Budgettering van facilitaire activiteiten in algemene ziekenhuizen in Nederland.

port nr 50, 1987 70 p

Stnjwcen, B Lu~ers wmren, taten wassen cjwegwerpd Nqwgen

.

lkrrcru vaor

rapport m opdncht van de Consumentenbond, juni 1992 68 p

Autews:

mrAns Groot-Marcus, dr Paul Bennartz en m D m a U~tdenbgerd r zijn verbonden aan de vakgmep Hunhou&tdw, a Landbouw Un~vers~tut Wagenlng.cn, ponbus 8060, 6700 DA Wagenmngen

r r i i

In d ~ t artikef gewn de auteur; resukoten van een ondwroek m r de stand ww, zoken van bud- <"

,,

-

gettenng van focrlrtofre ccttwterten2 in atgemene zrekenhutzen. De conclustes van dt onderzaek wrden 1 * .@

n dit- artikel beschreven; met name die welke betrekkrng hebben op de redenen voor budgettenng, het

,!A

.

d,p,s$s

etvan en het bqdgethouderxhop. Het budgetresuht interne venekenpnjzen en her "it-

ir Sandra Kleynen is werkzaam bij de gemeente V m a y .

Budgetrering van facilitaire

activiteiten in algemene

ziekenhuizen in ~ e d e r l a n d

(BUFAZ)

De stand van zaken

in

199311 994.

van$$terne budkettenng

wor&te@w taakstellmd

bu

I& ,~e~~$&tinggn we@

tregel wordr gevormd door de wens om re komen tot n van bud- ~nderzoek worden budgettering, het I en het uit- ~g voor zie- budget toege- .en voldoen.

van ftn;zncieri~g de: ziehnku~zen de mogehjkhe~d om profileren, wmardmr de effiatnt~a van de zorg nog een financnek randvwrwaarde op a'an het beheer van

d liggende manier om er voor te zorgen dat blnnen he1 opgestelde fmancitle kader nal worden gewerkt IS om ook binnen de mstelling over te gaan tot budgettenng van de verscklllende onderdelen Externe budgettenng h i t dm tot mteme budgetterlng

h~

dlt artikel zal worden bekeken of en m hoeverre deze ontwkkelmg lnderdaad 1s epgetreden voor wat betrek de algemene z~ekenhulmen In deze lnstelllngen wordt momenteel rulm een kwart van het totaal aan mlddelen voor de Nederlandse zorg- sector besteed

De aandacht +a1 met name worden gerlcht op het financ~eel beheer van de facilita~re dienstverlenmg III deze ziekenhulzen De actlvltelten d ~ e hier onder vallen hebben een ondersteund karakter ten opzichte van de pnmalre taak van deze mstelllngen

.

Het gaat bovendlen, zeker in de grotere zlekenhulzen, om mm of meer zelfstandlg functlonerende diensten waaraan gemakkelijk een elgen budget kan worden toege- kend Het ondersteunend karakter van de faclhta~re d~enstverlenmg kan het tot een gemakkehjk slachtoffer van bezuin~gngen maken, maar anderzqds vormen juist deze actmteiten met name de maahjden, het 'vlsltekaartje' waarmee het z~ekenhu~s zich zou kunnen profileren ten opzichte van de 'concurrent~e'.

De doelstelling van het onderzoek en van dlt artlkel IS het rnventanseren van de gang van zaken met betrekkmg tot vormen van interne budgettering 1n algemene zleken- hu~zen 1x1 Nederland in 199311994, het begin van het project

Het moge du~del~jk zljn dat we ln het korte bestek van dlt artlkel niet op de gehele lnhoud van het onderzoek kunnen lngaan We beperken ons tot een aantal onder-, werpen Na een beschnjvlng van de methoden en data zullen de volgende onder- werpen in dlt art~kel aan de orde komen: structuur en proces van budgetteren in algemene zlekenhu~zen, het budgetresultaat, interne verrekenprqzen, en u~tbesteding. De eerste twee onderwerpen geven de structuur en het proces van het budgetteren m

z~ekenhulzen, temjl met de laatste twee ondenverpen mgegaan wordt op de kwes- tie: hlerarchle of markt. In een hlerarchle vlndt de afstemming van het facilitalre - aanbod op de vraag plaats door middel van het budgetmstrument. Het topmanage- ment wqst centraal de geldmiddelen toe door middel van budgetten. In het geval Tan een markt, decentrale toewijzing, kqgen de relaties tussen de zorgeenheden (de

