MINISTERIE VAN LANDBOUW EN VISSERIJ D i r e c t i e A k k e r - en Weidebouw
D i r e c t i e Veeteelt en Zuivel
BEDRIJVEN MET GROTE EENHEDEN VARKENS IN ZWEDEN V e r s l a g van een s t u d i e r e i s van 13 tot 23 juni I966
J. BANGMA
Rijkslandbouwconsulentsohap te Utrecht H.J. BISPERINK
Proefstation voor de Akker- en Weidebouw te Wageningen Ir. W.C. HOOGLAND
Rijksveeteeltconsulent te Arnhem H. RIETMAN
Rijksveeteeltconsulentschap te Arnhem Drs. J.J. SCHOUTEN
Noordbrabantse Chr. Boerenbond te Tilburg
NIEUWE BEDRIJFSSYSTEMEN IN DE LANDBOUW
3 -INHOUD Biz. Yfoord vooraf 5 I. Inleiding 7 1. Het p r o g r a m m a van de s t u d i e r e i s 7 2. Enkele a l g e m e n e indrukken 7 II. A l g e m e e n o v e r z i c h t 9 1. De p r o d u k t i e en de c o n s u m p t i e van v a r k e n s v l e e s 9 2. De prijsontwikkeling 10 3. De s t r u c t u u r van de v a r k e n s h o u d e r i j 13
III. Afzet en aankoop van v a r k e n s 16
1. A f z e t o r g a n i s a t i e s 16 2. B i g g e n c e n t r a l e s 17 IV. De g e o r g a n i s e e r d e z i e k t e b e s t r i j d i n g 19
1. Het p r o g r a m m a voor de fokbedrijven 19 2. Het p r o g r a m m a voor de o v e r i g e b e d r i j v e n m e t fokvarkens 20
3. De o r g a n i s a t i e en de w e r k w i j z e 20 4. R e s u l t a t e n 21 V. F o k k e r i j , s e l e c t i e en b e o o r d e l i n g slachtkwaliteit 22 1. F o k k e r i j 22 2. S e l e c t i e m e s t e r i j e n 22 3. R e s u l t a t e n van de s e l e c t i e m e s t e r i j e n 23 4 . Uitbetaling n a a r slachtkwaliteit 25 VI. Enkele bijzonderheden o m t r e n t de b e d r i j f s v o e r i n g en de b e
-drijfsopzet 26 1. Stallen voor m e s t v a r k e n s 26 2. H u i s v e s t i n g van fokzeugen 27 3. H y g i ë n i s c h e m a a t r e g e l e n 28 4. V o e d e r m e t h o d e n 29 5. S a m e n s t e l l i n g van het v a r k e n s v o e d e r 30 6. V e r w e r k i n g van de m e s t 31 VII. B e d r i j f s e c o n o m i s c h e a s p e c t e n 32
1. Het zelf m e n g e n van v o e r 32 2. Invloed van de g r o o t t e van de v a r k e n s s t a p e l op de k o s t p r i j s 33
3. Biggenprijzen 37 4. R e n t a b i l i t e i t van de v a r k e n s h o u d e r i j 38 5. De p r i j s m a a t r e g e l e n en de grote eenheden 42 Samenvatting en c o n c l u s i e s 43 L i t e r a t u u r l i j s t 45 Bijlage 1. R e i s p r o g r a m m a 46 Bijlage 2. O v e r z i c h t van de b e z o c h t e v a r k e n s h o u d e r i j b e d r i j v e n 48
5
-WOORD VOORAF
De in dit v e r s l a g b e s c h r e v e n s t u d i e r e i s n a a r het zuiden van Zweden, had t e n doel n a d e r e i n f o r m a t i e s t e v e r s c h a f f e n o m t r e n t de ontwikkeling v a n de v a r k e n s -h o u d e r i j a l d a a r . Bij een v o r i g e s t u d i e r e i s (1) w a s gebleken dat -h i e r v o o r a l op het gebied van de v a r k e n s m e s t e r i j een ontwikkeling gaande i s , die ook voor de v a r k e n s h o u d e r i j in ons land i n t e r e s s a n t e a s p e c t e n kan hebben. E r komt d a a r
een a a n t a l b e d r i j v e n , m e r e n d e e l s g r o t e akkerbouwbedrijven, voor w a a r g r o t e eenheden (1000-7000) m e s t v a r k e n s w o r d e n gehouden.
Gemiddeld i s in Zweden het a a n t a l v a r k e n s p e r bedrijf k l e i n e r dan in ons land, De ontwikkeling n a a r z e e r g r o t e eenheden m e s t v a r k e n s i s e r e c h t e r , zij het op een z e e r b e p e r k t a a n t a l b e d r i j v e n , v e r d e r dan i n ons land. Een bijzon-d e r h e i bijzon-d h i e r b i j i s bijzon-dat bijzon-de biggen op bijzon-deze g r o t e b e bijzon-d r i j v e n voor een groot bijzon-deel door zgn. b i g g e n c e n t r a l e s w o r d e n g e l e v e r d .
Voor een g r o t e v a r k e n s m e s t e r in N e d e r l a n d i s de v o o r z i e n i n g m e t v o l -doende biggen van goede kwaliteit en g e z o n d h e i d s t o e s t a n d v e e l a l een m o e i l i j k punt. De D i r e c t i e A k k e r en Weidebouw en de D i r e c t i e Veeteelt en Zuivel h e b -b e n h e t d a a r o m gewenst geacht o m van de w e r k w i j z e en de e r v a r i n g e n op d e z e
Zweedse b e d r i j v e n en de m e n i n g e n van Zweedse deskundigen kennis te n e m e n . In dit v e r s l a g i s aandacht b e s t e e d a a n de b e d r i j f s o r g a n i s a t i e en de b e d r i j f s -v o e r i n g , zoals we die op de bezochte b e d r i j -v e n hebben gezien; en aan de informat i e s die we van deskundigen van de v o o r l i c h informat i n g s d i e n s informat e n , van c o ö p e r a informat i e v e o r g a n i s a t i e s en van de o v e r h e i d m o c h t e n ontvangen. V e r d e r i s in het k o r t i n g e -gaan op de e x t e r n e o m s t a n d i g h e d e n . De ontwikkeling in de v a r k e n s h o u d e r i j kan niet l o s w o r d e n gezien van het p r i j s b e l e i d van de o v e r h e i d en van de o r g a -n i s a t i e va-n de f o k k e r i j , de g e z o -n d h e i d s z o r g , de afzet e-nz.
Wij zijn de N e d e r l a n d s e Landbouwattaché* te Kopenhagen, de h e e r i r . J . H. A t h m e r , en diens m e d e w e r k e r s z e e r e r k e n t e l i j k voor hun bemiddeling bij de o r g a n i s a t i e y a n deze r e i s . We s p r e k e n v e r d e r onze dank uit a a n : de h e e r G. R. Y t t e r b o r n , Ó v e r d i r e k t ö r Kunglige L a n t b r u k s s t y r e l s e n , voor de goede o r g a n i -satie van de r e i s , de h e e r L. Nählinder voor de wijze, w a a r o p hij ons een
groot deel van de r e i s heeft b e g e l e i d en voor de vele w a a r d e v o l l e i n f o r m a t i e s die wij van h e m m o c h t e n ontvangen; de e i g e n a r e n van bezochte b e d r i j v e n en de deskundigen van v e r s c h i l l e n d e i n s t e l l i n g e n voor de p r e t t i g e g e d a c h t e n w i s s e l i n g en de welwillende ontvangst.
HET BEZOCHTE GEBIED IN ZUfD-ZWEDEN De cijfers bij de plaatsnamen verwijzen naar de in de bijlage genoemde bedrijven.
Hölsingör Kopen-hagen Halmstad Eldsberga(H) RonneslovOS). # P( ° S Ja' ^ ^ O r k e t l j u n g a (11) • Mörarp (7) Hälsingborg Kristianstad iTägarp(6) Sódewidinge • ( 5 ) # Trolle Lji Rinkab.yip£ Ovesholm(IO) ttjnbv (ffi~ Snogerod (4) • Dalbyd)
7
-I. INLEIDING
1. Het p r o g r a m m a van de s t u d i e r e i s
Het p r o g r a m m a voor de s t u d i e r e i s , dat door het Kunglige L a n d b r u k s s t y r e i -sen w a s opgesteld, gaf r u i m gelegenheid om in de p r a k t i j k van de r e s u l t a t e n van b e d r i j v e n m e t g r o t e eenheden v a r k e n s kennis t e n e m e n . E r w e r d e n 14 b e d r i j v e n b e z o c h t . Bijgaande k a a r t geeft een o v e r z i c h t van de g e o g r a f i s c h e l i g ging van deze b e d r i j v e n . H i e r u i t blijkt dat de r e i s , wat het b e d r i j f s b e z o e k b e -t r e f -t , zich heef-t b e p e r k -t -to-t he-t u i -t e r s -t e zuiden van Zweden.
Van de v e e r t i e n b e z o c h t e bedrijven hadden e r zeven a l l e e n m e s t v a r k e n s , v i e r b e d r i j v e n hadden m e s t v a r k e n s en fokzeugen, d r i e b e d r i j v e n hielden u i t -sluitend fokzeugen. Van deze d r i e b e d r i j v e n b e h o o r d e n e r twee tot de e r k e n d e fokbedrijven. Het a a n t a l p e r j a a r afgeleverde m e s t v a r k e n s lag op de b e z o c h t e b e d r i j v e n t u s s e n 800 en 25000.
V e r d e r w a s in het p r o g r a m m a opgenomen een g e s p r e k m e t de d i r e c t e u r van Scan (Coöperatieve o r g a n i s a t i e op h e t gebied van de handel in vee en de v l e e s v e r w e r k i n g ) o v e r de o r g a n i s a t i e v a n de b i g g e n c e n t r a l e s en b e z o e k e n r e s p . een een s e l e c t i e m e s t e r i j en een s l a c h t e r i j w a a r de kwaliteit van s e l e c -t i e v a r k e n s w e r d b e o o r d e e l d . Als afslui-ting van de r e i s w a s e r in S-tockholm een b e s p r e k i n g g e o r g a n i s e e r d , w a a r wij m e t v e t e r i n a i r e , v o e d i n g s , h u i s v e s t i n g s en e c o n o m i s c h e deskundigen van g e d a c h t e n konden w i s s e l e n o v e r h e t
-geen wij op de b e d r i j v e n hadden gehoord en gezien. 2. Enkele a l g e m e n e indrukken
V e r s c h i l l e n d e o n d e r w e r p e n zullen in de h i e r volgende hoofdstukken w o r d e n b e s p r o k e n . Wij willen e c h t e r vooraf enkele punten aangeven die bij het b e z o e k de m e e s t e indruk op ons hebben g e m a a k t .
