C 5563
I N S T I T U U T V O O R B O D E M V R U C H T B A A R H E I D
G R O N I N G E N
J a a r v e r s l a g 1966 van P r lov 9 - M e e r j a r i g f o s f a a t g r o e n b e m e s t i n g s
proefveld op kavel S 3 / , a k k e r s 31 t / m 39; j a a r van a a n l e g 1956
( g r o n d s o o r t z w a r e zavel ). Gewas v l a s ,
d o o r
i r . J . P r u m m e l
D o e l s t e l l i n g
B e s t u d e r i n g van d e invloed van g r o e n b e m e s t i n g op d e b e s c h i k b a a r
-heid van fosfaat.
Toelichting
Het i n d e grond v a n n a t u r e a l s v o o r r a a d aanwezige fosfaat is niet
op dezelfde wijze voor het gewas b e s c h i k b a a r a l s het fosfaat dat m e t
de b e m e s t i n g wordt t o e g e d i e n d . Ook het fosfaat dat d o o r b e m e s t i n g
in v o o r g a a n d e j a r e n i n d e grond is g e b r a c h t , o n d e r g a a t d a a r i n v e r
a n d e r i n g e n . M e e s t a l is de w e r k z a a m h e i d van het in de bodem a a n
wezige fosfaat m i n d e r d a n van pas toegediende goed o p l o s b a r e m e s t
-stoffen.
De v r a a g wordt g e s t e l d of de b e s c h i k b a a r h e i d van de a a n w e z i g e
r e s e r v e d o o r m i d d e l van g r o e n b e m e s t i n g te v e r b e t e r e n i s . G r o e n
b e m e s t i n g zou een b e t e r e o p n e e m b a a r h e i d van h e t fosfaat b e w e r k
-s t e l l i g e n . Volgen-s p r a k t i j k e r v a r i n g e n ( o . a . in d e W i e r i n g e r m e e r )
zou g r o e n b e m e s t i n g fosfaatgebrek geheel of gedeeltelijk opheffen.
P r o e f p l a n
Het proefveld is in 1956 aangelegd op een g e d e e l t e van de k a v e l ,
dat d a a r v ó ó r geen fosfaatbemesting heeft gehad ( behalve é é n k e e r een
z e e r kleine gift van 100 kg superfosfaat p e r ha voor vlas ). De
fosfaat-toestand van de grond is dan ook l a a g . Op de helft van het proefveld
wordt bij d a a r v o o r in a a n m e r k i n g k o m e n d e g e w a s s e n een g r o e n b e m e s t e r
a l s stoppelgewas verbouwd of bietenblad o n d e r g e p l o e g d .
De r e a c t i e op een toegediende fosfaat b e m e s t i n g wordt m e t en
zonder g r o e n b e m e s t i n g bepaald door op beide helften van h e t proefveld
v i e r opklimmende hoeveelheden fosfaat toe te dienen. Elk veldje i s in
v i e r e n gedeeld, w a a r o p stikstof in v i e r v e r s c h i l l e n d e h o e v e e l h e d e n
wordt gegeven om na te gaan of de stikstofwerking van de g r o e n b e
-m e s t i n g invloed op de f o s f a a t r e a c t i e heeft.
Om zoveel mogelijk j a r e n a l s p r o e f j a a r te kunnen benutten zijn
twee o v e r e e n k o m s t i g e p r o e v e n n a a s t e l k a a r a a n g e l e g d . D e helft van
het proefveld wordt dus g e r e s e r v e e r d voor het volgende j a a r . Op elk
blok w o r d e n in t u s s e n l i g g e n d e j a r e n de objecten m e t fosfaat o m g e
-w i s s e l d om de fosfaattoestand van d e grond gelijk t e houden. Op d e z e
wijze wordt zoveel mogelijk v o o r k o m e n d a t de ontwikkeling van de g r o e n
-b e m e s t i n g d o o r de fosfaat-bemesting wordt -beïnvloed. De h o o g s t e
fosfaatgift is b e t r e k k e l i j k klein g e n o m e n om de fosfaattoestand van de
grond l a a g t e houden.
