In hoeverre is het Bitcoin systeem een piramide systeem?

(1)

Bachelor Scriptie

In hoeverre is het Bitcoin systeem een

piramide systeem?

Auteur:

Patrick de Koning

Begeleider:

Dr. W.P. Weijland

16 januari 2015

(2)

1 Samenvatting

Het Bitcoin systeem wordt vaak gezien als een systeem dat gemakkelijk in kan storten. Het wordt veel vergeleken met een piramide systeem. De vraag of het Bitcoin systeem te vergelijken is met een piramide systeem, kan alleen worden beantwoord door meer te weten te komen over zowel het Bitcoin systeem als een piramide systeem.

Het Bitcoin systeem is een digitaal systeem waarmee gebruikers elkaar virtueel geld kunnen sturen. In tegenstelling tot valuta als de Euro en Dollar, heeft het Bitcoin systeem geen centrale beheerder die de transacties nakijkt en uitvoert. In plaatst daarvan zijn alle gebruikers van het Bitcoin systeem beheerders, waardoor het systeem decentraal is. Gebruikers kunnen aan nieuwe Bitcoins komen door hun computer transacties van anderen te laten verwerken, of door Bitcoins te kopen op online markten. Op dit moment kunnen Bitcoins in Nederland niet worden gezien als officieel betaalmiddel.

Een piramide systeem is een belegging waarbij het geld wat aan de investeerders wordt uitgekeerd niet uit bedrijfsactiviteiten komt, maar van de investeerders zelf. Het systeem wordt in stand gehouden doordat er steeds meer investeerders bij komen. Op het moment dat dit niet meer het geval is stort het systeem in elkaar. De prijs van ´e´en aandeel zakt dan zo ver dat het niets meer waard is. Er zijn twee soorten piramide systemen: het Fixed-income piramide systeem en het Equity-type piramide systeem. Bij het Fixed-income piramide systeem wordt aan de investeerders een vast rendement beloofd, terwijl bij het Equity-type piramide systeem een variabel rendement wordt beloofd.

In dit onderzoek zijn op basis van de informatie over piramide systemen zeven kenmerken van een piramide systeem opgesteld. Een piramide systeem heeft geen of weinig onderliggende waarde, geen of weinig bedrijfsactiviteiten, het is speculatief en het stort in elkaar als er te weinig nieuwe investeerders zijn. Vroege investeerders zijn Net Winners en late investeerders zijn Net Losers. Een piramide systeem heeft een verkeerde intentie en is ondoorzichtig.

Uit de vergelijking het Bitcoin systeem met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem blijkt dat het Bitcoin systeem te vergelijken is met enkele van de opgestelde kenmerken van een piramide systeem, maar lang niet met alle kenmerken. Het Bitcoin systeem heeft geen bedrijfsactiviteiten en er zijn Net Winners die veel geld hebben verdiend door in te stappen toen het systeem net werd gestart.

De opgestelde kenmerken van een piramide systeem zijn naast het Bitcoin systeem ook vergeleken met de Euro (munt), een spaarrekening bij een bank, een aandeel van Amazon.com, een kansspel bij een casino, het Equity-type piramide systeem en het Fixed-income piramide systeem. Hieruit blijkt dat het Bitcoin systeem net zoveel overeen komt met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem als een aandeel van Amazon.com. Omdat een aandeel van Amazon.com door de maatschappij niet wordt gezien als een piramide systeem, kan het Bitcoin systeem ook niet worden gezien als een piramide systeem. Het is echter wel zo dat het Bitcoin systeem bij de vergelijking met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem op andere punten hoog scoorde dan een aandeel Amazon.com.

(3)

2 Voorwoord

Mijn naam is Patrick de Koning (1992) en ik ben in 2011 begonnen met de bacheloropleiding Informa-tiekunde aan de Universiteit van Amsterdam. Deze bacheloropleiding duurt drie jaar en in het laatste jaar vindt een bachelor scriptie of “bachelor thesis” plaats. Deze scriptie is bedoeld om studenten in de laatste periode van hun bacheloropleiding een wetenschappelijk onderzoek te laten verrichten.

Het onderwerp van de scriptie mag door de student zelf worden gekozen. Bij het kiezen van een onderwerp in februari 2014 was het Bitcoin systeem veel in het nieuws. Het Bitcoin systeem werd vaak gezien als een systeem dat in elkaar dreigde te storten. Dit was voor mij reden om te kijken of het Bitcoin systeem te vergelijken is met een piramide systeem en dus in kan storten.

Dit onderzoek is geschreven voor mensen die nog weinig of niet bekend zijn met het Bitcoin systeem en die nog weinig of niet bekend zijn met piramide systemen. Ik wil mijn begeleider Dr. Peter Weijland graag bedanken voor zijn ondersteuning bij het tot stand komen van deze scriptie.

(4)

Inhoudsopgave

1 Samenvatting 1 2 Voorwoord 2 3 Introductie 5 4 Onderzoeksvraag 5 5 Onderzoeksmethode 6 6 Hypothese 6

7 Definities begrippen en actoren 7

7.1 Actor: Investeerder . . . 7

7.2 Actor: Instelling . . . 7

7.3 Begrip: Rendement . . . 7

7.4 Begrip: Net Winner . . . 7

7.5 Begrip: Net Loser . . . 7

7.6 Begrip: Centraal Systeem . . . 8

7.7 Begrip: Decentraal Systeem . . . 8

7.8 Begrip: Onderliggende waarde . . . 8

8 Bitcoin systeem 8 8.1 Hoe werkt het Bitcoin systeem? . . . 8

8.2 Bitcoin transacties . . . 9

8.3 Block Chain bijwerken (minen) . . . 10

8.4 Online markten (exchanges) . . . 11

9 Waarom stijgt/daalt de prijs van Bitcoins? 12 9.1 Veranderende mining kosten . . . 12

9.2 Grotere bekendheid en meer acceptatie . . . 12

10 Kan Bitcoin worden gezien als betaalmiddel? 13 11 Piramide systemen 13 11.1 Wat is een piramide systeem? . . . 14

12 Welke soorten piramide systemen zijn er? 14 12.1 Equity-type piramide systeem (Madoff) . . . 15

12.2 Fixed-income piramide systeem (Ponzi) . . . 15

13 De kenmerken van een piramide systeem 15 13.1 Geen onderliggende waarde . . . 15

13.2 Geen bedrijfsactiviteiten . . . 16

13.3 Speculatief . . . 16

13.4 Instortingsgevaar bij minder nieuwe investeerders . . . 16

13.5 Vroege investeerders zijn Net Winners en late investeerders zijn Net Losers . . . 16

13.6 Verkeerde intentie (bedrog) . . . 17

(5)

14 Vergelijking Bitcoin systeem en piramide systeem 17

14.1 Onderliggende waarde Bitcoin systeem . . . 17

14.1.1 Vergelijkbaar met piramide systeem . . . 17

14.1.2 Niet vergelijkbaar met piramide systeem . . . 18

14.1.3 Toekenning punten . . . 18

14.2 Bedrijfsactiviteiten Bitcoin systeem . . . 18

14.3 Speculatie Bitcoin systeem . . . 18

14.4 Bitcoin systeem klapt bij minder investeerders . . . 19

14.5 Net Winners en Net Losers in Bitcoin systeem . . . 19

14.6 Intentie van Bitcoin systeem . . . 20

14.7 Doorzichtigheid van Bitcoin systeem . . . 20

14.7.3 Toekenning punten . . . 21 15 Onderzoeksresultaten 21 16 Conclusie 26 17 Discussie 27 Literatuur 28 18 Bijlagen 29 18.1 Peer-to-peer netwerk . . . 29

