrengsten. Zie tabel 3.

s o - O •a C ce « a. a M (H PQ O H a » • + * 0 1 M a V t l Ä o< O •s a a> 00 a

a

a> a a> io to 03 a>

a

s

ai À <o rai __( o ai ä N c neve n jar e za-sup ; ve n jare n ch-s l O " çu a

a

ÔH cè N & S CQ (Ö N g ~P c3 -S ce a a" ce c e cS S H .

4

-M 13 .». * M PH 0 C M O i o O

9.

PH o co o O " N ' o CS .ft ' E H o. I M PH 0 .M PH ce 's O O « P H — . < l O O î rt ( M 'S HP ,bp « §? a o to tbp rg '-P o w>*S H o 3 o œ • SP ^ 3 •+=l .ÊP CC « .SP CO ^g -p ii g*1 gö- § ^ JE .SP o s* a r H 0 Ö ex ü CO .tO ^ "-P CC Ö 4f (11 * 4 -f - r w •** b ß O S*

5

CD i - H OS ^ .ft u <D & O - P Ü O ^ H in CD P-Ir-O 0 0 2 o o 4 H T &H C3 CO CO ft O O CO ^ PH o -M ft CO "3 O O pH O CM -O o o p-f r-O Cr-O O O <N l O o OS l > CO o o p—1 1—1 CO <M OS I C ( M »O II 1 o o o o r H i—1 oo e> œ os <N Cs O 0 5 t-H -** 'S J = s «s

1

1

l > 1—( O s •£ u c8 .2 'S —' •* o CN O O CD CD O co PH 0 O CO .» H O C3 ca C M P H 0 P H cc "ca os O ' (?T + 3 OS t ->o o i - H I > CO »o o !—1 GO 0 0 OS GO O CO 0 0 0 0 i-H T J I <M CO i—( < N II II o o o o i - l H OS O r~ oo P H C * O» 0 0 (9) A. 77.

78 t e C O * » « - I TU" CO & C i *H C5 2P OS • £ a ö s ë t! « -* « s s «.H o - i o» a œ te co co"iß *fi 00 ^H oo .ä I ' d - « > s S ° S N > o œ <M bß 00 • * O ' f i t o SO-g fi Œ s s §• CO ™ - # • * CM CO Il O II o • * o O —l o rH H H (NT}i M œ i-i œ m Ml o a Hl Il œ II S o œ o S a. • o s §* so '3 * •© S ft =1 C5 CO" 00 'fi t - 1-1 t - . g

£

bO C • Ï . S « -2. CO c3 co Ü o I O co O PM i * (S es 3 cfl m ?! CO U H O ^ rn ss » es h o P -bc o ä e c ^ =3 a a | M N N 05

o *

F—I 'S CLGO ^ o i> « r - += —if - ^ © « CS N *• - ^ O

l a g - !

ft. —t Ä 03 ™ c o BHCJ - „ s s fl> ft CO ^ H M O . _ , o « co to 5-2S"3 ~H —< ^ fkr\ « O M ^ •3 W . 2 S •« •** „ O l 4J r3 - ^ i-H ^H e | ° g es P^ rv g c . 3 CM 73 ' <J ft . - O. £ o g o A » g CM ?œ <! œ co 73 i > » 0 0 . X O r t (M - W H CO . „ H3 © ... O « . j - C5 c3 gSVS | § lœ „ cS < bc . ^H co cä h -ö 'S £ & -5P,2 's a a I 0 © Ü N N m °3 ' M (10) A. 78.

<3ï 00 o *t-QC rt OS g T*H CM C3 O O CO lO 00~ CÄ 00 C i ^ CA £ C rt J3 .£ 3 00 lO co œ <N II CD 'M II O O ^ H o o «o rt CM O ^H 1—1 lO e» o co r~ o o oo o . 2 , 2^2:3 CS i—i Ol c3 ïO - ^ l > OS 1> <£> ' Ü 03 0 0 o3 ft^ O O o ö 00 O g. P H . * w . . * *""' "£ œ S s "3 O B r . © f t CS o p bc 3 * Ö Si M) 03 t , <D C O 'ri - ^ - ^ 03 c 03 . S C l .2 60 <N ft bc "* „ ° M 1 bciS . S ! • * * â o œ ft o ç o œ œ o &

11

o ft < & • o r. S O ft S PM 31 a> as ' e jp J4 o bo •ga "3 a> U O M • Ti « ä O o œ Ö o . S S i s 115 CM O 0 «™ ft PH O . %>•* 0-> " ^ .„ « H s N CM «J g« CM

Ipo.

-** 2 ° o j3 Ai M 'S 'S ft < O ^ 03 CM Q ft • -O M 2 ft CM « W f t ^ . . O 03 U M • = A ft « ^ ^ „ ftO ^ , c ° !S œ 0 CM <D O 0 ü 03 03 h Si & O ft 00 o CM d © tD - ^ _^ « « »'S o | S | H o a> o •J« N N m

80 as oo co bet* t > F-I f s- ä 0 3 « s: (M 00 O 60 *B C O H 0 0 b S CD 3 c •I—J Q-< 3 I - H 3 * • * ? s ? ^ X > CS g o S N > o c <M O) 00 a= >—< »o os bn ö & §• -ü« I! - , '3 O O l O ^ O ~J O A 3 CIC »O OS CO m ' Ä œ H es £ .Ü a, ft 3 CM o c o ' t - ' d X H I > O 6 0 CO ™ »o o a-m H C3 bo 3 s CD ft O O d ft: ft CS ftrf

g ^ ft

« ^ o S.® O bo ;£-< O CD O SO œ -3 •a ft t-5 ' s CM o _ O fteo o o © , : « CD ^ H J n n 2 ft ft-^-o ft-^-o ^r j J C O IN <q - ^_{® S ~^CN} r H-1 » « O Äl— M ft <«|Z;PH O " O CS < Jap d "o 1 s bo 3 o -Q ft O CD - * i CD " e S 3 ^ c6 ftO «i .. rt ft ft«! o o 2 o ^ ft ia O O PTS . es « g 01 " » * « « « —< r> o CD ta u - > c3 * œ °-.2 — 'is £ O S t o bo o £ - 1 cS ftrf O O ft • | ft J3 M cS H ^

ft°

2,2 o £*& " O M CS < s a S CD ca ti -3 -5 CD ft bo_o Ö 'S ~$ £ _ÇD CD CD t ? r ^ N N CG (12) A. 80.

O © Q 0 IN t -0 5 -0 -0 - ^ 00 O t- o • o i-i o cc ^ -e <S oS CO h IM g ft J O S 2 § t ! ft • <! ,3 »'"' o

S go

.2 a 60 ft CS 0 Ml •=> ft 2-< .

oßt

«PT ft1^ ,M O D a) 5 M • £ § ft ft S <N .3 „ H - « g - s, <= ^ s o m S o « ? S.2o«g 2 Z M S J4 S -S es CD ft • J3P,S S *© "© .-^ « e s'a =§ a a | S £> Q O r^i N N m IN ftrt O ' Ö

°

ft 2"^ g .. O -< ft-^ o s o IS! I d ! * (13) A. 81.

82

Bespreking. Loop der pH-waarden na den oogst. (Zie tabel 1).

We beschouwen eerst de ongemergelde objecten.

Object za-sup. De pH 1922—1927 is gemiddeld 4,7; die van 1928—1933 4,2. Objecten Tcs-swp, „afwisselend" en za-slak. De pH in 1922—1933 schommelt

en is gemiddeld voor

ks-sup 5,6 afwisselend za-sup en ch-sl 5,5

za-sl 5,4 Bekijken we nu de gemergelde objecten.

Object za-swp-m. Vergelijkt men d-'t object met het object za-sup zonder

mergel, dan is de invloed van de bemergeling duidelijk. Verder ziet men dat de pH in het najaar van 1926 na de bemergeling op 7 Mei van dat jaar tot 5,8 gestegen is. Zeer opvallend is de daling van pH in 1928, (die niet op een ver-gissing of analysefout kan berusten). Deze uitzonderlijk lage waarde maakt, dat men geen oordeel over den invloed op de pH van de bemergeling op 12 April 1929 durft vellen.