-Het blok, w a a r o p de proef in 1966 is u i t g e v o e r d , heeft vijf m a a l
een g r o e n b e m e s t i n g gehad, nl. in 1956 ( hoppe
:_rup s k l a v e r in vlas ),
I960 ( w e s t e r w o l d s r a a i g r a s in h a v e r ), 1961 ( A l e x a n d r i j s e k l a v e r
na e r w t e n ), 1964 ( bietenloof ) en 1965 ( I t a l i a a n s r a a i g r a s in z o m e r
-g e r s t ) ( m o s t e r d na z o m e r t a r w e in 1963 i s m i s l u k t ).
De beide blokken van het proefveld b e s t a a n elk uit 16 rijen van
8 v e l d j e s . D e z e r i j e n zijn gelegen in v i e r subblokken van elk twee
rijen m e t g r o e n b e m e s t i n g , afgewisseld m e t twee rijen zonder g r o e n
-b e m e s t i n g , totaal 128 v e l d j e s . Elk veldje heeft een oppervlakte van
39 mZ. De objecten liggen in viervoud.
G r o n d s o o r t
De g r o n d s o o r t b e s t a a t uit z w a r e zavel m e t r u i m 30 % a f s l i b b a r e
d e l e n ( C. 16 \t, ), 10 % C a C O , en 2 , 5 % h u m u s . D e fosfaattoestand
is laag ( P - A l gemiddeld 12, 9 j .
Grondbewerking en z a a i e n
Het proefveld is op 2 en 3 n o v e m b e r 1965 op w i n t e r v o o r geploegd.
Op 26 a p r i l is d e grond geëgd m e t een k r o m t a n d e g , op 2 7 a p r i l is v l a s
gezaaid ( W i e r a , Ie nabouw, 125 k g / h a z a a i z a a d , rijenafstand 8 c m ),
De grond is op 3 m e i voor de opkomst van h e t gewas g e r o l d . Na het
oogsten en inhalen van het v l a s is op 19 a u g u s t u s gele m o s t e r d a l s
g r o e n b e m e s t i n g g e z a a i d ( 11 k g / h a z a a i z a a d , rijenafstand 25 c m ).
B e m e s t i n g
D e s t i k s t o f b e m e s t i n g i s i n d e v o r m van k a l k s a l p e t e r n a a r 0, 10,
20 en 30 k g / h a N t o e g e d i e n d , de fosfaatbemesting n a a r 0, 30, 60 en
120 k g / h a P
?0 ( - i n d e v o r m van superfosfaat, beide op 29 a p r i l . D e
m o s t e r d k r e e g op 1 s e p t e m b e r 108, 5 k g / h a N a l s k a l k s a l p e t e r .
Op de s t r o k e n m e t g r o e n b e m e s t i n g is in november, 1965 I t a l i a a n s
-r a a i g -r a s m e t h e t op w i n t e -r v o o -r p l o e g e n o n d e -r g e b -r a c h t ).
P r oefgewas en vruchtopvolging
Als proefgewas i s vlas verbouwd, voorvrucht 1965 z o m e r g e r s t ,
1964 s u i k e r b i e t e n .
V e r z o r g i n g van h e t g e w a s
Het gewas i s op 'l juni gewied.
Schatting d r o g e stofopbrengst 1,9 t o n / h a , w a a r v a n 1 ton
boven-g r o n d s e d e l e n en de r e s t w o r t e l s ( tot 30 c m diepte ). Het I t a l i a a n s
r a a i g r a s was in a u g u s t u s b e m e s t m e t 62 kg N / h a a l s k a l k s a l p e t e r .