18.2 Voordracht in de Beurs van Berlage . . . 29

Lijst van figuren

1 Persoon A gebruikt het Bitcoin systeem om geld over te maken naar Persoon B. . . 9

2 De Block Chain, Solo Miners en Mining Pools . . . 10

3 De Mining Difficulty sinds december 2013 . . . 11

4 Voorbeeld piramide systeem met ´e´en of meerdere starters, Net Winners en Net Losers. . . 13

5 Percentage overeenkomst met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem van de verschillende systemen. . . 24

6 Percentage overeenkomst met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem van de verschillende systemen, weergegeven in radardiagrammen. . . 25

7 Uitslagen expert poll bij de Bitcoin Meetup van 14-12-2014 (37% overeenkomst tussen het Bitcoin systeem en de opgestelde kenmerken van een piramide systeem). . . 29

(6)

3 Introductie

Met Bitcoins kan online makkelijk en snel worden betaald zonder tussenkomst van een centrale instelling zoals een bank. Dit lijkt erg handig, maar toch maken nog maar weinig mensen gebruik van Bitcoins als betaalmiddel. Dit komt omdat de prijs die voor ´e´en Bitcoin wordt betaald niet overal hetzelfde is. Veel mensen zijn ook bang dat de prijs opeens veel lager wordt, zodat hun geld veel minder waard wordt. Zij denken vaak dat het Bitcoin systeem een piramide systeem is. Daarom is het belangrijk om ons af te vragen of het Bitcoin systeem te vergelijken is met een piramide systeem.

De vraag of het Bitcoin systeem vergelijkbaar is met een piramide systeem is nog om een andere reden belangrijk. Op dit moment worden Bitcoins niet gezien als een officieel betaalmiddel. Het kan worden gezien als een Money-like Commodity (Bergstra & Weijland, 2014). Als blijkt dat het Bitcoin systeem niet te vergelijken is met een piramide systeem, heeft dit gevolgen voor het classificeren van het Bitcoin systeem als betaalmiddel. In hoofdstuk 10 wordt dit nader toegelicht.

Bij het onderzoek naar piramide systemen en het Bitcoin systeem is gebruik gemaakt van de literatuur die beschikbaar is in de (fysieke en online) bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam1_{. Veel van de}

literatuur die in de bibliotheek beschikbaar is, is ook beschikbaar via Google Scholar2_{. Informatie die}

niet via de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam of Google Scholar beschikbaar is, is gezocht via zoekopdrachten met de Google zoekmachine3_{. Een greep uit de zoektermen: Nakamoto, Bitcoin}

Ponzi Scheme, Bitcoin Piramid Scheme, Ponzi Scheme, Carlos Ponzi, Bernard L. Madoff, Ponzi, Ma-doff, Fixed-income, Equity-type, Bitcoin transactions, Block Chain, Bitcoin Exchanges, Bitcoin Mining Difficulty, Paypal Bitcoin.

4 Onderzoeksvraag

De vergelijking van het Bitcoin systeem met een piramide systeem levert overeenkomsten en verschillen op. Het is belangrijk om er rekening mee te houden dat het Bitcoin systeem gedeeltelijk met een piramide systeem overeen kan komen. Daarom is gekozen voor de volgende onderzoeksvraag: In hoeverre is het Bitcoin systeem een piramide systeem? Deze onderzoeksvraag kan worden beantwoord met een enerzijds en een anderzijds. Het levert daarom geen eenduidig antwoord op, maar dekt wel de lading en legt de nadruk op de overeenkomsten en verschillen tussen het Bitcoin systeem en een piramide systeem.

Om de onderzoeksvraag te kunnen betantwoorden is meer kennis nodig over zowel het Bitcoin systeem als (verschillende) piramide systemen. Voor kennis en informatie over het Bitcoin systeem en de werking van het Bitcoin systeem zijn de volgende vragen gesteld:

• Hoe werkt het Bitcoin systeem? (Hoofdstuk 8.1) • Hoe werken Bitcoin transacties? (Hoofdstuk 8.2)

1_{http://uba.uva.nl/en/} 2_{http://scholar.google.nl/} 3_{http://www.google.com}

(7)

• Wat is de Block Chain en hoe werkt het? (Hoofdstuk 8.3) • Wat zijn online markten en hoe werken ze? (Hoofdstuk 8.4) • Waarom stijgt of daalt de prijs van Bitcoins? (Hoofdstuk 9) • Kan Bitcoin worden gezien als betaalmiddel? (Hoofdstuk 10)

Voor kennis en informatie over verschillende piramide systemen zijn de volgende vragen gesteld:

• Wat is een piramide systeem? (Hoofdstuk 11.1)

• Welke soorten piramide systemen zijn er? (Hoofdstuk 12) • Aan welke eisen voldoet een piramide systeem? (Hoofdstuk 13)

Om de kenmerken van een piramide systeem te vergelijken met het Bitcoin systeem, is de volgende vraag gesteld:

• Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen het Bitcoin systeem en een piramide systeem? (Hoofdstuk 14)

5 Onderzoeksmethode

Om de onderzoeksvraag “In hoeverre is het Bitcoin systeem vergelijkbaar met een piramide systeem?” te kunnen beantwoorden is het belangrijk om eerst een duidelijk beeld te krijgen van wat het Bitcoin systeem inhoudt. Vervolgens is het belangrijk om een duidelijk beeld te krijgen van wat een piramide systeem inhoudt. Voor het vergaren van kennis over het Bitcoin systeem en voor het vergaren van kennis over piramide systemen is literatuuronderzoek gedaan.

Op basis van de informatie over piramide systemen zijn kenmerken opgesteld die specifiek gelden voor een piramide systeem. Op basis van de informatie over het Bitcoin systeem zijn de opgestelde kenmerken van een piramide systeem met het Bitcoin systeem vergeleken. Hierbij is per kenmerk aangegeven in hoeverre het Bitcoin systeem voldoet aan het kenmerk. Uit die vergelijking volgt een uitslag van het al dan niet voldoen van het Bitcoin systeem aan elk van de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. Op basis van deze uitslag is een conclusie getrokken over in hoeverre het Bitcoin systeem te vergelijken is met een piramide systeem.

6 Hypothese

Uit de opinie van zowel mensen die het Bitcoin systeem gebruiken, als mensen die het Bitcoin systeem niet gebruiken, blijkt dat de meeste Bitcoin-gebruikers van mening zijn dat het Bitcoin systeem geen piramide systeem is, terwijl veel mensen die het Bitcoin systeem niet gebruiken van mening zijn dat het Bitcoin systeem wel een piramide systeem is. In plaats van de woorden “piramide systeem” wordt vaak

(8)

het woord “bubbel” gebruikt om aan te duiden dat het Bitcoin systeem een systeem is dat in elkaar kan storten als een zeepbubbel.

De hypothese alvorens het doen van dit onderzoek is: “het Bitcoin systeem voldoet aan enkele kenmerken van een piramide systeem, maar dat het niet als piramide systeem kan worden gezien.”

7 Definities begrippen en actoren

In de hoofdstukken over piramide systemen komen veel begrippen en actoren aan bod. Veel van deze begrippen en actoren kunnen op verschillende manieren worden ge¨ınterpreteerd. Om onduidelijkheden te voorkomen worden een aantal begrippen en actoren hieronder uitgelegd.

7.1 Actor: Investeerder

In de financi¨ele wereld wordt een investeerder gezien als iemand die geld afstaat met de verwachting daar later meer geld voor terug te krijgen. In de context van piramide systemen zoals het Fixed-income piramide systeem (hoofdstuk 12.1) en het Equity-type piramide systeem (hoofdstuk 12.2) wordt een investeerder ook gezien als iemand die geld afstaat met de verwachting meer geld terug te krijgen voor het origineel ge¨ınvesteerde bedrag.