Object ch-sl-m. Vergeleken met ch-sl heeft de bemergeling de pH gemiddeld

0,4 verhoogd. Wat de bemergeling op 7 Mei 1926 aangaat, merken we het volgende op. Bij het ongemergelde ch-sl-object is de pH in het najaar van 1926 0,1 hooger dan in 1925, bij het gemergelede object 0,4, zoodat de bemerge-ling de pH 0,3 zou hebben doen stijgen.

Opbrengsten. In de negentien proefjaren werden de volgende gewassen verbouwd:

2 keer Ceres-aardappelen, 5 „ Thorbecke-aardappelen, 2 „ Petkuser winterrogge, 3 „ witte haver, Mansholt I I , 2 „ witte haver, zege van Svalöf,

„ witte haver, ster van Svalöf, (1931), „ zomertarwe, van Hoek (1933), „ zomergerst, Germania (1927), „ wierboonen, Mansholt's (1924), „ koolrapen, gewone groote gele (1923). (14) A. 82.

Om het overzicht t e vergemakkelijken, geven de tabellen 4. t/m 8 een samenvatting telkens v a n één der gewassen, die meer dan één keer werden verbouwd.

Aardappelen.

Ceres. Zie tabel 4. I n 1918 werd geen grondonderzoek verricht. TABEL 4. — Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation.

Aardappelen, Ceres. Jaar. Knollen. 1915 1918 Zetmeel-gehalte. 1915 1918 Zetmeel-opbrengst 1915 1918 Schurft. 1915 1918 •pH. 10-3-1916 za-sup. 102 89 — 14,1 — 90 Van d nogs weinig sehurf-tig. 5,5 za-sup-m1). 102 92 — 14,1 — 93 ks-sup; 100 = 333 q/ha 100 = 246 „ — 14,0 — 100 = 34,3 q/ha

en geheelen oogst kan o il sehurftig waren. matig sehurf-tig. 5,6 nogal sehurftig. 5,6 Oneven jaren za-sup; even jaren ch-sl. 103 98 — 14,2 — 100 ^gemerkt wo weinig sehurftig. 5,6 za-sl. 95 91 — 14,2 — 93 rden, d a t nogal sehurf-tig. 5,5 ch-sl. 100 98 — 14,1 — 99 ch-sl-99 96 — 14,1 — 98 de aardappelen Sehurf-tig. 5,9 erg sehurf-tig. 5,8

l) Op 12 April 1915 werd gebluschte kalk gegeven n a a r 277 kg/ha CaO; op 23

Sep-tember 1916 naar 274 kg/ha CaO en op 20 November 1917 naar 274 kg/ha CaO.

Terwijl in 1915 het za-sup object nog iets meer knollen opbracht d a n ks-snp, blijft de opbrengst in 1918, evenals later bij de Thorbeckes, achter.

Thorbecke. Zie tabel 5. H e t valt op, d a t w a t de zetmeelopbrengst betreft, h e t ks-sup-object geen enkele keer door een ander wordt overtroffen.

De ontkalkende bemesting m e t za-sup geeft een sterke vermindering v a n den oogst. Terwijl de combinatie ch-sl, die den kalktoestand verhoogt, ook den oogst doet verminderen en de schurft in de h a n d werkt.

84

TABEL 5. — Pr 3. Veenpereeel Rijkslandbouwproefstation.

Aardappelen, Thorbecke. J a a r . Knollen. 1921 1926 1928 1930 1932 Zetmeel-gehalte. 1921 1926 1928 1930 1932 Zetmeel-opbrenqst. 1921 1926 1928 1930 1932 Schurft. 1921 1926 1928 1930 !) 1932 !) pH 1 2 — 1 — 1 9 2 2 4 — 1 1 — 1 9 2 6 8 — 1 1 — 1 9 2 8 2 7 — 1 0 — 1 9 3 0 1 1 — 1 0 — 1 9 3 2 z a - s u p . 79 79 80 60 68 98 95 9 5 84 9 5 7 8 76 76 5 0 6 5 weinig schurftig glad glad y2 0 4,6 4,7 4,3 4,4 4,1 z a s u p -m . 87 9 6 95 94 92 95 101 101 95 101 8 3 97 96 90 93 weinig tot matig schurftig bijna glad bijna glad 3 2 5,3 5,8 2) 4 , 8 6,3 5,6 k s - s u p . 100 = 4 0 9 q / h a 100 = 4 3 5 „ 100 = 5 0 3 „ 100 = 4 6 8 „ 100 = 4 2 0 „ 100 = 16,9 % 100 = 1 8 , 1 % 100 = 1 9 , 1 % 100 = 17,7 % 100 = 17,1 % 100 = 68,9 q / h a 100 = 7 8 , 4 „ 1 0 0 = 9 6 , 1 „ 100 = 8 2 , 9 „ 100 = 71,7 „ matig schurftig bijna glad weinig schurftig 2 1 5,8 5,4 5,8 5,5 O n e v e n j a r e n z a - s u p ; e v e n j a r e n c h - s l . 85 9 9 92 97 9 8 96 100 104 9 5 96 82 99 95 92 94 weinig tot matig schurftig bijna glad bijna glad 2 1 % 5,7 5,5 5,7 5,8 za-sl. 86 9 5 9 4 9 1 9 8 9 8 103 102 97 99 85 99 96 88 9 8 weinig schurftig bijna glad zeer weinig schurftig 1 5,2 5,5 5,1 5,4 5,2 c h - s l . 101 9 1 82 81 88 96 101 97 9 5 99 97 92 80 77 8 8 schurftig iets schurftig erg schurftig 4 3 H 6,5 6,8 6,7 6,8 7 — ch-sl-m . 97 89 79 76 8 8 9 4 101 96 93 101 9 1 90 76 7 1 89 zeer schurftig schurftig erg schurftig 3 % 3 % 7 — 7,3 2) 7,2 7,3 7,3

x) Volgens deze schaal is: 0 = glad; 1 = zeer weinig schurftig, een enkel pokje; 2 = licht pokkig; 3 = tamelijk pokkig; 4 = erg pokkig, grootendeels pokken; 5 = heel erg pokkig, vrijwel alles wat men ziet pokken.

2) De laatste bemergeling h a d op 7 Mei 1926 plaats.

Winterrogge, Petkuser.

Zie tabel 6. De oogstvermindering door voortgezet gebruik van za-super zonder kalkaanwending, doet zich in 1919 reeds sterk gevoelen.

TABEL 6. — Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation.

Winterrogge, Petkuser. Jaar. Korrel. 1916 1919 Stroo. 1916 1919 pH. 10—3—1916 1919 za-sup.-102 81 92 81 5,5 — za-sup-m. 98 93 92 94 5,6 M — ks-sup. 100 = 29,3 q/ha 100 = 26,8 „ 100 = 55,2 q/ha 100 = 43,- „ 5,6 — Oneven jaren za-sup; even jaren ch-sl. 107 88 103 87 5,6 — za-sl. 102 103 95 103 5,5 — ch-sl. 100 107 103 115 5,9 — ch-sl-m . 102 111 105 120 5,8 ')

x) N a het grondonderzoek van 10 Maart 1916 gemergeld op 23 September 1916, 20 November 1917 en 14 October 1918, te zamen n a a r 7,7 q/ha CaO.

Witte haver.

Mansholt II. Zie tabel 7. Door vreterij en slecht kloppen der parallellen

zijn de uitkomsten weinig betrouwbaar. Toch blijkt wel uit de aanteekeningen dat in 1922 het object za-sup met na den oogst een pH van 4,6 sterk door den lagen kalktoestand geleden heeft.

Zege van Svalöf. Zie tabel 8. In 1925 heeft het za-sup-object hevig door de

Hooghalensche ziekte geleden (zooals uit de détail-aanteekeningen blijkt). De opbrengst blijft dan ook ver ten achter. In 1929 was dit, hoewel duidelijk, in veel mindere mate het geval. Gezien de nog aanmerkelijk lagere pH na den oogst van 1929, wekt dit wel eenige verwondering.