H i e r b i j kan a l s e e r s t e genoemd w o r d e n de u i t s t e k e n d e wijze w a a r o p de d e s betreffende b e d r i j v e n o v e r het a l g e m e e n g e v o e r d w e r d e n . De b e t r o k k e n o n d e r -n e m e r s b e h e e r s t e -n zowel de o r g a -n i s a t i e va-n hu-n v e e l a l g r o t e b e d r i j v e -n , a l s de v e l e t e c h n i s c h e d e t a i l s van de v a r k e n s h o u d e r i j . Ze w a r e n zich e r v a n bewust dat in de v a r k e n s h o u d e r i j m e t e e n z e e r g r o t e b r u t o - o m z e t en een kleine m a r g e w o r d t gewerkt en dat h e t d a a r d o o r noodzakelijk i s om de b e d r i j f s v o e r i n g goed in de hand te houden. E r w e r d e n s t r e n g e hygiënische m a a t r e g e l e n genomen die consequent w e r d e n t o e g e p a s t . Het v o e d e r v e r b r u i k w e r d nauwkeurig n a g e g a a n . Bij d e z e o n d e r n e m e r s troffen we een s t e r k c o m m e r c i ë l e i n s t e l l i n g aan. Dit geldt ook voor de fokbedrijven. Op deze fokbedrijven zijn de r e s u l t a t e n , die op de s e l e c t i e m e s t e r i j w o r d e n behaald van g r o t e r e b e t e k e n i s dan het e x t e r i e u r van de d i e r e n . Voor de beoordeling van het e x t e r i e u r r i c h t m e n zich in v e r g e -lijking m e t de N e d e r l a n d s e fokkers v r i j s t e r k op z u i v e r zakelijke m o t i e v e n . Het " s p o r t " e l e m e n t dat in de N e d e r l a n d s e fokkerij, m e t zijn vele f o kdagen, b e -l a n g r i j k i s , troffen wij in Zweden in v e e -l m i n d e r e m a t e aan. Op N e d e r -l a n d s e fokdagen zouden de v a r k e n s van de fokbedrijven, die we in Zweden b e z o c h t e n , een m a t i g e indruk m a k e n .
D a a r staat t e g e n o v e r dat we op de m e s t b e d r i j v e n onder de indruk zijn g e -k o m e n van de u n i f o r m e en goede -kwaliteit s l a c h t v a r -k e n s die we d a a r zagen. V e r d e r w a s de g e z o n d h e i d s t o e s t a n d van de m e s t v a r k e n s op de bezochte b e d r i j -ven opvallend goed, g e z i e n de grootte van deze bedrij-ven. In N e d e r l a n d wordt de g r o t e r e v a r k e n s m e s t e r s (terecht) a a n g e r a d e n om een v a s t e b i g g e n l e v e r a n -c i e r te zoeken om d a a r d o o r de k a n s op ziekten k l e i n e r t e m a k e n .
In Zweden evenwel w o r d e n de biggen van vele b e d r i j v e n door e l k a a r v e r h a n -deld, w a a r b i j - m e r k w a a r d i g genoeg - e r op de m e s t b e d r i j v e n toch een goed r e s u l t a a t wordt v e r k r e g e n .
N a a s t deze punten w a a r b i j e r v e r s c h i l l e n m e t ons land bleken t e b e s t a a n , k w a m e n e r v e e l v r a g e n voor die ook bij ons leven. Men zoekt e r ook nog s t e e d s n a a r een goed v e n t i l a t i e s y s t e e m voor m e s t v a r k e n s s t a l l e n . Het s t a a r t b i j t e n i s ook d a a r een b e l a n g r i j k p r o b l e e m op een aantal g r o t e r e b e d r i j v e n .
8
-Enkele v r a g e n die zowel in Zweden a l s in ons land v o o r k o m e n :
V e r d i e n t b e p e r k t e d r o o g v o e d e r i n g de v o o r k e u r boven b r i j v o e d e r i n g ? Welke m a a t r e g e l e n zijn gewenst om de biggen de e e r s t e weken op het m e s t b e d r i j f goed t e l a t e n d o o r k o m e n ?
V e r d i e n t het aanbeveling om de biggen op een leeftijd van z e s weken t e s p e n e n ?
Grote landbouwbedrijven.
' ^ ^ <
. met grote eenheden varkens
Vrachtwagen van de biggencentrale
Oormerken met bedrijfsnummer bij gezondheidscertificaat
- 9
II. ALGEMEEN OVERZICHT
1. De p r o d u k t i e en de c o n s u m p t i e van v a r k e n s v l e e s
T u s s e n de j a r e n 1950 en I960 i s in Zweden de produktie van v a r k e n s v l e e s s t e r k g e s t e g e n , Was e r in de e e r s t e helft van de vijftiger j a r e n nog s l e c h t s een z e e r g e r i n g e x p o r t o v e r s c h o t , t u s s e n 1955 en I960 n a m dit e x p o r t o v e r s c h o t v r i j g r o t e v o r m e n aan. Zweden w e r d een e x p o r t l a n d . Na I960 i s aanvankelijk de p r o -duktie wat gedaald t e n gevolge van o n g u n s t i g e r p r i j s v e r h o u d i n g e n . In de l a a t s t e j a r e n stijgt het a a n t a l a l a c h t v a r k e n s w e e r , zodat het a a n t a l van 1958 - I960 w e e r b e r e i k t i s . T a b e l 1 geeft een o v e r z i c h t van de v a r k e n s v l e e s p r o d u k t i e in de j a r e n 1950-1965. Tabel 1. V a r k e n s v l e e s p r o d u k t i e 1950-1965 Jaar 50/51 51/52 52/53 53/54 54/55 55/56 56/57 57/58 58/59 59/60 60/61 61/62 62/63 63/64 64/65 Aantal geslachte varkens (1000) 1827 1805 2083 2176 2374 2204 2460 2921 2908 3131 2775 2964 2881 2813 2917 Export (inclusief levende varkens in tonnen) 691 183 8768 8673 5396 1590 11092 32963 46183 38839 31803 37141 27001 26248 22558
Import (inclusief le-vende varkens in tonnen) 6643 747 0 5792 7907 4449 2635 35 639 1207 1497 5464 6158 4450 13296 B r o n : J o r d b r u k s e k o n o m i s k a m e d d e l a n d e n , 1952, 1957 en 1965
Bij de v l e e s c o n s u m p t i e is in het l a a t s t e j a a r het a a n d e e l v a n het v a r k e n s v l e e s g e s t e g e n . Dit blijkt uit de gegevens van t a b e l 2.
10
Tabel 2. De vleesconsumptie in Zweden sinds i960
Rundvlees Kalfsvlees Lamsvlees Paardevlees Varkensvlees Totaal
Totale consumptie in tonnen i960 II2381 26369 1835 14390 171341 326316 1964 125151 23121 2271 11434 184694 346671 1965 123587 19578 2089 11012 193975 350241 1965 t.o.v. 1964 % - 1 -15 - 8 - 4 + 5 + 1 tonnen - 1600 - 35OO - 200 - 400 + 93OO + 36ÛO i960 % + 10 - 26 + 14 - 24 + 13 + 7 tonnen + 11200 - 6800 + 300 - 3400 + 22600 + 23900 Bron: Ä r s r e d o s v i s n i n g 1965 S v e r i g e s Slakteriförbund
De v l e e s c o n s u m p t i e is in vijf j a a r m e t 7 % gestegen. De bevolkingstoename w a s in dezelfde p e r i o d e 3-| %. De consumptie p e r hoofd i s d e r h a l v e in deze p e r i o d e m e t o n g e v e e r 3 % g e s t e g e n .
Deze stijging geeft geen j u i s t beeld van de ontwikkeling van de v l e e s c o n s u m p t i e op l a n g e r e t e r m i j n , zie t a b e l 3.
T a b e l 3 . Consumptie van v l e e s i n kg p e r hoofd van de b e v o l k i n g i n Zweden
Rund- en kalfsvlees Varkensvlees Ander vlees Totaal 195 V 5 5 19,2 26,0 2,2 47,4 1956/57 19,2 25,4 2,2 46,8 1958/59 19,4 24,9 1,9 46,2 1960/61 18,4 24,3 2,2 44,9 1962/63 19,9 24,9 1,6 46,4 1963/64 19,7 25,3 1,7 W.7
B r o n : P r o d u k t s c h a p voor Vee en Vlees
H i e r u i t blijkt dat de v l e e s c o n s u m p t i e in de l a a t s t e t i e n j a a r niet gewijzigd i s . Bij de beoordeling van deze gegevens m o e t e r rekening m e d e w o r d e n gehouden dat in het Zweedse m e n u v i s g e r e c h t e n een v r i j b e l a n g r i j k e p l a a t s innemen.
2. De prijsontwikkeling
E v e n a l s voor v e r s c h i l l e n d e a n d e r e landbouwprodukten i s voor v a r k e n s v l e e s een p r i j s r e g e l i n g van k r a c h t die door het Statens J o r d b r u k s n ä m n d (Nationale Raad voor de Landbouwmarkt) in o v e r l e g m e t de o r g a n i s a t i e s van b o e r e n en consumenten wordt v o o r g e s t e l d en via r e g e r i n g en v o l k s v e r t e g e n w o o r d i g i n g een wettelijke b a s i s k r i j g t . In figuur 1 wordt het functioneren van de l a n d b o u w m a a t r e g e l e n v o o r g e s t e l d .
11
Figuur 1. Dt wijz« «voorop dt prijztn van landbouvvprodukttn ift Zweden worden beschermd
Jaar 5
Overeengekomen gemiddelde prijs
Htffing bij imp« t » Verschil tussen gemiddelde prijs en gemiddelde wereldmarktprijs Overeengekomen prijsgrenzen — - — - Wereldmarktprijs
•' Binnenlandse prijs
|££||^f|| Overheidsingrijpen door verbieden van import,
vw&ewfo resp. het verlagen van de importheffingen
BROM- SWCDISH ACRtCULTURt
B i j h e t o v e r l e g o m t r e n t rle lr»»»rlV>r>vxwp.Lijison w o i J l u v o r o e n g o k o i n e i i h o e h o o g
de gemiddelde binnenlandse p r i j s zal zijn. T e v e n s w o r d t v a s t g e s t e l d hoe hoog de heffing bij i m p o r t zal zijn om dit binnenlandse p r i j s p e i l te r e a l i s e r e n . Bij een n o r m a l e ontwikkeling van de p r i j z e n l a a t m e n het binnenlandse p r i j s p e i l m e t de w e r e l d m a r k t p r i j z e n m e e fluctueren (met de importheffing a l s p r i j s v e r
schil). T e g r o t e fluctuaties t r a c h t m e n e c h t e r t e v o o r k o m e n . D a a r t o e zijn m a x -m u -m - en -m i n i -m u -m p r i j z e n v a s t g e s t e l d . Als de binnenlandse p r i j s beneden de m i n i m u m p r i j s daalt (ten gevolge van z e e r lage w e r e l d m a r k t p r i j z e n ) wordt e r door de o v e r h e i d een i n v o e r stop afgekondigd. Ook i s het mogelijk om p r i j s t o e s l a -gen t e geven. Als de binnenlandse p r i j s b o v e n de m a x i m u m p r i j s k o m t , wordt door v e r l a g i n g van de importheffingen de p r i j s o n d e r d r u k gezet.