3 -V e l d w a a r n e m i n g e n H e t v l a s k w a m e e n w e e k na h e t z a a i e n op . H e t g e w a s r e a g e e r d e i n k l e u r e n o n t w i k k e l i n g z o w e l d u i d e l i j k op de s t i k s t o f b e m e s t i n g a l s op d e g r o e n b e m e s t i n g . D e s t i k s t o f r e a c t i e m e t g r o e n b e m e s t i n g w a s k l e i n e r d a n z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g . E r w a o o n d a n k s d e l a g e f o s f a a t t o e s t a n d v a n d e g r o n d g e e n r e a c t i e op d e f o s f a a t b e m e s t i n g . Uit d e c i j f e r s g e g e v e n v o o r d e o n t w i k k e l i n g v a n h e t g e w a s k a n w o r d e n a f g e l e i d , d a t h e t effect v a n d e o n d e r g e p l o e g d e g r a s g r o e n b e -m e s t i n g -m e t o n g e v e e r 40 k g N o v e r e e n k o -m t ( t a b e l 1 ) . T a b e l 1. P r L o v 9 ( 1966 ) I n v l o e d v a n d e b e m e s t i n g op d e o n t w i k k e l i n g v a n v l a s op 17 j u n i . Z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g M e t g r o e n b e m e s t i n g k g / h a N 0 10 20 30 g e m , 0 10 20 30 g e m . P2 ° 5 0 30 60 120 g e m . 4 , 5 4 , 5 4 , 8 5 , 0 4 , 7 5 , 8 5 , 8 5 , 3 5 , 5 5 , 6 6 , 5 6 , 3 6 , 0 6 , 3 6 , 3 6., 8 7 , 0 6 , 5 6 , 5 6 , 7 5 , 9 5 , 9 5 , 7 5 , 8 7 , 5 7 , 5 7 , 0 7 , 3 7 , 3 7 , 5 7 , 8 7 , 8 7 , 8 7 , 7 7 , 8 8 , 0 8 , 0 8 , 0 8 , 0 8 , 3 8 , 0 8 , 3 8 , 3 8 , 2 7 , 8 7 , 8 7 , 8 7 , 9 E i n d e j u l i w a s h e t g e w a s i e t s g e l e g e r d op d e o b j e c t e n m e t g r o e n -b e m e s t i n g , e n w e l s t e r k e r n a a r m a t e m e e r s t i k s t o f w a s g e g e v e n ( l e g e r i n g b i j 0, 10, 20 e n 30 k g N r e s p . 9 , 6 , 9 , 8 , 8 , 8 e n 7, 6 ( 10 = g e e n l e g e r i n g ) . O o g s t e n o p b r e n g s t H e t v l a s i s op 4 e n 8 a u g u s t u s g e t r o k k e n e n a a n h o k k e n g e z e t , op 12 a u g u s t u s g e r u i t e r d e n op 25 a u g u s t u s i n g e h a a l d . In t a b e l 2 z i j n d e g e m i d d e l d e o p b r e n g s t e n a a n o n g e r e p e l d v l a s p e r o b j e c t v e r m e l d e n i n t a b e l 3 d e l e n g t e v a n h e t v l a s . T a b e l 2 . P r L o v 9 ( 1966 ) I n v l o e d v a n d e b e m e s t i n g op d e o p b r e n g s t a a n o n g e r e p e l d v l a s i n k g / a r e . k g / h a N P2 ° 5 0 30 60 120 g e m . Z o 0 4 8 , 0 4 9 , 9 5 0 , 2 5 0 , 1 4 9 , 6 n d e r g r o e n b e m 10 20 6 2 , 5 5 9 , 1 5 7 , 3 5 9 , 6 5 9 , 6 6 7 , 2 6 7 , 7 6 6 , 2 6 5 , 9 6 6 , 8 e s t i n g 30 7 1 , 3 72, 5 7 2 , 4 6 9 , 7 7 1 , 5 g e m . 6 2 , 3 6 2 , 3 6 1 , 5 6 1 , 4 0 7 6 , 0 7 7 , 0 7 4 , 4 7 7 , 0 76, 1 M e t g r o e 10 8 2 , 0 7 8 , 9 8 1 , 7 8 3 , 5 8 1 , 5 : n b e m e 20 8 5 , 0 86, 3 8 6 , 3 8 8 , 0 8 6 , 4 s t i n g 30 9 0 , 1 8 6 , 7 9 1 , 4 9 1 , 0 8 9 , 8 g e m . 8 3 , 3 8 2 , 2 8 3 , 5 8 4 , 9 4