Ster van Svalöf. Zie tabel 3 1931. In het algemeen was de stand ongehjk.

Ook de beste opbrengst (ks-sup) was laag. De zeer lage opbrengst was za-sup verwondert niet, gezien de zeer lage pH (4,2). Van ch-sl werd half Juni aan-geteekend dat de haver te kort, schraal en bleek was; op ch-sl-m was ze te schraal en licht van kleur. Daar de gemiddelde pH na den oogst hier 6,9 en 7,2 was en geen mangaansulfaat werd aangewend, behoeft ook dit niet te ver-wonderen.

TABEL 7. — Veenperceel Rijkslandbouwproefstation.

Witte haver, Mansholt II.

J a a r . Korrel. 1917 x) 1920 2) 1922 3) Hectoliter-gewicht. 1922 Stroo. 1917 M 1920 2) 1922 3) pH. 2—10—1922 za-sup 91 93 66 93 87 95 84 4,6 za-sup-m . 79 95 75 94 80 96 88 5,2 ks-sup. 100 = 12,1 q/ha 100 = 45,2 „ 100 = 24,9 „ 100 = 40,2 kg *) 100 = 26,4 q/ha 100 = 54,1 „ 100 = 47,6 „ 5,6 Oneven-jaren za-sup; even jaren ch-sl. 80 100 86 98 83 103 94 5,5 za-sl. 98 99 82 99 88 98 88 5,3 ch-sl. 57 95 84 100 106 101 94 6,2 ch-sl-m. 59 90 92 102 107 103 98 6,8

1) De ritnaalden richtten in Mei zeer groote schade aan en de larve van de fritvlieg

deed veel schade in Mei en J u n i . De parallellen kloppen zeer slecht. 2) De opbrengsten der parallellen loopen nogal uiteen.

3) Vogelschade bij het opkomen en ritnaaldschade in het jonge gewas.

TABEL 8. — Pr 3. Veenperceel Rijkslandbouwproefstation.

Witte haver, zege.

J a a r . Korrel. 1925 1929 Hectoliter-gewicht. 1929 Stroo. 1925 1929 pH. 8—9—1925 20—8—1929 za-sup. 60 87 87 75 101 4,8 4,2 za-sup-in. 91 102 95 95 102 5,5 5,9 100 100 100 100 100 ks-sup. = 39,6 q/ha = 42,4 „ = 52,8 kg = 62,3 q/ha = 64,6 „ 5,8 5,5 Oneven jaren za-sup; even jaren ch-sl. 91 100 97 92 99 5,3 5 -za-sl. 97 104 97 96 100 5,7 5,1 ch-sl. 98 97 98 105 94 6,7 6,7 ch-sl-m. 90 95 98 103 99 6,9 7,1 (18) A. 86.

Zomertarwe, van Hoek, 1933. Zie tabel 3, 1933.

Op Zondag 9 April werd de tarwe op de za-sup-veldjes grootendeels uit-gerukt door musschen. De plantjes waren zoo ver ontwikkeld dat de punt van het eerste blad uit de koleoptile kwam. De musschen drukken de korrel leeg, zoodat de schil blijft zitten en ze den inhoud grootendeels verorberen. De tarwe op de andere objecten was iets verder ontwikkeld. Hier werden veelal de punten van de plantjes afgerukt, maar de plantjes bleven goed in den grond zitten. Het za-sup-object gaf dus in het geheel geen opbrengst.

De objecten ch-sl en ch-sl-m bleven niet in opbrengst achter. Men bedenke hierbij, dat het geheele proefveld 100 kg/ha mangaansulfaat kreeg.

Zomergerst, Germania, 1927. Zie tabel 3, 1927.

Het za-sup-object bracht practisch geen oogst voort. In dit geval is dat niet aan vreterij te wijten, maar aan het niet groeien en op zeer jeugdigen leeftijd weer sterven. De pH na den oogst was 4,6. Wij laten hier de aanteeke-ningen van 27 April volgen.

„Behalve het za-sup-object staat de gerst goed met weinig verschil. Het derde blad komt te voorschijn. Bij opgraven en uitspoelen blijkt dat de plantjes een ongeveer 8 cm lange, heel aardig ontwikkelde, flink vertakte, zeer blanke bos wortels hebben.

Op het za-sup-object staan de meest ontwikkelde plantjes in het tweede blad. Het eerste blad is dan onder aan de schijf paars van kleur terwijl de top een geele punt heeft. Daarbij is het iets toegebogen en daardoor gootvormig. Het tweede, nog niet ontrolde, blad is ook paarsachtig getint. Uit de verte maakt het geheel een doffen geelgroenen paarsachtigen indruk.

Bij graven in den grond vindt men vele korrels die slechts een korte koleoptile hebben, die soms tot even boven den grond is gekomen, doch in vele gevallen het niet zoover heeft gebracht. Van de plantjes, waarvan de koleoptile boven den grond is gekomen, zijn vele alweer stervende.

Opmerkehjk is de afwijking bij de worteltjes. Deze zijn zelfs bij de meest ontwikkelde plantjes bijzonder kort, veelal nog geen cm lang, weinig vertakt, dikker dan bij normale plantjes en bruinachtig van kleur."

Wierboonen, Mansholt's, 1924. Zie tabel 3 op blz. 79.

De boonen werden niet met stikstof bemest. Het za-sup-object bracht slechts 16 % van de hoeveelheid boonen en 23 % van de hoeveelheid stroo op, die het ks-sup-object leverde.

Koolrapen, gewone groote gele, 1923. Zie tabel 3, blz. 79. Het za-sup-object valt door den geringeren oogst aan wortels en de hooge hoeveelheid loof op.

Vreterij. Op het za-sup-object bleek in sommige jaren het jonge graan-gewas extra door vreterij te lijden en wel in 1929 door ritnaalden, in 1931 door konijnen en vogels en in 1933 door musschen.

PR 4. ZANDPERCEEL RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION.

Doel en proef plan. Zie inleiding op biz. 73.

Aanleg. De proef werd in 1916 aangelegd op goeden zandgrond op het

terrein van het Rijkslandbouwproefstation te Groningen. Het proefveld bestaat uit 28 veldjes van 3,30 X 5,55 == 18,3 m2. Zie den plattegrond (fig. 2).

Het perceel wordt nooit geploegd maar steeds gespit. Ook de andere werkzaamheden geschieden zonder paardenhulp, alles met de hand.

Grondsoort. De grond bestaat uit goeden zandgrond. De aanleg geschiedde

in het voorjaar van 1905. Daartoe werd een uitgraving van 41,50 X 21,50 m in het terrein van het proefstation gemaakt ter diepte van 60 cm, terwijl later 1,05 m grond werd aangebracht (in verband met de ophooging van het terrein werd niet dieper uitgegraven).

De aansluiting aan den onderliggenden klei-achtigen grond geschiedde door een laag van 15 cm straatzand met dezen ondergrond om te spitten. Daarop werd een drainage aangelegd bestaande uit twee strengen draineer-buizen (zie den plattegrond, fig 2) met 3 % cm binnenwijdte. De draineer-buizen werden op planken gelegd met een helling van 0,2 % en met turfstrooisel bedekt.

Daarna werd 50 cm straatzand aangebracht (natuurlijk werd aangetrapt). Dit straatzand is ondergrondszand onder zandbouwland of heide wegge-graven. Daarna werd grond van een perceel zandgrond in de gemeente Vries aangebracht en wel 11 cm van den tweeden steek en 31 cm van de bouwvoor (gemeten na aantrappen en egaliseeren op het perceel in aanleg). De aan-gebrachte grond bevatte, voor zoover dat op het oog te zien was, geen lood-zand of lood-zandoer.

Gedurende den loop van de proef werd jaarlijks 20 cm diep gespit. De zwarte grondlaag (eerste en tweede steek uit Vries) is in den loop der jaren zeker niet dunner geworden. Daar het straatzand op dezelfde wijze was vast-getrapt, mag men wel aannemen, dat ook dit niet bezakt is.