De g e r e a l i s e e r d e binnenlandse p r i j s i s voor v a r k e n s v l e e s niet de p r i j s die de p r o d u c e n t ontvangt. H o e v e r de p r o d u c e n t e n p r i j s h i e r v a n afwijkt, hangt af van het v e r l i e s dat op de export geleden w o r d t . De financiering van de noodzakelijke export wordt nl. t e n l a s t e van de p r o d u c e n t e n g e b r a c h t . Voor het v a r -k e n s v l e e s g e b e u r t dit door een heffing p e r g e s l a c h t v a r -k e n . De heffingen zijn de l a a t s t e j a r e n b e l a n g r i j k g e s t e g e n a l s gevolg van het g r o t e r wordende v e r s c h i l t u s s e n w e r e l d m a r k t p r i j s en binnenlandse p r i j s . T a b e l 4 geeft een o v e r z i c h t van de p r i j s m a a t r e g e l e n in 1965.
- 12 T a b e l 4 . P r i j s r e g e l i n g v a r k e n s v l e e s in 1965 In g i d s . ' p e r g e -slacht v a r k e n 1 / 1 / 6 5 3 1 / 1 2 / 6 5 In g i d s . p e r kg v a r -k e n s v l e e s 1 / 1 / 6 5 3 1 / 1 2 / 6 5 Gemiddelde p r i j s M i n i m u m p r i j s M a x i m u m p r i j s Impo rtheff ing
Heffing p e r g e s l a c h t d i e r 3 , 4 4 3 , 0 2 3 , 8 6 1,08 3,56 3,08 4 , 0 5 1,27 50 2 4 , 5 0 kg in Götaland, Svealand, G ä s -t r i k l a n d Hälsingland, Medelpad, A n g e r -m a n l a n d s (gedeeltelijk), J ä -m t l a n d s 2 3 , 1 0 l ä n V a s t e r b o t t e n s l ä n A n g e r m a n l a n d _, _n ( r e s t ) 2 1'7 0 N o r r b o t t e n s l ä n 20, 30 2 8 , -2 6 , 6 0 2 5 , 2 0 2 3 , 8 0 B r o n : S v e r i g e s Slakteriförbund ' De w a a r d e v a n 1 Zweedse k r o o n i s in dit v e r s l a g g e s t e l d op ƒ 0, 70
De heffingen p e r slachting zijn niet in a l l e gebieden gelijk. Ze n e m e n af van zuid n a a r n o o r d .
In de n a z o m e r v a n 1965 w e r d e n de importheffingen tijdelijk verhoogd in v e r b a n d m e t de v a r k e n s c r i s i s in D e n e m a r k e n . P e r 1 m a a r t 1966 i s de i n v o e r -heffing v e r l a a g d tot ƒ 1, 23 p e r kg v a r k e n s v l e e s . De m i n i m u m p r i j s i s verhoogd tot ƒ 3 , 1 9 en de m a x i m u m p r i j s tot ƒ 4 , 20 p e r kg g e s l a c h t g e w i c h t . Tijdens onze
r e i s in Zweden w a s de v a r k e n s p r i j s bijzonder hoog, nl. ca. ƒ 4 , 10 p e r kg g e -slachtgewicht voor de k l a s s e E x t r a - P r i m a .
In figuur 2 wordt een o v e r z i c h t gegeven van de p r i j z e n v a n v a r k e n s v l e e s in Zweden, N e d e r l a n d en D e n e m a r k e n in de j a r e n 1964 en 1965.
Figuur 2. Ot pffaucentenprijun van varkensvlees in Nederland. Zweden en Denemarken
/ Oenemarken
Zweden I = binnenlandse prijs van varkensvlees
Zweden K • prijs die de producenten ontvangen als de heffing op slachtingen in rekening is çebracht.
' i i i i ' ' ' • i ' i i I _ J J i i — i I — l — l — J 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 6 6 7 8 9 10 11 12
- 13
De gemiddelde door de Zweedse p r o d u c e n t e n ontvangen p r i j s w a s in 1964 ƒ 3, 16 p e r kg g e s l a c h t g e w i c h t en in 1965 ƒ 3, 03 p e r kg g e s l a c h t g e w i c h t .
3. De s t r u c t u u r van de v a r k e n s h o u d e r i j
E v e n a l s in ons land i s in Zweden de v a r k e n s h o u d e r i j v e r s p r e i d o v e r een z e e r - g r o o t a a n t a l b e d r i j v e n . Vanaf I960 i s e c h t e r het a a n t a l b e d r i j v e n dat v a r k e n s houdt v r i j s t e r k afgenomen. De g e m i d d e l d e bezetting p e r bedrijf i s d a a r d o o r t o e g e n o m e n . T a b e l 5 geeft een o v e r z i c h t van het a a n t a l b e d r i j v e n m e t v a r k e n s en het aantal v a r k e n s in Svealand en Götaland.
T a b e l 5. Aantal b e d r i j v e n m e t v a r k e n s , a a n t a l v a r k e n s en a a n t a l v a r k e n s p e r bedrijf in Svealand en Götaland in r e s p . 1950, 1955, I960 en 1965
Tijdstip 17/4/50 18/4/55 11/4/60 1/6/65
Aantal bedrijven met varkens 143590 129230 106560 83331 Aantal varkens 1204100 1504470 1839700 1884307
Aantal varkens per bedrijf 8,4 11,6 17,3 22,6 B r o n : J o r d b r u k e t s u t r e d n i n g s i n s t i t u t De ontwikkeling n a a r g r o t e r e a a n t a l l e n p e r bedrijf i s in N e d e r l a n d in de l a a t s t e t i e n j a a r gemiddeld nog wat s n e l l e r gegaan dan in Zweden.
T a b e l 6. Aantal v a r k e n s p e r bedrijf in r e s p . 1955, I960 en 1961 Zweden Svealand en Götaland N e d e r l a n d 1955 I960 1965 1 1 , 6 1 7 , 3 2 2 , 6 13 20 36 B r o n n e n : Voor Zweden: J o r d b r u k e t s u t r e d n i n g s i n s t i t u t Voor N e d e r l a n d : CBS
We hebben uit de ontvangen i n f o r m a t i e s de indruk g e k r e g e n dat v o o r a l het houden van fokzeugen v e e l a l in kleine eenheden p l a a t s h e e f t .
Bij de m e s t v a r k e n s i s e r een snelle o p k o m s t v a n de g r o t e eenheden, v o o r al in h e t zuiden van Zweden. Deze ontwikkeling i s op een b e p e r k t a a n t a l b e d r i j -ven v e e l v e r d e r v o o r t g e s c h r e d e n dan in ons land. Op onze r e i s door z u i d - Z w e d e n hebben we een a a n t a l z e e r g r o t e v a r k e n s m e sthedrijven b e z o c h t . Deze b e d r i j v e n kunnen n a a r het a a n t a l v a r k e n s dat w e r d a f g e l e v e r d a l s volgt w o r d e n ingedeeld:
P e r j a a r afgeleverde v a r k e n s 800 - 2000 2000 - 5000 5000 - 10000 10000 - 15000 15000 - 20000 m e e r dan 20000 Aantal b e d r i j v e n 2 3 2 1 2 1
14
Een b e t r e k k e l i j k klein aantal b e d r i j v e n is e r toe o v e r g e g a a n om z e e r grote eenheden m e s t v a r k e n s te houden. Het o p m e r k e l i j k e in deze ontwikkeling i s dat v e e l a l b e d r i j v e n m e t een g r o t e o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d tot deze u i t b r e i d i n g in de m e s t v a r k e n s zijn gekomen. H i e r n a volgt een o v e r z i c h t van de landbouwbe-d r i j v e n m e t m e e r landbouwbe-dan 2 ha c u l t u u r g r o n landbouwbe-d , ingelandbouwbe-deellandbouwbe-d n a a r o p p e r v l a k t e en n a a r aantal v a r k e n s p e r bedrijf.
T a b e l 7. Indeling van de b e d r i j v e n g r o t e r dan 2 ha n a a r o p p e r v l a k t e en a a n t a l v a r k e n s p e r bedrijf (1965) G r o o t t e k l a s s e 2 . 1 5.1 10,1 2 0 , 1 3 0 , 1 50, 1 -boven Totaal 5,0 ha 1 0 , 0 ha 20, 0 ha 30, 0 ha 50, 0 ha 100,0 ha 100 ha 0 44606 39479 19990 6521 5237 3210 1595 120638 Aantal b e d r i j v e n m e t 1-2 6570 9135 5584 1691 953 245 26 24204 3-10 2554 6751 8004 3136 1451 508 5 1 11-50 966 6208 11214 5807 3358 1070 104 22455 | 28727 v a r k e n s 51-200 .1 340 1919 1849 1861 866 201 7037 201 en m e e r 4 24 66 124 189 236 265 908 T o t a a l a a n t a l b e d r i j v e n 54701 61937 46777 19128 13049 6135 2242 203969 B r o n : S t a t i s t i s k a Meddelanden
Uit de l e v e r a n t i e s aan de s l a c h t e r i j e n blijkt dat de b e d r i j v e n die m e e r dan 500 s l a c h t v a r k e n s p e r j a a r l e v e r e n een s t e e d s g r o t e r e p l a a t s in de t o t a l e p r o -duktie gaan innemen. Bij K. B. S. ( K r i s t i a n s t a d - Blekinge Slakteriförening t e K r i s t i a n s t a d ) b e d r o e g het aandeel van deze " g r o t e e e n h e d e n " zelfs m e e r dan de helft. Deze l e v e r d e n p e r bedrijf r u i m 1300 s l a c h t v a r k e n s af. Het a a n d e e l van de g r o t e eenheden blijkt uit t a b e l 8.