7.2 Actor: Instelling

Een instelling is een centraal georganiseerd verschil. Het maakt het verschil tussen een centraal georga-niseerd systeem en een decentraal georgageorga-niseerd systeem.

7.3 Begrip: Rendement

Met rendement wordt extra inkomen bedoeld dat uit een investering wordt gehaald. Als iemand 100 euro investeert en daar na een jaar 150 euro voor terug krijgt, heeft deze persoon een jaarlijks rendement van 50 euro, oftewel 50%.

7.4 Begrip: Net Winner

Een Net Winner is een investeerder in een piramide systeem die met de initi¨ele investering een hoger bedrag verdient dan het ge¨ınvesteerde bedrag. Kort gezegd is het een investeerder die winst maakt.

7.5 Begrip: Net Loser

Een Net Loser is een investeerder in een piramide systeem die met de initi¨ele investering een lager bedrag verdient dan het ge¨ınvesteerde bedrag. Kort gezegd is het een investeerder die verlies maakt.

(9)

7.6 Begrip: Centraal Systeem

Met een centraal systeem wordt niet altijd alleen een elektronisch systeem bedoeld. Elk systeem dat door een instelling wordt beheerd is een centraal systeem, omdat de instelling de regels bepaalt. Als bepaalde mensen (bijvoorbeeld werknemers) andere privileges hebben dan andere mensen, spreek je van een centraal systeem. Een centraal systeem is het tegenovergestelde van een decentraal systeem. Voorbeelden van centrale systemen zijn een supermarkt en een bank.

7.7 Begrip: Decentraal Systeem

Met een decentraal systeem wordt niet altijd alleen een elektronisch systeem bedoeld. Elk systeem dat door een gemeenschap wordt beheerd is een decentraal systeem, omdat er niet ´e´en instelling is die de regels bepaalt. Een eis die aan een decentraal systeem wordt gesteld, is dat iedereen mee kan doen met het beheren van het systeem. Als dat een kleine, afgesloten groep is spreek je van een centraal systeem. Een decentraal systeem is het tegenovergestelde van een centraal systeem. Voorbeelden van een decentraal systeem zijn het TOR-project4_{en het Bitcoin systeem.}

7.8 Begrip: Onderliggende waarde

Onderliggende waarde betekent de waarde van een instelling. Deze waarde is uit te drukken in geld, maar kan wel onduidelijk zijn. Een instelling met onderliggende waarde hoeft geen verdienmodel te hebben. Een instelling met onderliggende waarde hoeft geen beschikking te hebben over kapitaal dat vergaard is met de bedrijfsactiviteiten.

8 Bitcoin systeem

Het Bitcoin systeem is in 2008 bedacht en geprogrammeerd door Satochi Nakamoto (Wallace, 2013). Het Bitcoin systeem is een systeem voor online transacties dat niet afhankelijk is van vertrouwen, maar van een peer-to-peer netwerk5_{(Nakamoto, 2008).}

De identiteit van Satochi Nakamoto is tot op heden onbekend gebleven. Nakamoto gebruikte ontra-ceerbare e-mail adressen en websites. Waarom Nakamoto het Bitcoin systeem heeft bedacht en ontwik-keld, is niet bekend. Waarschijnlijk heeft Nakamoto de beschikking over een grote hoeveelheid Bitcoins. Of hij deze ooit gaat verkopen, is niet bekend. Door sommige onderzoekers en Bitcoin-gebruikers wordt Nakamoto gezien als de bedenker van een piramide systeem (Davis, 2011).

8.1 Hoe werkt het Bitcoin systeem?

Bitcoins zijn geen fysieke munten zoals bij conventionele valuta zoals de Euro of de Dollar. Bitcoins worden gekoppeld aan een Bitcoin-adres. Als persoon A een Bitcoin wil overmaken aan persoon B, heeft

4_{https://www.torproject.org/}

(10)

hij daarvoor het publieke Bitcoin-adres van persoon B nodig. Dit publieke Bitcoin-adres wordt de Public Key genoemd. Bij dit publieke Bitcoin-adres hoort een privé Bitcoin-adres. Dit privé Bitcoin-adres wordt de Private Key genoemd. Deze heeft persoon B nodig om de Bitcoins die op zijn publieke adres staan uit te kunnen geven. Een Bitcoin-gebruiker is niet gelimiteerd tot het hebben van één Bitcoin-adres. Er kunnen zoveel verschillende publieke Bitcoin-adressen en de bijbehorende privé Bitcoin-adressen worden aangemaakt als nodig.

Figuur 1: Persoon A gebruikt het Bitcoin systeem om geld over te maken naar Persoon B.

Persoon A kan geld overmaken naar persoon B door gebruik te maken van de Bitcoin als ruilmiddel of commodity (Bergstra & Weijland, 2014), zie Figuur 1. Hierbij maken ze gebruik van online markten om hun Dollars of Euro’s om te wisselen naar Bitcoins en andersom. Deze online markten worden behandeld in hoofdstuk 8.4. Ondanks het feit dat Bitcoins geen fysieke munten zijn, kan er dus toch mee worden betaald.

8.2 Bitcoin transacties

Een Bitcoin kan worden gezien als een reeks digitale handtekeningen. Op het moment dat een Bitcoin wordt overgemaakt naar een nieuw Bitcon-adres, wordt de reeks digitale handtekeningen gesigneerd door het priv´e Bitcoin-adres van de eigenaar. Het publieke Bitcoin-adres van de nieuwe eigenaar wordt aan het einde van de reeks digitale handtekeningen toegevoegd (Ober, Katzenbeisser & Hamacher, 2013).

Om ervoor te zorgen dat ´e´en Bitcoin niet dubbel kan worden uitgegeven is er controle nodig. In het Bitcoin systeem is deze controle niet centraal geregeld zoals bij een bank, maar decentraal. Via een peer-to-peer netwerk6 wordt de transactie openbaar gemaakt. De geschiedenis van alle Bitcoin-transacties is beschikbaar op alle computers in het peer-to-peer netwerk.7 Als er een nieuwe transactie is opgemerkt, wordt de nieuwe transactie gevalideerd door de computers in het peer-to-peer netwerk die op dat moment

6_{Uitleg over het gebruik van een peer-to-peer netwerk in de bijlagen in hoofdstuk 18.1}

7_{Alle nieuwe transacties verschijnen op https://blockchain.info/ en alle transacties die nog niet gevalideerd zijn staan} op https://blockchain.info/unconfirmed-transactions

(11)

aan staan. Dit doen ze door in de geschiedenis te kijken of het klopt dat de Bitcoin mag worden uitgegeven door de persoon die de transactie initieert. De transactie die als eerste is aangekondigd geldt. Op het moment dat een transactie is goedgekeurd, stuurt de goedkeurende computer een validatie terug het peer-to-peer netwerk op. Een transactie met meerdere onafhankelijke validaties kan worden gezien als een juiste transactie. Deze transactie wordt een confirmed transaction genoemd. Een transactie van een Bitcoin duurt op zichzelf slechts enkele minuten, maar door de tijd die nodig is om de transactie te valideren komt de gemiddelde transactie tijd op zo’n 7,5 minuten uit8_.

8.3 Block Chain bijwerken (minen)

Een computer in het peer-to-peer netwerk wordt een node genoemd. Op dit moment zijn er meer dan 13 miljoen (N = 13.086.528) nodes in het Bitcoin netwerk. Als twee van deze nodes een transactie met elkaar hebben gedaan, worden ze een link genoemd. Op dit moment zijn er meer dan 44 miljoen (L = 44.032.115) miljoen links in het Bitcoin netwerk (Kondor, P´osfai, Csabai & Vattay, 2014).