4 -T a b e l 3. P r L o v 9 ( 1 9 6 6 ) I n v l o e d v a n d e b e m e s t i n g op d e l e n g t e v a n vlas i n c m . k g / h a P2 ° 5 0 30 60 120 g e m . N Z< 0 7 3 , 7 7 3 , 9 74, 5 7 4 , 6 7 4 , 2 Dnder g 10 7 7 , 1 7 6 , 2 7 4 , 4 7 5 , 2 7 5 , 7 r o e n b e m e s t i n g 20 30 7 8 , 3 7 7 , 0 7 7 , 8 7 8 , 6 7 7 , 9 7 8 , 2 78, 8 7 9 , 5 78, 7 7 8 , 8 g e m . 0 8 5 , 6 86, 3 8 5 , 2 8 5 , 9 8 5 , 8 M e t g: 10 8 5 , 5 8 7 , 1 86, 7 8 6 , 5 8 6 , 5 r o e n b e m e s t i n g 20 30 g e m . 8 6 , 6 8 6 , 9 8 7 , 6 8 8 , 1 8 7 , 3 8 7 , 0 8 7 , 5 8 8 , 0 8 7 , 8 8 7 , 6 D e o p b r e n g s t n e e m t b e l a n g r i j k t o e m e t d e s t i k s t o f b e m e s t i n g , z o w e l m e t a l s z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g ( t a b e l 2 ). D e o p b r e n g s t v e r m e e r -d e r i n g b e -d r a a g t z o n -d e r e n m e t g r o e n b e m e s t i n g r e s p . 4 4 e n 18 %. D e r e a c t i e op s t i k s t o f i s m e t g r o e n b e m e s t i n g d u s k l e i n e r d a n z o n d e r g r o e n -b e m e s t i n g . I n -b e i d e g e v a l l e n w o r d t d e h o o g s t e o p -b r e n g s t m e t 30 k g N p e r h a nog n i e t b e r e i k t . D e f o s f a a t b e m e s t i n g h e e f t g e e n i n v l o e d g e h a d op d e o p b r e n g s t , i n o v e r e e n s t e m m i n g m e t d e s t a n d w a a r n e m i n g e n . D i t w a s o o k e e r d e r h e t g e v a l m e t g r a n e n ( z o m e r g e r s t i n 1958 en 1965 e n z o m e r t a r w e i n 1963 ), h a k v r u c h t e n e n e r w t e n h e b b e n d a a r e n t e g e n i n v o o r g a a n d e j a r e n w e l op f o s f a a t b e m e s t i n g g e r e a g e e r d . H e t u i t b l i j v e n v a n e e n effect v a n d e f o s f a a t b e m e s t i n g i s m o e i l i j k t e v e r k l a r e n . M i s s c h i e n i s d e f o s f a a t b e m e s t i n g o n v o l d o e n d e i n g e w e r k t e n d a a r d o o r n i e t t o t w e r k i n g g e k o m e n ( f o s f a a t t o e g e d i e n d op 29 a p r i l na h e t z a a i k l a a r m a k e n v a n h e t l a n d op 26 a p r i l ). M o g e l i j k h e e f t o o k d e d r o o g t e i n m e i ( t w e e d e e n d e r d e d e c a d e ) e n b e g i n j u n i h i e r b i j e e n r o l g e s p e e l d ( h o e v e e l h e i d r e g e n V o l l e r i h o v e m e i I , I I , III e n j u n i I r e s p . 3 0 , 3, 6, 7, 12, 4 e n 0 m m r e g e n ) . N a d i e n i s e r e v e n w e l v e e l n e e r s l a g g e v a l l e n ( j u n i I I , I I I , j u l i I, I I , III r e s p . 1 6 5 , 3 , 5 7 , 9 , 4 1 , 4 , 5 1 , 1 e n 4 9 , 9 m m ) . D e o b j e c t e n m e t g r o e n b e m e s t i n g h e b b e n e e n h o g e r e o p b r e n g s t g e g e v e n d a n d e o b j e c t e n z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g . Uit f i g . 