Tabel 8. Het aandeel van de grote eenheden in de door verschillende slachterijen afgenomen varkens S l a c h t e r i j - o r g a n i s a t i e S c a n / H a l m s t a d K . B . S . ( K r i s t i a n s t a d ) K r o n o b e r g O s t e r g ö t l a n d N o r r k ö p i n g S . G . S . ( S t o c k h o l m ) V a r m l a n d J ä m t l a n d V â s t e r b o t t e n A l l e s l a c h t e r i j e n 1 9 1 57 3 1 8 6 19 4 -7 318 1 9 5 8 2 7 5 1 0 2 6 2 2 5 0 204-3 1 6 6 8 4 6 2 0 3 3 6 2 0 8 3 8 5 1 -6 7 1 1 3 0 4 6 5 0 3 -2 0 , 9 2 , 2 1 4 , 0 2 5 , 0 2 7 , 5 1 0 , 2 -1 , 3 1 2 , 0 I 9 6 0 1 1 4 6 1 3 0 3 1 8 3 2 1 8 -8 4 5 0 2 1 4 6 1 9 1 17794-7 2 5 7 5 1 9 2 3 0 2 5 7 4 31+1?!* 7 0 1 0 -7 8 2 9 5 0 3 0 9 0 3 1 5 , 6 4-5,1 3 , 0 1 8 , 9 1 2 , 3 2 9 , 7 2 2 , 1 -1 5 , 3 1 9 , 0 1 9 6 2 1 1 8 7 1 3 8 3 2 0 -2 9 7 -2 5 1 0 2 2 0 2 2 4 9 1 8 2 0 1 5 2 1 4 2 2 3 8 8 6 -3 7 9 7 -3 9 7 1 3 -2 3 5 0 5 8 7 6 1 0 3 1 9 , 8 ^5,9 2 , 6 2 4 , 6 -3 7 , -3 2 6 , 6 -6,6 2 1 , 8 1 9 6 4 l 2 1 4 1 5 3 2 29 3 2 8 9 -4 6 0 6 2 24-1352 2 082 52 1 1 4 0 3 5 4 0 5 1 6 9 4 3504-0 104-86 -4-140 692 579 3 2 5 , 4 5 1 , 5 1 , 9 3 8 , 2 1 5 , 6 3 8 , 0 3 0 , 7 -1 7 , 3 2 7 , 7 1. Aantal grote eenheden (meer dan 5°° slachtvarkens per jaar) Bron:
2. Het aantal slachtvarkens dat deze bedrijven per jaar leveren 3. Het aantal slachtvarkens van grote eenheden in % van totaal aantal
Jordbrukets Utredningsinstit ;eslachte varkens
15
Bij het b e d r i j f s b e z o e k w e r d ons m e d e g e d e e l d dat e r t u s s e n de s l a c h t e r i j -en van de p r o d u c e n t e n c o ö p e r a t i e s -en die van de c o n s u m e n t e n c o ö p e r a t i e s con-c u r r e n t i e b e s t a a t bij het v e r w e r v e n van g r o t e b e d r i j v e n a l s l e v e r a n con-c i e r van s l a c h t v a r k e n s .
Uit v o o r g a a n d e gegevens blijkt dat bij enige s l a c h t e r i j e n de " g r o t e e e n h e d e n " een z e e r b e l a n g r i j k e p l a a t s bij de l e v e r a n c i e r s van s l a c h t v a r k e n s i n n e -m e n .
In figuur 3 is de r e l a t i e v e ontwikkeling t u s s e n 1944 en 1964 gegeven van de v e r s c h i l l e n d e v e e s o o r t e n bij v e r s c h i l l e n d e g r o o t t e k l a s s e n (per 100 ha c u l t u u r g r o n d ) .
Figuur 3. D« rttatiev» ontwikkeling von h»t aontat dieren per 100 ho cultuurgrond bij vtrscniLUnd« giootteklass*«.
Index 19« «WO 270 vorken* melkkoeten paarden 2-5 5-10 10-20 20-30 30-SO 50-100 100 of meer ha
H i e r b i j m o e t worden o p g e m e r k t dat in de Z w e e d s e landbonwsiaH.«tiek b e d r i j v e n z ó n d e r c u l t u u r g r o n d niet w o r d e n opgenomen. G e s p e c i a l i s e e r d e v a r -k e n s h ö u d e r i j b e d r i j v e n v a l l e n dus buiten deze s t a t i s t i e -k e n .
Volgens gegevens van h e t S v e r i g e s Slakteriförbund hadden de g e z a m e n -lijke s l a c h t e r i j e n in 1963 in t o t a a l 174 l e v e r a n c i e r s v a n s l a c h t v a r k e n s die m e e r dan 500 v a r k e n s p e r j a a r l e v e r d e n en die geen of m i n d e r dan 10 % e i -gen v o e d e r p r o d u k t i e hadden. Het t o t a a l a a n t a l b e d r i j v e n dat m e e r dan 500 s l a c h t v a r k e n s p e r j a a r l e v e r d e , w a s in 1964 606 (tabel 8).
Als we de b e s c h i k b a r e gegevens o v e r z i e n dan kunnen we tot de conclusie k o m e n dat de p r o d u k t i e van m e s t v a r k e n s in g r o t e eenheden ( m e e r dan 200 v a r k e n s p e r bedrijf) in 1964 o n g e v e e r een k w a r t van de totale p r o d u k t i e o m -vatte en dat deze produktie in g r o t e r e eenheden voor o n g e v e e r e e n d e r d e deel plaatsheeft m i n of m e e r los van de c u l t u u r g r o n d ( m e e r dan 90 % aangekocht v o e r ) . Het r e s t e r e n d e t w e e d e r d e deel van deze p r o d u k t i e komt hoofdzakelijk voor op b e d r i j v e n die een v r i j g r o t e tot z e e r g r o t e o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d in g e b r u i k hebben.
16
III. A F Z E T EN D E A A N K O O P V A N VARKENS
*• A f z e t o r g a n i s a t i e s
Bij de afzet van de s l a c h t v a r k e n s zijn de p r o d u c e n t e n c o ö p e r a t i e s v a n g r o t e b e t e k e n i s . Deze zijn v e r e n i g d in S v e r i g e s Slakteriförbund (SS). In 1965 w a r e n 23 v e e en v l e e s a f z e t c o ö p e r a t i e s h i e r b i j a a n g e s l o t e n . De o m z e t van deze g e z a -m e n l i j k e c o ö p e r a t i e s w a s , wat het v a r k e n s v l e e s b e t r e f t , in de l a a t s t e j a r e n als volgt:
T a b e l 9. Aandeel van de bij SS a a n g e s l o t e n o r g a n i s a t i e s in de afzet van s l a c h t -v a r k e n s I960 - 1964 1964 1965 T o t a a l a a n t a l slachtingen p e r j a a r G e s l a c h t bij SS p e r j a a r SS in % 2 960 615 2 568 874 8 6 , 8 2 893 226 2 508 504 8 6 , 7 2 971 440 2 542 351 8 5 , 6 B r o n : V e t e r i n ä r s t y r e l s e n s be siktning s r a p p o r t
Het S v e r i g e s Slakteriförbund heeft een v e e l r u i m e r e t a a k dan de afzet en de v e r w e r k i n g van s l a c h t d i e r e n . De b e l a n g r i j k s t e functies van SS kunnen in de volgende punten w o r d e n s a m e n g e v a t :
a. Groothandel in v l e e s in de g r o t e c o n s u m p t i e c e n t r a Stockholm en Gothenburg; SS heeft ca. 75 % h i e r v a n in handen;
b . d i s t r i b u t i e van o v e r s c h o t t e n en t e k o r t e n in de gebieden van de v e r s c h i l l e n d e c o ö p e r a t i e s ; aan de c o ö p e r a t i e s is de groothandel buiten het eigen gebied niet t o e g e s t a a n ;
c. v e r z o r g i n g van i n en u i t v o e r en van o p s l a g ; b e l a n g r i j k voor m a r k t b e i h v l o e -ding;
d. v a s t s t e l l i n g van de v l e e s p r i j z e n in Stockholm en Gothenburg, w a a r d o o r de p r i j z e n in het hele land beihvloed worden;
e. onderhandelingen m e t de a u t o r i t e i t e n , v o o r l i c h t i n g , o n d e r z o e k .
De 23 c o ö p e r a t i e s die bij SS zijn a a n g e s l o t e n , e x p l o i t e r e n in t o t a a l 50 s l a c h t e -r i j e n en v l e e s w a -r e n b e d -r i j v e n . Het aantal l e d e n i s o n g e v e e -r 250 000. De afzon-d e r l i j k e c o ö p e r a t i e s hebben een nauw o m s c h r e v e n w e r k g e b i e afzon-d . O v e r i g e n s zijn ze tot op g r o t e hoogte onafhankelijk van e l k a a r en van SS. Ze k o m e n tot v e r schillende financiële r e s u l t a t e n , a l s gevolg d a a r v a n kunnen de u i t b e t a l i n g s p r i j -zen lichtelijk uiteenlopen. E r o n t s t a a n d a a r d o o r wel e e n s g r e n s c o n f l i c t e n .
Doordat de leden de d i e r e n die ze willen a f l e v e r e n een week van t e v o r e n opgeven, kunnen de c o ö p e r a t i e s het v e r v o e r zo r a t i o n e e l mogelijk o r g a n i s e r e n .
Van de v a r k e n s die niet door de bij het SS a a n g e s l o t e n c o ö p e r a t i e s w o r d e n afgenomen, gaat een z e e r groot deel n a a r de s l a c h t e r i j e n van de c o n s u m e n t e n -c o ö p e r a t i e s . T u s s e n de p r o d u -c e n t e n -c o ö p e r a t i e s en de -c o n s u m e n t e n -c o ö p e r a t i e s b e s t a a t een z e k e r e c o n c u r r e n t i e bij de afname van de v a r k e n s van b e d r i j v e n m e t grote eenheden m e s t v a r k e n s . E r wordt b . v. sinds k o r t m e t t o e s l a g e n voor
g r o t e r e quanta gewerkt. Dit j a a r (1966) zijn de p r o d u c e n t e n c o ö p e r a t i e s e r t o e o v e r g e g a a n om 2 k r o n e n p e r v a r k e n e x t r a t e b e t a l e n a l s e r m i n s t e n s 25 v a r k e n s p e r week w o r d e n g e l e v e r d .
Bij zeven grote v a r k e n s m e s t b e d r i j v e n hebben we g e ï n f o r m e e r d n a a r de af-zet. H i e r l e v e r d e n e r z e s aan het SS en één aan een s l a c h t e r i j van de consu-m e n t e n c o ö p e r a t i e .
De p r o d u c e n t e n c o ö p e r a t i e s v e r z o r g e n niet a l l e e n de handel in s l a c h t v e e , ze b e m i d d e l e n ook bij de handel in g e b r u i k s v e e . In 1965 w e r d bemiddeling v e r
17
leend v o o r de volgende a a n t a l l e n d i e r e n : 99 000 k a l v e r e n , 54 000 o v e r i g j o n g -v e e , 52 000 koeien en -v a a r z e n , 27 000 f o k -v a r k e n s , 1 240 000 biggen.
U i t e r a a r d had v o o r a l de bemiddeling bij de biggenhandel onze b e l a n g s t e l -ling. We hebben h i e r o v e r een g e s p r e k gehad m e t de d i r e c t e u r van Scan, de h e e r G. A n d e r s son (zie volgende p a r a g r a a f ) .