Normale nodes verwerken geen nieuwe transacties, ze halen alleen de verwerkte blokken op. Er zijn ook nodes die nieuwe transacties verzamelen in een block. Deze nodes worden miner nodes of miners genoemd. Als een nieuw block is gevormd, wordt deze toegevoegd aan de Block Chain. Miners krijgen nieuwe Bitcoins per block dat aan de Block Chain wordt toegevoegd. Deze nieuwe Bitcoins worden verdeeld onder de miners (Dev, 2014).

Figuur 2: De Block Chain, Solo Miners en Mining Pools

Mensen die hun computer in willen zetten om Bitcoins te minen, kunnen dat op twee manieren doen.

(12)

Ze kunnen zich aansluiten bij een Mining Pool, of ze kunnen in hun eentje minen. Een Mining Pool is een groep miners die zich verenigt om met z’n allen meer kans te hebben op het vinden van een nieuw block (zie Figuur 2).

Volgens het Bitcoin-protocol wordt de beloning per block steeds kleiner. Hoe moeilijk het is om een beloning te krijgen, wordt de Mining Difficulty genoemd. De Mining Difficulty wordt stapsgewijs hoger, zoals te zien in Figuur 3. De mining difficulty is afhankelijk van het aantal miners dat een nieuw block probeert te vinden. In 2014 krijgen miners nog 25 nieuwe Bitcoins per block. In 2017 wordt dit gehalveerd tot 12.5 nieuwe Bitcoins. De jaren die volgen zal de beloning ongeveer elke vier jaar worden gehalveerd tot het limiet van 2 140 000 Bitcoins is bereikt. Dan wordt minen niet meer beloond door het uitdelen van nieuwe Bitcoins. Miners worden dan nog wel beloond doordat op transacties Transaction Fees kunnen worden geheven. Bij elke transactie kan de initiatiefnemer van de transactie aangeven hoeveel hij wil doneren aan de miners die de transactie goedkeuren. Des te meer de initiatiefnemer doneert, des te meer miners willen de transactie verwerken en des te sneller is de transactie dus voltooid.

Figuur 3: De Mining Difficulty sinds december 2013

8.4 Online markten (exchanges)

Om Bitcoins in te wisselen voor geld en om geld in te wisselen voor Bitcoins, worden online markten (exchanges) gebruikt. In Figuur 1 maakt Persoon A geld over naar zo’n online markt. Met dit geld koopt Persoon A Bitcoins bij de online markt. Via de online markt maakt Persoon A vervolgens Bitcoins over naar Persoon B. Persoon B kan de Bitcoins via een online markt weer omzetten naar geld, door ze te verkopen.

(13)

Online markten verhandelen naast Bitcoins vaak nog andere coins, zoals Litecoins en Dogecoins. De bekendste online markt heet Mt. Gox9_{. Deze markt is opgericht in 2010 in Tokyo. Mensen met een}

account op Mt. Gox konden geld overmaken naar Mt. Gox. Dit geld werd op hun online account bijgestort en hiermee konden ze Bitcoins kopen. Als men in het bezit was van Bitcoins, konden deze via Mt. Gox worden verkocht. Mt. Gox is een goed voorbeeld van een online markt, maar eind 2013 is deze markt gestopt vanwege een probleem met het nakijken van validaties. Hierdoor was het mogelijk om ´e´en Bitcoin meerdere keren uit te geven (O’Connell, 2014). Naast Mt. Gox zijn er nog tal van andere online markten en er komen elke dag weer nieuwe markten bij. De grootste online markten waren eind 2013 Mt. Gox, Bitstamp10en BTC-e11 (Hilleman, 2014).

9 Waarom stijgt/daalt de prijs van Bitcoins?

De prijs die voor ´e´en Bitcoin wordt betaald zal in de toekomst omhoog gaan, mits het Bitcoin systeem door steeds meer mensen gebruikt gaat worden. Dit komt doordat de mining kosten veranderen en doordat bij een grotere acceptatie van het Bitcoin systeem de vraag naar Bitcoins groter zal worden, wat zorgt voor een prijsstijging.

9.1 Veranderende mining kosten

De kosten om een Bitcoin te produceren zullen stijgen tot het limiet van het aantal Bitcoins is bereikt. Dit komt doordat elke vier jaar de vergoeding voor het minen van blokken wordt gehalveerd. Puur vanuit de beloning gezien zal elke vier jaar de prijs van de Bitcoin dus ongeveer moeten verdubbelen om op dezelfde rendement te blijven (zie Figuur 3). Dat is echter niet het enige waar miners rekening mee houden. De kosten voor het minen zelf zijn ook belangrijk. Minen gebeurt voornamelijk met hele snelle videokaarten. Omdat de videokaarten steeds sneller en effici¨enter worden, wordt minen steeds goedkoper. Deze lagere kosten wegen echter vaak niet op tegen de lagere inkomsten die met het minen van Bitcoins worden opgehaald.

9.2 Grotere bekendheid en meer acceptatie

De prijs van Bitcoins wordt voornamelijk bepaald door wat mensen voor een Bitcoin willen betalen bij een online markt. De prijs die voor ´e´en Bitcoin werd betaald lag in november 2013 op een hoogtepunt van meer dan 1000 dollar. De Bitcoin was overal ter wereld geregeld in het nieuws en er was veel interesse bij zowel consumenten als bedrijven. Inmiddels is de hype van de Bitcoin wat afgezwakt en ligt de prijs op zo’n 350 dollar per Bitcoin. Grote bedrijven zoals eBay en PayPal hebben aangekondigd Bitcoins te gaan accepteren (Cutler, 2014). De verwachting is dat dit de prijs positief zal be¨ınvloeden.

9_{https://www.mtgox.com} 10_{https://www.bitstamp.net} 11_{https://btc-e.com}

(14)

10 Kan Bitcoin worden gezien als betaalmiddel?

Als het gaat om de vraag of de Bitcoin wel of niet gezien kan worden als een wettelijk betaalmiddel, zijn de meningen verdeeld. Enerzijds kan de Bitcoin als betaalmiddel worden gezien, omdat in het Burgelijk Wetboek staat dat wat geld is, in laatste instantie bepaald wordt door maatschappelijke opvattingen. Hiermee worden met name problemen voorkomen ten aanzien van geld dat niet door de Staat is uitgege-ven, maar wel als gangbaar op zijn grondgebied wordt getolereerd, en voorts ook ten aanzien van geld, uitgegeven vanwege het ter plaatse uitgeoefende feitelijk gezag, terwijl de bevoegdheid tot deze uitgifte jegens de Staat waartoe het betreffende gebied behoort, ontbreekt of twijfelachtig is. (van Mierlo & Bart, 2002). De Bitcoin kan als geld worden gezien, omdat wat als geld kan worden gezien als laatste wordt bepaald door maatschappelijke opvattingen.

Anderzijds heeft een Nederlandse rechter geoordeeld dat de Bitcoin niet als valuta kan worden gezien. De rechter oordeelt “De Bitcoin is geen wettig betaalmiddel en gelet op het voorgaande kan niet worden geconcludeerd dat de Bitcoin als ‘gangbaar geld’ kan worden aangemerkt, als bedoeld in artikel 6:112 BW. De rechter is tot deze uitspraak gekomen naar aanleiding van een brief aan de Tweede Kamer van de minister van Financi¨en J.R.V.A. Dijsselbloem op 19-12-2013 (Dijsselbloem, 2013). Hierin worden de volgende uitspraken gedaan: “De Bitcoin valt niet onder de definitie van (elektronisch) geld in de zin van Wft onder meer omdat de Bitcoin geen vordering op de uitgever vertegenwoordigt. De rechtbank komt tot de conclusie dat de Bitcoin niet kan worden aangemerkt als geld in de zin van Afdeling 6.1.11 BW, maar dient te worden gezien als ruilmiddel. (Rechtbank Overijssel, 2014).