Grondonderzoek. De grond bevat ongeveer 6 % humus. Als

object-gemiddelden vonden we in de jaren 1923—'31 voor het humusgehalte de vol-gende waarden. Object. za-sup veldjes 1 en 16 . za-sup veldjes 12 en 27 . za-sup-m % 6,5 6,0 6,3 6,3 Object. afwisselend za-slak /o 6,1 6,2 5,9 6,0 (21) A. 89.

90 Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation. ! Ü l

J

- o s ^ e —

< i 9» CO C i O P * œ p • d 0 *«-(T1 co i P rt w

g-üf

p K>

S.

co O k * N P •O 1 1 1 1 'S-_'T |1» 't* i i i i lp

!?

loa" ICD CT> I l — ' 1 1 1 1 I N '? lm

£

₁ 1 | 1 | I N |P ù 1 1 1 1 1 1 & 1' 1 1 1 1 IN IP l i IC f?

p

1 1 iS Ico '1= to i i i i i i i—• ^ h-< CO t—• h -P—< (—• O CD 00 o p-CO N P CO S 1 3 0 PT o» co P o t r co 1 — ' B p co 00 CD N P CO C • a N P CO f O h-' K» O «5 t—' 00 H - * ~ j N-" O i 1—» Ü l p co co 2* N p co ^ N p co o co N p co c 13 » P s*r co co p V O p " co V ' 3 (NS 00 (SS ^ 1 (O «35 1s3 Ü l N> *" tsS W t s to (22) A. 90. _ drainstreng hoofddrain Fig. 2.

Het zandgehalte bedraagt 87 % (50 % grofzand > 100 micron en 37 % fijn zand van 100—20 micron).

In tabel 9 vindt men de pH-waarden na den oogst. Die van 9 Januari 1923 zijn 80 dagen na den suikerbietenoogst genomen.

TABEL 9. — Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation. pH-waarden na den oogst.

D a t u m . 9 J a n u a r i 1923 4 Augustus 1926 5 October 1927 8 November 1928 4 November 1929 16 Augustus 1930 4 November 1931 5 September 1932 24 October 1933 p H z a veldjes 1 en 16 5,0 5,0 4,8 4,8 4,5 4,7 4,7 4,6 4 , 3 s u p veldjes 12 en 27 4,7 4,2 4,4 4,3 4,2 4,0 4,1 4,1 3,9 zasup -5,2 5,5 5,9 5,7 5,8 5,9 5,8 5,6 5,2 ks-sup 5,3 5,4 5,3 5,3 5,0 5,3 5,4 5,2 5,0 afwisselend; even jaren za-sup; oneven jaren ch-sl 4,9 5,0 5,3 5,0 5,1 5,0 5,5 5,1 5,1 za-sl 5,0 5,2 5,1 4,8 4,7 5,0 5,1 5,0 4,7 ch-sl 5,7 6,1 6,1 6,0 5,9 6,1 6,1 6,2 6,0 5,9 6,6 6,8 6,5 6,5 6,6 6,6 6,7 6,4

Van het object za-sup geven we de pH's evenals de opbrengsten afzonderlijk van de veldjes 1 en 16 en van de veldjes 12 en 27. Bij de bespreking komen we hierop terug.

*

Bekalkingen. Tabel 10 geeft de hoeveelheden kalk (CaO) die als mergel

werden gegeven.

TABEL 10. — Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation.

Kalk, gegeven als mergel, berekend als CaO. Object. za-sup-m . . . . ch-sl-m > 5 9 20 24 3 14 18 22 il œ 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 4^ ft CS CO ~H 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 4^ ft 5Tt-2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 ft CD 0 0 C s e-) 2 4 0 2 4 0 2 4 0 2 4 0 240 240 240 240 ft iFcs 0 2 <-< Cs 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 2 8 0 -*3 ft " o CS . — < f - * 2 4 0 2 4 0 2 4 0 2 4 0 2 4 0 2 8 0 2 4 0 2 4 0 ±j co 3 CM CS IN 1480 1180 1730 1390 9 7 0 920 1070 810 O CM O os OO 1290 1180 1510 1120 1060 900 1010 9 5 0 Û ftcs <i CM Cs O "i CM 890 520 595 820 — — — f^i C s 890 520 5 9 5 820 — —

92 a » -** O» bß e >-. Ä a. o a a> ba a

s

a> 'S ° P . e ca ft. H 03 ü cû il o cc ce fi ^ X" fi ce ft S • " 3 > fi ™ S S «a g > s o m to J2 9* _{fi r} S i S -fi m H cä ES] ce M è Ö ce -0 fi © ho 0 s eu -D C Cù to co ce & o CG l > <P OCl ^ fi 'S ° $ 2 S"Ö £ CÖ > r H "o 43 c a >

1

to as i-1 t ce ce •8 O ce Q o ce 0 0 Ä

oß

PM ft ... o H -M ft ft < œ cq " Ö ftg o ^ -# O O cd +3 "* t ~ as as as « as a i ce « a i a : as >c as a CD "* cq o co cc Il 1 o c o c • * C O Os c o a-co cc os

o-I

CT 03 0 ) O O Pd s 'S P k 03 ei < i > as <-^ r i -ft CS ft o o CO o 'S ft o C O -* .2 ' N O ce ü 't* ft <Ü Os ft 0 .M ft m 'S OS

q

o 'S ce -p l O o l O c o- a-co c c >c c. 1 M c '— r~ er cc o "c e a> » S M a> ft SS 2 t -•S e

5

0 0 as i—H ft 0 P H o 0 0 l d

q

+ i C3 CS C l ft 0 t -O co O O ^ ce .2 g O' ce g

II

O O £ O © TH 'm 4i m m CO Cd o c <M O Oi I > C3S I C <M os a i r-CO CD CN os as i > CD ( N CN as os t~ as - ^ 0 0 T * ••* 0 0 Il II O O r -© O l > OS CD ( N as os t ' i-H i—t ( M as os t -^ ( M l > i— O OS t -c i-c ! ^= _C 'l % d > a> o 03 ( H X a> a> (A '3 C e 4Ç> O C i as i—i ce rt fi ft © o •s ^ ft N 0 0 ^S Ti4 â ftc» O (fi M O S fi ft M S ° -^ CO OS Ci o os CO o O Os l O t ^ OS X ce l O » T * CO • * Il II o o o o 0 0 l > OS OS I O » Os t > O OS o o a. t -c

1

"ir (24) A. 92.

H O i H H _{Ol O IO} t ~ «O -H CT> OS CM <M H C5 0 5 " . O l » O <D OS »O C i H O O 0 0 2 » o ? « o § H O O 00 es i> 0« ~ to rt S œ 8 o

..^J-

a '0.1 © te ö 'S "3 © Cu © ? s a 5 C CD O <N « H t l ~ ' ' O US Cß Ä 5 P H " > a O Bi u, 51 0.02 5 £ » M a o _ e 2 8 - 3 Ji. ft 1-5 o , CM S

°8

Ö00 © ^ ft u d , ^ ft s œ ^ S N O 'S « <*> ? ft | ~œ ft .2 S o1«! IL ö 5^ft H <D CL J3 •% u ÇB ft^5 60 O ö g S s S -2 M JA ^ .2 '3 '3 o £> «2 QQ ,2 0 0 ^ CO O 0 ft rt 0O o •* i j - S jt W ^ œ . » <D , « A 0 . e3 1-9 «ü* £ h C6 0 0 CD O" PT à" 1—1 OH O 00 C3 * * fc 5? nH rt _ft O ' O ca O 'S C3 3 ft eg 3 1-5 œ cc "3 •-T CS 3 ö C3 O ÎO ft 0 0 T* jk f» 'm ft .

