Verslag van de WTKG zomerexcursie 1987 in de omgeving van Nantes en Angers (Frankrijk)

in

de

omgeving

van

Nantes

en

Angers

(Frankrijk)

Arie+W. Janssen

De

_geologie

was in het

_algemeen

meer

diépgravend,

dan

_diepgravend,

als u

begrijpt

wat ik bedoel. Echt onderzoek werd er niet of

_nauwelijks

_uitgevoerd

en het meeste veldwerk

_beperkte

zich tot _op verantwoorde

_wijze

(dat

wèl

_!)

verzamelen van fossielmateriaal. Gróót

zijn

de collecties die _op deze

_wijze

ontstonden, maar het moet worden

_gevreesd,

dat zeer veel ervan nog in

ongede-termineerde staat

_bij

de verschillende leden thuis _staat, en dat

geldt

met

name vooral voor de wat

fijnere

zeeffracties.

Tijdens

de zomerexcursies in de

_Aquitaine

werd enkele malen kennis

ge-maakt met locale

_{verzamelaars,}

zoals bv. Didier

_Gourgues

uit

_Bordeaux,

of Mi-chel Folliot

_(nu

in

_Tours),

_en ook Daniël Ledon uit Versailles

_gaf

_regelmatig

"acte de

_présence".

Wichel is inmiddels lid van de WTKG

geworden,

de anderen

moeten hiertoe

nog worden

overgehaald

!

Hoewel de _Aquitaine een

_werkelijk

_{onuitputtelijk}

_gebied

is voor de

mol-luskenverzamelaar,

heb ik in

_1986,

samen met Wim Groeneveld

geprobeerd

om

en-kele

_vindplaatsen

in de

_omgeving

van

Angers

op te sporen, waar het

veelge-noemde "Redonien" ontsloten moest

zijn.

Enig

voorbereidend werk was hier al

gedaan

door Frank

_Wesselingh,

die kans had

_gezien

om

_tijdens

de vakantie

_zijn

vader naar enkele _op de

_geologische

kaart _aangegeven

_vindplaatsen

te

diri-geren. Ook heeft

_hij

verscheidene

_vindplaatsen

_op de fiets bezocht.

_Zijn

re-sultaten waren dermate interessant en de door hem verzamelde fauna's

_bij

_ons

Het

_begint

_{langzamerhand}

min of meer traditie te worden dat de

Werkgroep

ge-durende het vakantieseizoen haar leden de

_mogelijkheid

biedt om tertiaire

af-zettingen

te

_bezichtigen

en te bemonsteren, die _op wat grotere afstand van

huis

_liggen.

Zo werden al enkele

_jaren

achtereen

dergelijke

zomerexcursies

georganiseerd

in de

_Aquitaine,

in ZW

_Frankrijk.

_{"Georganiseerd"}

is misschien

een wat

_groot

woord,

want veel

_organisatie

kwam er niet aan te pas. De basis

werd steeds

_gevormd

door enkele

_leden,

die

_gedurende

een aantal weken _op een

camping

(te

Sanguinet,

bij

Arcachon)

domicilie hielden,

waarbij

het iedereen

vrij

stond zich

_gedurende

kortere of

_langere

_tijd

_bij

de _groep te voegen.

De

_"basisgroep"

bestond

_aanvankelijk

uit

_Freddy

van Nieulande en Hans Keukelaar en hun

_gezinnen,

later

_uitgebreid

met

_{ondergetekende}

en de

_zijnen.

Op

deze

_wijze

werd de groep steeds

_groter,

_waarbij

de zomerexcursie zich

ont-wikkelde tot een

happening,

waaraan ook de

niet-geologisch

geïnteresseerde

gezinsleden

genoegen beleefden. Steeds werden enkele

dagen

"geologie"

afge-wisseld met een

rustdag,

waarop

sight-seeing

werd

_bedreven,

of _waarop men het

verzamelde materiaal kon _prepareren, uitwassen of sorteren,

precies

zoals het uitkwam. Velen zullen deze zomerexcursies als heel

_gezellig

en

plezierig

in

hun

herinnering

houden,

waarbij

de

_camping

in

_Sanguinet

(met

al haar voor- en

nadelen

_!)

een

belangrijke

rol

_speelde,

niet in het minst door de

_aanwezigheid

van een

_groot

zoetwatermeer, waar kinderen _en

_{watersportliefhebbers}

hun hart

konden

_ophalen.

_En,

wat ook zeer

belangrijk

is: steeds hadden de

zó

onbekend,

dat

_wij

in

_juli

1986 besloten om op weg naar de

Aquitaine

enkele

van deze

_vindplaatsen

te bezoeken. De resultaten

_hiervan,

en de later

verza-melde

literatuurgegevens,

leidden _ertoe, dat in 1987 de

gehele

zomer-excursie

zich op deze

omgeving

heeft

gericht.

Hierbij

bleek het niet

mogelijk

om alle

locaties vanuit één centrale

_standplaats

te bezoeken en derhalve werd de

excursie

_opgesplitst

in twee

_gedeelten,

één in de

_omgeving

van Nantes en één

bij

Angers.

En niet alleen het Redonien bleek van

belang.

Ook waren er soms

zelfs zeer beroemde

ontsluitingen

in het Eoceen _nog

toegankelijk.

Bij

het veldwerk in dit

_gedeelte

van

Frankrijk

is één

groot

verschil met

de

Aquitaine

opgevallen.

Bij

Bordeaux hebben de

frequente

en vaak

ongeoor-loofde

graafacties

van

verzamelaars,

die het terrein ook niet

_altijd

achter-laten zoals het

_hoort,

_bij

de

_{grondeigenaren}

_bepaald

_geen

sympathie

gewekt

voor de "collectionneurs" en maar al te vaak

zijn

belangrijke

ontsluitingen

gemarkeerd

met

_bordjes

als "défense de creuser" of "fouilles interdites".

_Bij

het _vragen van

toestemming

wordt

_vrij

vaak "non"

_gehoord

en het is in het

al-gemeen

duidelijk

dat men de verzamelaars liever ziet gaan dan komen. Niet

al-dus op de

plaatsen

waar we in 1987 waren:

overal,

zonder

_{uitzondering,}

werden

we welwillend te woord gestaan,

kregen

we zonder moeite de

_gevraagde

toestem-ming

en vaak was er

_grote

belangstelling

van de

_eigenaar,

die soms zelfs zo

van ons bezoek was

gecharmeerd,

dat er spontaan een "café" of een

glas

koele witte

_wijn

werd

_aangeboden.

In enkele

_gevallen

leidde dit ertoe dat er op

vrij

grote

schaal verzameld kon worden: "Vous _pouvez faire la ce que vous

voulez",

met andere woorden: U doet daar maar wat U wilt ....!

HET REDONIEN

Er bestaan

_vrij

veel

_publicaties

over het _z.g. Redonien van West

_Frankrijk,

maar

gewoonlijk

berusten die _op materiaal uit

_boringen.