11 Piramide systemen

(15)

11.1 Wat is een piramide systeem?

Een piramide systeem wordt gedefinieerd als “een frauduleuze beleggingsinstelling waarin geld dat wordt bijgedragen door latere investeerders een kunstmatig hoog dividend genereert voor de oorspronkelijke investeerders, wiens voorbeeld nog grotere investeerders trekt. Dit zonder een opbrengst genererende activiteit van de instelling, anders dan het aantrekken van nieuwe investeringen.” (Winters, 2012) Niet elk piramide systeem belooft echter een kunstmatig hoog rendement. Sommige instellingen voeren zelfs echte bedrijfsoperaties uit in aanvulling op het bedriegen van de investeerders. Het feit dat een instelling haar verplichtingen routinematig financiert door de uitgifte van nieuwe schulden, terwijl ze zich anders voordoet tegenover haar investeerders, is voldoende om de instelling te kwalificeren als een piramide systeem.

Piramide systemen zoals wij ze nu kennen bestaan sinds 1920 (Trugman, 2014). In een piramide systeem wordt met het geld van nieuwe investeerders rendement betaald aan eerdere investeerders. Een onderneming die een piramide systeem hanteert, heeft daarom ook weinig of geen andere bedrijfsacti-viteiten dan het in stand houden van de piramide door nieuwe investeerders aan te trekken. Meestal wordt investeerders een hoog rendement beloofd. De eerste investeerders krijgen dat hoge rendement daadwerkelijk uitbetaald, wat nieuwe investeerders aantrekt. Meer en meer investeerders moeten worden aangetrokken zodat het groeiende aantal investeerders in de bovenste laag van de piramide kan worden betaald. De persoon, het bedrijf of de instelling die het piramide systeem in stand houdt gebruikt meestal een deel van het geld dat wordt ge¨ınvesteerd voor eigen gebruik. Er komt een moment dat het piramide systeem niet langer in stand kan worden gehouden. De meeste investeerders houden er dan niets aan over en raken vaak ook het geld dat ze ge¨ınvesteerd hebben kwijt. Deze investeerders worden Net Losers genoemd. In figuur 4 zijn zij met rood aangegeven.

12 Welke soorten piramide systemen zijn er?

In de literatuur worden piramide systemen vaak op ´e´en hoop gegooid met de naam Ponzi schema’s. Voor de vergelijking van piramide systemen met het Bitcoin systeem is er echter een belangrijk verschil aan te merken tussen het piramide systeem van Carlos Ponzi en het piramide systeem van Bernard L. Madoff. Het grote verschil tussen deze twee piramide systemen is dat het piramide systeem van Carlos Ponzi een vast rendement belooft en het piramide systeem van Bernard L. Madoff geen vast rendement belooft. Meer informatie hierover staat in hoofdstuk 12.1 en hoofdstuk 12.2.

Vanuit informatiekundig perspectief voor de vergelijking van het Bitcoin systeem met piramide sys-temen zijn er twee piramide syssys-temen te onderscheiden. Enerzijds zijn er piramide syssys-temen die een vast rendement beloven aan hun investeerders. Deze piramide systemen worden Fixed-income piramide systemen genoemd. Anderzijds zijn er piramide systemen die een variabel rendement beloven aan hun investeerders. Deze piramide sytemen worden Equity-type piramide systemen genoemd (Winters, 2012).

(16)

12.1 Equity-type piramide systeem (Madoff )

Een bekend voorbeeld van een Equity-type piramide systeem is het piramide systeem van Madoff. In 2008 werd Bernard L. Madoff gearresteerd voor het handhaven van een “gigantisch Ponzi schema” (The Madoff Case: A Timeline, 2009). Zijn bedrijf, Madoff Investment Securities LLC, was groot geworden op de Amerikaanse beurs, mede door een bijdrage in de ontwikkeling van de technologie van NASDAQ. Madoff Investment Securities werd een miljoenenbedrijf en beloofde een hoog rendement aan zijn inves-teerders. Hierdoor werden veel nieuwe investeerders aangetrokken. Naderhand bleek dat Madoff Invest-ment Securities valse verslagen maakte om overheden en investeerders om de tuin te leiden (UPDATE 5-Two longtime Madoff employees arrested, charged , 2010). In plaats van te investeren en het rendement uit te keren, keerde Madoff Investment Securities geld uit dat van de investeerder zelf of van andere investeerders afkomstig was.

12.2 Fixed-income piramide systeem (Ponzi)

Een bekend voorbeeld van een Fixed-income piramide systeem is het piramide systeem van Ponzi. In 1920 werd Carlo Ponzi gearresteerd en aangeklaagd voor meermalige fraude en diefstal. Ponzi verkocht Europese postzegels. Hiervoor had hij aanvankelijk een kleine groep investeerders nodig. Aan deze vroege investeerders beloofde Ponzi een verdubbeling van het ge¨ınvesteerde bedrag binnen 90 dagen (Nolen, 2013). De vroege investeerders kregen het beloofde bedrag ook daadwerkelijk uitbetaald. Het nieuws dat er makkelijk geld te verdienen was bereikte veel mensen, waardoor de piramide van Ponzi snel kon groeien. Binnen negen maanden klapte de piramide echter in elkaar. Ponzi had in de praktijk nauwelijks gehandeld in Europese postzegels. Het geld van nieuwe investeerders betaalde hij uit aan eerdere investeerders en het geld dat overbleef stak hij in zijn eigen zak. In totaal heeft Ponzi hiermee zo’n 15 miljoen US dollar gefraudeerd.

13 De kenmerken van een piramide systeem

Om het Bitcoin systeem te kunnen vergelijken met een piramide systeem, moeten de kenmerken van een piramide systeem worden vergeleken tegen het Bitcoin systeem. Deze kenmerken zijn typerend aan een piramide systeem, maar ze kunnen ook in andere situaties en systemen voorkomen. Als een systeem aan ´

e´en van de kenmerken voldoet, zegt dat niet meteen dat het systeem kan worden gezien als een piramide systeem. Des te meer kenmerken overeen komen, des te meer komt het systeem overeen met een piramide systeem.

13.1 Geen onderliggende waarde

Een instelling die aandelen uitgeeft om kapitaal te vergaren, heeft onderliggende waarde of krijgt meer on-derliggende waarde naar mate er meer in in de instelling wordt ge¨ınvesteerd. Voor zowel het Fixed-income

(17)

piramide systeem als het Equity-type piramide systeem geldt dat ze geen of nauwelijks onderliggende waarde hebben.

13.2 Geen bedrijfsactiviteiten

Een instelling die een piramide systeem handhaaft, heeft geen of nauwelijks bedrijfsactiviteiten. Dat betekent dat er niet actief geld wordt verdient met verkopen, diensten of andere financi¨ele handelingen. In een piramide systeem worden vaak valse rapporten over bedrijfsactiviteiten gepubliceerd, waardoor het lastig kan zijn om vast te stellen of een instelling aan dit kenmerk voldoet. Voor mogelijke pira-mide systemen geldt dat ze aan deze eis voldoen als er onduidelijk is over de bedrijfsactiviteiten of de geloofwaardigheid van de bedrijfsactiviteiten.

13.3 Speculatief

Een piramide systeem is speculatief. De investeerders hebben geen zekerheid dat alles wat hen verteld wordt klopt. De investeerders weten ook niet zeker of ze de beloofde rendementen inderdaad uitbetaald zullen krijgen.

