Zeeuwse noten bij Marquet’s werk over de Pliocene Gastropoda van (onder meer) Kallo

86 _AfzettingenWTKG 19(4), 1998

Zeeuwse

noten

_{bij Marquet’s}

werk

over

de Pliocene

Gastro-poda

van

(onder meer)

Kallo

P.W. _Moerdijk & A.C. _Rijken*

DE NASSARIIDAE

Vooraf _{zij gesteld} dat het _lang niet _{altijd eenvoudig} is om de verschillende soorten

Nassariidae te herkennen. Dit wordt vooral veroorzaakt door de enorme variabiliteit van

sommige soorten. Maar ook andere _{verschijnselen} kunnen een goede determinatie van de verschillende soorten _{bemoeilijken.} Zo is een _{opvallend verschijnsel} dat _wij bij Nassarius dollfusi aantroffen (en waar _wij ook in onze _publicatie op wezen), dat _{bij exemplaren} met

een varix _op de windingen de _binnenlip niet de _juist voor deze soort zo kenmerkende

pariëtale knobbeltjes vertoont. Daarmee _lijken

_dergelijke

_exemplaren wel wat

op Nassarius consociatus. Het _exemplaar dat _Marquet als N. consociatus uit de Zanden van Kruisschans afbeeldt _{(p. 144, afb. C) is} zo’n _exemplaar van N. _dollfusi. Dit _exemplaar was _overigens

al eerder door hem _afgebeeld in _{zijn verhandeling} over de Zanden van Kruisschans (1993). Hij illustreert daarmee dat N. consociatus onder meer in de Zanden van Kruisschans voorkomt. Men kan zich _{op grond} van de

_onjuiste

determinatie van het _afgebeelde

materiaal echter afvragen of dit

_werkelijk

het _geval is.

Op p. 149 moetNassarius spectabilis vandewouweri (Glibert, 1959) afgebeeld en

behan-deld _zijn. Zelf kennen we daar geenmateriaal van, maar we hebben wel bekeken of deze

soort in het Zeeuwse materiaal _aanwezig is. Adam & Glibert ₍₁₉₇₆₎ geven in de

beschrij-ving: “Sculpture spirale trés délicate, _comportant sur les premiers tours 11-13 cordonnets

trés fins, ...”

, vervolgens “une varice plus ou moins large

et _épaisse” en “Un pli

parietal”. Deze kenmerken _zijn ook _{daadwerkelijk bij} de twee door hen afgebeelde exemplaren waar te nemen.

_{Marquet’s exemplaar}

heeft aan de foto te beoordelen echter

niet veel meer dan 6 spiraalribben op de oudste windingen, terwijl de beschrijving geeft:

“De _buitenlip is niet verdikt” en “De pariëtale tand is uiterst zwak en _nauwelijks zicht-baar”. _{Wij twijfelen} er dan ook aan of het materiaal van _Marquet N. _spectabilis vandewou-weri betreft. Het komt echter ook niet overeen met

_enige

soort die ons van het Zeeuwse

materiaal bekend _is, dus interessant is het in ieder _geval.

In een drietal artikelen in de Contributions en een even _groot aantal artikelen in het

Bulletin van het _{Koninklijk Belgisch} Instituut voor _{Natuurwetenschappen} behandelt dr. R. Marquet de in de Pliocene _{ontsluitingen} van Kallo en andere _{Belgische ontsluitingen} van

met name het Plioceen _{aangetroffen gastropodenschelpen. Op} basis van deze artikelen

stelde_Marquet de _monografie “DePliocene _{gastropodenfauna} van Kallo (Oost-Vlaanderen, België)” samen. Het boek _geeft een _goed overzicht van de Pliocene _Gastropoda zoals die

in de _{ontsluitingen} in Kallo _{zijn aangetroffen. Marquet} verdient daarom met dit boek zeer