Het hoeft _geen

_betoog,

dat

_boringen

zeer interessant kunnen

_zijn,

maar als in

_{ontsluitingen}

geïnte-resseerde verzamelaar heb

_je

daar

_weinig

aan. Toch worden er in de literatuur

ook

_regelmatig

_{ontsluitingen}

_genoemd,

waarnaar ik in de

_afgelopen

_jaren

_bij

collega's

in

_Parijs

_(Dr

_Agnès

_{Lauriat-Rage)}

al eens

terloops

had

_{geïnformeerd.}

Steeds was het

_antwoord,

dat er geen

ontsluitingen

meer

_zijn,

of dat het niet

loonde de oude

_{ontsluitingen}

_nog te bezoeken. De

_ervaringen

van Frank hadden

al

_aangetoond,

dat dat slechts

_gedeeltelijk

_waar is: met

_enige

_goede

wil en

een

stevige

schop

is er _nog heel wat te bereiken. Voor

_aanzienlijk

_graafwerk

zijn

we toch _nog nooit

_{teruggeschrokken}

! Een

_gunstig

_contact,

uit

_Parijs

verkregen,

was in 1986 _een te

_Angers

wonende

_geoloog,

Dr.

_Gruet,

die ons aan

enkele

_{vindplaatsgegevens}

_hielp.

De

voorbereidingen

voor de zomerexcursie van dit

jaar

bestonden dan ook

uit _een

_vrij

intensief zoeken naar

literatuurgegevens

over

ontsluitingen.

Vooral Wim Groeneveld heeft zich hier

_uitgesloofd,

bv. ook door al vóór de excursie de

beschikking

te hebben over de

nodige

topografische

kaarten. Uit

het

_hiervolgende

relaas zal

_blijken,

dat de

_{verwachtingen}

toch te

hoog

gespannen waren. Buiten de al in 1986

_gevonden

_plaatsen

werd er maar

weinig

nieuws ontdekt.

De inmiddels befaamd

_geworden

"excursie van drie

opa's

en één heer" die

in dit

_voorjaar

_gehouden

werd naar hetzelfde

gebied,

heeft daaraan ook maar

één locatie kunnen

_toevoegen.

Maar dat komt misschien doordat dit viertal

zich,

te oordelen naar de in

_omloop

_zijnde

_verhalen,

niet uitsluitend tot de

Het

_begrip

"Redonien" is

_nogal

_wijd.

Er worden

uiteenlopende

mariene

af-zettingen

mee

samengevat,

voorkomend in de

_omgeving

van Nantes en

_Angers,

maar

ook elders in

_Bretagne

en Normandië. De fauna's uit die

_afzettingen

_zijn

_nog

maar

gedeeltelijk

gepubliceerd.

Van de mollusken bestaat er een

goede

verhan-deling

over de Bivalvia van

Lauriat-Rage,

die daarnaast ook _nog een

_groot

ar-tikel schreef over de Astartidae. De

gastropoden

zijn

stiefmoederlijk

behan-deld in verscheidene kleinere

_publicaties

door P.

_Brébion,

meestal in de vorm

van

soortenlijsten

per

vindplaats.

De meest

uitvoerige

gegevens over de

gas-tropoden

zijn

vermoedelijk

te vinden in

_zijn

_{proefschrift,}

dat echter niet is

gepubliceerd.

Incidenteel

_zijn

er ook gegevens over andere

diergroepen

gepu-bliceerd,

waarbij

vooral de otolieten aandacht hebben

_gekregen

(Lanckneus

&

Nolf,

1979).

Het is wel

_duidelijk,

dat met "Redonien"

aangeduide

afzettingen

een

ta-melijk

lang

tijdsinterval

omvatten,

vermoedelijk

vanaf Laat Mioceen tot en met

het

_gehele

_Plioceen,

misschien zelfs _nog het

_Vroeg

Pleistoceen. Het

_begrip

moet nader worden

gedefinieerd,

terwijl

anderzijds

ook de

litho-stratigrafie

nog een onderontwikkeld

gebied

is. Er

_zijn

voor de diverse

afzettingen

nauwe-lijks

bruikbare

_benamingen

te vinden.

HET EOCEEN

De Eocene

_afzettingen,

die vooral in de

_omgeving

van Nantes worden

_gevonden,

zijn

beter bekend dan die van het "Redonien". Vooral de

vindplaats

Le

uitvoe-rige

behandeling

van de molluskenfauna door Maurice Cossmann. Deze en andere

vindplaatsen

van Eocene ouderdom

_golden

als

_{"ontoegankelijk",}

maar dat bleek

ter

plaatse

toch niet

_juist

te

_zijn.

De ouderdom van de Eocene

_afzettingen

_bij

Nantes is

_enigszins

omstreden.

Ze worden

gewoonlijk

aangeduid

als Lutetien

V,

of als

"Biarritzien",

maar er

zijn

aspecten

in de fauna's die

_wijzen

op een Bartonien-ouderdom. De

litho-stratigrafie

is. wat vaag, alle ontsloten

afzettingen

worden

_aangeduid

met

"Falun du

_{Bois-Gouët",}

hoewel er toch

duidelijke

lithologische

verschillen

zijn.

Een _pas kort

_geleden

ontdekte

_vindplaats,

_{Saint-Aignan-Grand-Lieu,}

werd

door ons

(met

veel

moeite)

herontdekt. Het zeer fraaie fossielmateriaal van

deze locatie heeft veel

_goedgemaakt,

want het zonder veel succes zoeken naar

in de literatuur

_genoemde

_vindplaatsen

verveelt heel snel.

_Bij

deze

vind-plaats,

maar ook

bij

diverse

_andere,

werd de

_ervaring

_opgedaan,

dat de in onze

omgeving

zo

nuttige

edelmanboor hier

_nauwelijks

is te

_gebruiken

door de

aan-wezigheid

van zeer

compact

grind

(bv.

"mica-schist")

in de

_deklagen;

zó

com-pact

dat we

_{herhaaldelijk}

ten onrechte meenden het vaste

_gesteente

bereikt te

hebben.

Al met al kan toch worden

_gesteld,

dat de zomerexcursie 1987 een succes

is

_geweest,

méér _voor het Eoceen dein voor het Redonien. Wellicht waren de

verwachtingen

voor wat betreft dit laatste toch wat te

hoog

gespannen. Ook is

het wel

_duidelijk

_geworden,

dat een

herhaling

van een zomerexcursie in dit

gebied

niet erg zinvol is. Er

_blijven

_stellig

_nog heel wat interessante

ont-dekkingen

mogelijk

in deze

_streek,

maar voor een

grotere

groep deelnemers is

een

langer

verblijf

niet

_{aantrekkelijk}

_meer. Een en ander is er dan ook de

reden _van, dat in 1988 wederom een aantal deelnemers naar de

Aquitaine

zal

trekken.

Pyrazus

fresvillensis

(Cossmann

&

_Plssarro,

1902)

Saffrê,

Le Bois-Gouët

LIJST VAN DEELNEMERS

De

_volgende

personen hebben

gedurende

kortere of

_langere

_tijd

(zie

data)

deelgenomen

aan de zomerexcursie 1987. De

_{verblijfplaatsen}

waren

respec-tievelijk

van 4

t/m

21

_juli

de

_Camping

du Lac te

_Savenay,

en van 21

juli

tot

en met 3

_augustus

de

_Camping

_Municipal

te Bouchemaine

_(de

_aanvankelijk

uit-gezóchte

camping

Lac de Maine in

_Angers

werd al snel door de _groep

_verlaten,

wegens

talrijke

klachten).

