De Miste-excursie van september 2003

AFZETTINGEN- MISTENUMMER 2003 32

De Miste-excursie

van

_september

2003

Henk+Janvan Vliet*

Stefzou nude boel

organiseren

enhem

kennende,

zoudit

op Steffiaanse

wijze

worden

aangepakt.

Diegrote

Chico-reuswasreedszo

goed

als zeker in

mijn

bezit.

Op

Stefs

aanradenboekten wealenkelemaandenvantevoreneen

plaats

in de trekkershutvan

camping

Beskers.

(“Ie

vindt

hetzoo, and’n

Fukkingweg”,

zei de schaamteloze

boe-rin). Op vrijdagochtend

vertrokkenwe, Tonvan

Eijden

en

ik_naar

_Winterswijk.

Om in de

_stemming

te

komen,

eerst maar eens naar de

Vlijt.

Dat bleekeen enormgrotegroevete

zijn geworden

in de

afgelopen

20

jaar.

We vondenelk zeker 10

schel-pen!

Ook togenwe naar museumFreriks om de

Miste-collectie te

bekijken.

Ikhad

_tegen

Ton

_grote

verhalen

ge-houden_{over een}walviskaak van wel 3 meter, maar dat

viel in

_{werkelijkheid}

ook

_mij

een

_{beetje tegen:}

het

_ding

was aanhet verbrokkelenenmat

hooguit

75cm,

mogelijk

doordaterin de

loop

der

_jaren

steeds meerstukkenvan

waren

afgevallen.

We waren de

_enigen

_opde

_camping,

zo

bleek,

maar

’savonds kwamen StefenAndréJansen _er

aan,dieineen

tenthuisden. Erwaren ook _nogtwee

_anderen,

V. en E.

wier

_volledige

namenik niet zal noemen,omniet

onno-dig

mensenin

opspraak

te

brengen.

Stef deed_een

_beetje

geheimzinnig

overde omvangvande kuilenvooralover

de

_dingen

die

_hij

al had

_gevonden.

Even later bleek

waarom:

hij ging

wegenkwam terugmeteen

reusachtige

Carcharocles-tand die

_hij

_{laconiek op}tafel

_{legde. Ja,}

ge-woonopeen

_{grote hoop gevonden!}

We

begrepen

op het-zelfdemoment datdezevondst nureeds alles

overtrof,

wat _we

_gedurende

deze excursie mochten vinden- _we konden

_eigenlijk

netzo

goed

naarhuis_gaan.

_Mijn

aanbod

omhet

ding

teruilen_tegeneen

onlangs

verzamelde

_kleine,

maar fraaie

Oligoceencollectie

uitde

_{Vlijt, sloeg hij}

af.

Toch hieldenwenogeenzekere moedenhet werd

ogen-schijnlijk

zelfs_een

_genoeglijke

avond. Andréwasook 30

jaar

terugin Miste_geweestendat

gaf

eenband. Ze zeiden

dater in de kantine een

verzameling

zwerfstenen_was.

Inderdaad,

de boer had op eenrommelmarkt enkele

hou-ten

kistjes gekocht,

voor

zijn dia’s,

welke allerleistenen bevatten. Ook enkele

_{zwerfsteensponzen.}

Ik_{nam me voor} dezeaandemante vragen. Ofzouikzestiekemomruilen

voorwat stenen vanhet erf?

_(Achteraf

bezien denk ik dat

verschillende_mensen,

_mogelijk

zelfs V.en

E.,

vóór

_mij

al

op dezelfde

gedachte

waren

gekomen,

omdat de

verza-meling

zeer

heterogeen

was

samengesteld

uitinteressante

vondsten_enabsoluut waardeloze

stenen).

De

_ontgraving

_was inderdaad

_tamelijk

groot

aangepakt.

Allereerst is daaromeenwoord_vandankaande

grondbe-zitter,

de heer

_Berenschot,

op

zijn plaats,

dievoorde

zo-veelste keer

_toestemming

had verleendtothet maken_van

een

ontsluiting

op

zijn

land. De

_afspraken

methemwaren

met

_behulp

van eenofficieelcontract

geformaliseerd.

Via

iemand uit

_{Mortsel, Antwerpen,}

had Stefeen

Belgisch

con-tract

_gekregen

waarmee

volgens mij

wel concessies tot het

_ontginnen

_van

_Rupelse

klei worden

_verleend,

_en dit

enigszins

aande

plaatselijke

situatie aangepast.

Profite-rend van een telaat

_gealarmeerde

lokale overheidwas

daarop

het intieme

_{coulissenlandschap}

_vanMiste omwille

van de

wetenschap

meteenniets ontziende

ijver

volko-men

omgevormd. Gapende

gaten,trechtersen

ontzagwek-kende

_zandhopen

die consciëntieus_waren

gesorteerd

op

de

laag

waarzeuitwaren

gehaald.