zeker een groot compliment. Kanttekeningen plaatsen bij zo’n boek is een eenvoudiger

opgaaf. Op de taxonomische inzichten van _Marquet valt zo hier en daar wel wat af te

dingen, maar _doorgaans is dat niet storend. _Op een tweetal _plekken (m.b.t. de Nassariidae en Nucella incrassata en _{Spinucella tetragona) gaat hij} echter naar onze _{mening nogal} flink

uit de bocht. Daar willen _wij dan ook

op reageren, vooral omdat dit

interpretaties

bevat

met _betrekking tot het Zeeuwse materiaal en - in het eerste geval - omdat daarin wordt

gerefereerd aan onze _publicatie “Fossiele _schelpen van de Zeeuwse stranden en _zeegaten”

Werkgroep

voor

Tertiaire

en

Kwartaire

Geologie

Amsterdam, 3 december 1998.

Namens het bestuur van de WTKG _nodig iku hierbij uit tot hetbijwonen van de

WINTERVERGADERING

Datum; _zaterdag 9_januari 1999

Plaats: NITG-TNO

Adres: Oorkondelaan 15 teHaarlem

Parkeren kan in de_garagevan de Dienst voorauto’s zonder _gastank;anders in de direktenabijheid.

Zie _ommezijde vandeze convocatie voor de_{routebeschrijving.}

Het _programma is als_volgt:

lO.OOu - 10.30u

Ontvangst metkoffie 10.30u - ll.OOu

Huishoudelijk gedeeltevan de_vergadering

11,00u - 12.00u Voordracht door Robert

Marquetmetals titel;

“Determinatie-kenmerken en_-problemen van deCerithiopsidae vanhet

AntwerpsePlioceen” 12.00u - 13.00u Lunchpauze

13.00u - 15.00u Determinaties

DETERMINATIESESSIE

Op deze _{determinatiedag}komt de fauna van Kallo aan de orde. Na het ochtendprogramma met de

voordracht van Robert _{Marquet gaan} we ‘s _middags zelf aan de slag. Robert zal helpen bij de

probleemgevallen onder alle _gastropoden en de _{twijfelgevallen} controleren. Het_onlangs van _zijn

hand verschenen boek “De Pliocene _Gastropoden van Kallo” kan een

_goede

_{hulp zijn} bij de

voorbewerking

thuis. (Zie de

_{vorige Afzettingen}

voor meer informatie omtrent dit_boek.) Het boek zal _{verkrijgbaar zijn}

op de

bijeenkomst.

Ook wil hij graag uw _{tweekleppigen bekijken.} Dit wordt

namelijk zijn volgende project.

Kristiaan _Hoedemakers, evenals Robert lid van de BVP, zal aanwezig zijn om u te _helpen met de determinatie van haaietanden en otolieten uit het_AntwerpsePlioceen.

Mocht u bryozoën hebben verzameld en u weet er geenraad mee, breng ze ook mee. Rob van

Slageren wil er_graag evennaar kijken.

VOORJAARSVERGADERING

De

_{vooij aarsvergadering}

met aansluitend de

_Algemene

Leden

_Vergadering

zal

_plaats

hebben _op zaterdag 13 maart 1999 in Naturalis te Leiden. De _gastvrijheid daar wordt door de _vereniging bijzonder op prijs gesteld. Op die dag kunnen in Naturalis tevens de geologische presentaties

worden bekeken. Twee_lezingen staanvoor die dag op het programma. De lezinggevers hebben inmiddels hun medewerking al_{toegezegd. Het definitieve programma} moet_nog worden

_vastgesteld

enzal in de convocatie van maart 1999 worden

opgenomen.