1 b l i j k t , d a t d e o p b r e n g s t k r o m m e v e r k r e g e n m e t g r o e n b e m e s t i n g n a h o r i z o n t a l e v e r s c h u i v i n g n a a r r e c h t s i n h e t v e r l e n g d e l i g t v a n d e k r o m m e z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g , £>e h o r i z o n t a l e v e r s c h u i v i n g e n d a a r m e e h e t e f f e c t v a n d e o n d e r g e p l o e g d e g r a s g r o e n b e m e s t i n g k o m t v o l g e n s d e z e g e g e v e n s o v e r e e n m e t 40 k g N . D i t i s i n o v e r e e n s t e m m i n g m e t d e g e g e v e n s o v e r d e s t a n d w a a r n e m i n g e n . E e n r e o t e f f e c t v a n d e g r o e n b e m e s t i n g k o n n i e t w o r d e n a a n g e t o o n d . Uit fig. 1 b l i j k t v e r d e r d a t d e o p b r e n g s t t o e n e e m t t o t e x t r e e m h o g e g i f t e n ( r u i m 70 k g N p e r ha ) d o o r d a t bij d i t l i c h t e g e w a s g e e n s c h a d e l i j k e l e g e r i n g i s o p g e t r e d e n . E e n o n d e r z o e k n a a r d e i n v l o e d v a n d e s t i k s t o f b e m e s t i n g op d e k w a l i t e i t v a n h e t v l a o ia n i e t v e r -r i c h t . W e g e n s h e t u i t b l i j v e n v a n d e f o s f a a t r e a c t i e k o n e e n i n v l o e d v a n d e g r o e n b e m e s t i n g op d e b e s c h i k b a a r h e i d v a n f o s f a a t n i e t word-en n a g e g a a n . T o t d u s v e r w a s i n v o o r g a a n d e j a r e n v a n e e n g u n s t i g e i n v l o e d i n d i t o p z i c h t w e i n i g t e b e s p e u r e n . M e t d e s t i k s t o f b e m e s t i n g n e e m t d e l e n g t e v a n h e t v l a s t o e ( t a b e l 3 ). M e t g r o e n b e m e s t i n g i s h e t g e w a s l a n g e r d a n z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g . 5
- •5-E v e n a i s bij..:de o p b r e n g s t b l i j k t d e k r o m m e v o o r d e l e n g t e v a n h e t g e w a s n i e t g r o e n b e m e s t i n g na h o r i z o n t a l e v e r s c h u i v i n g n a a r r e c h t s i n h e t v e r l e n g d e t e l i g g e n v a n d i e z o n d e r g r o e n b e m e s t i n g . D e h o r i z o n t a l e v e r s c h u i v i n g en d a a r m e e h e t effect v a n d e o n d e r g e p l o e g d e g r o e n b e m e s t i n g k o m t v o l g e n s d e z e g e g e v e n s o v e r e e n m e t 70 k g N . D i t i s b e l a n g r i j k m e e r d a n v o l g e n s d e s t a n d w a a r n e m i n g e n e n d e o p b r e n g s t . G e l e m o s t e r d a l s s t o p p c i g e w a s r e a g e e r d e i n t e g e n s t e l l i n g m e t h e t h o o f d g e w a s d u i d e l i j k op d e f o s f a a t b e m e s t i n g , z o w e l bij t o e d i e n i n g i n v o o r j a a r 1 9 6 6 a a n v l a s a l s i n 1965 a a n z o m e r g e r s t ( t a b e l 4 ). H e t v e r s c h i l i n o p b r e n g s t n i v e a u t u s s e n d e b e i d e h e l f t e n v a n h e t p r o e f v e l d ( b l o k A e n B ) m o e t t o e g e s c h r e v e n w o r d e