Voor eenonwetende

Mijn verwachtingen

voordeMiste-excursie waren zeer

hoog

gespannen.

Dertig jaar geleden

had ik

meegedaan

aande

NGV-jubileumuitgraving

teMistemetuitzeven in het

_Hilgeloo

enik hadallerlei

_{grappige schelpjes}

gevon-den. Ik meende toen,

mogelijk

niet allesoorten tehebben

gevonden,

maaraarzelde niet

mijn

collectie toch

volledig

tenoemen.Het

enige

dat

_mij

dwars zat,wasdat

_mijn

broer

een

horentje

metdrie

merkwaardige

richels had

opgegra-ven eneen

slakkenhuisje

metlosse

_windingen.

De

uit-gavevanhet Groot MisteboekvanJanssen

(1984)

bracht

een zware

klap

toeaandezewat overtrokken

_waardering

van

mijn verzameling.

Vijftien jaar geleden

was er

opnieuw

een

uitgraving

met

uitspoelen

in het

Hilgeloo, georganiseerd

door de WTKG. Nuzouook ik zekereenChicoreus

(zo

heet

namelijk

die

horenmetdie drie

_richels)

kunnen

_bemachtigen!

Hetbleek

echtereen

mistige dag

vol

teleurstellingen

ende

beschei-den

schelpenhoop

was binnen enkeleuren

geheel

weg-gezeefd.

Detweede

_hoop

wasalleenvoorde

_{Winterswijkse}

afdeling.

Wel vondenwe een

Cypraea (in

de eerste minu-tenen

_heimelijk

in de

_{Winterswijkse hoop)}

en zelfs een

grote pecten,

maardeze werd

ijlings

doorJanssenin

be-slag

genomen;hetwasde eerste vondstvan eengave, vol-wassen?

_{Amussiopecten}

_sp.

_klep,

een zozeldzame

schelp

dat-ie

nognieteens een naam had.

Enigszins

aarzelend

vroegik of depecten,als kleine

genoegdoening

voorhet

verlies vande

schelp,

niet tenminste

_mijn

naam zou

mo-gen

dragen.

Ditvoorstelwerd

weggehoond!

Beesten

wor-den alleenvernoemdnaar mensenmetzeer

_bepaalde

ver-diensten

_(of

zoiets of

_omgekeerd).

Zou ik danniet een

Chicoreus uit de Leidse collectie kunnen

krijgen?

Men

zou

kijken...

Enkele weken laterstuurde Janssen mede

schelp

terug: hetwasde

_enige

vondstdiewas

geconfis-ceerdendatwastoch weleen

beetje zielig,

vond

_hij.

Dat zal wel:

_hij

_{wilde gewoon geen} Chicoreus afstaan!

Ge-lukkig

had ik in het

_medegenomen

_gruis

_een

_klein,

_gaaf

exemplaar gevonden,

maardat hieldikvoorLeiden uiter-aard

_{angstvallig verborgen.}

AFZETTINGEN

-MISTENUMMER 2003 33

voorbijganger

moest het echter

_toeschijnen

alsof er op-nieuween

_gletscher

was

_{langsgekomen,}

alsofer was

ge-bombardeerd,

alsof... Ik althans

zag eenonmiskenbare

gelijkenis

methet

_landschap

tussenRumst_enBoom.

(La-tervernamen we dat het

_{bestemmingsplan}

_voorde streek

definitiefzal worden

_gewijzigd

endateen

_wanhopige

ge-meenteraad-die

juridisch

niets kan

(of

wellicht ook niet

wil) beginnen

- momenteel onderzoekt of

er

vakantie-huisjes

oftorenflats

rónd

het nieuwemeerkunnen

wor-den

_gebouwd).

Maar:

_prachtig

weer,voldoendewaterom

tezeven en

voldoende,

meerdan voldoendemateriaal. En:

eenzeer

goed

ideeomter

_plekke

te

gaanzeven. Je kon in

de wand de fossielen zoin situ zien zitten.

_Nog

_geen

me-terboven dit

_subtropische

sedimenteen

_grindlaag

en

kei-leem:

_getuigen

vanarctische

_{omstandigheden.}

Ik zal niet

klagen.

Binnen enkele_{uren een}

paargrote

Kel-letia’s,

een

Cypraea,

een

Isurus-tand,

een

walviswerveltje

enopeens ook degroteChicoreus.

_Afgerond,

_maar

gaaf.

“We kunnen

_gaan”,

hield ik Ton_voor,maardie wilde nog

evendoor

blijven

graven.

Gaandeweg

ontstonder eensfeer

van

_{volledige ongeremdheid,}

een

modderorgie.