'

-

Interne klanten of de gebnukers van de facil~taire d~ensten) en de ondersteunende L diensten het karakter van ruilrelaties of transacties. Vraag mar en aanbod van facili- rr

I

tare activlteiten ontmoeten elkaar als op een markt en afstemming vindt plaats d ~ p c ! middel van het prijsmech

belangrijker gaan worden

-

_I I

-

continuum van centrale versus dwenlmk toedjzmg rijn averigew

vek

denkbaar

Aan he1 begin van he1 onderzoek ziin m

-

. . p1rm.d van de .. &T@PJIU~

en

deskund~gen verwach~ingen geformuleerd,

sproken worden: - ;

j

? :*

1. Ten opzlchte van xlemere a.&mene

-

2;

len grotere algemene ziekenhumn vakctr facalmire actiwteiEen budgett~refi, &fi

beleidsplan hebben voor de facilitaire dnensrverkmng, Beilitvre ackiviteiten Irir-

besteden, decentraal budgetteren en gebmik maken: vari Interne vemekenpm~zn.

2 Voedlng is een belangrqkere f a c i l i ~ r e actmalt dan de andere activitaten

3 De facilitaire budgethouder kan een grmt deeP van q n kmten niet kmvloeden.

4 Interne verrekenprgzen worden nu wemig toegepast in algemene aekenhuizen

5 In de komende vijf jaar zal het systeem van centrale fx~htaire budgeiten, wmrbq

het hoofd van de fac~llta~re de budgethouder rs, verschu~vm in de rrcktmg v m

een systeem van decentrale budgetten bij de zorgeenheden.

6. De verwachtlng in algemene z~ekenhu~zen is dat het facilitalr budget in de ko-

mende vijf jaar zal dalen

Methoden en data

Door de werkgroep is een voorloplge vragenIijst gemaakt, die na pretests IS aange-

past Om mstellingen de gelegenhe~d te geven sommlge zaken van het gevraagde te

verifieren met de eigen admmistratie, is besloten tot een schnftelgke enquete Om de respons zo groot mogehjk te maken 1s in een begeleidende brief het belang van het onderzoek beklemtoond door de voorzitter van ziekenhu~sdirecteuren Alle instel-

llngen zqn tevens telefon~sch aangespoord de enquete m te vullen Indien men met

mee wlde doen zljn de redenen en enkele kenmerken van de instell~ngen gevraagd

Op de hlerboven genoemde wjze zljn van 111 van de 113 algemene uekenhuizen in

Nederland gegevens bekend voor de analyse van de non-respons

Van de 11 1 algemene zlekenhuizen in Nederland hebben er 58 deelgenomen aan het

ondenoek naar de stand van zaken in 1993/1994 met betrekking tot de budgette- nng van facilitalre activlteiten Voor een via de post verstuurde schriftelijke enqucte, waarin enige tljd en lnspannmg van de respondenten werd gevraagd is een respons van 53% bevredigend te noemden Ongeveer de helft van de respons betrof een ziekenhuls met mlnder dan 400 (erkende) bedden en de andere helft betrof zieken- hulzen met 400 of meer bedden Geen tljd/te druk wordt als belangnjkste reden genoemd om met mee te doen aan het onderzoek. Daarbq valt op dat de zleken-

hulzen die hebben gepartmpeerd m dit onderzoek op grotere schaal (90%) interne

budgettenng hebben toegepast dan de ziekenhuizen die met gepartmpeerd hebben

:70%). In tabel 1 1s dit te zlen. Her blijkt dat de respons significant meer instellingen

omvat, die intern budgetteren dan de non-respons Ovengens bevat de respons niet

significant meer grotere z~ekenhuizen Van de 58 respondenten zijn er 13 van het

sts is %an@-

g e m g d e ae

:king van hct ALle mnstel- ien men niet

gen g e m g d .