Scan i s de g r o o t s t e van de 23 bij SS a a n g e s l o t e n c o ö p e r a t i e s . Zij heeft h a a r w e r k g e b i e d in het door ons bezochte zuidwestelijk deel van Zweden. Het hoofdkantoor is in M a l m ö . S l a c h t e r i j b e d r i j v e n zijn gevestigd t e Kävlinge, T o m e l i l l a , Ângelholm en H a l m s t a d . V e r w e r k i n g s b e d r i j v e n bevinden zich te Hörby, K r u t m ö l l a n en Ystad. In 1965 w e r d e n in deze b e d r i j v e n r u i m 1 000 000 v a r k e n s en 80 000 stuks rundvee g e s l a c h t .
2. B i g g e n c e n t r a l e s
De c o ö p e r a t i e s beschouwen de handel in g e b r u i k s v e e a l s een d i e n s t v e r l e -ning aan hun leden. Zij s t e l l e n zich ten doel om op deze wijze de k o s t e n van a a n en v e r k o o p van levend vee te v e r m i n d e r e n en de gezondheid van de v e e -stapel t e v e r b e t e r e n . De bemiddeling heeft bij de biggenhandel de g r o o t s t e vlucht genomen, deze w o r d t u i t g e v o e r d door zgn. b i g g e n c e n t r a l e s .
Bij deze b i g g e n c e n t r a l e s b e s t a a t het s t r e v e n om tot een zo r a t i o n e e l m o gelijke o r g a n i s a t i e t e k o m e n . De b o e r e n m o e t e n de biggen die zij willen l e -v e r e n een week -van t e -v o r e n opge-ven. Ook de m e s t e r s die biggen willen ont-vangen geven dit vroegtijdig op. Men k r i j g t a l d u s op het k a n t o o r van de coöpe-r a t i e een goed o v e coöpe-r z i c h t van de aangeboden en de g e v coöpe-r a a g d e a a n t a l l e n biggen. E r wordt n a a r g e s t r e e f d dat de c e n t r a l e zelf geen biggen h u i s v e s t . In het w e r k -gebied van Scan wordt het op deze wijze mogelijk om ' s m o r g e n s een chauffeur m e t een lege v r a c h t w a g e n t e laten v e r t r e k k e n en h e m ' s avonds w e e r m e t een lege v r a c h t w a g e n t e r u g te v e r w a c h t e n . In Skäne rijden twaalf v a n dit s o o r t wa-g e n s , die s p e c i a a l voor het b i wa-g wa-g e n v e r v o e r zijn i n wa-g e r i c h t .
De b i g g e n p r i j s p e r kg wordt voor het begin van i e d e r e week voor g e h e e l Zweden v a s t g e s t e l d . De b i g g e n p r i j s geldt tot een gemiddeld gewicht van 20 kg. Voor het gewicht boven 20 kg geldt een l a g e r e p r i j s . Bij het v a s t s t e l l e n van de b i g g e n p r i j s wordt rekening gehouden m e t de door de p a r t i c u l i e r e h a n d e l a r e n b e t a a l d e p r i j z e n , het a a n t a l door de leden opgegeven biggen, de s l a c h t v a r k e n s -p r i j s en de d e k k i n g s c i j f e r s .
E r w o r d e n in p r i n c i p e a l l e e n biggen v e r h a n d e l d van b e d r i j v e n die bij de g e o r g a n i s e e r d e z i e k t e b e s t r i j d i n g zijn aangeloten en die o v e r een g e z o n d h e i d s -v e r k l a r i n g b e s c h i k k e n . Als e r een t e k o r t i s aan biggen wordt e r wel e e n s -van n i e t a a n g e s l o t e n b e d r i j v e n bijgekocht. Aan de chauffeur s i n k o p e r s i s een g r o -t e m a -t e v a n v e r a n -t w o o r d e l i j k h e i d gegeven v o o r de kwali-tei-t en de gezondheid van de biggen. Doordat alle p r e m i e b i g g e n (met g e z o n d h e i d s v e r k l a r i n g ) van een o o r m e r k w o r d e n v o o r z i e n , kan (bij k l a c h t e n door de koper) s t e e d s w o r d e n nage-gaan van welk bedrijf de biggen afkomstig zijn en wie de inkoper i s g e w e e s t .
Het o o r m e r k b e s t a a t (voordat het i s a a n g e b r a c h t ) uit twee delen. Eén deel i s in het bezit van de fokker. Op dit deel s t a a t het n u m m e r v a n deze fokker. Het c o m p l e t e r e n d e deel en de tang zijn in het bezit van de c h a u f f e u r - i n k o p e r . M i s b r u i k van het o o r m e r k kan h i e r d o o r w o r d e n v o o r k o m e n . Ook van n i e t l e -den w o r d e n biggen gekocht, doch de le-den hebben v o o r r a n g . De le-den zijn niet v e r p l i c h t om hun biggen aan de c e n t r a l e t e l e v e r e n . Aan n i e t - l e d e n w o r d e n ook wel biggen v e r k o c h t , nl. a l s e r op een b e p a a l d m o m e n t een t e groot aanbod i s . E r zijn o v e r het gehele land 20 r e g i o n a l e o r g a n i s a t i e s die de handel in biggen-v o o r z i e n i n g in het w e r k g e b i e d biggen-van een s l a c h t e r i j biggen-v e r z o r g e n . E r zijn e c h t e r g r o t e v e r s c h i l l e n t u s s e n de gebieden wat a a n t a l l e n g e v r a a g d e en aangeboden biggen b e t r e f t . Een c e n t r a l e o r g a n i s a t i e , die t e Sösdala i s gevestigd, v e r z o r g t de handel t u s s e n de v e r s c h i l l e n d e r e g i o n a l e b i g g e n c e n t r a l e s .
De t o m e n w o r d e n niet a p a r t gehouden. De biggen k o m e n dus d o o r e l k a a r g e -m e n g d op de -m e s t b e d r i j v e n t e r e c h t .
- 18
De vergoeding voor de v e r l e e n d e bemiddeling wordt v a s t g e s t e l d volgens een b e d r a g p e r kg en een v a s t b e d r a g p e r a f l e v e r i n g . Het kopen van g r o t e aantallen w o r d t d a a r d o o r b e v o r d e r d . Van acht bezochte b e d r i j v e n w a a r b i g -gen w e r d e n aangekocht, b e t r o k k e n e r vijf de big-gen van een b i g g e n c e n t r a l e .
De c o ö p e r a t i e v e o r g a n i s a t i e s gaan s t e e d s m e e r doen a a n voorlichting o v e r voeding en eenvoudige v e r b e t e r i n g e n van de s t a l l e n . Ze f i n a n c i e r e n de aankoop van de biggen en r e k e n e n h i e r v o o r 7 j % r e n t e voor de l e d e n en 8^ % voor n i e t -leden.
Ze v e r z o r g e n een v e r z e k e r i n g van de m e s t v a r k e n s , w a a r v o o r 3 - 3 , 6 % van de aankoopwaarde van de big w o r d t g e r e k e n d . O n g e v e e r 80 % van de door de C e n t r a l e s afgeleverde v a r k e n s wordt v e r z e k e r d . De u i t k e r i n g i s a l s volgt: e e r s t e 30 dagen - aankoopwaarde big
30 tot 120 dagen aankoopwaarde + 1 Zw. k r o o n voor i e d e r e dag b o -ven 30 dagen
Geen toegang zonder ontsmet schoeisel en ontsmette kleding
• * • :
Uniforme tomen mestvarkens van goede kwaliteit
Bewaring van de mest in vijvers.
of in silo's
19
-IV. DE GEORGANISEERDE ZIEKTEBESTRIJDING
R e e d s in 1941 i s Zweden m e t de g e o r g a n i s e e r d e b e s t r i j d i n g van v a r k e n s ziekten begonnen. De e e r s t e activiteit op dit gebied w a s een s t a t i s t i s c h o n d e r zoek, dat u i t w e e s dat 35 % van de g e b o r e n biggen s t i e r f v o o r d a t zij het s l a c h t -gewicht hadden b e r e i k t . In de e e r s t e week na de g e b o o r t e w a s de sterfte 20 %, t u s s e n 1 en 9 weken 10 % en d a a r n a nog 5 %.
Bij de b e s t r i j d i n g w e r d o n d e r s c h e i d g e m a a k t t u s s e n : a. e r k e n d e stamboekfokbedrijven die f o k m a t e r i a a l afzetten b . f o k k e r s van biggen v o o r de m e s t e r i j
c. m e s t b e d r i j v e n
Bij e e n o n d e r z o e k bleek dat in 1941 alle e r k e n d e fokbedrijven w a r e n b e -s m e t m e t enzoöti-sche pneunomie en/of a t r o f i -s c h e r h i n i t i -s . V e r d e r k w a m e n e r vele a n d e r e b a c t e r i ë l e - , p a r a s i t a i r e - en g e b r e k s z i e k t e n v o o r .
In het p r o g r a m m a voor de b e s t r i j d i n g en v o o r k o m i n g van v a r k e n s z i e k t e n dat nu het gehele land b e s l a a t , w e r d e n in de v e e r t i g e r j a r e n het e e r s t de e r -kende fokbedrijven b e t r o k k e n .
Het s t a m b o e k , dat g r o t e i n t e r e s s e toonde voor de z i e k t e b e s t r i j d i n g , n a m het b e s l u i t dat i e d e r fokbedrijf na een k o r t e o v e r g a n g in het bezit m o e s t zijn van een g e z o n d h e i d s c e r t i f i c a a t , afgegeven door een s p e c i a l i s t d i e r e n a r t s . T e v e n s w e r d het b e z i t van een g e z o n d h e i d s c e r t i f i c a a t a l s e i s g e s t e l d voor d e e l -n a m e aa-n het s e l e c t i e m e s t e r i j - o -n d e r z o e k ; h e t m e e d o e -n aa-n dit o -n d e r z o e k w a s w e e r v e r e i s t voor de v e r k o o p van b e r e n en a n d e r f o k m a t e r i a a l door de e r k e n -de s t a m b o e k b e d r i j v e n .
Aan de ziekten die de g r o o t s t e financiële schade v e r o o r z a k e n , w e r d het e e r s t aandacht b e s t e e d . Dit w a r e n enzoötische pneunomie en a t r o f i s c h e r h i n i -t i s .
1. Het p r o g r a m m a voor de fokbedrijven
Bij de b e s t r i j d i n g van d e z e ziekten m o e s t e n de m e e s t w a a r d e v o l l e fokfam i l i e s en bloedlijnen in stand blijven. De k o s t e n fokfam o e s t e n beneden een b e -paalde l i m i e t blijven.