Het totaal aantal van de deelnemers was

31,

waarvan er 14 direct in de

geologie

zijn

geïnteresseerd.

Dit

_geeft

_duidelijk

_aan, dat

_toekomstige

WTKG

zomerexcursies voldoende

_rekening

moeten houden met het feit dat voor vele

deelnemers deze excursie een onderdeel is van hun

gezinsvakantie.

BESCHRIJVING VAN DE BEZOCHTE LOCATIES

Bij

elke

_vindplaats

wordt vermeld _op welk kaartblad van de

_{topografische}

kaart

1 ; 50.000 de

_plaats

is te vinden. De coördinaten worden vermeld met een

nauw-keurigheid

van ongeveer 50 m. Van elke

_vindplaats

wordt de

_ligging

_nog eens

verduidelijkt

door de

_reproductie

van een

fragment

van de

_{topografische}

kaart.

Ter

_plaatse

is

_{herhaaldelijk}

_gebleken

dat de door ons veel

gebruikte

kaart

op de schaal 1 : 50.000 soms

moeilijk

verkrijgbaar

is in de boekhandel. Kaarten op schaal 1 : 25.000

_zijn

er meestal

wèl,

maar ze

_zijn

_vrij

_prijzig

en

je

hebt

er meer bladen van

nodig,

terwijl

de informatie

_nauwelijks

meer

gedetailleerd

is.

In de hier

_volgende

_opsomming

en

_beschrijving

van de

ontsluitingen

worden

eerst de Eocene en

vervolgens

de Redonien-locaties

_besproken.

deelnemers aankomst vertrek

Anders

(Rob,

Tiny,

Ruth,

Volkert)

12.7 29.7

Bor

(Peter)

25.7 31.7

Dekker

(Nico.

Marijke)

9.7 30.7

Folliot

_(Michel,

_Chantal)

25.7 25.7

Carding

(Gerhard,

Ilse,

Silke,

Enno)

4.7 25.7

Groeneveld

(Wim)

5.7 2.8

Haselager

(Raymond)

25.7 31.7

Janssen

_(Arie,

_Edith,

Michiel)

4.7 3.8

Keukelaar

_(Hans,

_Leny,

Jeroen)

6.7 2.8

Marquet

(Robert)

19.7 27.7

Nieulande

_(Freddy,

Teuni,

Erik)

7.7 31.7

Pouwer

_(Ronald)

21.7 31.7

Ratinckx

_(Albert,

_Elie)

19.7 27.7

van Santbrink

(Jan)

25.7 31.7

Schutte

(Gerda)

25.7 3.8

EOCEEN

1. Campbon

(dép.

Loire

_Atlantique),

_Magouët.

Kaartblad XI-22

(Savenay).

Coördinaten: x =

_274,75

y =

_279,9.

Deze in de literatuur

_regelmatig

_genoemde

_ontsluiting

was aan geen der

deelnemers bekend. Met

behulp

van de bekende coördinaten en de bewoners van de

nabij

gelegen

boerderij

La Richardais werd al snel een

plaats

gevonden

waar de

afzettingen

zichtbaar

_zijn

in een

beekinsnijding

waarvan de wanden

_kennelijk

kort

_geleden

waren

afgestoken,

in verband met de

_plaatsing

van twee

duiker-buizen onder een

landweg.

Onder _ongeveer een meter kwartaire

_afzettingen

bevindt zich een

enigszins

roodbruine

_{schelphoudende}

_zandlaag,

die

_tijdens

ons bezoek

(de

eerste maal _op

10

_juli)

tot _ongeveer 30 cm boven het waterniveau ontsloten was. De fauna is

niet

_opvallend

_rijk

(maar

dat valt

_bij

het uitzoeken van de residu's later

_èrg

mee

!);

opvallend

zijn

b.v.

_talrijke

Mactridae en ook

_vrij

veel Cerithiidae.

De

_{conserveringstoestand}

van het

_grotere

materiaal is

_nogal

_matig:

_fragiel

en

soms

stevig

gerold.

Enkele

_dagen

na het eerste bezoek

(NB

op 14

juli;

tot

_grote

_verbazing

van

de locale

_bevolking

werd er op die

dag

door ons

gewerkt

!

)

hadden we de

be-schikking

over een

gehuurde

motorpomp,

die was

gebruikt

op de

vindplaats

Le

Bois-Gouët. Door het af dammen van de beek lukte het om het

_gedeelte

direct

onder de duikerbuizen

_geheel

_droog

te _pompen, waardoor ook de

_diepere

_lagen

bemonsterd konden

_worden,

tot ruim een meter onder het

_{oorspronkelijke}

water-niveau. Er bleek slechts

_weinig

of _geen verschil in de fauna's te

_zijn.

De

plaatselijke

jeugd

vermaakte zich

_bij

deze

_gelegenheid

met de vele honderden

kleine

_visjes

_(jonge

_aaltjes

en

modderkruipers),

die in de laatste

_poeltjes

_na het _pompen achterbleven.

2.

Campbon

(dép.

Loire

_Atlantique),

Château de Coislin

Kaartblad XI-22

_(Savenay).

Coördinaten: x =

_276,15

_y =

_280,45.

Ook deze

vindplaats

wordt in de molluskenliteratuur

_regelmatig

_genoemd,

maar het bleek niet

eenvoudig

te

_zijn

om een

ontsluiting

te vinden.

Uiteinde-lijk

maakte een bewoner van het kasteel ons attent op een pas gegraven

greppel

aan de

westzijde

van het Chateau

(zie

kaart),

waar inderdaad onder 30 cm

teel-aarde een

lichtgekleurd

zand met

_enig

_{schelpmateriaal}

werd

_{aangetroffen.}

De _op

het _oog

_matige

_conservering

en de

geringe

hoeveelheid fossielen kon

_bij

de

aanwezigen

slechts

_weinig

_{belangstelling}

wekken en alleen

Freddy

van Nieulande

en

ondergetekende

namen de moeite om een monster sediment mee te nemen. In de

toekomst zal _nog moeten

_blijken

of dit inderdaad

_nuttig

is

_geweest.

Bezoek-datum was 10

juli.

3. Saffré

_(dép.

Loire

_Atlantique),

Le Bois-Gouët

Kaartblad X-II-22

(Nort-sur-Erdre).

Coördinaten x =

_302,55

_y = 283,85.

Eén van de meest beroemde

_vindplaatsen

van het Loire-Eoceen is zonder

twijfel

Le Bois-Gouët. Een zeer fraaie en

soortenrijke

fauna moet

hier,

te

oordelen naar de

_monografie

van

Cossmann,

te vinden

_zijn.

Helaas

_gold

de

lo-catie al sinds

_jaar

en

dag

als niet

_toegankelijk

of verdwenen. Omdat

_je

nooit

kunt weten, en ook omdat

je

dergelijke

verhalen

_altijd

zelf moet

_controleren,

besloten we om toch maar een bezoek te

_brengen

aan

Bois-Gouët,

een

beslissing

waar we geen

spijt

van

kregen.

Niemand van de deelnemers kende de

plaats,

dus

stapten

we in het

gehucht

Bois-Gouët de eerste de beste

boerderij

binnen. De bewoonster bleek een zekere

Madame Lebastard te

_zijn,

die _op het horen van het woord

_"géologues"

direct enthousiast

_reageerde

met "Ah oui, c'est _pour les

coquillages,

bien sur ?".