R. _Wiggers, secretaris

Orteliuskade 76_III, 1056NG Amsterdam. Tel. 020-6124960.Email:

_{ruudw@cs.vu.nl}

Afzettingen WTKG _19(4), 1998 87

Over Nassarius scaldisianus Adam & _Glibert, 1976 _(fig. 1 _a) stelt _Marquet

op p. 150: “Nassarius scaldisianus werd tot nu toe niet herkend in het Nederlands _{strandmateriaal,} alhoewel ze voorkomt in materiaal, gedregd uit de Westerschelde en aangevoerd te

Yerseke (coll. R. _Marquet). Van_Regteren Altena rekenden deze soort_{waarschijnlijk bij} de

“woodi” vorm van Nassarius reticosus, vermits zij “Nassa serrata Harmer” als een

synoniem

van deze vorm vernoemden. Moerdijk et al. (1992) rekenden de soort

waar-schijnlijk bij Nassarius _{ligusticus (Bellardi, 1882)} of _bij Nassarius reticosus.”

Waar _wij in onze _{publicatie spreken} over Hinia _ligustica, hebben we het over de soort

waarvan wij aannemen dat die door van Regteren Altena et al. in de Fossielenatlas als

zodanig wordt _aangeduid. De _afbeelding in de fossielenatlas is helaas niet van _grote

duidelijkheid, de _beschrijving summier en _wij hebben ons materiaal niet met het door van

Regteren Altena et al. _gebruikte materiaal _vergeleken. Het is een _middelgrote Nassarius

waarvan _nogal wat_exemplaren bekend _zijn uit het Zeeuwse en _daarbij vrij sterk _lijkt

op de in Zeeland _algemene forma woodi van Nassarius reticosus. De _mondopening is echter

steeds kleiner en er is _altijd een _{duidelijke pariëtale} tand aanwezig. De door van _Regteren

Altenaet al. _{gegevenbeschrijving} kan _{op geen}andere van de_{regelmatig gevonden} soorten

in het Zeeuwse van _{toepassing zijn} en de _schelpen horen zeker niet tot de andere

genoem-de soorten. Van _belang is vooral dat van _Regteren Altena et al. vermelden: _{“pariëtale} tand

aanwezig”.

Waar onze Zeeuwse schelp zeer zeker mee overeen komt is met wat Adam & Glibert

(1976) als N. scaldisianus hebben beschreven. _Wij hadden_toentertijd echter deze _publicatie

niet totonze _beschikking.

N. scaldisianus _{lijkt vrij} sterk

op N. reticosus, forma woodi Harmer, 1920 (fig. 1 b) maar blijftwat _kleiner, de laatste _omgang en de _{mondopening zijn aanzienlijk lager} en er is een

duidelijke pariëtale tand _{aanwezig. Hij lijkt} ook uitermate sterk _op Nassarius ligusticus, afgaande op de door Adam & Gilbert (1976) afgebeelde exemplaren van beide soorten. Maar

op gezag van deze auteurs nemen _wij aan dat er een aantal constante verschillen is.

Het _{type-exemplaar} en een van de twee _paratypes van N. scaldisianus is _afkomstig uit de

Zanden van Luchtbal, van het andere

paratype is de exacte _{stratigrafische} herkomst niet bekend. _{Marquet geeft} voor Kallo aan: “zeldzaam in de Zanden van Oorderen, waar ze

enkel in het bovenste niveau (met Angulus benedeni) voorkomt, en iets _algemener in de Zanden van Kruisschans”. Ook de

_opmerking

“Een _pariëtale tand is soms _aanwezig” is

opvallend: in het Zeeuwse materiaal is deze _{namelijk altijd aanwezig.} De _schelp die door

Marquet wordt _afgebeeld in _zijn boek _(het artikel in de Contributions _{geeft geen} afbeel-ding) behoort in ieder _geval niet tot N. scaldisianus_: het is een _exemplaar van N. reticosus, forma woodi. Deze vorm komt evenals in het materiaal uit de Westerschelde, algemeen

voor in de Zanden van Kruisschans, naastde forma tiara van dezelfde soort, waarmee _hij

door alle _mogelijke

overgangen verbonden is. De beide extreme vormen woodi en tiara van N. reticosus _lijken echter zo _weinig op elkaar dat wanneer men van beide vormen

slechts één _exemplaar ter _beschikking heeft het niet te _geloven is dat ze tot één en dezelfde

soort behoren. De _vergissing van _{Marquet is,} als _je ter _{vergelijking geen} materiaal van N. scaldisianus tot _{je beschikking} hebt, dan ook zeer _{begrijpelijk.}