°e

. o es • < 0 ä ^O F-l U j » 1- iE « S ' a tT ft2 | o 2 is' J4 M , « N

94 o. 0 •a « In M •St « a a < ö CD S •r-S fi > W 'S , i fi " , 3 ü i—i œ 05 N öl d ft a ? > tt o 03 ö N O ft 3 m Öl ft 3 , d -Cu ^ S, o » a e8 a . 3 S 3 -^ 03 • d fi o;

.1

-S CD g CD Xi CD CD O OD t -<D C M i—l Q "> „ ^ ( M 3 fi © 0) > - 1 0< c J 3 3 B M '3 i » »o CM e» >—i ^

1

ft o co GO

s

'S Oi O 60 ft o 44 N Oî 'S O l O C M O M 'S CM <o 0 0 ft o r 4 SS t o " o O . « u St < 0 0 ft o " 5 • * 0 0 >-* C i i—1 f—1 i— o " " ~ • * « - CN CC - H - H CO - H CO O O » H O IO en " • I Q co - * t o O r H O i -i-H r - 1—1 « * CO _ . CO CM CC CO r ~ CC \ 1 1 © C i O O O * H O O pH i-H f— t o t - 0 0 • * l > C —i o c i—1 i— <M t > OC 3 c -Fi 2 i i 1 1 t o 0 0 -<* i-H 0C 1 ' s , 3 © SP - ^ F * '3 '5 CC ï • * F— O" r 0, p c c 3 3

I

-+•=• 03 co ft 0 O o

d

H so ft O CO bû I A « o CD < N C 5 i—1 « ft o o • > * j i "Ö3 ftO O i - i O C l 0 0 c c o o «o F-H F—1 cc C l CM ^ _' o o o t -M t o c c e n CT: t o o 0 0 Ï O c c x C i co o co i > F - ? cc co II II t . o o c _* O O CO - < F-l c-H I N I O O O CO r ^ F—1 1 1 1 1 1 1 C S >o - * -* œ a « a u c F * ! a, * ' 03 A O o CM

1

ft O O PM ' 8 C35 = & v o V o o o« os < t -C<ï as i—i ö 'S •§ -^ .2 ' 3 O s ü 'G ft < ft o ft ' s CC t ^ C i O 0 0 0 0 co 0 0 I Q i—t CM 1 O O i-* e» er CC a c "c 3 ^ j •-O.Ü-: 3 « •3 > -** "o c C S

I

-2 e 0 0 es« CS i - H ft o o o io o PH •ir

I

.o t > CM ft 0 CO cc Jt w ' s CM o 0 rt • * Ö O I S C5 O I > CC r H • * l > I Q fli ö i t ^ o CS > o CO C i Ci c -« 5 O CO C i C i t > CN • * > < N 0 0 O l O - H 1 _{« 1} o o to O O I > *-H i-H C i o o >o c O l > l—t F-H • * i r t t -co cc l O I > C i C i O 's t c

I

1

cv _' ) (26) A. 94.

M C^ ^ ^ O O H C O H i-H f - l ' M 00 00 f-H lO H O Ü N M ÛCHCC Oi 00 Cï <N Os i * co O CO 00 cc Oi Oi i> -^ CM X CO co o co o O 00 o o O 1-1 o o o ~W5 © t^ © ^ © * ö

f-<3

S o . » 'S o IS fto" g TS m 2 2 ;S o " ® §izi,3W3 3 a bo S o © •5 s s fr § " «; '3 5 ^

* ° £

g O ft cô S .3 O ^ c3 » 00 % fto ^ O CM So 4> S 'S » OH •3 o S O I " o g

£">

_ft°«'*

°PM ft -w .„ o . ' S d o h A B •* - ( D ^ i ! 3 T3 co S d »N •a X O B 2 J 5 o © 'S •S -, M ä h h S © © © . . . . - » ö 0 ft ft O cl H " Ü H pQ M co 3 3 S ô S « e OS > * ft-^ «ü IQ -1 ft 0 K O CS CO co a * • < O 2 »o O ft is CS Jap CD Ü ' b ! d f CD © N ., •• _5P'3 ft^.' =>'C o i l co <o O B co co o, o. O PM S œ ft o o C s • * CN ft o •cl ft 's o o CM O SW ca •••S . „ - i P - ' S H © © 4 i © © © •£ 'S S S 3 _{2 -S -8 ^5} H © © ü r^i IS! tSl CO 53 CO SI cd 05 .a B o 'S o c8 ca > 3 a u o o G

Bespreking.

Loop der pH-waarden na den oogst (Zie tabel 9 op biz. 91.). We beschouwen eerste de ongemergelde objecten.

Object za-sup. Omdat vooral in de latere jaren de veldjes 1 en 16 meer

opbrengen dan 12 en 27 hebben we dit object in tweeën gesplitst. De veldjes 1 en 16 zijn iets humeuzer, hoewel het niet veel beteekent. Als gemiddelde der jaren 1923—'31 vonden we:

Veldje. 1 12 16 27 Humusgehalte. 6,5 6,1 6,5 5,9

De grond van de veldjes 1 en 16 heeft ook een hooger pH (zie tabel 9 óp blz. 91). Het verschil tusschen de gemiddelde pH's van 1 en 16 ter eener en 12 en 27 ter anderer zijde schommelt tusschen 0,3 en 0,8 en is gemiddeld 0,5. Op beide stellen veldjes daalt tusschen Januari 1923 en October 1933 de pH.

Object ks-sup. De pH blijkt vrijwel constant en schommelt tusschen

5,4 en 5,0. Hij is gemiddeld 5,2.

Object afwisselend za-sup en ch-slak. De pH schommelt tusschen 4,9

en 5,5 en is gemiddeld 5,1.

Object za-slak. De pH schommelt tusschen 5,2 en 4,7 en is gemiddeld 4,95. Object ch-sl. In 1926—1933 is de pH constant, schommelend tusschen

5,9 en 6,2, gemiddeld 6,05.

Bekijken we nu de gemergelde objecten.

Object za-sup-m. Vergelijken we de pH met het object za-sup zonder

mergel, dan is vooral sedert 1926 de invloed van de bemergeling duidelijk.

Object ch-sl-m. Vergelijken we de pH met het object oh-slak zonder

mergel, dan is sedert 1926 de invloed van de bemergeling duidehjk. (28) A. 96.

Opbrengsten. In de achttien proefjaren werden de volgende gewassen verbouwd:

1 keer Roode star aardappelen; 1 „ Eigenheimer aardappelen; 2 „ Thorbecke aardappelen; 4 „ suikerbieten, Kuhn P; 1 „ winterrogge, Petkuser; 1 „ winterrogge, Ster;

1 „ witte haver, Mansholt I I ; 1 ., witte haver, zege;

1 „ wintertarwe, Mansholt's witte dikkop I I I ; 1 „ zomertarwe, Japhet;

1 „ zomertarwe, van Hoek; 1 „ zomergerst, goudgerst;

1 „ groene erwten, Mansholt's gekruiste extra korte; 1 „ groene erwten, Hijlkema's Unica.

Aardappelen. Zie tabel 12.

Roode star, 1917. Het onderwatergewicht werd niet bepaald. De

knollen-opbrengsten vertoonen weinig verschil. De minder goede overeenstemming tusschen de parallellen in aanmerking genomen, mag men niet tot vast-staande verschillen besluiten.

Eigenheimer, 1920. Bij het object za-sup is er een verschil in opbrengst

ten voordeele van de veldjes 1 en 16. Overigens is er, de ongelijkheid der parallellen in aanmerking genomen, geen verschil tusschen de objecten vast te stellen.

Thorbecke 1927. Het gewas leed zeer door den overmatigen regenval.

De knollen waren in het algemeen zeer klein en onregelmatig van stuk. De onderwatergewichten waren zeer laag, zoodat wij geen zetmeelgehalten kunnen opgeven. Per object-gemiddelde waren ze

za-sup, 1 en 16 340 „ „ , 12 en 27 niet bepaald za-sup-m 335 ks-sup 341 afwisselend 318 za-sl 321 ch-sl 335 ch-sl-m 333 (29) A. 97.