Zo'n

_opmerking

_geeft

de

_burger

_moed,

die _nog werd versterkt toen alle

aan-wezigen

eerst _op de koffie werden

_genodigd.

Madame Lebastard

_gaf

ons

grif

toe-stemming

om wat

graafwerk

te doen

("aucun

problème"),

maar later bleek

zij

niet eens de

eigenaar

van het terrein te

zijn,

maar de Société

_Géologique

de

France ! Zelfs bleek de

_vindplaats

niet direct

_bij

haar huis te

_liggen,

maar

nabij

dat van de

buurman,

die in het "maison

_étagée"

woont

(huis

met een

ver-dieping

erop).

Ook deze

_verleende,

_zij

het zeer

zwijgzaam,

de

_nodige

mede-werking

en in

optocht

bereikten we

dan,

vol

_verwachting,

tenslotte de

_gezochte

plaats.

Op

korte afstand van de weg, de D

_27,

bevindt zich een

vrij

diepe,

pas

kort

_geleden

_gegraven

_put

voor de

drinkwatervoorziening

van het vee. In de

uitgegraven

grond

zijn

wat

_schelpjes

zichtbaar. Verzamelen in deze put werd

niet

_{aangemoedigd,}

omdat het water schoon moest

_blijven.

De

_eigenlijke

locatie

ligt

achter deze

_put

en bestaat uit een

smerige

ondiepe

vijver,

vol met

afge-vallen blad en dode

_bomen,

kennelijk

al in geen

jaren

door verzamelaars

be-zocht. Met

_behulp

van de handboor werd al

_vrij

snel een

_plaats

_gevonden

waar

onder een

pakket

klei en

geroerde

grond

het

_gezochte

fossielniveau

_(nog)

aan-wezig

was.

Vanwege

de

_{hooggespannen}

_{verwachtingen}

werd een niet te klein

gat

gegraven,

langs

de oever van de

_vijver,

_afmetingen

ruim 3 m

lang

en

1,50

m

breed. De

_bovenlaag

bestaat uit

_geroerde

_grond

(ten

dele

_kennelijk

al eerder

doorgezeefd

zand)

met veel

_{doorworteling}

en

klei,

alsmede een sterk

water-voerende

_veenlaag

(zie

profieltekening).

Het Eocene zand bevat

_{merkwaardige,}

groenachtige,

licht

kleiige

concentraties,

vermoedelijk

glauconitisch,

en

opvallend

veel _grove, niet

_gerolde

_{kwartsbrokjes.}

_Fossielen,

_{hoofdzakelijk}

mollusken,

komen vooral voor in

_{onregelmatige}

nesten.

Het hoeft _geen

_betoog,

dat er met veel enthousiasme werd

_gewerkt,

vooral

toen eenmaal de eerste fossielen

_uitgezeefd

konden worden. De

_aanwezige

fauna stelde ons

bepaald

niet teleur. De verzameltechniek is

_eenvoudig:

door de

diepte

van de _put

_blijft

één man constant beneden om emmers te vullen. Een

goede

taakverdeling

bestaat dan

_daarin,

dat de verzamelaars bóven af en toe

een zeef uitwassen voor de man

benéden,

die verder _nog het voordeel heeft af

en toe een wat

_groter

_exemplaar

te

_bemachtigen

_bij

het

_uitgraven.

Het bleek

dat het Eocene zand

_buitengewoon

sterk watervoerend was en al

spoedig

moest er

meer water dan sediment uit het

_gat

worden

_verwijderd.

Deze manier van werken

werd al snel

_onmogelijk

en de

_{daaropvolgende}

_dag

werd er een

motorpotnp

gehuurd

waarvan we erg veel

plezier

hadden. De

_uiteindelijk

(na

drie

_dagen)

bereikte

diepte

was ongeveer

1,75

m beneden de

_top

_van het Eocene zand.

De

_watervoering

van het sediment was zo

groot,

dat _op

_sommige

_plaatsen

de

wanden zeer

diep

onderspoelden

en er

_grote,

_gevaarlijke

holten

ontstonden,

waaruit een vloed van water en zand

(mèt

fossielen

!)

tevoorschijn

kwam.

Die-per graven werd daardoor

onmogelijk,

maar het instromende water voerde steeds

opnieuw

sediment _aan, totdat de situatie

_werkelijk

te

_gevaarlijk

werd. Het

kostte veel

_{overredingskracht}

om tenslotte de _graver Gerhard

_Garding

onbescha-digd

het

_gat

uit te

_praten.

Van

_top

tot teen doornat en met zand bedekt

pro-beerde

_hij

tot het laatst toe om nog zo'n fraaie

Pyrazus

of een Liotia te

pakken

te

_krijgen.

De boven beschreven actie vond

plaats

op

11,

13 en 14

_juli,

maar op 30 en

31

_juli

waren er weer andere deelnemers

gekomen,

die de wonderen van

Bois-Gouët ook wel eens met

eigen

ogen wilden

zien,

en derhalve werd er nog een

tweede

_gat

gegraven. Ditmaal waren er meer

moeilijkheden

met de

bovenlaag,

steeds bleef nastorten. Ook toen hadden we de

_beschikking

over een

gehuurde

motorpomp,

die het echter op de tweede

dag

met verbrande

kleppen

liet afweten.

De

_algehele

_{teleurstelling}

klaarde terstond _op, toen

_Jaap

van der Voort en

ondergetekende

binnen drie kwartier met een andere _pomp

_opdaagden

(een

pres-tatie "in the middle of

_nowhere",

waar we zelf verbaasd van

waren),

die het

verder verzamelen de rest van de

_dag

mogelijk

maakte.

De

schelpconcentraties

in het Eocene zand bevinden zich vooral in de

_top

van de

afzetting,

maar daar bevat het zand relatief

_weinig

_gastropoden.

Meer

naar onder ontbreken de

schelpnesten

en er

zijn

meer slakken. De meeste van

Bois-Gouët bekende soorten, als beschreven in Vasseur en

Cossmann,

hebben we

inderdaad

_gevonden,

inclusief

prachtige

Belosepia's

en de

merkwaardige

inktvis

Vasseuria. Vele

_{gastropodensoorten}

en mooi

geconserveerde,

soms zeer

dun-schalige

tweekleppigen

kwamen er in aantallen

tevoorschijn.

Er waren ook

en-kele botten van zeekoeien

(Halitherium)

en Hans Keukelaar

legde

beslag

op een

prachtige

kies.

Verzamelen op deze

plaats

zoals

_wij

dat deden

_geeft

_prachtige

_resultaten,

al is het werk niet

geheel

zonder _gevaar.

_Beter,

en zeker ook in

diepere

lagen

verzamelen,

is alleen

mogelijk

met

behulp

van een

goede

bronbemaling,

maar dat

is een kostbare en

moeilijk

te

_organiseren

_onderneming.

Saffrê, "Le Bois-Gouêt"

ontsluiting 14 juli 1987

Potamides

_{(Potomidopsis)}

_ripaudi

(Vasseur,

in _Cossmann,

₁₈₉₈₎

Saffrê,

Le Bois-Gouët

4.

_{Saint-Aignan-Grand-Lieu}

(Loire

Atlantique),

Pierre

_Aiguë

Kaartblad XII-24

(St.