Kortom:

Nassarius (Hinia) ligusticus sensu van _Regteren Altena et al. en Hinia _ligustica sensu

Moerdijk et. al. _(beide non _{Bellardi) zijn}Nassarius scaldisianus Adam & Gilbert, 1976.

• Deze soort was dus al wel _degelijk herkend in Nederlands _{strandmateriaal,} maar

dan als Nassarius _{(Hinia) ligustica} sensu van _Regteren Altena et al. Het valt echter te

betwijfelen of _Marquet deze soort wel in het Nederlandse materiaal heeft _herkend, immers:

Afzettingen WTKG _19(4), 1998 88

• Nassarius _(Uzita) scaldisianus sensu _Marquet, 1998 (non Adam & _{Glibert, 1976) is (in}

ieder _{geval gedeeltelijk)} Nassarius reticosus, forma woodi.

NUCELLA LAPILLUS INCRASSATA _(SOWERBY, 1823)

Een andere _misvatting vinden we onder _{Spinucella tetragona} (p. 130, 131) en Nucella

incrassata _(p. 131, 132). Met _betrekking tot S. _tetragona meldt _{Marquet: “Exemplaren} zonder axiale _sculptuur komen zeer dicht bij Nucella lapillus (Linnaeus, 1758). Het meest

uitgesproken exemplaar

uit Kallo vertoont echter een

_duidelijke

labrale stekel, zoals

_typisch

is voor het _genus

_Spinucella.

De classificatie van

_dergelijke

_{exemplaren hangt} dus _volledig

af van de relatieve waarde, die aan dit kenmerk _gegeven wordt. Vermits de sculptuur van

deze _exemplaren niet _typisch is voor het _{geslacht Spinucella, terwijl} vele exemplaren met

de _{“goede” sculptuur} de labrale stekel _missen, is het

_{twijfelachtig}

of

_Spinucella

wel volledig van Nucella te scheiden is. Indien dit niet het _geval zou _zijn, dan moeten

exemplaren zonder axiale _sculptuur eerder als een ondersoort van Nucella _lapillus

beschouwd worden, zoals van _Regteren Altena et al. (1965) ook _deden, onder de naam

Nucella _{lapillus vulgaris (Wood, 1848).”}

Dat _sommige exemplaren van S. tetragona geen of een moeilijk waarneembare labrale

stekel hebben is _juist. Dat _sommige andere _exemplaren van S. _{tetragona op} de _jongere

windingen weinig ontwikkelde axiale _sculptuur bezitten is ook _juist. Maar _Marquet

suggereert hier dat Van _Regteren Altena et al. de Pliocene S. _tetragona verwarren met

Nucella _{lapillus vulgaris,} en dat is _onjuist. N. _{lapillus vulgaris} is een vorm die bekend is uit de _{vroeg-Pleistocene afzettingen} van _Engeland en van strandmateriaal van Walcheren en

Noord-Beveland _(een enkel _exemplaar wordt ook wel in het Westerscheldemateriaal gevonden, zoals van Regteren Altena ook _vermeldt).

De door _Marquet

_{afgebeelde exemplaren}

van S. tetragona met

_weinig

ontwikkelde axiale sculptuur vertonen echter niet alleen de kenmerkende labrale stekel, maar ook een

-zij

het Nassarius reticosus

Adam & Glibert, 1976; b. forma

Nassarius scaldisianus

Fig.

1. a.