Mensen

dedenlaarzenen

_spijkerbroek

uit en

gingen

blootsvoets

zeven.Een der

_{organisatoren}

zaghetmet

bedenkelijk

ge-zicht aan: “hetmoet niet veel

_{gekker worden”,}

zei

_hij.

Maareenvrouw die al vele

_jaren

_{WTKG-lid was, zag}

lyrisch

naar onzebemodderdevoetenenhaalde

herinne-ringen

opaande klei diezosensueeltussen

_je

tenendoor kan krullen.

’s Avonds uiteten meteenhelegroep. Hetwaseen

alles-zins

_eigenaardig

restaurant: deeneober_wasblind_ende

andere

_sprak

geenNederlands. Door een misverstand

kreeg

ik alseerste_een

_vegetarisch

maalenpas anderhalf

uurlater werdvoor de anderen

_geserveerd.

Ook bleken de

_inspanningen

tottalvan

lichamelijke

klachtente

heb-ben

_{geleid: hoofdpijn, rugpijn,}

wondenaande handenen

vooral -overal verbrand, ’s Nachts

muggen,maar door

uitputting

tochnog

goed

kunnen

_slapen.

De tweede

_dag

een

herhaling

vandeeerste.De derde

_dag

warendemeeste mensenweggegaan,

sommigen

omzich

onder

_{doktersbehandeling}

telaten stellen.

Wij gingen

nog

door,

maarookonze

lichamelijke

conditie verslechterde

metde minuut. Het luktemenietmeer omop

gebruike-lijke wijze

het

_gruis

inde zeefte

onderzoeken,

omdat

m’n

_vingertoppen

warenontveld.De rug liet het

allengs

afweten.

_Spierpijn

in

_ledematen;

_hoofdpijn.

Gebroken

hieldenwekort nahet

middaguur

op metgraven. Toch haddenwenog niet veel

gruis

verzameld. Niet alleenwas

het residu in onze zevenmet

_{zeshoekig kippenrengaas}

vrij gering,

ook haddenwealop deeerste

_dag

ontdekt

dat

_{je aanzienlijk}

sneller kunt

_werken,

wanneer

_je

geen nodeloze

_{tijd verspilt}

aan het overhevelen van

gruis

in

zakken,

maar

datje

dezeef

simpelweg

kunt omkeren in

hetwater.

De boer_van

_camping

_{Beskers aarzelde op}

_mijn

_vraagnaar

de

_{zwerfsteensponsjes:}

_“joa,

iewet nooitwat ’t weerd

is”,

zei

_hij.

Hadiktoch_maardestenen

_{ongemerkt tegen}

FOTO

HENK-JAN

VAN

VLIET

VAN

vue*.

AFZETTINGEN MINSTENUMMER2003

34

eenpaar andere

omgeruild! Eerlijkheid

leidttotniets! Het

wastrouwenseenverkeerd

gekozen

moment:

hij

was

woe-dend.Dit_wasniet_zozeer

vanwegeonzebemodderde kle-ren enlaarzenen onzepaar schamele

zakjes gruis

op

zijn

erf,

maarwelvanwegedeheilloze

vernielingen

dieV.en

E. op

zijn camping

hadden

_aangericht.

Beidenwaren de

avondtevoren

vertrokken,

hoewel V. later inde weekzou

terugkomen.

De boer hadergeenwoordenvoor enleidde ons briesendnaarhun tent:

keurig

in

_gelid

stondenover een

lengte

vantientallenmeters 72

_{(tweeënzeventig!)}

zwa-re zakken

_gruis.

“Het gras kan hiernie

_teeg’n”,

verklaarde

hij.

Ditmoest_{terstond weg. Wat}warenditvoormanier’n? V.zou

volgens

hem reeds drie keer op en neer

zijn

gere-denmeteenbestelbus vol zakkennaar

zijn woonplaats.

Dat moestenminstens 210 zakken

zijn bij

elkaar. Wat moest

hij

erallemaal mee?We moesten hembeschaamd

gelijk

geven.Het was

vreselijk

hoe door dit monument

vanhebzucht denaam vande WTKG opeen

schandelijke

wijze

door het

_slijk

werd

_gehaald*).

Hoofdschuddend

opende

de boer eenzak: “hier

_kujje

toch niks meer van

maak’n”. Ondanks onze deerniswekkende

lichamelijke

toestand laaddenwealle zakken binnenzeerkorte

tijd

in

onze

aanhanger

envervoerdenze naar een

veilige plaats

waar zegeenkwaadmeerkonden doenaande kwetsbare

vegetatie.

Met

_enige

trots mailde ik V. later denamen vanenkele

gevonden

mollusken

_{door, natuurlijk}

zonder het

verdwij-nen vande zakken

gruis

tenoemen omgeenwondenopen

tehalen.Maar

_{hij begon}

erzelfover.