n a a n d e n a w e r k i n g v a n I t a l i a a n s r a a i g r a s a l s s t o p p e l g e w a s na z o m e r g e r s t cp b l o k B 1 9 6 5 . T a b e l 4 . P r L o v 9. I n v l o e d v a n d e f o s f a a t b e m e s t i n g op d e d r o g e s t o f -o p b r e n g s t in k g / a r e v a n g e l e m -o s t e r d a l s s t -o p p e l g e w a s na v l a s . k g / h a P?O c B l o k 0 30 60 5 120 A ( f o s f a a t i n 1965 ) 1 6 , 0 1 6 , 8 1 7 , 0 1 8 , 1 B ( f o s f a a t i n 1966 ) 1 8 , 7 2 0 , 2 2 0 , 8 2 0 , 9 G r o n d o n d e r z o e k I n h e t v o o r j a a r v a n 1966 z i j n v o o r d e t o e d i e n i n g v a n d e b e m e s t i n g p e r v e l d j e g r o n d m o n s t e r s g e n o m e n . H e t P - g e t a l b e d r o e g z o n d e r e n m e t g r o e n b e m e s t i n g g e m i d d e l d i n b e i d e g e v a l l e n 0 , 4 , h e t P A l g e t a l ge m i d d e l d r e s p . 1 3 , 0 e n 1 2 , 8 . E e n v e r a n d e r i n g v a n b e t e k e n i s i n d e o p l o s -b a a r h e i d v a n h e t f o s f a a t i n d e g r o n d k o n m e t d e z e m e t h o d e n d u s e v e n m i n a l s i n v o o r g a a n d e j a r e n w o r d e n a a n g e t o o n d . S a m e n v a t t i ng 1. S t i k s t o f b e m e s t i n g h e e f t d e o p b r e n g s t v a n v l a s d u i d e l i j k v e r h o o g d . D o o r d a t g e e n s c h a d e l i j k e l e g e r i n g i s o p g e t r e d e n s t e e g d e o p b r e n g s t t o t r u i m 70 kg N p e r h a . F o s f a a t b e m e s t i n g h a d g e e n i n v l o e d op d e o p b r e n g s t , e v e n a l s i n v o o r g a a n d e j a r e n m e t g r a n e n e n i n t e g e n s t e l -l i n g m e t h a k v r u c h t e n e n e r w t e n , d i e w e -l op f o s f a a t b e m e s t i n g h e b b e n g e r e a g e e r d . 2 . D e w e r k i n g v a n i n de v o o r g a a n d e h e r f s t o n d e r g e p l o e g d e n m e t s t i k -s t o f b e m e -s t I t a l i a a n -s r a a i g r a -s k o m t bij d e o p b r e n g -s t o v e r e e n m e t h e t e f f e c t v a n 40 k g N p e r h a e n bij d e l e n g t e v a n h e t v l a s m e t 70 k g N p e r h a . 3 . W e g e n s h e t u i t b l i j v e n v a n d e f o s f a a t a c t i e k o n e e n i n v l o e d v a n d e g r o e n b e m e s t i n g op d e b e s c h i k b a a r h e i d v a n h e t f o s f a a t n i e t w o r d e n n a g e g a a n . T o t d u s v e r w a s i n v o o r g a a n d e j a r e n v a n e e n g u n s t i g e i n v l o e d i n d i t o p z i c h t w e i n i g te b e s p e u r e n . 4 . E e n v e r a n d e r i n g i n d e o p l o s b a a r h e i d v a n h e t f o s f a a t i n d e g r o n d k o n e v e n m i n a l s i n v o o r g a a n d e j a r e n m e t b e h u l p v a n e x t r a c t i e m e t w a t e r e n e e n o p l o s s i n g v a n a m m o n i a - l a c t a a t - a z i j n z u u r w o r d e n a a n g e t o o n d .
c m t* 40 ' on e • > i_ v o "O £Z