Bij het z i e k t e v r i j m a k e n van fokbedrijven behoudt m e n de zeugen van Z\ j a a r en o u d e r zoveel mogelijk voor de f o k k e r i j . De e r v a r i n g heeft g e l e e r d dat de biggen van deze d i e r e n voor 90 % niet g e i n f e c t e e r d w o r d e n a l s ze niet m e t a n d e r e zeugen in contact k o m e n . Men begint in de n a w i n t e r en het v r o e g e v o o r j a a r het a a n t a l d i e r e n t e r e d u c e r e n tot b . v. t i e n d r a c h t i g e o u d e r e zeugen en één o u d e r e b e e r . Deze k e r n van f o k m a t e r i a a l w o r d t z o d r a het w e e r het toelaat in landhokken o n d e r g e b r a c h t (de zeugen s a m e n , de b e e r alleen). Van-af twee weken voor het w e r p e n w o r d e n de zeugen in a p a r t e z e e r eenvoudige hokken o n d e r g e b r a c h t . De uitloop wordt zo a f g e r a s t e r d dat contact m e t a n d e r e t o m e n niet mogelijk i s . I e d e r e t o o m biggen w o r d t s t r e n g op gezondheid g e -c o n t r o l e e r d . Op g e s t o r v e n d i e r e n wordt s e -c t i e t o e g e p a s t .
I n t u s s e n wordt de lege v a r k e n s s t a l schoongemaakt en o n t s m e t . I e d e r e zeug die een gezonde t o o m biggen heeft g e l e v e r d , kan n a a r de stal t e r u g e v e n a l s de biggen. Bij v e r d a c h t e v e r s c h i j n s e l e n w o r d e n zeug en biggen niet m e e r a l s fok-d i e r e n g e b r u i k t . Het i s mogelijk om een b e s m e t befok-drijf op fok-d e z e wijze in k o r t e tijd v r i j t e m a k e n .
Als m e t de aankoop van b e r e n voldoende v o o r z i c h t i g h e i d w o r d t b e t r a c h t , i s de k a n s op h e r b e s m e t t i n g g e r i n g . E r worden a l l e e n d i e r e n aangekocht van g e zonde b e d r i j v e n . Deze d i e r e n w o r d e n dan nog enkele m a a n d e n gei'soleerd. T a -bel 10 geeft een o v e r z i c h t van de bij de g e z o n d h e i d s d i e n s t e n a a n g e s l o t e n fokbe-drijven.
20 T a b e l 10. O v e r z i c h t van de a a n g e s l o t e n fokbedrijven J a a r 1954 1955 1956 I957 1958 1959 I960 1961 1962 Aantal fokbedrijven 168 162 207 207 2 0 9 211 211 212 212 Aantal i n g e t r o k k e n c e r t i f i c a t e n 61 4 3 28 19 12 13 30 18 9 % i n g e t r o k k e n c e r t i f i c a t e n 36 27 14 9 6 6 14 8 4 2. Het p r o g r a m m a voor de o v e r i g e b e d r i j v e n m e t fokvarkens
Uit e e n o n d e r z o e k w a s gebleken dat op de m e s t b e d r i j v e n o n g e v e e r 3|- % van de aangekochte biggen in de e e r s t e m a a n d stierf. Voordien w a s a a n g e n o m e n dat deze g r o t e b i g g e n s t e r f t e v e r o o r z a a k t w e r d doordat de o m s t a n d i g -heden op de m e s t b e d r i j v e n t e w e n s e n o v e r l i e t e n . Het bleek e c h t e r uit een ond e r z o e k ondat ondeze sterfte v o o r a l v e r o o r z a a k t w e r ond ondoor i n f e c t i e en g e b r e k s -ziekten die deze biggen bij de aankoop al hadden.
Als p r o e f w e r d in ö s t e r g ö t l a n d begonnen m e t een p r o g r a m m a voor het z i e k t e v r i j m a k e n van de b e d r i j v e n die biggen voor de m e s t e r i j fokken. Deze proef had zulk een goed r e s u l t a a t dat deze wijze van b e s t r i j d i n g s n e l o v e r het gehele land w e r d u i t g e b r e i d . Het S v e r i g e s L a n t b r u k s f ö r b u n d ( F e d e r a t i e van Landbouworganisaties) en het S v e r i g e s Slakteriförbund ( F e d e r a t i e van C o ö p e r a t i e v e Slachterijen) steunen de u i t v o e r i n g van dit p r o g r a m m a .
3. De o r g a n i s a t i e en de w e r k w i j z e
De g e o r g a n i s e e r d e v a r k e n s z i e k t e b e s t r i j d i n g s t a a t onder s u p e r v i s i e van het Kungl. V e t e r i n ä r s t y r e l s e n , dat r e s s o r t e e r t o n d e r het Zweedse M i n i s t e -r i e van Landbouw en wo-rdt u i t g e v o e -r d o n d e -r leiding van een d i e -r e n a -r t s die v e r b o n d e n i s aan de v e t e r i n a i r e afdeling van een h u s h a l l n i n g s s ä l l s k a p ' . E e n v a r k e n s h o u d e r die zich bij zulk een v e t e r i n a i r e afdeling a l s lid heeft opgegeven, tekent een c o n t r a c t voor ten m i n s t e twee j a a r . Hij i s v e r p l i c h t v e r d a c h t e gevallen van infectieziekten aan t e geven bij zijn afdeling. Deze aangifteplicht acht m e n z e e r b e l a n g r i j k om v e r s p r e i d i n g van z i e k t e n t e v o o r k o m e n . V e r d e r i s de d e e l n e m e r v e r p l i c h t i e d e r g e s t o r v e n d i e r aan een l a b o r a t o r i u m o n d e r z o e k t e l a t e n o n d e r w e r p e n . D a a r b i j w o r d t gelet op de d o o d s o o r z a a k en eventueel (nog) aanwezige l a t e n t e ziekten. E r w o r d e n ook g e s l a c h t e v a r k e n s g e ï n s p e c t e e r d ( s p e c i a a l longen en n e u s g a n g e n ) .
F o k b e d r i j v e n w o r d e n m i n s t e n s 4 m a a l p e r j a a r bezocht. De o v e r i g e b e -1) Deze o r g a n i s a t i e s zijn in de v o r i g e eeuw o n t s t a a n o m , aanvankelijk op
p a r t i c u l i e r e g r o n d s l a g , landbouwkundig o n d e r z o e k en s o c i a a l - c u l t u r e e l w e r k op h e t p l a t t e l a n d t e v e r r i c h t e n . Bij een u i t b r e i d i n g van landbouwvoorlichting en o n d e r z o e k zijn ze m e t hulp van de o v e r h e i d v e r d e r u i t -gebouwd. Deze o r g a n i s a t i e s (25 o v e r g e h e e l Zweden) v o e r e n t h a n s een b e l a n g r i j k deel van voorlichting en o n d e r z o e k uit.
- 21 drijven m i n s t e n s 1 m a a l p e r j a a r .
Kosten van d e e l n a m e ƒ 7 t o t ƒ 10 p e r bedrijf + ƒ 7 tot ƒ 10 p e r aanwezige zeug.
Als de gezondheid goed is m o g e n " p r e m i e v a r k e n s " w o r d e n v e r k o c h t . Deze w o r d e n van o o r m e r k e n v o o r z i e n w a a r i n een b e d r i j f s n u m m e r v o o r k o m t .
4. R e s u l t a t e n
In t a b e l 11 w o r d t een o v e r z i c h t gegeven van de g e o r g a n i s e e r d e ziektebe-strijding in Zweden. Tabel 11. T o t a a l o v e r z i c h t van de v a r k e n s z i e k t e n b e s t r i j d i n g Jaar 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 I960 1961 1962 Lidmaat s chap aan het eind van het jaar Bedrij-ven 5095 6349 8425 12103 15780 21116 23138 32744 36214 40233 41568 Dieren 17160 22936 33002 40994 51729 72108 79605 101949 110873 124337 130334 .
Aant. met gel-dige gezondh. certificaten Bedrij-ven 4030 5294 6682 9026 12787 17775 20650 26917 32696 37009 38992 Dieren 13355 17955 25296 32164 43145 62930 72422 89207 102114 117111 123523 •Aantal inspeo ties Bedrij-ven 7042 10299 10516 15060 22778 30498 32440 42594 47354 49477 49527 Aantal inge-trokken cer-tificaten' Bedrij-ven 135 123 246 368 289 272 424 530 666. 497 618 Die-ren 645 718 1347 1820 1156 1088 1696 2120 2664 1988 2472 Aantal sec-ties 791 992 1209 1378 1560 2550 2543 2736 2400 2435 2222 Aantal onder-zochte organen 141504 173900 63164 82755 87561 94021 106651 59555 142962 135968 137265
H i e r u i t blijkt dat de d e e l n a m e z e e r groot i s . Bijna 95 % van de d e e l n e m e n d e b e drijven bezit een g e z o n d h e i d s c e r t i f i c a a t . E r w o r d e n weinig c e r t i f i c a t e n i n g e t r o k -ken. Aan het o n d e r z o e k van o r g a n e n wordt v e e l aandacht b e s t e e d .
Het Swedish Slakteriförbund v e r h a n d e l t bij de b i g g e n c e n t r a l e s v r i j w e l u i t -sluitend p r e m i e b i g g e n .
Bij de b e d r i j f s b e z o e k e n hebben we g e c o n s t a t e e r d dat de g e z o n d h e i d s t o e s t a n d van de v a r k e n s u i t s t e k e n d w a s . Het s y s t e e m van b e s t r i j d i n g heeft voortreffelijke
r e s u l t a t e n o p g e l e v e r d .
Wij hebben ons afgevraagd of in de gebieden m e t een v r i j dichte bezetting m e t v a r k e n s en op b e d r i j v e n m e t g r o t e r e en g r o t e eenheden v a r k e n s het a a n t a l i n s p e c t i e s p e r j a a r niet t e g e r i n g zou zijn. Dit w e r d gedeeltelijk toegegeven. Toch w a s m e n van mening dat de s i t u a t i e tot nu toe goed in de hand w a s t e hou-den d o o r :
. de aangifteplicht
. de s e c t i e v a n g e s t o r v e n d i e r e n
. de c o n t r o l e van de c h a u f f e u r s - i n k o p e r s van de b i g g e n c e n t r a l e s die s t r e n g e in-s t r u c t i e in-s hebben o m a l l e e n volkomen gezonde biggen op te laden en bij
afwijkin-gen d i r e c t de d i e r e n a r t s t e w a a r s c h u w e n .
E r i s w e l e e n s o v e r g e s p r o k e n om n i e t a c a d e m i s c h g e v o r m d e , s p e c i a a l o p -geleide k r a c h t e n aan te s t e l l e n o m e x t r a i n s p e c t i e s uit te v o e r e n .