98 e a> « - M cp A A e« •ö « 1 e« < O •o e m <! H

a

co i î o Cfi ü ^ CG cS N jare n up ; jare n si ^ <*> £ c< S g § " > N 6 " o & s te À

?s

C3 IS] ft 3 »2 es N 2 g © i§" ä © o > w S o o O t H ce r i cä S 1-5 « 5 i O l > i -O -O Ci CT i—i i—f 1 Q « O O N O O OS C s """ O J i M O O t -cs o co oc ~ ^ Cd r CO > -o -o i -o -o a rt c8 rÖ_ R S "o5 O ( M i c e r £ I O O H B CN CO <N -<* II II II 1 O O o c o o o c H H H r ^ « ' M H CO o o œ ff "-< r - l ~ ^ V « t - <N CO " * C f t O ) CC Ü? ÏQ •*# CO CC O O CS I > I-H H H © * * » © o c « ® ^ . O _C

1 1.IJÎ

t ^ O t - 0 " l-H C<t ( N C^ C s C s CS CT "" r— i—1 r -<Ö

1

Ös «SS s 'S « • 0 0 _{sS °° •*„} 1 0 0 I i r - i r - H i C O 1 1 C O C O 1 ^ 1 •- | O | ff _{1 1} <o cc > ^ H i oo i i > i ©q i - ^ i i co co 1 ! — | f— _{o o>} ~ ia 1 CS 1 t 1 ^ 1 <M t -1 O -1 oc | O | oc "" r* l > i i i n ^ f 1 1 » - H . CS i t - , t - , CC . , i£5 »O H r -1 -1 I 1 1 1 e» o-I 1 c3 CC !&. 5 I i er er CM . QC 1 I Q II 1 S 1 S I I CO CC II 1 CS t -t — I 1 — co -* o c o c 1—1 1 — 1 CS t l > | N 1 T f 1 ^ 1 i CS i I r 1 1 -1 O -1 ff cc l O IC5 ff CM | | io" icf 1 1 iS "*. °i I — i i C " 1 œ 1 * 00^ I > 1 C S 1 C C | ^ | _ u © C3 Ö © C « 2 © o c t - O C~ Cc rtNN« ff OS C5 ff *~ i — r" 1 t ~ 1 CC | O | t -• d u t . ^ © o c S o S ö fc (SI P H H H H l> o r- cc rt <N CM CC ffi OS OS ff r— "" r— l i ^ c c 1 1 GO CC 1 1 "* 1 1 _{1 1} ë , Q O ï: o ft. <N I > CC | 1 <M CC CS CS "" ^ (30) A. 98.

s o -** CS CO o a it s o A •O a as v i ce . co CO CD T H a CD » O. A CCI ' S e « R ) a > c a t - , O H CO CO OS i H ^ CD -" O - t > Ü O • « * CM & O

m

& t i CS e« S - p -* -a o ai W) e eä H CD (se CS CD > Cp o S I cp -tf o. -o a ce) 1-5 cq CD O eu t H (-1 va n d i bi j de i rocente i og e sto f alte n He n : it in p i d e d r -a o ab a • t j c î a ) O M o > r 3 <«-< 3 O *>t P — 1 o-g o a> o T 3 P* - P d ä © © o - p 05 t l r Û & O ,_! a CO N o M" "S o PH £ O « o o C3 o o p-l £

-1§

"3 ° ^ 12 II ^ p o " ~ o 5 ^ 2 W » il o O • p .

wSS

ft^2 N T * « 5 CO X TJH i—i O ' M c i c q c i c i o CO » o CO i O T H »O >C o o o o io c o - * - * c q c q © <N X 1 > X " * Cq^ CO T # CO GO c o " CO" CD* - * ^ * O "<f T ^ - ^ W5 CD o o o" o" io c o x c o 0 0 ( N CO (TO Cq CO C i ( M CO l O CO CO O O O O CO CO GO t -® ffi h Cß c i c i c i c i CO 0 0 o CO CO X O O l " C i l O CO trc o ï > r r -O t - -O p-f i > x o C Ï e £ 0 Ca tv I C c • * . 1i k _t> • a œ •<t S p 0 ÇÇ ^ C e r -* ( ce •é CO CO C i m o - p a -a Ö a ? CD 0 7 m CS 4 ft S 03 CS N O »O ( M C M " CO l O o T * o 0 0 c o " CM o" CM CO 0 0 CO o CO l O C M " T H 0 5 •* t - ^ Î & CO œ oT CM CS ._ CD S CO a - p c3 a p . s 03 cS M l O l O c o O i c i c i »O P H l O »O O O »O I Q X CO »O -HH c o ' c o " i O i > o o O i CO CO OS Tjf O CO CO o o c q x o c o c i c i - ^ ^ M T H C O C i C i X X t ^ r -c q P H C i C i ' ô À _Q > o C i i C CO c q C i P O o • P O X a CD m e s

a

,_!* ce Ä u o >* c o " (31) A. 99.

100

Zeer opvallend is het geheel mislukken der veldjes 12 en 27.

Van de andere objecten kloppen de parallellen zóó slecht, dat aan de ver-schillen tusschen de gemiddelde opbrengsten geen waarde is te hechten.

1933. De parallellen klopten slecht. Gemiddeld gaf ks-sup de hoogste opbrengst. De aantasting door schurft was, ook bij de objecten ch-sl en ch-sl-m, niet erg.

Er werd een chemisch onderzoek verricht. Zie tabel 13. In deze tabel vindt men de gehalten aan eenige bestanddeelen van de droge stof van het loof op 31 Juli en van de rijpe knollen. Het lagere fosforzuurgehalte van het za-slak-object valt op.

Kalk- en magnesiagehalte van het loof nemen met eenige schommeling met stijgende pH toe. Om dit goed te doen uitkomen, rangschikten we de objecten naar stijgende pH.

Het kaligehalte van het loof van het za-sup-object is bijzonder hoog, waar tegenover dan een laag kalkgehalte staat.

Suikerbieten. Kuhn P. Zie tabel 14.

Het jaar 1931 bracht eenigszins een misoogst. In Juli leden de bieten erg door luis, eind Augustus door den veel te natten grond. Dat jaar gaf TABEL 14. — Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation.

Suikerbieten, Kühn P. Jaar. Bieten. 1922 1925 1929 1931 Suiker-gehalte % . 1922 1925 1929 1931 za veldjes 1 en 16 97 y2 8 6 % 7 4 % is y* 19,8 18,6 18,3 15,2 sup veldjes 12 en 27 6 5 % 1% 2 % 18,7 — 18,1 — za-sup-m 9 7 % 107 !) 115 1 3 3 % 19,7 18,6 18,2 17,9 ks-sup 100 = 348 q/ha 100 = 383 „ 100 = 320 „ 100 = 129 „ 19,4 19 18,1 17,8 Even jaren za-sup, oneven jaren ch-sl 94 105 9 5 % 87 19,8 18,9 17,9 17,5 za-sl 9 2 % 91 8 1 % 62 19,3 18,8 18,3 17,5 ch-sl 109 114 120 158 19,9 18,6 18 18,2 ch-sl-m 115% 114 118 183 19,7 18,5 18,2 17,6 ') De veldjes za-sup-m kregen op 20 April en 6 Mei 1929 tezamen gemiddeld 14,1 q/ha CaO in den vorm van mergel.