~ekenhuiren in

?omen aan het le budgette- hjke enqu&te, een respons ietrof een m o f tieken- ate reden

k

zieken- 0%) interne eerd hebben er instelhngen respons met 13 van her r h e thenst en

Het Wijkt dat de belangrijkste reden voor het hanteren van interne budgettering het gabmk ervan als bleids-of sturingsinstrument is.

Het merendeel van de algemene nekenhulzen maakt bJ de inteme budgettering

gebrulk van jaarbudgetten. De kleinere ziekenhuizen (< 400 bedden) doen dit echrer

in mindere mate dan de grotere uekenhuizen (3 400 bedden). Vrijwel alle zieken-

huizen maken onderschad tussen een exploitatie- en een mnvestenngsbudget. Bijna aIle algemene ziekenhuizen maken bij de interne budgettermg gebmik van deelbud-

getten voor de vemhillende facilitaire actmteltengroepen

Ult het onderzoek bhjkt dat 13% van het totale ziekenhuisbudget besteed wordt aan

facilitaire actwteaen, daarbij is geen onderscheid gemaakt tussen investenngs- en

.

expiloltatiebudetten.

Bij her opstellen van het facilltair budget z i p de hoofden van de facilitaire dienst,ed de facilimire aafelingen in het merendeel van de gevallen het meest betrokken. Een

duldelijke verschulving ~n de betrokkenheid treedt op wanneer de volgende stap in 2 s

de budgetqclus gezer wordt, het vaststellen (de toekenningl van1 de,(deel)budgerten.

De

betrokkenheid van de afdelingshoofden IS bij het vaststellen gennger danbbijs;heuq

opstellen van het budgee In r u m driekwart van de algemene ziekenhuizen is het *

.

.

hoofd van de facilltaire dienst hlerblj betrokken, terwiJl de ro1wan.klCdix.x~~

belangrgkst is bij het vaststellen van de (deellbudgetten. OpvaLlend isrdar-dogs: 1 A i ;

bnukers van de fac~litalre diensten, de zorgeenheden, slechts in.enkele'nkke&u'iaoqy C.

b ~ j het op- dan we1 vaststellen van de budgetten betrokken'zijn.

--

,, . I , , I ~ T C I Y ,

. 1 ''

Kwantltatieve bedrijfsinformatie, ondekaadelingsvaardigheden van aatar&&&h kwahteitsniveau van de.diensten zijnman imvloed op de toedeling van budget

f

~n em an&* r kwalitemneets , die leidm

de voldoende voor uen kent meer gens 77% van de en signlficante ral produktiegege- komende jaar afnemers of acti- j informatiebron 1 de algemene dgetten gedele- ziekenhuls z i p de

I

ire acuvlteiten.

1

eest zlchtbare :n zlekenhuls.

I

n, blijkt uit de

I

lelverzorging in De systematiek van intern budgetteren is op grote schaal ingevoerd in algemene

m de gevallen - ziekenhuizen. De verwachting dat kleinere ziekenhuizen vaker facilitair budgetteren,

itb be steed en een

er even groot deel in combinatie ~erzorgd, dus zowel 1 beheer worden ~erd als uitbesteed. :t schoonmaak- en hnisch onderhoud

i in combinatie

lerd (zie figuur 5). men om uit te :n zija zeer divers. angrijkste overwe-

om voor uitbe-

een beleidsplan hebben voor facilitalre activltelten en uitbesteden, blijkt onjuist te zqn

De zorgeenheden worden slechts ln enkele zlekenhuizen bij het op- en vaststellen van budgetten betrokken Het hoofd facllitaire dlenst wordt vaker als budgethouder aangemerkt dan hoofden van de fac~litaire afdellngen Een budgetronde 1s voor 77%

van de ziekenhuizen afdoende

Directieleden kennen aan het kwal~te~tsn~veau als verdeelsleutel voor budgetten een grotere rol toe dan respondenten ln een andere functie. Voor voedmg IS de gewenste kwaliteit van dusdanig belang dat er extra geld aan uitgegeven mag worden I-hermee wordt Indirect de verwachtlng bevestigd dat voeding belangnjker IS dan de andere I facilitalre activlteiten.