- 22
V. FOKKERIJ, S E L E C T I E EN SLACHTKWALITEIT
Het doel van de fokkerij is evenals in N e d e r l a n d : een v a r k e n m e t v e e l v l e e s en weinig v e t t e delen. De w e r k w i j z e die wordt gevolgd om dit doel t e b e r e i k e n v e r s c h i l t , z o a l s uit het volgende blijkt, op s o m m i g e punten m e t die in N e d e r -land.
1. F o k k e r i j
De o r g a n i s a t i e van de fokkerij heeft v e e l o v e r e e n k o m s t m e t die in D e n e m a r -ken, e r w o r d t m e t e r k e n d e stamboekfokbedrijven g e w e r k t . Uitsluitend deze fok-b e d r i j v e n m o g e n fokfok-beren v e r k o p e n . E r zijn o n g e v e e r 150 e r k e n d e fok-b e d r i j v e n voor het Z w e e d s e L a n d v a r k e n en 50 voor het G r o o t - Y o r k s h i r e r a s .
Het Z w e e d s e L a n d v a r k e n heeft na de tweede w e r e l d o o r l o g t e r r e i n gewonnen. Voor de oorlog w e r d e n op de s e l e c t i e m e s t e r i j e n 36 % L a n d v a r k e n s beproefd. Thans i s dit g e s t e g e n tot 76 %.
Uit v e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k i n g e n i s gebleken dat de v e r s c h i l l e n t u s s e n de beide r a s s e n gering zijn. H a m v o r m en h a m g e w i c h t zijn over het a l g e m e e n bij de L a n d v a r k e n s i e t s b e t e r dan bij de G r o o t - Y o r k s h i r e s .
Aan de e r k e n d e fokbedrijven w o r d e n hoge e i s e n g e s t e l d wat de gezondheid, de v r u c h t b a a r h e i d en de hygiëne b e t r e f t . E r k e n n i n g e n w o r d e n uitgegeven door het Kungl. L a n t b r u k s s t y r e l s e n , dat o n d e r het M i n i s t e r i e van Landbouw r e s s o r -t e e r -t . Wij hebben -twee e r k e n d e fokbedrijven b e z o c h -t . He-t e x -t e r i e u r van he-t vrouwelijke f o k m a t e r i a a l op deze b e d r i j v e n kon volgens de N e d e r l a n d s e n o r m e n a l s goed w o r d e n g e c l a s s i f i c e e r d . Het op deze b e d r i j v e n aanwezige mannelijke f o k m a t e r i a a l v e r t o o n d e een e x t e r i e u r dat b e s l i s t m i n d e r i s dan de gemiddelde e i s e n die h i e r a a n in N e d e r l a n d w o r d e n g e s t e l d .
2. Sele c t i e m e ste rij en
Zweden heeft z e s s e l e c t i e m e s t e r i j e n m e t 415 hokken. E r wordt in t e g e n -stelling tot D e n e m a r k e n - nog s t e e d s g r o e p s v o e d e r i n g t o e g e p a s t .
Het s e l e c t i e m e s t e r i j o n d e r z o e k r e s s o r t e e r t onder het Kungl. L a n t b r u k s -s t y r e l -s e n . E r i -s een C o m m i -s -s i e voor O v e r l e g w a a r i n o v e r h e i d , landbouwhoge-school, v e t e r i n a i r e d i e n s t e n , s l a c h t e r i j - o r g a n i s a t i e s en l a n d b o u w o r g a n i s a t i e s v e r t e g e n w o o r d i g d zijn.
1. v o o r w a a r d e n voor deelname
Een d e e l n e m e n d bedrijf m o e t b e s c h i k k e n o v e r m i n s t e n s 5 zeugen en 1 b e e r , die a f s t a m m e n van een b e e r die in het s t a m b o e k of het biggenboek i s i n g e -s c h r e v e n . Het bedrijf m o e t o v e r een g e z o n d h e i d -s v e r k l a r i n g b e -s c h i k k e n en m i n s t e n s een j a a r bij de gezondheidsdienst zijn a a n g e s l o t e n . Alle fokdieren m o e t e n v a n hetzelfde r a s zijn.
2. w e r k w i j z e op de s e l e c t i e m e s t e r i j e n
E r w o r d e n v i e r biggen (2 zeugjes en 2 borgen) opgelegd a l s het gewicht p e r d i e r 15-18 kg i s . De g e b r u i k t e m e e l m e n g s e l s b e v a t t e n v e e l g e r s t e m e e l (voor 15-50 kg levendgewicht 70 % en voor 50-90 kg levendgewicht 74 %). E r wore g e d u r e n d e de gehele p e r i o d e 1 - l f 1 o n d e r m e l k p e r dag gegeven.
Op de door ons b e z o c h t e s e l e c t i e m e s t e r i j te Öllsjö (bij K r i s t i a n s t a d ) b e s c h i k -te m e n o v e r 140 hokken voor g r o e p e n van v i e r . De v a r k e n s w e r d e n t w e e m a a l p e r dag g e v o e r d . Het viel ons op dat de hoeveelheden v o e r p e r d i e r p e r dag voor de z w a a r d e r e d i e r e n nogal wat h o g e r w a r e n dan in D e n e m a r k e n en in N e d e r l a n d . He1 doel h i e r v a n is dat de d i e r e n m e t e e n g r o t e r e aanleg tot v e t a a n z e t duidelijk n a a r v o r e n z u l l e n komen, h e t g e e n d e s e l e c t i e t e n goede k o m t .
3. b e o o r d e l i n g van de slachtkwaliteit
Bij de b e o o r d e l i n g van de slachtkwaliteit w o r d t op enkele punten van a n d e r e g r o o t h e d e n uitgegaan dan in N e d e r l a n d . Vergelijking van de k e n g e t a l l e n i s dus niet in a l l e opzichten mogelijk.
23
Zo w o r d t de lengte g e m e t e n van a t l a s w e r v e l tot voorkant s c h a a m b e e n , de zijde w o r d t h i e r b i j op een tafel gelegd. In N e d e r l a n d wordt de hangende zijde g e m e t e n van voorkant e e r s t e r i b tot v o o r k a n t s c h a a m b e e n . De lengte van de Zweedse v a r k e n s k o m t o n g e v e e r o v e r e e n m e t de lengte die in Neder-land wordt n a g e s t r e e f d .
De spekdikte wordt a l s volgt v a s t g e s t e l d : I. Lende spek: A op de lende s p i e r
B in de lende
C a c h t e r de lende s p i e r (op h e t k r u i s ) II. In het midden van de rug op dd dunste p l a a t s
III. Op de d i k s t e p l a a t s t u s s e n r u g - en l e n d e m a a t IV. In de schouder op de d i k s t e p l a a t s
Bij de b e r e k e n i n g van de gemiddelde spekdikte wordt van de l e n d e m a t e n een gemiddelde genomen t e r w i j l m a a t n r . III voor deze b e r e k e n i n g niet m e e t e l t . De gemiddelde spekdikte wordt dan a l s volgt b e r e k e n d :
A + B + C
+ II + IV
~ = gemiddelde spekdikte
De dikte van het buikspek w o r d t op d r i e p l a a t s e n b e p a a l d : 1. In de l i e s , een h a n d b r e e d v o o r het s c h a a m b e e n
2. Bij de b o r s t , een h a n d b r e e d a c h t e r het b o r s t b e e n 3. In het m i d d e n van de buik
Voor een beoordeling van de volvlezigheid w o r d t de zijde 1 à 2 c m a c h t e r de l a a t s t e r i b d o o r g e s n e d e n . De h a r d h e i d van h e t spek, de kwaliteit van de
s c h o u d e r , de huid, de buik en de v o r m en de grootte van de h a m w o r d e n eveneens b e o o r d e e l d en in punten g e w a a r d e e r d .
3. R e s u l t a t e n van de s e l e c t i e m e s t e r i j e n
In t a b e l 12 wordt een o v e r z i c h t gegeven van de gemiddelde r e s u l t a t e n o v e r een j a a r .
T a b e l 12. Gemiddelde c i j f e r s van de twee r a s s e n
A a n t a l d i e r e n U i t v a l p e r c e n t a g e VE p e r kg g r o e i G e m . g r o e i p e r dag in g r a m m e n S l a c h t v e r l i e s % Lengte in cm Spekdikte gemiddeld in m m Dikte b u i k s p e k in m m
H a r d h e i d van het spek (punten) Spekverdeling (punten)
V o r m en g r o o t t e van de h a m (punten) Volvlezigheid (punten)
Metingen volvl. heid: Opp. k a r b . s p i e r in c m
Z w e e d s e L a n d v a r k e n 3095 2 , 2 2 , 9 5 718 27 9 6 , 2 27 3 3 , 8 1 2 , 8 1 2 , 7 1 2 , 6 1 3 , 3 2 9 , 8 Z w e e d s e G r o o t -Y o r k s h i r e r a s 1001 1 2 , 9 6 719 2 6 , 3 9 6 , 3 2 8 , 1 3 3 , 7 1 3 , 1 1 3 , 2 1 1 , 9 1 3 , 0 2 8 , 5
24
-Tabel 13 geeft een o v e r z i c h t van de vooruitgang die in de l a a t s t e 10 j a a r i s geboekt. T a b e l 13. O v e r z i c h t van de r e s u l t a t e n op de s e l e c t i e m e s t e r i j e n van 1954/55 tot 1963/64 Jaar Zweedse Lanc 1954/55 1955/56 1956/57 1957/58 1958/59 1959/60 1960/61 1961/62 1962/63 1963/64 Zweeds Groot I954/55 1955/56 1956/57 1957/58 1958/59 I959/6O 1960/61 1961/62 1962/63 1963/64 in Gemiddelde spekdikte ras 32,3 32,-31,5 30,7 29,3 28,5 28,6 27,7 27,-Yorkshires 32,7 32,3 31,7 31,7 30,8 29,9 29,0 29,8 28,6 28,1 m m Dikte buikspek 34,7 34,8 35,8 35,-34,9 34,7 35,1 35,2 34,2 33,8 is 33,8 33,9 34,7 34, 1 33,9 34, 1 34,3 35,0 33,7 33,7 punten voor: Spekverde-ling 12,7 12,5 12,5 12,5 12,6 12,4 12,5 12,5 12,6 12,7 12,9 13,-13, 1 12,9 12,9 12,9 13,1 13, 1 13,1 13,2 V o r m en grootte van de h a m 12,7 12,6 12,7 12,6 12,6 12,6 12,6 12,5 12,5 12,6 12,2 12,1 12,3 12,3 12,2 11,9 11,9 12,0 11,9 11,9 Volvlezig-heid 12,5 12,5 12,3 12,5 12,5 12,6 12,9 13,-13,2 13,3 12,6 12,6 12,6 12,5 12,7 12,7 12,9 12,9 13,1 13,0
De gemiddelde spekdikte i s duidelijk afgenomen en de volvlezigheid i s toegenomen.