Philbert-de-Grand-Lieu),

coördinaten: x =

_297,2

y =

_243,4.

Het heeft ons

_grote

moeite

_gekost

om deze

_vindplaats,

nog maar

kortelings

ontdekt,

terug te vinden.

_Bij

onze eerste

poging,

op 16

juli,

beschikten we

weliswaar over de coördinaten van de

_locatie,

maar niet over een

topografische

kaart,

waarop de coördinaten aangegeven waren. Wat we wel hadden was een

gepu-bliceerd

_kaartje

_(copie

van een

copie

van

-copie,

vermoedelijk),

waarop ruwweg te zien was waar ongeveer

gezocht

moest worden. Ook was niet

_duidelijk

of er

inderdaad een

ontsluiting

was, of dat er één

gemaakt

moest worden. Er werden

dus vele

_{handboorpogingen}

_gedaan,

die

volledig

zonder succes

bleven,

vanwege

de

rijkdom

aan

gesteentebrokken

in de

_deklagen.

Na meer dan een halve

_dag

met

zes man vruchteloos

_bezig

te

_zijn

geweest werd deze eerste

_poging

schoorvoe-tend _opgegeven. De

_volgende

_dag

werden in Nantes de boekwinkels

_afgestroopt,

op zoek naar de betreffende kaart.

_Uiteindelijk

werd een 1 : 25.000 blad

ge-vonden,

waarop de

vindplaats

voorkwam.

Op

18

_juli

trok derhalve dezelfde

_ploeg

wederom naar Pierre

Aiguë

en op

de

zorgvuldig

uitgemeten

plaats

werd de handboor de

_grond

_ingedraaid,

tot een

diepte

van 30 cm.

_Dieper

wilde het

_niet,

hóefde het ook

_niet,

want Nico

Dek-ker,

het

boorgekluns

méér dan zat, had wat

rondgelopen

en

daarbij

een paar

schelpjes

gevonden

! Wellicht kunt U zich voorstellen met welk enthousiasme

die werden

_ontvangen.

De

_vreugde

kende _{geen grenzen meer,} toen we achter een

bomenrij

verscholen een

vrij

grote

drinkput

aantroffen,

met _op een

diepte

van

2

_meter,

_nog

_juist

boven de

_{waterspiegel,}

een zeer

fossielrijk

zand. Enkele

stieren,

waarvoor de

_drinkput

was

bedoeld,

kozen

_ijlings

het

_hazenpad.

Later

bleek,

dat

_Freddy

van Nieulande en Hans Keukelaar deze

_vindplaats

twee

_dagen

tevoren tot _op enkele tientallen meters waren

genaderd,

maar zich toen

van-wege de stieren niet in de weide

gewaagd

hadden,

omdat

_Freddy

een rood

_jack

Het behoeft verder

_nauwelijks

_betoog,

dat de

_drinkput

voor de rest van

die

_dag

en ook de

_volgende

_dag

niet

_toegankelijk

was voor de stieren. Eerst

werd

_toestemming

_gevraagd

en

_verkregen

van de

_pachter,

die in de

kasteel-boerderij

woont, ongeveer een km 0N0 van de

_vindplaats

_(op

het

_kaartje

aan-gegeven met

"Chat.").

Volgens

hem moesten we wel wat

_voorzichtig

_zijn

met die stieren, hoewel ze niet "méchant" waren.

_Hij

wist

_zijn

_weetje

van de

_geologie,

want

_volgens

hem waren er behalve

_schelpen

ook zeekoeien

_gevonden,

die

_hij

aanduidde met

_{"Halithériums",}

de franse

_benamingen

"sirène" of "lamantin"

waren hem niet bekend. Toen ik hem een

compliment

maakte voor

_zijn

kennis van

de

_latijnse

naam antwoordde

_hij

"on voit du monde"

_(je

_spreekt

wel eens

iemand)

!

De fauna van Pierre

Aiguë

ligt

aan de basis

van een ongeveer 2 m dik

pakket

klei met zeer

veel mica-schist

_grind,

waarin wat

_verspeelde

Redonien-fossielen te vinden

_zijn.

De Eocene

af-zetting

is

_zandig,

met zeer veel mollusken en,

inderdaad,

regelmatig

botten van

Halitherium,

die zich mochten

_verheugen

in een

_grote

belang-stelling

van Gerhard

Garding,

tot zelfs

_hij

er-mee overvoerd raakte. De molluskenfauna bestaat

overwegend

uit

_{tweekleppigen,}

maar er

zijn

ook

wel fraaie

_gastropoden

te vinden. In het

alge-meen

lijkt

de associatie wel wat op die van Le

Bois-Gouët,

maar er

zijn

ook

grote

verschillen.

In Pierre

Aiguë

is het fossielhoudende zand naar

onder wat verkit en het sediment wordt

fossiel-loos.

Salnt-Aignan-Grand-Lleu,"Pierre AlguS" profiel vee-drlnkwaterput 18 Juli 1987

(Vasseur,

in Cossmann,

1897)

Digitolabrum princeps

Saffré,

Le Bois-Gouët

De

_drinkput

zag er, toen

wij

arriveerden,

tamelijk

ongeroerd

uit.

Dat was anders toen

wij

twee

_dagen

later

(voorlopig)

het verzamelwerk stopten. Het kostte _nog heel wat

moeite,

om de

diepe,

langs

de wanden

gegraven

(en

óndergraven,

zoals Hans Keukelaar

_goed

_duidelijk

werd

ge-maakt)

putten

weer op te vullen en

om het

doorgezeefde

zand zo

goed

en

zo kwaad als het

ging

weer uit het

midden van de

put

naar de

zijden

te

werken. Al het werk had inmiddels echter wèl wat

_opgeleverd.

Ik wil volstaan met de

_opmerking,

dat dé collecties van St.

Aignan

in

Neder-land

gezocht

moeten worden, of

_(op

twee

_plaatsen)

in de

Bondsrepubliek

Duitsland ! Enkele later

_gekomen

deelnemers hebben ook nog hun

slag

geslagen

in een tweede verzamelactie

tegen het einde van de maand

_juli.

REDONIEN

5. St. Julien-de-Concelles

(dép.

Loire

_Atlantique),

La Chauvelière

Kaartblad XIII-25

_(Vallet),

coördinaten: x =

_319,2

_y =

_255,9.

Deze door Lanckneus & Nolf

_(1979,

_p.

₈₆₎

vermelde

_vindplaats

werd in het

voorjaar

door de al eerder

genoemde

élite-excursie

_{teruggevonden.}

De locatie

ligt

recht ten zuiden _van de

boerderij

"La

Chauvelière",

langs

de

_ZO-zijde

van

de

_asfaltweg,

_nabij

een kleine _gegraven

_vijver,

waarin

_talrijke

en zeer

luid-ruchtige

kikkers. In een

_parallel

aan de weg

verlopende

sloot was hier een

fauna verzameld waarin fraaie

_{dubbelkleppige}

Anadara's voorkomen.