13.4 Instortingsgevaar bij minder nieuwe investeerders

Een piramide systeem heeft de eigenschap om in te storten als er te weinig nieuwe investeerders worden gevonden. Deze nieuwe investeerders zijn nodig om de eerdere investeerders uit te kunnen betalen. Net als in de piramide van Figuur 4; als de onderste laag te klein is kunnen de lagen erboven niet worden uitbetaald. Dit kenmerk geldt voor zowel het Fixed-income piramide systeem, als voor het Equity-type piramide systeem. Als er in een Equity-income piramide systeem te weinig nieuwe investeerders kunnen worden gevonden, zal dat minder effect hebben op het piramide systeem dan wanneer er in een Fixed-income piramide systeem te weinig nieuwe investeerders kunnen worden gevonden. Dit komt doordat een Fixed-income piramide systeem een vast rendement belooft, in tegenstelling tot het Equity-type piramide systeem. Als een piramide systeem in elkaar klapt, houdt dat in dat de aandelen (of andere vormen van bezit) in korte tijd weinig tot niets meer waard zijn omdat niemand ze meer wil kopen of niemand meer wil investeren.

13.5 Vroege investeerders zijn Net Winners en late investeerders zijn Net

Losers

Vroege investeerders kunnen worden gezien als Net Winners en late investeerders kunnen worden gezien als Net Losers, zoals in Figuur 4. Meestal is pas na het in elkaar klappen van het piramide systeem te zeggen wie de Net Winners zijn en wie de Net Losers zijn. Het is daarom lastig om vast te stellen of een instelling of systeem aan dit kenmerk voldoet. Op het moment dat vroege investeerders excessief

(18)

veel rendement krijgen in vergelijking tot late investeerders, spreken we van een systeem waarbij vroege investeerders Net Winners zijn en late investeerders mogelijke Net Losers zijn.

13.6 Verkeerde intentie (bedrog)

Een gezonde instelling met goede bedrijfsactiviteiten heeft goede intenties en zal niet liegen over de onderliggende waarde van de instelling of bedrijfsactiviteiten van de instelling. Een kenmerk van een piramide systeem is dat de waarheid anders wordt voorgedaan dan dat deze daadwerkelijk is. In sommige gevallen is er alleen aan de top van het piramide systeem sprake van bedrog. Het kan zijn dat de personen aan de top al uit het systeem zijn en de investeerders de intentie van het systeem niet inzien. Dan is er nog steeds sprake van een verkeerde intentie, omdat de intentie achter het systeem, namelijk frauderen, verkeerd is.

13.7 Ondoorzichtig

Een kenmerk van een piramide systeem is dat het ondoorzichtig is. Het is voor de buitenwereld niet duide-lijk hoe het systeem precies in elkaar steekt, hoeveel geld er wordt verdiend en wat de bedrijfsactiviteiten zijn.

14 Vergelijking Bitcoin systeem en piramide systeem

Voor ieder van de kenmerken van een piramide systeem zoals besproken in Hoofdstuk 13 wordt eerst uitgelegd op welke vlakken het kenmerk vergelijkbaar is met het Bitcoin systeem. Vervolgens wordt voor ieder van de kenmerken uitgelegd op welke vlakken het kenmerk niet vergelijkbaar is met het Bitcoin systeem. Ten slotte wordt een aantal punten toegekend aan de vergelijking van het kenmerk met een piramide systeem. Er kunnen 0, 1, 2, 3 of 4 punten worden toegekend. Deze punten vormen het percentage waarin het kenmerk van een piramide systeem overeen komt met het Bitcoin systeem. 0 punten levert 0% overeenkomst op en 4 punten levert 100% overeenkomst op.

14.1 Onderliggende waarde Bitcoin systeem

14.1.1 Vergelijkbaar met piramide systeem

Het Bitcoin systeem is geen centraal beheerde instelling (zie Hoofdstuk 8.1). Omdat het Bitcoin systeem geen centraal beheerde instelling is, heeft het geen duidelijk bedrijfsplan en heeft het geen duidelijke doelstellingen. Daarom wordt er geen winst gemaakt of op een andere manier meer onderliggende waarde verworven, omdat al het kapitaal in handen van de gebruikers van het Bitcoin systeem is.

(19)

14.1.2 Niet vergelijkbaar met piramide systeem

Des te meer mensen het Bitcoin systeem gebruiken, des te belangrijker wordt het systeem en des te hoger wordt de onderliggende waarde van het Bitcoin systeem. De onderliggende waarde van het Bitcoin systeem is niet afhankelijk van de prijs die voor ´e´en Bitcoin wordt betaald, maar van de waarde die het systeem heeft voor de gebruikers van het systeem. Door het Bitcoin systeem te gebruiken, wordt het heel makkelijk om overal ter wereld geld over te maken van Persoon A naar Persoon B. Hierbij wordt de tussenkomst van centrale instellingen en systemen vermeden, wat voor lagere transactiekosten kan zorgen (zie Hoofdstuk 8.2).

14.1.3 Toekenning punten

De onderliggende waarde van het Bitcoin systeem is erg discutabel en op meerdere manieren te interpre-teren. Toegekende punten: 2.

14.2 Bedrijfsactiviteiten Bitcoin systeem

Het Bitcoin systeem wordt niet centraal beheerd. Er wordt geen winst gemaakt met het systeem en er is geen omzet waarvan een percentage naar de makers van het systeem gaat, waardoor het geen duidelijke bedrijfsactiviteiten heeft.

De miners hebben er baat bij dat er zoveel mogelijk transacties worden gedaan. Van elk van deze trans-acties gaat een klein deel naar de miners (zie Hoofdstuk 8.2). Dit zou een vorm van bedrijfsactiviteiten kunnen worden genoemd.

Niet alle gebruikers van het Bitcoin systeem zijn miners. Dus zelfs als minen als bedrijfsactiviteit kan worden gezien, is dit van toepassing op een klein deel van het Bitcoin systeem. Toegekende punten: 3.

14.3 Speculatie Bitcoin systeem

De prijs die voor één Bitcoin betaald wordt kan fluctueren. In één week tijd kan de prijs met 50% zijn gedaald of gestegen. Hierdoor is er voor investeerders in het Bitcoin systeem geen zekerheid dat de prijs die ze voor hun Bitcoins betalen de juiste prijs is. Ook is er geen zekerheid of de prijs die ze voor hun Bitcoins betalen gelijk blijft of zelfs stijgt, waardoor niet van tevoren duidelijk is of er winst of verlies wordt gemaakt.

(20)

Grote delen van het Bitcoin systeem zijn voor iedereen hetzelfde en duidelijk. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Mining Difficulty (zie Hoofdstuk 8.3).

Het Bitcoin systeem is net zo speculatief als een normaal beursgenoteerd bedrijf. Het systeem zelf is volledig helder, alleen wat mensen er mee doen is niet te voorspellen. Toegekende punten: 1.

14.4 Bitcoin systeem klapt bij minder investeerders

Als reactie op slecht nieuws worden Bitcoins soms massaal verkocht, wat de prijs naar beneden drijft. Dit is vergelijkbaar met een piramide systeem. Als teveel investeerders hun Bitcoins willen verkopen, wordt de prijs zo laag dat ze niets meer waard zijn.

Om de prijs die voor één Bitcoin betaald wordt gelijk te houden, hoeft het Bitcoin systeem niet uit te breiden. Als het aantal investeerders in Bitcoins gelijk blijft, zal de prijs die voor één Bitcoin betaald wordt ook ongeveer gelijk blijven.

Tot op heden is het Bitcoin systeem nog niet geklapt. De waarde van ´e´en Bitcoin is nog niet zo laag geworden dat het niets meer waard is. Het aantal investeerders is echter ook alleen maar gestegen. Toegekende punten: 1.