Harmer, 1920

NEE

_tegen

het

_verdwijnen

van de unieke

fossielen-vindplaats

‘De Kaloot’

_bij

Borselle.

Aan:

Provincie Zeeland

College

van Gedeputeerde Staten Postbus 6001

4330 LAMiddelburg

GeachtCollege,

Bij deze _protesteer ikmetklem _tegen de recente _plannen voor de aanleg van een

containerkade aan dewestzijde van de kerncentrale van Borssele, op deplaats die beter bekendstaatals 'De Kaloot', zoals omschreven in de PZCvan 18 november 1998.

Uitvoering van de _plannen zal betekenen dat _(wederom) een uniek _stukje Neder-land_{gaat verdwijnen. Afgezien} van denatuurwaarden, die het _gebied zeker ook

kent, zal _{bij uitvoering} van het geplande een unieke vindplaats van fossielen uit Zeeland en daarmee uit Nederland_verdwijnen. Het betreffende fossiele materiaal,

vooral _{schelpensoorten die alleen op het schorrenstrand 'De Kaloot'} (kunnen) aanspoelen, heefteen grote wetenschappelijke waarde. De Kaloot heeft daarnaast ook een duidelijke historische waarde en vervult tevens een recreatieve functie.

Reeds vanaf het _begin van de eeuw staat'Kaloot' _synoniem voor 'fossielen zoeken in

Zeeland'en vele duizendenmensen hebben hier naar fossielengezocht of doen dat nog steeds.

Het zal u duidelijk zijn dat eventuele_opoffering aan industrie méér inhoudt dan

alleen een _stukje Westerschelde-oever. _{Ik vraag} u derhalve uw _plannen nogeens

goed te _overwegen en te besluiten 'De Kaloot' NIETte laten verdwijnen.

Hoogachtend, (Handtekening) naam: straat: postcode: plaats: (evt.) telefoon/fax/e-mail: (evt.) land:

NEE

_tegen

het

_verdwijnen

van de unieke

fossielen-vindplaats

‘De Kaloot’

_bij

Borselle.

Aan:

De heer J. _Philippen Directie Zeeland_Seaports

Noorwegènweg 1 4538 BG Terneuzen

Geachte _{mijnheer Philippen,}

Bij deze_protesteer ikmet klem tegen de recente _plannen voor de aanleg van een

containerkade aan de_westzijde van de kerncentrale van Borssele, op deplaats die beter bekend staatals 'De Kaloot', zoals omschreven in de PZC van 18november

1998.

Uitvoering van de plannen zal betekenen dat (wederom) een uniek stukje Neder-land_{gaat verdwijnen. Afgezien} van denatuurwaarden, die het _gebied zeker ook

kent, zal _{bij uitvoering} van het _geplande een unieke _vindplaats van fossielen uit

Zeelanden daarmee uit Nederland_verdwijnen. Het betreffende fossiele materiaal,

vooral _{schelpensoorten} die alleen_op het schorrenstrand 'De Kaloot' _(kunnen)

aanspoelen, heefteen grote wetenschappelijke waarde. De Kaloot heeft daarnaast

ook een _duidelijke historische waarde en vervult tevens een recreatieve functie.

Reeds vanaf het_begin van deeeuw staat'Kaloot'_synoniem voor 'fossielen zoeken in

Zeeland'en vele duizendenmensen hebben hiernaar fossielen _gezochtof doen dat

nogsteeds.

Het zal u _{duidelijk zijn} dat eventuele _opoffering aan industrie méér inhoudt dan

alleen een _stukje Westerschelde-oever. _{Ik vraag} uderhalve uw plannen nog eens

goed te _overwegenen te besluiten 'De Kaloot' NIET te latenverdwijnen.