Bij

ons eerste

bezoek,

op 6

juli,

stond de sloot vol modder en

water,

be-dekt met een dichte

_vegetatie

van Azolla. Verzamelen in deze sloot was niet

erg

aantrekkelijk,

vooral ook omdat ik m'n laarzen

_vergeten

had. Er werd dus,

ondanks de

_rijkelijk

_hoge

_temperatuur

en het

_hoge

_vochtgehalte

van de lucht

besloten om naast de sloot _een

_gat

te

_maken,

wat als voordeel bovendien _nog

heeft dat

_je

kunt zien wat

je

doet. Er moest

bijna

een meter

grond

worden

af-gegraven, voordat we het Redonien in situ

_bereikten,

_waarbij

o.a. een

kleilaag

met

_grind

en stenen moest worden overwonnen. Dit

grindniveau

leverde later _nog

een hoeveelheid

verspoelde

Redonienfossielen _op, van een ander karakter dan de fauna die we

_dieper

aantroffen.

De

uiteindelijk

aangetroffen

molluskenfauna is

_redelijk

_goed

geconser-veerd,

met inderdaad veel

_{Anadara-doosjes,}

oesters en Pectinidae. In de

fijne

Ellobium

(Ellobium)

heberti

(Vasseur,

in Cossmann,

1895)

Saffré,

Le Bois-Gouët

fracties komen wat meer soorten _voor,

_waarbij

een fraaie Hinia

_opvalt,

en

ver-der vooral ook relatief

_grote

_exemplaren

van Fossarus costatus. Ondanks het

zware werk waren de deelnemers achteraf toch

_blij

dat we inderdaad een

_gat

ge-graven

hadden,

want de residu's waren nu zeer

redelijk

schoon en niet

ver-ontreinigd

met allerlei

_plantenafval

uit de sloot.

Het reeds in

_omloop

_zijnde

materiaal van deze locatie werd

_aangeduid

met

de

_vindplaats

_{Le-Loroux-Bottereau,}

maar Le Chauverau

_ligt

_juist

_op het

grond-gebied

van St. Julien-de-Concelles !

St. Jullen-de-Concelles, "La Chauvellère"

6. St. Julien-de-Concelles

(dép.

Loire

_Atlantique),

L’Aubinière

Kaartblad XIII-25

(Vallet).

Coördinaten: x =

_318,9

_y =

_255,7.

Deze in de literatuur

_genoemde

_vindplaats

kon

gemakkelijk

op de coördi-naten worden

_{teruggevonden,}

maar veel resultaat had dat niet. Ter

_plaatse

be-vindt zich nu

namelijk

een

diepe

vijver,

bij

het _graven waarvan de fossielen

oorspronkelijk

tevoorschijn

zijn

gekomen.

De

uitgegraven

grond

werd over het

omringende

terrein

_uitgespreid,

waar nu nog wel wat oesters en Cardita's te

vinden

_zijn.

Kennelijk

betrof het hier Redonien in een

facies,

zoals we die

ook

bij

La Chauvelière

_verspeeld

vonden in de

_deklagen.

Met een handboor werd

nog

geprobeerd

te achterhalen hoe

diep

de

_afzetting

ligt,

maar ook hier leidde

dit niet tot resultaat: stenen ! De meeste fossielen die we van deze

vind-plaats

te zien

_kregen

bevonden zich in een

_morsige

schoenendoos,

gemengd

met

recent

_material,

in een schuur.

Uiteindelijk

bleek de kersenboom nog het meest

interessante van deze locatie te

_zijn.

7. Le-Loroux-Bottereau

_(dép.

Loire

_Atlantique),

La Poivetière

Kaartblad XIII-25

_(Vallet),

coördinaten: x =

_321,25

_y =

_252,6.

Gegevens

van deze

_vindplaats

waren eveneens uit de literatuur

_afkomstig

en de situatie is

vergelijkbaar

met die van de

_vorige

locatie. Er werd een

vrij

diepe

vijver

aangetroffen,

waaruit

_kennelijk

_destijds

de fossielen

ver-zameld werden. Met

_enige

moeite werden in de _vroeger

_uitgegraven

_grond

_nog wat

schelpjes

gevonden,

die de moeite van een bezoek echter niet lonen.

-. Le Landreau

(dép.

Loire

Atlantique),

Le

Pigeon

Blanc

Kaartblad

(niet

hier

_afgebeeld)

XIII-25

_(Vallet),

coördinaten: x =

_322,2

y =

_251,1.

Hoewel "Le

_Pigeon

Blanc" in de Redonien-literatuur een

vrij

bekende naam

is,

mocht het ons ook hier niet lukken om iets

_geologisch

interessants boven

de

_grond

te

_krijgen.

Handboren _op de

_juiste

_plaats

had _geen

_zin,

_vanwege de

bekende

_stenentroep,

of omdat de bewuste niveaus _op te

grote

diepte

liggen.

Toen

_uiteindelijk

ook het weer vervelend

_begon

te doen _gaven we liever

_gevolg

aan de

_uitnodiging

van de

_{"propriétaire"}

van Le

_Pigeon

Blanc _om

_zijn

resul-taten van de viticulture te testen.

Hij

was niet

_gierig

met de Muscadet _en

verkocht dan ook

_menig

_flesje

(wat

wellicht ook

_zijn

_bedoeling

was

geweest).

Hij

had een

werkelijk

imposante

collectie

_{gereedschappen}

op het

gebied

van de

wijnbouw

en dat maakte alles met alles het

_negatieve

_geologische

resultaat

aardig

goed.

Eén Redonien-fossiel was nog in het bezit van de bewoner: Ostrea

edulis !

8.

_Brigné

_(dép.

_{Maine-et-Loire),}

_Brigneau

Kaartblad XV-23

_(Thouarcé),

coördinaten: _x =

_394,5

_y =

_254,0.

Gegevens

over deze

_vindplaats

werden ons in 1986 verstrekt door Dr. Gruet

in

_Angers

_{en we}

_zijn

_er toen ook,

zij

het met veel

_moeite,

in

_geslaagd

om de

juiste

p]ek

te vinden. In deze

_omgeving

bevinden zich verscheidene

Sa-vignéen",

waarin weliswaar ook fossielen te vinden

_zijn,

maar

aragonitische

fossielen

_zijn

steeds

_opgelost.

Zodoende vind

_je

alleen wat Pectinidae en

oes-ters, ook echinodermen.

_Op

het

_kaartje

staat een

dergelijk

groeve-complex

aan-gegeven met

"Carr.",

ten NNO van

Brigneau.

Wij

hebben dit

_complex

niet bezocht

maar wel verscheidene groeven ten NO van "Les Trois

Chopines",

juist

buiten de

rand van het hier _gegeven

_kaartje.

De

_enige

plaats

met

afzettingen

van Redonien-ouderdom die

wij

hebben

ge-vonden,

bevindt zich in een

groeve-complex

dat

_ligt

aan de

westzijde

van de

weg van Les Trois

_Chopines

naar

Brigné.

Langs

de

_noordzijde

van het

complex

ligt

een

landweg

met ruime

_{parkeergelegenheid}

in de bermen. In deze groeven

werden eveneens harde kalken

geëxploiteerd

van de Facies

Savignéen,

die hier

en daar als vertikale wanden _nog

_zijn

te zien. In het uiterste

_NW-gedeelte

echter bevindt zich een kleine

pluk

lichtgele,

fijne

zanden,

waaruit een Redo-nien-fauna komt. De

_{profielhoogte}

is _ongeveer drie a vier

meter,

de kwaliteit

van het materiaal verschilt

nogal

per niveau. Grote soorten

zijn

er

weinig

te

vinden,

maar de residu's leveren interessant klein materiaal op.