Als v o o r w a a r d e n voor het i n s c h r i j v e n van e e n b e e r in het s t a m b o e k g e l den n a a s t de e i s e n o m t r e n t e x t e r i e u r , enz. dat van de v a d e r m i n s t e n s 3 t o -m e n nako-melingen en van de -m o e d e r 1 too-m n a k o -m e l i n g e n aan de e i s e n v a n het s e l e c t i e m e s t e r i j - o n d e r z o e k hebben voldaan. Deze e i s e n zijn:
Leeftijd bij aflevering h o o g s t e n s 190 dagen Lengte m i n s t e n s 93 cm
Spekdikte hoogstens 29 m m
25
De b e d r i j v e n die biggen voor de m e s t e r i j p r o d u c e r e n , zijn voor h e t b e r e n -m a t e r i a a l a a n g e w e z e n op de e r k e n d e fokbedrijven. Bij ons bezoek hebben we de indruk g e k r e g e n dat h i e r b i j in de e e r s t e p l a a t s w o r d t gelet op de s e l e c t i e -m e s t e r i j r e s u l t a t e n en in i e t s -m i n d e r e -m a t e op het e x t e r i e u r van het d i e r zelf. V e e l a l w e r d e n b e r e n p e r telefoon gekocht of v e r k o c h t , m e e s t a l op a d v i e s van de r e g i o n a l e consulent.
Het z e u g e n m a t e r i a a l dat we op de g r o t e fokbedrijven (biggen v o o r de m e s t e r i j ) aantroffen, w a s wat h e t e x t e r i e u r betreft o n g e v e e r gelijk aan dat van N e -d e r l a n -d s e v e r m e e r -d e r a a r s .
Op de b e d r i j v e n m e t m e s t v a r k e n s w e r d ons m e d e g e d e e l d dat 7085 % " e x t r a -p r i m a " kwaliteit wordt a f g e l e v e r d .
Een kijkje in een s l a c h t e r i j bij K r i s t i a n s t a d heeft ons een gunstige indruk gegeven van de s l a c h t k w a l i t e i t . E r hing een groot a a n t a l t y p i s c h e v l e e s v a r k e n s m e t o v e r het a l g e m e e n dun spek en goed g e v o r m d e h a m m e n . Opvallend was de g r o t e m a t e van u n i f o r m i t e i t in deze r i j e n s l a c h t v a r k e n s . We k r e g e n de indruk dat de v l e e s k w a l i t e i t (kleur, s t r u c t u u r en w a t e r b i n d e n d v e r m o g e n ) bij een b e -l a n g r i j k p e r c e n t a g e van deze v a r k e n s m i n d e r goed w a s .
O v e r het a l g e m e e n kan gezegd w o r d e n dat de Z w e e d s e b i g g e n v e r m e e r d e -r a a -r o v e -r b e -r e n kan b e s c h i k k e n d i e , wat de slachtkwaliteit b e t -r e f t , u i t s t e k e n d v e r e r v e n . De slachtkwaliteit van de m e s t v a r k e n s i s wat type en spekdikte b e -treft o v e r het a l g e m e e n goed.
Wij v r a g e n ons af in h o e v e r r e h e t s y s t e e m van e e n b e p e r k t a a n t a l e r k e n d e fokbedrijven,voor de b e d r i j v e n die e r k e n d w o r d e n een z e k e r e b e v o o r r e c h t e p o -sitie schept.
4. Uitbetaling n a a r s l a c h t k w a l i t e i t
Bij de c l a s s i f i c a t i e van de s l a c h t v a r k e n s i s de r u g s p e k d i k t e het b e l a n g r i j k -ste c r i t e r i u m . H i e r b i j w o r d e n de volgende m a a t s t a v e n g e h a n t e e r d .
K l a s s e Rugspekdikte
E x t r a - p r i m a m i n d e r dan 25 m m (bij g e s l a c h t g e w i c h t vanaf 55 kg) I 25-28 m m
II 29-34 m m III m e e r dan 35 m m
De v e r d e l i n g o v e r de k l a s s e n w a s voor de b e d r i j v e n die bij het S v e r i g e s Slakteriförbund zijn a a n g e s l o t e n a l s volgt:
K l a s s e E x t r a - p r i m a I II III V e r d e r w o r d e n e r z e e r nauwe g e w i c h t s g r e n z e n v a s t g e s t e l d die e v e n a l s de c l a s s i f i c a t i e v a n g r o t e invloed zijn op de o p b r e n g s t p r i j s .
Zo w a s in h e t zuiden van Zweden de p r i j s p e r kg in de g e w i c h t s k l a s s e 6 0 6 3 , 9 kg in de l a a t s t e j a r e n m e e s t a l o n g e v e e r 7 et h o g e r dan in de g e w i c h t s k l a s s e 6667, 9 kg g e s l a c h t g e w i c h t . In het n o o r d e n van Zweden i s dit p r i j s v e r
-schil v e e l k l e i n e r .
Het p r i j s v e r s c h i l t u s s e n e x t r a - p r i m a en I w a s in 1964 ongeveer 20 et p e r kg in de k l a s s e 6 0 - 6 3 , 9 kg g e s l a c h t g e w i c h t . Voor de g e w i c h t s k l a s s e 6 6 - 6 7 , 9 kg w a s het p r i j s v e r s c h i l t u s s e n e x t r a - p r i r n a e n I o n g e v e e r 13 et p e r kg.
Het s l a c h t g ' ï v i c h t van de s l a c h t v a r k e n s w a s in 1965 gemiddeld 67 kg. De g r o t e p r i j s v e r s f b i l l e n t u s s e n de k w a l i t e i t s k l a s s e n en de g e w i c h t s k l a s s e n heeft tot gevolg dat e r in de p r a k t i j k v e e l w a a r d e w o r d t gehecht a a n b e p e r k i n g v a n de r a n t s o e n e n , v o o r a l in het l a a t s t van de m e s t p e r i o d e en aan het wegen van de v a r k e n s voor het a f l e v e r e n . 1964 7 3 , 5 1 8 , 7 6 , 7 1,1 in % 1965 7 5 , 8 1 7 , 5 5 , 8 0 , 9
26
-VI. ENKELE BIJZONDERHEDEN OMTRENT DE BEDRIJFSVOERING EN DE B E D R I J F S O P Z E T
Bij de b e d r i j f s b e z o e k e n k w a m e n v e r s c h i l l e n d e punten van de b e d r i j f s o p z e t en de b e d r i j f s v o e r i n g t e r s p r a k e . In d e b e p e r k t e tijd die ons d a a r v o o r t e r beschikking stond, w a s het u i t e r a a r d niet mogelijk een volledig o v e r z i c h t v a n de v e r
-schillende f a c e t t e n t e v e r k r i j g e n . Dit geldt m e t n a m e v o o r de biggenproduktie d a a r e r m a a r een klein a a n t a l fokbedrijven w e r d b e z o c h t . H i e r o n d e r volgt een o v e r z i c h t van de punten die op de b e z o c h t e b e d r i j v e n onze aandacht t r o k k e n . 1. Stallen voor m e s t v a r k e n s
Op de g r o t e v a r k e n s m e s t b e d r i j v e n bouwt m e n s t a l l e n voor 5001000 m e s t -v a r k e n s . Van de zijde -van de -v o o r l i c h t i n g s d i e n s t e n geeft m e n de -v o o r k e u r aan een m a x i m u m van 500 d i e r e n p e r s t a l . Veelal w o r d e n vierriji'ge D e e n s e s t a l l e n gebouwd m e t r o o s t e r v l o e r e n in de m e s t g a n g . Stallen m e t volledige r o o s t e r v l o e r zijn slecht bevallen en w o r d e n niet m e e r g e a d v i s e e r d . Het a a n -t a l d i e r e n p e r koppel i s v e e l a l -t i e n .
Aan de i s o l a t i e van het plafond wordt v e e l aandacht b e s t e e d (12-20 cm steenwol). De v e n t i l a t i e v o r m t een p r o b l e e m dat nog niet i s opgelost. Om a a n dit p r o b l e e m wat t e g e m o e t te k o m e n , w o r d e n e r in de l a a t s t e
tijd voor de stalinhoud r u i m e r e n o r m e n aangenomen. E e n plafond m a a k t m e n bij v o o r k e u r op een hoogte van m i n s t e n s 3 m . Als m i n i m a l e stalinhoud wordt bij een gemiddeld gewicht van 50 kg g e r e k e n d op 3 m^ p e r aanwezig v a r k e n . W e l i s w a a r w o r d t de stal d a a r d o o r in de w i n t e r wat k o u d e r . Voor de j o n g e r e d i e r e n wordt d a a r o m w e l enige b i j v e r w a r m i n g t o e g e p a s t . In een m e s t s t a l z a -gen we dat de b u i z e n boven de t r o g voor v e r w a r m i n g w e r d e n g e b r u i k t . Deze dienden t e v e n s voor w a t e r v o o r z i e n i n g , w a a r d o o r h e t mogelijk w e r d in de win-t e r w a r m w a win-t e r win-te v e r s win-t r e k k e n .
Voor het behoud van een f r i s s e stallucht w o r d t in vele gevallen de m e s t i e d e r e dag (en s o m s m e e r d e r e k e r e n p e r dag) o n d e r de r o o s t e r v l o e r w e g g e -h a a l d . H i e r v o o r wordt een s y s t e e m m e t een rondgaande ketting g e b r u i k t . In de g a s s e n die uit de m e n g m e s t kunnen v r i j k o m e n (NH3 en H2S), ziet m e n een groot g e v a a r voor de a t m o s f e e r in de s t a l . E r i s een v e n t i l a t i e s y s t e e m in b e -proeving dat beoogt om via de m e n g m e s t k e l d e r en een v e n t i l a t i e k a n a a l de
stallucht af t e zuigen en t e v e n s de g a s s e n boven de m e n g m e s t t e v e r w i j d e r e n . D a a r t o e w o r d t e r n a a s t de m e n g m e s t k e l d e r een r u i m v e n t i l a t i e k a n a a l a a n g e -b r a c h t . Door m i d d e l van openingen m e t schuiven t u s s e n k e l d e r en k a n a a l kan de luchtafvoer g e r e g e l d w o r d e n . Aan het einde van het k a n a a l wordt een g r o t e v e n t i l a t o r g e p l a a t s t . De luchtinlaat in de stal vindt p l a a t s door openingen in de b u i t e n m u u r , w a a r de buitenlucht door m i d d e l v a n kleppen n a a r boven w o r d t geleid. In de z o m e r w o r d e n t e v e n s de r a m e n opengezet.
Eigen b u l k v e r v o e r
Fokzeugen in landhokken
Zeugen met biggen in een P r o t e c t a - s t a l
Bedrijf m e t 400 fokzeugen en 2500 m e s t v a r k e n s