Hoogachtend, (Handtekening) naam: ’ straat: postcode: plaats: (evt.) telefoon/fax/e-mail: (evt.) land:

Afzettingen WTKG 19(4), 1998 89

niet sterk ontwikkelde

-grove axiale sculptuur op de oudste windingen. Verder _zijn de spiraalribben zeer breed en vlak, _{hetgeen bij} N. _{lapillus vulgaris} nooit het _geval is. Het door van _Regteren Altena _{afgebeelde exemplaar} van N. _{lapillus vulgaris} lijkt weliswaar

oppervlakkig wel wat

op de ‘gladde’ exemplaren van S. tetragona uit Kallo, maar heeft nog niet een aanduiding van een labrale stekel, even zo min als een axiale _{sculptuur op} de topwindingen. De _{spiraalribben zijn} veel smaller dan in de Kallose _exemplaren van S. tetragona. Kortom, het is een _{typisch exemplaar} van N. _{lapillus vulgaris.} Deze vertonen

nooit of te nimrtiereen labrale stekel.

Ten aanzien van N. incrassata vermeldt _Marquet: “Van de recente Nucella _lapillus (Linnaeus, 1758) verschilt Nucella incrassata _duidelijk, vooral door de _sculptuur. De zeldzame exemplaren meteen min of meer intermediaire _sculptuur bleken steeds de labrale tand, kenmerkend voor het genus Spinucella, te bezitten en behoren dus tot de _vorige soort” (= Spinucella tetragona).

Marquet baseert _{zijn stelling kennelijk geheel} en al _op het materiaal van Kallo. _Sommige exemplaren van N. lapillus incrassata _c.q. lapillus vulgaris uit het Zeeuwse materiaal (en het _Engelse materiaal: de formae _{connectens, oakleyensis (door} van Regteren Altena als overgangen van N. lapillus incrassata naar N. _{lapillus vulgaris} beschouwd), newbournien-sis, butleyensis (alle Harmer, 1814) en _vulgaris (Wood, 1848) (de laatste drie vormen door

van _Regteren Altena als N. _{lapillus vulgaris} samen genomen)) nemen _qua sculptuur

namelijk wel _degelijk een _duidelijk intermediaire _positie in ten _opzichte van _enerzijds N.

lapillus incrassata en _anderzijds N. _{lapillus vulgaris.} Deze bezitten nooit een labrale stekel, noch een _{grove, regelmatige} axiale _sculptuur op de _{topwindingen. Dergelijk} materiaal wordt weliswaar niet in Kallo is _{aangetroffen,} maar het ontbreken van deze

vormen aldaar _{mag geen reden zijn} om N. _lapillus incrassata een _duidelijk van N. _lapillus

lapillus te onderscheiden soort te noemen en _anderzijds te _suggereren dat N. _lapillus vulgaris wellicht niet te onderscheiden is vanS. _tetragona.

Conclusie:

• de door van _Regteren Altena et al. _{afgebeelde schelp (pl.} 11 _fig. 114b) is, zoals daarin ook _aangegeven, een _exemplaar van Nucellalapillus vulgaris (Wood, 1848);

• Nucella _lapillus (L., 1758) en Nucella incrassata (Sowerby, 1823) zijn door _overgangen

met elkaar verbonden en kunnen, in _navolging van van _Regteren Altena et al. (1956)

dus _{het best worden opgevat} als _{(stratigrafische) ondersoorten.}

Overigens willen we met deze noten

op het boek van _Marquet niemand afschrikken: het

blijft

voor eenieder die in fossiele mollusken uit het Plioceen _{geïnteresseerd} is beslist een

aanrader.

LITERATUUR

Adam, W. & M. _Glibert, 1976. Observations sur le “groupe” de Nassarius clathratus

(Born, 1778)(Mollusca, Prosobranchia). - Bulletin de ITnstitut

royal des Sciences naturelles de

_{Belgique, Biologie}

_51(4): 1-69

Glibert, M., 1959.