9.

_{Sceaux-d’Anjou}

_(dép.

Maine-et-Loire),

La Presselière

Kaartblad XV-21

_(Le

_{Lion-d'Angers),}

coördinaten: _x =

_378,55

_y = 296,9.

Frank

Wesselingh

had deze

tamelijk

beroemde

_vindplaats

met succes

be-zocht,

wat

vorig

jaar

voor Wim Groeneveld en

mij

reden _{genoeg was om} zelf ook

eens te gaan zien. De uiterst

_vriendelijke

bewoner wees

bereidwillig

de

_plaats

aan waar Frank had verzameld. Dicht

tegen

de

_boerderij

aan

ligt

een flinke

eendenvijver.

Aan de

_tegenover

het huis

_liggende

_zijde

_van deze

_vijver

staken

wij

vorig

jaar

de oever wat af en groeven

vervolgens

uit de bodem van de

vijver

sediment met fossielen

op. Dit materialwas

natuurlijk

nogal

wat

ver-ontreinigd

(vooral

met walnoten

_!),

_maar leverde uiterst interessante

Een en ander was

natuurlijk

een

goede

reden om het dit

_jaar

wat

_groter

aan te

_pakken

en dat is

_goed

_gelukt.

_Enig

voorbereidend werk bleek al _ongeveer

tien

_dagen

tevoren

_gedaan

te

_zijn

door de ons niet onbekende heren Daniël

Le-don en

Jacques

Le

_Renard,

die

_kennelijk

van hun

_{aanvankelijke}

voornemen om aan

onze zomer-excursie deel te nemen hadden

_afgezien.

_Op

23

_juli

troffen Robert Marquet en Albert Ratinckx de restanten aan van hun bescheiden

_ontginningen

en

breidden die _nog wat uit. De

volgende

dag

hebben tien deelnemers zich

_ingezet

om de fauna van Sceaux nu eens echt

_goed

te verzamelen en het

_{aanvankelijke}

gat

werd

_uitgebreid

tot een omvang van 4 x 1,50 meter, aan de

_{boerderij-zijde}

van de

vijver.

Onder een

onwaarschijnlijk

harde klei met veel

_grof

_grind

werd hier een

heel licht verkit Redonien-sediment

gevonden,

waarin veel kleine mollusken

aanwezig

zijn.

Hieronder

_volgt

een band

_steriele,

_bruingrijs

_gevlekte,

vette

klei. Onder deze klei wordt het sediment wat _grover, ook de fossielen

_zijn

gemiddeld

aanzienlijk

groter.

De watertoevloed is zo

groot,

dat ook hier

al-leen met succes verzameld kan worden als het

_gat

met een pomp

drooggehouden

kan worden. Het huren _{van een}

pomp

gaf

in

_Angers

_weinig

_problemen.

Sctaux-d'Anjou,La Frassalltra profiel ontsluiting24/25 juli 1987

Het

spreekt

vanzelf dat er

_duchtig

verzameld werd: de

eendenvijver

had op

het laatst een

waterdiepte

van nog slechts enkele centimeters, door al het

uitgewassen

sediment. De

_eigenaar

nam de toch wel als

"ravage"

aan te duiden

toestand met welwillende blik op en toonde

grote

belangstelling

voor alle

spullen

die onder

_zijn

terrein bleken te

_liggen.

Toen hem

uiteindelijk

een

fraaie

_grote

haaietand werd

_aangeboden

was niets meer te

gek

en kwam uiteraard

ook de reeds

_gekende

Muscadet weer op de proppen.

Het sediment bleek _op een

diepte

van ongeveer een meter naar onder toe

steeds sterker verkit te

_zijn,

waardoor

_dieper

_graven

weinig

zin had. De ge-maakte

ontsluiting

heeft echter dermate veel en fraai materiaal

_opgeleverd

dat

niemand zich hierover

_beklagen

zal. De

_{soortenrijkdom,}

vooral ook in de

fijnere

fracties,

is enorm !

10. St. Clément-de-la-Place

_(dép.

_{Maine-et-Loire),}

Le-Grand-Chauvereau

Kaartblad XV-22

_(Angers),

coördinaten: x = 369,85 y =

_296,9.

Ook

_deze,

in de literatuur

_vrij

_goed

bekende

_vindplaats,

werd

_vorig

_jaar

door Frank

_Wesselingh

"herontdekt".

_Hij

stelde vast, dat er weliswaar geen

ontsluiting

is,

maar het sediment dat in 1963

uitgegraven

werd ten behoeve van

een

grote

vijver,

is hier en daar nog te vinden en

hij

verzamelde een

inte-ressante fauna van

hoofdzakelijk

kleine

_soortjes.

Wim Groeneveld en ik

bezoch-ten Le-Grand-Chauvereau

_begin

_juli

_vorig

_jaar,

_waarbij

we

kampeerden

op het

weiland rond de

_vijver.

De

_eigenaar

van het

terrein,

Lherbette, en vooral

zijn

vrouw

zijn

best in de

_geologie

van hun terrein

_{geïnteresseerd}

_en madame be-waart nog een

redelijke

collectie fossielen van wat

_grotere

_afmetingen,

des-tijds

verzameld

_bij

de

uitgraving

van de

vijver.

Dit materiaal wordt aan elke

bezoeker met

_enige

trots

_{gedemonstreerd}

en

je

mag er soms ook wat van

uit-zoeken. Het

zijn

allervriendelijkste

mensen,

hetgeen

al

_blijkt

uit het feit

dat

_hij

_vorig

_jaar

_speciaal

voor ons een hoeveelheid fossielhoudend zand uit

de

_vijver

had laten _graven, zonder te _zeggen dat het

_speciaal

voor ons was.

Dit

_jaar

verzochten

wij

hem weer

_daarom,

en alleen onder

_aandrang

stemde

_hij

ermee in dat we hem de onkosten daarvoor betaalden.

Op

zondag

26

_juli

werd

_zijn

terrein dan bevolkt met een

_grote

_groep

ver-zamelaars

(meer

dan 20

_man),

die met

_schoppen

_{en zeven}

_(en

de

_"griepe"

van

Hans

_Keukelaar,

maar dat is een verhaal

_apart)

de

_berg

zand te

_lijf

_gingen.

Omdat dit materiaal onder water was

uitgegraven

bevatte het niet alleen

fossielhoudend

zand,

maar ook flink wat

_grote

brokken vette klei en ander

ongerief,

wat het verwerken van het sediment _nog niet zo

eenvoudig

maakte. De

fauna

_echter,

die hier

_voorkomt,

maakt deze ellende ruimschoots

_goed,

want hoewel de soorten in het

_algemeen

kleiner

_zijn,

soms veel

_kleiner,

dan een

centimeter,

is de

_{soortenrijkdom}

_fabelachtig

_groot

en de

_conservering

uit-stekend. Grote soorten worden slechts

bij

uitzondering

gevonden,

wat voor

sommigen

toch wel een

teleurstelling

was.

Een zoektocht

_langs

de

_strandjes

van de

_vijver

leverde _nog wat

aardige

soorten op,

gemiddeld

groter

dan wat het

_uitgegraven

zand

_opgeleverd

had. Dit

geeft

goede

hoop

voor een

mogelijke

vergroting

van de

_vijver,

die de heer

Lherbette voor 1988 in

gedachten

heeft. Mochten die

_plannen

_doorgaan,

dan zal

hij

ons zeker waarschuwen.