14.5 Net Winners en Net Losers in Bitcoin systeem

De vroege investeerders in het Bitcoin systeem zijn miljonairs geworden. Zij hebben hun Bitcoins gekocht of gemined toen deze nog nauwelijks geld waard waren en ze hebben hun Bitcoins veel waard zien worden. Je kunt deze groep vroege investeerders dus Net Winners noemen.

Dat de vroege investeerders Net Winners zijn, hoeft niet te betekenen dat de late investeerders Net Losers worden. Als het Bitcoin systeem door steeds meer mensen wordt gebruikt, zal de prijs steeds hoger worden. In het geval dat iedereen ter wereld het Bitcoin systeem gebruikt, hoeft dit niet te betekenen dat de laatste investeerders meteen Net Losers worden, omdat de prijs die voor ´e´en Bitcoin

(21)

wordt betaald dan gelijk zal blijven. Dit heeft tot gevolg dat er veel Net Winners zijn, en geen Net Losers.

Vroege investeerders zijn Net Winners, maar late investeerders geen Net Losers. Toegekende punten: 2.

14.6 Intentie van Bitcoin systeem

De intentie van Nakamoto (zie Hoofdstuk 8) bij het bedenken van het Bitcoin systeem is niet bekend. Zijn intentie kan zijn geweest om met het Bitcoin systeem veel geld te verdienen, doordat wereldwijd mensen in het systeem zijn gaan investeren.

Dat de intentie van de bedenker van het Bitcoin systeem verkeerd kan zijn geweest, betekent niet dat de intentie van de huidige gebruikers van het Bitcoin systeem verkeerd is. Zij kunnen het systeem gebruiken als digitale valuta, zonder daar geld aan te verdienen.

De intentie van het systeem is onbekend, terwijl de intentie van de huidige gebruikers zowel goed of slecht kan zijn. Toegekende punten: 1.

14.7 Doorzichtigheid van Bitcoin systeem

In het Bitcoin systeem is het niet duidelijk wie geld overmaakt naar wie. Hierdoor worden Bitcoins vaak gebruikt voor transacties voor illegale aankopen en witwassen. Dit deel van het systeem is anoniem en dus ondoorzichtig.

Nakamoto heeft na de lancering van het Bitcoin systeem precies gedocumenteerd hoe het systeem werkt en de software die wordt gebruikt is Open Source (zie Hoofdstuk 8). Daardoor is de werking van het systeem voor alle gebruikers op te zoeken. Ook zijn alle transacties die via het Bitcoin systeem gebeuren voor iedereen bekend.

(22)

Het enige ondoorzichtige is wie er achter de transacties in het Bitcoin systeem zitten. Het Bitcoin systeem zelf is volledig doorzichtig. Toegekende punten: 1.

15 Onderzoeksresultaten

Toegekende punten Percentage overeenkomst Geen onderliggende waarde 2 50%

Geen bedrijfsactiviteiten 3 75%

Speculatief 1 25%

Instortingsgevaar 1 25% Net Winners en Net Losers 2 50% Verkeerde intentie 1 25%

Ondoorzichtig 1 25%

Totaal 11 39%

Tabel 1: Overeenkomst opgestelde kenmerken piramide systeem met Bitcoin systeem.

In Tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de toegekende punten voor ieder van de kenmerken van een piramide systeem. In totaal zijn er voor de zeven verschillende kenmerken 11 punten toegekend. Als voor alle kenmerken vier punten waren toegekend, kwam het totaal op 7x4 = 28 punten. Het totale percentage overeenkomst is dus (11/28)x100% = 39%.

Om de vergelijking te testen, wordt de vergelijkingstabel ook ingevuld voor:

1. De Euro (munt)

2. Een spaarrekening bij een bank

3. Een aandeel van Amazon.com

4. Een kansspel bij een casino

5. Het Equity-type piramide systeem

(23)

Speculatief 1 25%

Ondoorzichtig 1 25%

Totaal 6 21%

Tabel 2: Overeenkomst opgestelde kenmerken piramide systeem met de Euro (munt).

Speculatief 0 0%

Ondoorzichtig 1 25%

Totaal 6 21%

Tabel 3: Overeenkomst opgestelde kenmerken piramide systeem met een spaarrekening bij een bank.

Speculatief 3 75%

Ondoorzichtig 1 25%

Totaal 11 39%

Tabel 4: Overeenkomst opgestelde kenmerken piramide systeem met een aandeel van Amazon.com.

Speculatief 4 100%

Ondoorzichtig 0 0%

Totaal 14 50%

(24)

Speculatief 4 100%

Ondoorzichtig 3 75%

Totaal 25 89%

Tabel 6: Overeenkomst opgestelde kenmerken piramide systeem met het Equity-type piramide systeem.

Speculatief 4 100%

Ondoorzichtig 3 75%

Totaal 26 93%

(25)

Figuur 5: Percentage overeenkomst met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem van de verschillende systemen.

(26)

Figuur 6: Percentage overeenkomst met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem van de verschillende systemen, weergegeven in radardiagrammen.

(27)

In Tabel 2 tot en met Tabel 7 zijn de overeenkomsten tussen de opgestelde kenmerken en de verschil-lende systeem weergegeven. Net als bij het Bitcoin Systeem betekent een hoog aantal toegekende punten (vier punten) dat het systeem volledig voldoet aan het opgestelde kenmerk van een piramide systeem. Het Fixed-income piramide systeem heeft dus geen onderliggende waarde (zie Tabel 7).

In Figuur 6 is voor elk systeem de overeenkomst met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem aangegeven in een radardiagram. Op deze manier wordt niet alleen naar de totale overeenkomst van alle kenmerken gekeken, maar is een beter inzicht per kenmerk mogelijk. Waar Bitcoin systeem en een aandeel van Amazon.com in Figuur 5 beide hetzelfde lijken te scoren, is dat in Figuur 6 niet het geval. De oppervlakte is hetzelfde (39%) maar ze scoren niet op dezelfde kenmerken even hoog.

Als een radardiagrammen uit Figuur 6 een perfecte vijfhoek oplevert, betekent dit dat de het systeem volledig overeenkomt met alle opgestelde kenmerken van een piramde systeem. In de bijbehorende tabel zou dan dus bij alle toegekende punten een 4 moeten staan en bij alle percentages 100%. Met behulp van de radardiagrammen zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de verschillende systemen beter te zien. Dit kan allereerst door te kijken naar het oppervlak van de radardiagrammen. Een groot oppervlak (blauw gekleurd) betekent dat het systeem voor een groot deel overeen komt met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. Daarnaast kan worden gekeken naar de vorm van het oppervlak. Als de vorm van twee radardiagrammen op elkaar lijkt, betekent dat dat de systemen op dezelfde kenmerken van een piramide systeem hoog scoren.

De radardiagrammen van het Equity-type piramide systeem en het Fixed-income piramide systeem lijken erg op elkaar. Ze hebben bijna hetzelfde oppervlak en bijna dezelfde vorm. De radardiagrammen van het Bitcoin systeem en een aandeel Amazon.com hebben precies hetzelfde oppervlak, maar ze lijken qua vorm niet op elkaar. Dit betekent dat het Bitcoin systeem en een aandeel Amazon.com op andere kenmerken van een piramide systeem hoog scoren.

16 Conclusie

De hypothese zoals deze gesteld is in Hoofdstuk 6 luidt: “het Bitcoin systeem voldoet aan enkele kenmer-ken van een piramide systeem, maar dat het niet als piramide systeem kan worden gezien.” Uit Tabel 1 blijkt dat het Bitcoin systeem redelijk veel overeen komt met enkele van de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. Allereerst heeft het Bitcoin systeem geen, weinig of onduidelijke onderliggende waarde. Daarnaast heeft het Bitcoin systeem geen of weinig bedrijfsactiviteiten. Tot slot is er sprake van Net Winners en eventueel Net Loosers. Dit laatste is nog niet duidelijk omdat het Bitcoin systeem op dit moment nog functioneert.