_Gastropodes

du _Diestien, du Scaldisien et du Merxemien de la _Belgi que. Troisième note. - Bulletin de 1’Institut

royal des Sciences naturelles de

Belgique 35(10): 1-27

Marmer, F.W., 1913-1919. The Pliocene Mollusca of Great Britain, being supplementary

to S.V. Wood’s _Monograph of the _Crag Mollusca. 1.

-Monographs of the Palaeon-tographical Society, London.

90 _Afzettingen WTKG 19(4), 1998

Harmer, F.W., 1920-1925. The Pliocene Mollusca of Great Britain, being supplementary

to S.V. Wood’s _Monograph of the _Crag Mollusca. 2. - Monographs of the

Palaeon-tographical Society, London.

Marquet, R., 1993. The molluscan fauna of the Kruisschans Member _{(Lillo Formation,} Late _Pliocene) in the _Antwerp area (Belgium). - Contributions to Tertiary and

Quaternary Geology 30 (3-4): 83-103

Marquet, R., 1995. Pliocene _gastropod faunas from Kallo (Oost-Vlaanderen, Belgium)

-Part 1. Introduction and _{Archaeogastropoda.} - Contributions toTertiary and

Quater-nary Geology 32 (1-3): 53-85

Marquet, R., 1996. The _{family Triphoridae} in the _Neogene of _Belgium (Mollusca, Gastro

poda). - Bulletin de ITnstitut royal des Sciences naturelles de

Belgique, Sciences de

la Terre 65: 241-265

Marquet, R., 1997a. The Pliocene turrid _Gastropods of _Belgium. Part 1: Drillidae, Turri dae, Conidae _(genus Bela). - Bulletin de ITnstitut royal des Sciences naturelles de

Belgique, Sciences de la Terre 67: 120-151

Marquet, R., 1997b. Pliocene _gastropod faunas from Kallo _{(Oost-Vlaanderen, Belgium)}

-Part 2: Caenogastropoda: Potamididae to Tornidae. - Contributions to Tertiary and

Quaternary Geology 34(1-2): 9-29

Marquet, R., 1997c. Pliocene _gastropod faunas from Kallo _{(Oost-Vlaanderen, Belgium)}

-Part 3. _{Caenogastropoda:} Aporrhaidae to Muricididae, and _part 4. Buccinidae to

Helicidae. - Contributions to

Tertiary and _{Quaternary Geology} 34 (3-4): 69-149. Marquet, R., 1998a. The Pliocene turrid _Gastropods of Belgium. Part 2: Conidae _(genera

Asthenotoma, Comarmondia, Cytharella, Mangelia, Lusitanops, Raphitoma and Philbertia). - Bulletin de ITnstitut

royal des Sciences naturelles de _Belgique, Sciences de la Terre 68: 263 -287

Marquet, R., 1998b. De Pliocene _{gastropodenfauna} van Kallo (Oost-Vlaanderen, België).

-Publicatie van de _{Belgische Vereniging} voor _{Palaeontologie} v.z.w. no. 17: 1-246

Moerdijk, P.W., R. Pouwer, A.C. _Rijken & F.A.D. van _Nieulande, 1992. Fossiele schelpen van de Zeeuwse stranden en stromen. - Publicatie nr.2

Werkgroep

Geologie van het Zeeuwsch _Genootschap der _{Wetenschappen:} 1-38

Regteren Altena, C.O. van, A. Bloklander & L.P. _Pouderoyen, 1956. De fossiele _schelpen

van de Nederlandse stranden en _zeegaten. - Basteria 20: 81-90.

Wood, S.V., 1848. A_monograph of the _Crag Mollusca, or, description of shells from the

Middle and _Upper Tertiaries of the East of _England. Part 1. Univalves. -

Mono-graph of the _{Paleontographical Society,} London.

*P.W. _{Moerdijk, Kingstraat 14, 4336 LG Middelburg,} tel. 0118-638405 A.C. _{Rijken, Korendijk} 2/2a, 4331 HP _Middelburg, tel. 0118-636488