TABEL 14 (vervolg). — Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation. J a a r . Suiker-opbrengst. 1922 1925 1929 1931 Loof en koppen. 1922 1925 1929 1931 pH. 9 Jan. 1923 25 Maart 1926 4 Nov. 1929 4 Nov. 1931 za veldjes 1 en 16 99 Vi 8 4 % 75 i e y2 81 91 so y2 2i y2 5 5,4 4,5 4,7 sup veldjes 12 en 27 63 — 2 — 88 4 5 — 4,7 5 4,2 4,1 za-sup-m 98 y2 104% 1) H 5 y2 134 90 107 !) 101 146 5,2 5,9 !) 5,8 5,8 ks-sup 100 = 67,5 q/ha 100 = 72,8 „ 100 = 58,3 „ 100 = 23,1 „ 100 = 309 q/ha 100 = 369 „ 100 = 361 „ 100 = 75 „ 5,3 5,8 5 5,4 E v e n jaren za-sup, oneven jaren ch-sl 96 y2 104 93 % 86 Vi 96 116 103 y2 87 4,9 5,7 5,1 5,5 za-sl 92 Vi 90 82 «O Vi 92 ïoo y2 93 Vi 71 5 5,5 4,7 5,1 ch-sl m Vi m Vi " » V i 160 y2 107 m Vi 105 175 5,7 6,3 5,9 6,1 ch-sl-m 117 111 118 18 0i/2 111 108 Vi 99 214 5,9 6,7 6,5 6,6

x) De veldjes za-sup-m kregen op 20 April en 6 Mei 1929 t e zamen gemiddeld 14,1 9/ha CaO in ded vorm v a n mergel.

het best opbrengende object, ch-sl-m, gemiddeld slechts ruim 2 3 % ton bieten. Het is nu heel opvallend dat 1931 een geheel andere pH-opbrengstkromme gaf dan de jaren 1922 en 1929. Om dit beter te doen uitkomen stelden we in fig 3, op blz. 102, de suikeropbrengst bij pH 5,2 (1922 en 1929) of bij pH 5,3 (1931) op 100 (Omdat er in 1925 geen pH's kort na den oogst werden bepaald, sloegen we dat jaar over). De gunstige invloed van een hoogere en de nadeelige van een lagere pH is in 1931 veel sterker.

Winterrogge. Zie tabel 15.

Petkuser, 1918. In verscheidene gevallen kloppen de parallellen slecht.

Er valt daardoor niet veel over de opbrengsten te zeggen. Ze waren hoog. Van het za-sup-object brengende veldjes 1 en 16 meer op dan 12 en 27.

Ster 1921. Hier valt hetzelfde op te merken als bij de Petkuser-rogge 1918.

102 Pr 4. Zandperceel Rijkslandbouwproefstation. y9 .'.n Z2.Û t/o 2.00

/6o

/SO

/yo

/30 /20 //O /OO

go

<PO

7°

60

so

//O

zo

20

/o

0 II 11 4 j

1

i

i

*

/

/

i/\

1 f 11

- *

. /

"Xi .' 1/ * 1 • M I J 5 J

A 1

' A

'•' / t 1 r 1 1 6 •

.

If

A

v;

A

/ \

i \

f

1

• 1 M 1 [ I I I S d- â

h

\

*• s

7

/pZ2

=

/ß2f.

'V

Fig. 3. Suikeropbrengst van suikerbieten K u h n P .

O O c — ï D C D C O O U 5 1 T*t «© , r i CO "O l> l O © l > N o m i -«CtOtO I , N T | ( I O C C CM^cO H 1 i-l o W W O 0 0 ifS O t~ I> 1 1 r-l o »n its © O M I m I ( M N M^-"* I> H 03 0Û • * H o " -*' t-"l>-" O r-T e i CC* OCOCÛîDCOœOCO o o o o o o o o _{o o o o o o o o} T-li-lr-trHrHi-Hi-li—I -* CO C^ a? a

2

o

0 ) ^ 0 0 3 0 0 0 0 » O N © H O M î D O O ^ • o o o i N m »o W H T f O l O O C O I I (M i I " * , CC i « w e o ft 2 ö o « | S | I (M ift 1 CO • * O CO »« (O 1> l > 1 00 Œ> Ift - * " * es A. ö S 'S g) £ 'S S g £ 0> S Qî 5 O s g a S s Kjj Mi? S M S P N M O o g-S M O M ., S » M S 1 g S i S g S s H BP N B N P N S 'S M s s S wp rfi O o S & » s w S S * »-g 8 - & tH t- S f i o i s O [S o f i K ;OCC--iCO-*tO00(M H H M N M N N M O O O O O O O O CDûOi-ieO-#<OCO(M H r t N N N M N M ï O C O r J C O ^ ï O X t N i-41-HOJtNWOKMCO o o o o o o o o (35) A. 103.

104 Witte haver. Zie tabel 15 op blz. 103.

Mansholt II 1916. Het gewas leed in het voorjaar door de larven van

de fritvlieg. De opbrengsten loopen weinig uiteen en de parallellen kloppen niet bijzonder goed. Een bepaalde gevolgtrekking is daardoor niet te maken.

Zege 1924. Zeer opvallend is het sterk achterblijven der veldjes 12 en 27

van het object za-sup. Men mag dit wel aan de lagere pH toeschrijven (zie de pH's in 1923 en 1926 in tabel 9). Ook het hl-gewicht is laag.

Wintertarwe. Zie tabel 15 op blz. 103.

Mansholt's witte dikkop III, 1928. Zeer opvallend is het sterk

achter-blijven der veldjes 12 en 27 van het object za-sup. Ook het hl-gewicht is lager. Waarschijnlijk is dit aan de lagere pH toe te schrijven (1 en 16 respectievelijk 4, 9 en 4, 6, 12 en 27, 4, 4 en 4, 2).

Zomertarwe. Zie tabel 15 op blz. 103.

Japhet 1923. De veldjes 12 en 27 van het object za-sup geven slechts

zeven tiende van de korrel die de veldjes 1 en 16 van hetzelfde object opbrengen. Ze waren in den voorzomer erg Hooghalensch ziek.

Van Hoek, 1932. Op 21 April stond de tarwe in het eerste blad; 12 en

27 waren minder ontwikkeld. Een paar dagen later vielen de vogels op de achterblijvende veldjes 12 en 27 aan, zoodat zoowat alle tarwe werd uit-gerukt. In den oogst werd een scheikundig onderzoek verricht. Zie tabel 16 op bldz. 105. Deze tabel geeft de gehalten aan eenige bestanddeelen van de droge stof van korrel en stroo-kaf.

We rangschikten de objecten naar opklimmende pH op 5 September 1932. De gehalten geven geen aanleiding tot bijzondere opmerkingen.

Zomergerst. Zie tabel 15 op blz. 103.

Goudgerst, 1926. Op 13 April begon de gerst, behalve op de veldjes

12 en 27 van het object za-sup op te komen. Op 19 April werden deze twee veldjes daarom bijgezaaid. Dit tweede zaaisel werd later door vogels uit-gerukt. Wat van het eerste zaaisel opgekomen was, ging weer dood, zoodat op 20 Mei werd aangeteekend dat op deze beide veldjes geen gerst meer stond. De pH was op 4 Augustus 1926 4,2.

Behalve op ch-slak en ch-slak-m kwam bij alle objecten Hooghalensche ziekte voor, de graad van aantasting was op de parallellen zeer ongelijk.

e C3 H m < CO OS eu 02 O M a o C3 tfl cp o o A •e a CS M r ? CM CO CA T H M e» o H o CS > », CO si CS t * a> S o N n cd Ö • H ,JZ] t i n d crt Ü h f l 02 CD ÖD - ü o ^

S

> J4 _© o N i d CD O v P 0s -. 0 * 0 bß o •s -§ .g o o 4 3 cc taj ö <D &* j 2 O l O *+3 08 a © o o u 4 3 02 I? &H O O

i

o « o cä O ta O P i fc o

1

o M" o cä ü US o FM fc . 2 p-< U CD W) c8 O'S =5© g ^ _g c © œ g m II 0 0 eS rre l ,1 s q/h ₁₀₀ . O CC f M 00 li « 4 3 L_| & C M p,0Q e» m <M T K O CO T H <N <M <M <M <M O O O O O O - ^ T H CO CO OS 0 0 F C© F -<N r h O CO T h <N <N <N <N <N O O o o o 0 0 OS I Q 0 0 CO <N <M CM <M <M o " o " o " o o OS CO l O <N •—( CO CO I Q »O l O o o O O O r- F-o F-o F-o F-o F-o o o o o o »O O »O ( M O co co »o co co o" o o o" o* F l > I > I > F -o -o -o -o -o o o o o o co o ^H o CC CO CO ( M CO CM _ CM i - i <N <N <N <M <M •<n co to en co" oo" cc co co F F F F F -^ Ï O CO CO O -—f 0 0 o s o s o o r H r—1 CO O CO O ' M GO CS OS O O ö 0 N «e ** k _ 0 cc s 1 i r CM co a 1—1

i

tö Jk o 4 - > T3 a co CQ '% •a s ft 5 2 cc 8 tsi r H t o -e f Cf J* CM œ I—1 CS CM OS I—1 'cd

s

co

s

CD 4 3 cc 4 3 cä C3 s Il ft s CQ « N CO »o" Tt< l O CM CM o o —i co [ ~ CO • * l O CN CN o o e» CM CM CC o o" t - o lO co o o 0 0 t ~ o o o o o o CO CO o o 00 c^ o o o o • * CM o o 0 0 c o CM CM CM CM CO 0 0 t - ^ 1 > c ~ CM l O o o F—1 I-H " * CM es œ li X c CM cc „ CO SM C l o 4 3 o o _{0 0}

s

01 4 J CC 4-> cß J H

a

^ OQ ^ o t -co" 60 Ö © 3 0 O, o >

106 Groene erwten. Zie tabel 17 op blz. 107.

Mansholt's gekruiste extra korte, 1919. Van het object za-sup brengen

de veldjes 1 en 16 veel meer stroo op dan 12 en 27.