Hij

maildeterugdat

hij, daags

na onsvertrekwas

teruggekomen

en

volledig

de kluts

_{kwijtgeraakt,}

toen

hij

de resterende zakken kwam

ophalen:

alles

_weg!

Toch had

_hij

_na

_afloop

_van de zeef-actie

nogvoldoendeover;niet 210 zoalswehadden

be-raamd,

maarwel 230 zakken vol. Uit

teleurstelling

om

het verdwenen materiaal had

hij namelijk

nogeen

gehele

dag

aande zeeftafelgestaanenacht Murexen

gevonden

plus

twee

Cypraeae.

“Tochzeker M. inomatus

inorna-tus?”,

mailde ik

_{hoopvol terug. Neen,}

hetbleekwel

dege-lijk

omChicoreus tegaan.

Achterafbezien

_zijn

erdus vele

minpunten

aante

wijzen,

naast die

_ellendige

haaientand. Zo werden

brutaalweg

enkele omwonenden de

_stuipen

_op het

_{lijf gejaagd.}

Ze

hadden

gehoord

dat hiervroegerzeemoest

_{zijn geweest.}

“Jemoet niet alles

_geloven”,

hield_een

_misselijke

‘grap-penmaker’

hen voor, op de

grindlaag wijzende;

“hier

_liep

vroegereenRomeinse weg. We zoeken hiernaarRomeinse euro’s”. Dit lietenze even

bezinken;

zevonden dit

duide-lijk

eenveel

plausibeler verklaring,

vooral dat zoekennaar

euro’s. “Maar waaromdizze mossel’n

_dan”,

vroegen ze,

eendrietal

horentjes

tonend.“Datis dan 50euro voorhet

verzamelen,

dathebben

wij

ookallemaal

betaald”, riep

een

ander,

ende

toevallig aanwezige penningmeester

voeg-de_{er aan}toe:

_“plus

een

lidmaatschap

voordit

_jaar

en

vol-gend jaar

omdat_{uniet op}

_tijd

hebt

_afgezegd.”

Hun reactie stemde echter tot nadenken:

_“vieftig

euro! Iemoettoch wel

_{gek zijn}

_omdaar_oe

_{goeie geld}

oantewill’n

uutgeev’n

en zoovies teword’ninoevrieën tied.”

Al metal:

_opnieuw

een

ellendige

excursie vol

pijnlijke

confrontaties,

met

nog

wekenlang

enormveel

_troep

en

ongerief

als

beschadigde,

moeilijk genezende

handen,

modder in huis leidendtotserieuze

_{relatieproblemen,}

vele tientallen zakken

_{nat-blijvend schelpengruis}

_{dat ook nog} moetworden

_uitgezocht

entrouwens waar

moetje

al die

rotzooi wel nietlaten?

_(Ik

denk dat het

_{gruis uiteindelijk}

gewoonin de

kruipruimte

zal

verdwijnen

als

isolatie-materiaal, bij

het

_schelpenspul

datte

_optimistisch

enmet

te_grote

_ijver

op talvan

plaatsen

reeds eerder door

_mij

werd verzamelden

meegenomen**).

*)

Ik lieteenWTKG-lid dit stuk lezenenbelde latermet de vraag, ofmetnamedeze zin niet

aanstootgevend

zou

zijn. Hij

vondvanwel: “direct

_{schrappen!” Op}

de

achter-grond

hoorde ik echter

duidelijk

de schrille

_uitroep

van

zijn

partner: “die zin is volkomen

_juist!”

**)

Er

_zijn

ook andere

_opties.

Zo hebbenwe

gehoord

dat de heer G. wel

ongesorteerd

Mioceen

_{schelpengruis}

_aan

zijn kippen placht

te_voeren. De eierenwarentotin

wijde

omtrek vermaard.Ook hoordenwedatmethet

_gruis

uit-stekend de

gladheid

door

ijzel

of ‘eene versch

_gevallen

sneeuwlaag’

kan worden bestreden

_(Huiskens,

1938).

FOTO

HENK-JAN

VAN

AFZETTINGEN MISTENUMMER 2003 35

Literatuur

Huiskens,

C.F.M.

(1938).

Practische

_Toepassingen

_onzer Fossielen.

_Benige

wenkenvoorde

Verwerking

tot

Huis-nijverheidsproducten.

Leiden:Brill.

Janssen,A.W.

(1984).

Mollusken uit het Mioceen_van

Win-terswijk

-Miste.

Stichting Uitgeverij Koninklijke

Ne-derlandseNatuurhistorische

_Vereniging.

*

Henk Janvan

Vliet, A.Tasmanstraat

41,

3531 GS

Utrecht,

tel.

_030-2944218,