Het Bitcoin systeem komt voor ongeveer 39% overeen met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. In Figuur 5 staan de uitslagen van de andere vergelijkingen met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. Hieruit blijkt dat een aandeel van Amazon.com ook voor ongeveer 39% overeen komt met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem. Omdat een aandeel van Amazon.com door

(28)

de maatschappij niet wordt gezien als een piramide systeem, kan het Bitcoin systeem ook niet worden gezien als een piramide systeem.

17 Discussie

De opgstelde kenmerken van een piramide systeem die voor dit onderzoek zijn opgesteld, zijn enkel vergeleken met het Bitcoin systeem, het Equity-type piramide systeem en het Fixed-income piramide systeem. De vergelijkingen van de opgestelde kenmerken van een piramide systeem met de Euro, een spaarrekening bij een bank, een aandeel van Amazon.com en een kansspel bij een casino zijn gedaan op basis van algemene kennis. Dit verschilt van persoon tot persoon en het zou daarom beter zijn om een case-study te doen voor een bedrijf als Facebook, Twitter, Apple of Google. Deze bedrijven hebben naar verwachting meer investeringen ontvangen op de beurs dan ze daadwerkelijk waard zijn. Op die manier valt er meer te zeggen over wat de 39% overeenkomst van het Bitcoin systeem met de opgestelde kenmerken van een piramide systeem precies inhoudt.

In dit onderzoek zijn alle opgestelde kenmerken van een piramide systeem even zwaar meegewogen. Dit hoeft niet het geval te zijn en kan van invloed zijn op de resultaten. Er is echter wel bewust gekozen om alle opgestelde kenmerken van een piramide systeem even zwaar te laten tellen, omdat een andere weging alleen vanuit persoonlijk oogpunt kan worden gemaakt en de onderzoeksresultaten moeten zo duidelijk en onafhankelijk mogelijk zijn.

(29)

Literatuur

Bergstra, J. A. & Weijland, P. (2014). Bitcoin: a money-like informational commodity. arXiv preprint arXiv:1402.4778 .

Cutler, K.-M. (2014). Paypal enables bitcoin transactions for merchants selling digital goods. Verkregen van http://techcrunch.com/2014/09/23/paypal-bitcoin/

Davis, J. (2011). The crypto-currency. New Yorker, October , 10 .

Dev, J. A. (2014). Bitcoin mining acceleration and performance quantification. In Electrical and computer engineering (ccece), 2014 ieee 27th canadian conference on (pp. 1–6).

Dijsselbloem, J. (2013). Beantwoording schriftelijke kamervragen nijboer over het gebruik van en toezicht op nieuwe digitale betaalmiddelen zoals de bitcoin. Verkregen van

http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/12/19/beantwoording-kamervragen-over-het-gebruik-van-en-toezicht-op-nieuwe-digitale-betaalmiddelen-zoals-de-bitcoin/beantwoording-kamervragen-over-het-gebruik-van-en-toezicht-op-nieuwe-digitale-betaalmiddelen-zoals-de-bitcoin.pdf

Hilleman, D. (2014). Bitcoin trading volume concentrating in largest exchanges. Verkregen van

http://www.coindesk.com/bitcoin-trading-volume-concentrating-largest-exchanges/ Kondor, D., P´osfai, M., Csabai, I. & Vattay, G. (2014). Do the rich get richer? an empirical analysis of

the bitcoin transaction network. PloS one, 9 (2), e86197.

The madoff case: A timeline. (2009). Verkregen van http://online.wsj.com/articles/SB112966954231272304

Milojicic, D. S., Kalogeraki, V., Lukose, R., Nagaraja, K., Pruyne, J., Richard, B., . . . Xu, Z. (2002). Peer-to-peer computing. Technical Report HPL-2002-57, HP Lab.

Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. Consulted , 1 (2012), 28.

Nolen, J. (2013). Ponzi scheme (crime). Verkregen van

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1568561/Ponzi-scheme

Ober, M., Katzenbeisser, S. & Hamacher, K. (2013). Structure and anonymity of the bitcoin transaction graph. Future internet , 5 (2), 237–250.

O’Connell, J. (2014). Mt. gox is finished and bitcoin is stronger than ever. Verkregen van

https://www.dollarvigilante.com/blog/2014/2/24/mt-gox-is-finished-bitcoin-is-stronger-than-ever.html

Rechtbank Overijssel, . (2014, mei). Ecli:nl:rbove:2014:2667. Verkregen van

http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBOVE:2014:2667

Trugman, J. M. (2014). Welcome to 21st-century ponzi scheme: Bitcoin. Verkregen van

http://nypost.com/2014/02/15/welcome-to-21st-century-ponzi-scheme-bitcoin

Update 5-two longtime madoff employees arrested, charged. (2010). Verkregen van

http://uk.reuters.com/article/2010/11/18/madoff-arrests-idUKN1827415020101118 van Mierlo, A. I. & Bart, F. (2002). Parlementaire geschiedenis: herziening van het burgerlijk procesrecht

(30)

855 en gedeelten uit de wetsvoorstellen 27 748 (uitvoeringswet eg-betekenisverordening), 27 824 (aanpassingswetgeving). Kluwer.

Wallace, B. (2013). The rise and fall of bitcoin. Verkregen van

http://fromm.robertkeahey.com/wp-content/uploads/2013/07/Session-7-The-Rise-and-Fall-of-Bitcoin.pdf

Winters, S. A. (2012). Law of ponzi payouts, the.

18 Bijlagen

18.1 Peer-to-peer netwerk

Een peer-to-peer netwerk bestaat uit een aantal computers die met elkaar communiceren. Deze compu-ters communiceren direct met elkaar, dus zonder tussenkomst van een centrale computer of server. In het Bitcoin systeem is dit essentieel, want zonder een peer-to-peer netwerk zou het systeem niet decentraal functioneren en zouden transacties dus afhankelijk zijn van een centrale autoriteit. Peer-to-peer netwer-ken worden veelal gebruikt om bestanden en informatie uit te wisselen. Het is een vorm van Distributed Computing (Milojicic et al., 2002).

18.2 Voordracht in de Beurs van Berlage

Figuur 7: Uitslagen expert poll bij de Bitcoin Meetup van 14-12-2014 (37% overeenkomst tussen het Bitcoin systeem en de opgestelde kenmerken van een piramide systeem).

(31)

Tijdens het onderzoek naar Bitcoins kwam ik via Peter Weijland in aanraking met de Bitcoin Meetups in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Gedurende de periode dat ik met mijn scriptie bezig was, ben ik meerdere malen bij een Bitcoin Meetup aanwezig geweest. Toen de scriptie zijn uiteindelijke vorm begon te krijgen mocht ik een voordracht12_{houden bij de Bitcoin Meetup van 14 december 2014}13_{. Hier heb}

ik een expert poll gehouden onder het aanwezige publiek. Met behulp van kaartjes in vijf verschillende kleuren hebben we met z’n allen de vergelijking tussen het Bitcoin systeem en de opgestelde kenmerken van een piramide systeem ingevuld. Het resultaat kwam op een overeenkomst van 37%, wat erg dicht bij mijn eigen vergelijking komt (39%). Het blijkt echter wel dat er door de expert poll op andere vlakken overeenkomsten werden gevonden dan in de vergelijking in dit onderzoek.

12_{http://bitcoinobserver.com/2014/Patrick-de-Koning.html}