De lnvloed van de budgethouder op de kosten is conform de verwachting met +

groot

Van de algemene ziekenhuizen kende 54% in 1993 een onderschnjdmg van het +

-

gen geen consequenhes werb~rrden.

nog mindere mate dan bg 0~em2hIij

Er wordt in gesing ma& gebruik ge

s t ~ g de vewachtingen

BIJ de respondenten heerst de ve .;htmg dat m de Pcamende vijf jaren

zaI verschu~ven van een systeem van centrale facihta~re budgetten m de

een systeern van decentrale budgetten bij de zorgeenheden

Het merendeel verwacht een stablllsatie van de faahtaire act~wte~ren qm ge

omvang De verwachting dat men denkt dat het BctPms budgt 2al dalm, OnJUlst

Facihtaire actimtelten worden meer houdmg ten opzichte van mtbestede Literatuur

Duysens M , P Eekelder, H Geerkens (red 1, M Van Heesch, M N a a , J Van O p h m (red ). L Roffelse Zwetsloot 1995 Budgettenng vanfac~hta~re actlvttezlen In algmene z~ekenhuizen Stand van zahen 1993.1994

Auteurs

11 Momque Duysens en dr Johan van Ophem maken deel mt van de Vakgroep Hulsh~udstud~es, LUW, Postbus 8060 6700 DA Wagenlngen

drs Hendnk Geerkens eh Loes Roffelsen q n verbonden aan de Hogeschwl D~edenaort, Posthus 203, 6700 AE Wagenln- gen

Mlranda van Heesch en 11 Marc-Enc Nota maken deel ult van Domesta BV HUE ter Hetdeweg 14, 3705 LZ Zeist

Noten

1 BUFAZ a een sarnenwerlungsverhand tussen Domesta B V Organ~sat~e-advlseurs. Intenm- en Fac~htf Managers te

I.

Zeat, Hogeschool D~edenoon te Wagenmngen en de Vakgroep Hu~shoudstud~es van de Landbouwun~vers~te~t Wagenm- gen Docenten, advlseurs en onderzoekers van de dr~e partqen hebben een werkgroep geformeerd om het proces van

1

s - A ' de fac~htatre budgettenng m de penode 199elW9 nader te ondenoeken om uitemdrltjk te komen tot verbeter~ng

>

s 7 w +

van de lnnchtrng en werkmg van budgetten De werkgroep wordt gesecondeerd door een stuurgroep , , , ? & ' 2 In algemene z~ekenhu~zen worden door om, In navolglng van de communls opmo ~n het veld, tot de facllitalre

-

I &P,"~ act~v~teiten de volgende groepen gerekend

oeding. Alle aniviteiten ten behoeve van de patientenvoeding, inclusief de activiteiten van de voedingsassistenten; auratieve activiteiten. Dit omvat het personeelsrestaurant, inclusief de koflie-hheevoorziening en automaat-

eer; I

hoonmaak. Dit omvat de dagelijkse schwnmaak en het periodiek onderhoud; xtielverzorging. Dit omvat het persoonsgebonden goed, her plat gwd en de uniformen; ceptie, bewaking en bweiliging;

agazijn. Dit omvat de activiteiten op het gebied van her materiaalverbruik van voedings- en niet-voedingsartikelen. exclusief de medische anikelen;

~derhoud. Het gaat hier om het gebouwgebonden technisch onderhoud; .

I! I . ' _,

.

-

_: ,.<Z';!A

. .

8kenhuiswinhl. ~ & & & ~ ~ + ~ ! e : ~ p : ~ : ~ ; , ~ ~ ~ 2 . ~ l ~ ~ ,