In het algemeen kloppen de parallellen slecht en de verschillen tusschen de objecten zijn dus niet als vaststaand te beschouwen.

Hijlkema's Unica, 1930. Op 9 April kwamen de erwten op. De veldjes

12 en 27 van het object za-sup waren daarbij achter. Op 19 Mei werden planten uit veldje 27 opgegraven. Ze hadden geen wortelknolletjes.

Planten uit den rand van het proefveld hadden er toen vele. Op 2 Juni waren de veldjes 12 en 27 al als mislukt te beschouwen. Op 16 Augustus was de PH 4.

Mede door vogelvraat bij het rijpen, kloppen de parallellen slecht.

§ n o kl a. S s a. •a a (H Cl« ^1 H

a

,_^, ai

•é

CO .0 Ü CO cä s e n jare n ;a-sup , ve n jare n ch-s l > " 2 W g & _S CO ^

s

S" s • 0 cà [S] §• CO N a> S CD C M 'S* s T ! Œ» CD J> CM CD r—1 2 ö © CD > ^ CD :CD "S S-î 1 H 7 ï£ C O C R P ~ « O f—1 ^ ( M O i—( O S cä -c "à5 0 0 oo M II o o rt ;£ ce as « 5 os o o 1 - ' I B p o M cä Î H - p X CD CD - t > CO '3 Si CD en +3 O 1 ^ 1: a O c 8 tsî S O S O l 1-1 H r—1 r i OS f - H ïS i - l O ^ O S 00 o os o» t - CD O 0 0 i—1 cä s -ä er 00 »o r - ••# <M ^ * 1 II O o o o 1-1 t t -o O S O 0 0 ^ cc 1 — a cc a 3 "> fr C cr a i — c-is 0 0 © l- 1 CD -+3 u o .* es u - p X CD o - p CO '3 H CD SC CO 'S . -Ö § S 1 5 * C3 5S g C S 1—1 O l r - H ^ I > " i—< i—( ^ i £ i—1 C i O C i « l > i—i C O II o o """ iS o C M O O Ï O cä o '3 _U> C0 cä a CD ä ">>

w

o C O O S " C O C O P H C O * o irT o o -co Ï O O S Ï O o • > * " l > • * co S - p CO 3 bc çi . < ta co O t o O S • " (39) A. 107.

108

PR 7. PERCEEL 7. RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION.

Doel van de proef. Demonstratie van het verschil bij voortgezette

be-mesting tusschen natronsalpeter en zwavelzure ammoniak op zeer humus-armen grond.

Grondsoort. De oorspronkelijke grond werd 1 m diep weggegraven.

Daarna werd 90 cm straatzand, dat is diluviaal zand onder zandbouwland of heide weggegraven, aangebracht. Daarop kwam 8 cm bruin heidezand en per ha berekend 7 m3 gezonde veenkoloniale grond en 2 ton terpaarde.

Later werd steeds 20 cm diep gespit. De aldus verkregen bouwvoor bevat ruim 1 % humus en 95 % zand (68 % grof zand > 100 micron en 27 % fijn zand van 100—20 micron).

Bebouwing vóór den aanleg van de proef. In de jaren 1909—1919 zijn

bij een voor het geheele perceel gelijke bemesting de volgende gewassen verbouwd:

1909 eerst witte, daarna incarnaatklaver, welke beide mislukten; 1910 incarnaatklaver, daarna voederwikken, beide vrijwel mislukt; 1911 gele lupinen;

1912 winterrogge, uitstekend gewas, daarna gele lupinen; 1913 haver, goed gewas;

1914 aardappelen, goed gewas;

1915 winterrogge, daarna gele lupinen; 1916 haver, goed gewas;

1917 aardappelen, matig gewas.

1918 haver, roode klaver, vlas en gele mosterd; 1919 haver, goed gewas.

In deze jaren is de stikstof steeds als chili gegeven.

Proef plan. Het veldje meet Oost—West 9 m en Noord—Zuid 5 % m.

In 1920 werd het in een Oost- en een Westhelft verdeeld, zoodat twee veldjes van 24,75 m2 elk ontstonden. Zie den plattegrond, fig. 4.

Pr 7, perceel 7. Rijkslandbouwproefstation. West, natronsalpeter Oost, zwav. amm. • 5,50 • Fig. 4.

De beide veldjes kregen steeds dezelfde fosfaat- en kalibemesting.

Grondonderzoek. Zooals reeds werd medegedeeld bevat de bouwvoor

ruim 1 % humus.

Tabel 18 geeft eenige pH-waarden.

TABEL 18. — Pr 7. Perceel 7 Rijkslandbouwproefstation. pH-waarden. D a t u m . 12 Maart 1923 26 „ 1924 24 September 1924 17 April 1925 18 Mei 1926 25 Augustus 1926 20 „ 1927 9 November 1927 8 „ 1928 7 J u n i 1929 za 5,9 5,8 5,6 5,5 5,6!) 5,7 5,6 5,6 5,5 5,2 2) nas 6,4 6,5 6,8 6,6 6,9 6,9 6,9 6,7 6,5 6,8 D a t u m . 20 Augustus 1929 26 April 1930 8 November 1930 1 October 1931 23 April 1932 15 November 1932 21 September 1933 24 October 1934 12 Maart 1935 za 5,4 5,2 5,3 3) 5,2 5,0 4,8 4,8 5,6 5,0 nas 6,9 6,6 6,7 6,6 6,3 6,7 6,7 7,1 6,6 *) Zie bespreking pH-waarden op bladz. 113.

2) Zie bespreking pH-waarden op bladz. 113, 5,2 is een gemiddelde waarde. 3) Zie bespreking pH-waarden op bladz. 113, 5,3 is een gemiddelde waarde.

110

Gewassen, bemestingen, opbrengsten. Zie tabel 19.

TABEL 19. — Pr 7. Perceel 7 Rijkslandbouwproefstation.

Gewassen, bemestingen, opbrengsten.

J a a r -tal. 1920 1920 1921 1922 1923 1924

Witte haver, Mansholt II.

N 127 op 16 Maart; P205 188 als slak op 18 Maart; K20 144 als pk op 16 Maart:

Navrucht roode klaver:

Aardappelen, Thorbecke.

N 90 op 4 April; P206 128 als slak op 1 April; K20 250 als p k op 1 April:

Groene erwten, Mansholt's extra korte gekruiste.

Geen N ; P205 60 als sup op 23 Maart; K20 100 als p k op 23 Maart:

Zomerrogge, Petkuser.

N 100 op 10 April; P205 geen; K20 120 als zk op 30 Maart; MgO 40 als zwavel-zure magnesia op 30 Maart:

Aardappelen, Sir John Evelyn.

N 75 volgens plan op 21 Mei; P205 100 als fvk op 1 April; K20 250 als p k op 2 April:

za 44,4 47,8 19,3 435 17,5 76,1 9,3 11,9 38,0 87,0 344 12,6 43,3 weinig nas 47,8 47,8 29,3 430 16,6 71,4 16,6 16,9 35,5 86,1 365 11,0 40,1 vrij erg nas -f mangaan-sulfaat — — — — — (42) A. 110.