Op

het einde van de

dag

werd de

_gehele

_groep binnenshuis

_genodigd,

"col-lectie" van madame bewonderd en uiteraard werd er ook door diverse lieden

"iets

_uitgezocht".

_{Ondergetekende}

merkte voor de eerste maal een fraaie

Sca-phella

op, die nota bene een

_inwendig

verdikte mondrand had. Dit

_exemplaar

ging,

na

_duidelijk

aarzelen _van de

_bezitster,

mee naar Leiden. Inmiddels heeft

zij

van ons een

niet—van—echt—te-onderscheiden

_afgietsel

_ontvangen,

_{waar ze}

zonder

_twijfel

_mee

_ingenomen

_{is. Later bleek}

Wim Groeneveld een

_dergelijk

exemplaar

te hebben verzameld in

_{Sceaux-d'Anjou.}

In de literatuur

_loopt

deze

soort wellicht onder de naam S.

_lamberti,

wat uiteraard

_onjuist

is.

Mijn

assistent Charles Barnard heeft in het

_afgelopen

_jaar,

tussen

_zijn

andere werkzaamheden

_door,

al heel wat materiaal van Le-Grand-Chauvereau

uitgepikt,

zodat ik inmiddels een

aardig

beeld heb van wat er allemaal in

voorkomt. Het soortenaantal is

_{overweldigend,}

alleen al de Turridae omvatten vele

soorten,

waarbij

er

zijn

met

_{protoconch-typen}

die ik in het

_Europese

Ter-tiair _nog nooit heb

_gezien.

Er

_zitten,

_{om een} ander voorbeeld te geven, ten minste

negen soorten keverslakken in !

_Dergelijke

feiten doen ons uitzien naar

de

mogelijke

nieuwe

_uitgraving

in

_1988,

die de

_mogelijkheid

zal bieden on écht

te verzamelen.

11. St. Clément-de-la-Place

_(dép.

_{Maine-et-Loire),}

Le-Grand-Moulin

Kaartblad XV-22

_(Angers),

coördinaten: _x =

_370,0

_y =

_283,8.

In 1986 hebben Wim Groeneveld en ik

_getracht,

_op aanraden van A.

Lauriat-Rage,

om deze vroeger

gepubliceerde

locatie te vinden. Dit bleek niet zo

moei-lijk

te

_zijn.

Er werd een fraaie

_vijver

_gevonden

met

_aanzienlijke

waterdiepte.

Er was geen spoor van

enig

Redonien en geen

schelpfragmentje

te vinden.

12. St. Clément-de-la-Place

_(dép.

Maine-et-Loire),

”La Fontaine Grésillouse”

bij

La

Thibergerie

Kaartblad XIV-21

(Segré),

coördinaten: x =

_369,1

y =

_285,7.

Dr. Gruet te

_Angers

had

_mij

in 1986 over het bestaan van deze locatie

verteld. Er moest vroeger Redonien ontsloten

zijn

geweest,

maar enkele

jaren

geleden

was de "Fontaine"

gebetonneerd

en

hij

wist niet hoe het er nu

uitzag.

Wel wist

_hij

dat de

_juiste

_plaats

_moeilijk

te vinden was en raadde dus aan om

bij

de bewoners van La

Thibergerie

of 1'Hotellerie

(beide

nagelegen

boerde-rijen)

nadere informatie te _vragen.

Bij

het bezoek dat Wim Groeneveld en ik

daaraanvolgend

brachten _op 6

_juli

1986 troffenwe het slecht. Op beide

_boerderijen

was niemand thuis en dus

pro-beerden we op

eigen

kracht de

_"gïte"

te vinden. Dit bleef zonder

_enig

resul-taat en moest worden _opgegeven. Ook Frank

_Wesselingh

_slaagde

er later niet in

de bewuste

_plek

te ontdekken,

terwijl

in dit

_voorjaar

de drie opa's en de heer

óók al niemand thuis troffen.

Deze zomer was de "fontaine" dus al berucht en we hadden _er niet veel

hoop

op. Dat

pakte

echter

_geheel

anders

_uit,

want _op 28

_juli

van dit

_jaar

troffen we de bewoner van La

_Thibergerie,

de heer Julien

_Neveu,

thuis.

_Hij

had al van links en rechts

begrepen

dat er

belangstelling

was voor de fontaine _en

was

onmiddellijk

bereid _ons dit fenomeen te demonstreren. Samen met hem

daal-den we achter het huis af in het

_dal,

_waarop Neveu verdween in een zeer dicht

begroeid

perseeltje.

Hierin bleek zich de "fontaine" te bevinden: niets meer

dan een gewone

waterput,

bestaande uit betonnen

_putringen

met een deksel.

_Hij

gaf

ons direct

toestemming

om naast de put een

gat

te _graven, waar ook

_volgens

hem inderdaad fossiele

_schelpen

moesten zitten. De

_volgende

ochtend waren alle

deelnemers aan de zomerexcursie present en na

grondige

verwijdering

fan de

be-groeiing

werd

_begonnen

met het

_graafwerk.

Dit _nu, bleek niet

_eenvoudig.

Kenne-lijk

was rond de put zand

_aangebracht

en dat was dermate sterk

_{watervoerend,}

dat

_{gerenommeerde}

_gravers óók niet

_dieper

kwamen dan

_bijna

een meter. En dat

was

duidelijk

onvoldoende. Zelfs toen er een

_motorpomp

was

aangevoerd

bleven

de wanden _van het

_gat

niet staan en de actie moest worden _opgegeven. Dat is

behoorlijk

teleurstellend,

als

_je

weet dat er een wellicht fraaie fauna vlak

onder

_je

voeten

_ligt

en

je

kunt er niet aan !

Het idee ontstond om eens in de

_waterput

te

_kijken,

want die zou wel tot

in het fossielhoudende zand reiken. Na

_verwijdering

van een deel van de

afdek-kende

_platen

werd het binnen iets lichter en er bleek

_redelijk

helder water in

te staan. Dit water wordt met een

pompslang

naar de

_boerderij

_gevoerd

en dient

als drinkwater voor het vee. Het lumineuze idee ontstond om, nu er toch

een-maal een

_motorpomp

_aanwezig

was, om al het water uit de

_put

te pompen en dan

eens beneden te gaan zien hoe een en ander er daar

uitzag.

Met

enige

schroom heb ik dit idee aan de heer Neveu

voorgelegd

en, tot

mijn

opluchting;

hij

bleek dit een uiterst

acceptabel

voorstel te vinden.

_Ja,

zelfs was

hij

er

en-thousiast _over, want de

_{stroomvoorziening}

van

zijn

bedrijf

was

uitgevallen

en

hij

kon dus _geen water _oppompen, waardoor

_hij

_aangewezen was op de

waterlei-ding,

wat

_hij

voor het vee

duidelijk

te duur vond. Dus reed

_hij

in een

snel-treinvaart

_je

een

gierkar

naar

beneden,

met het verzoek om die maar even met

water te vullen. Dat was snel

gebeurd

en toen de

put

leeg

was is

Jaap

van der

in de

_put

(waaronder

een dode

rat),

en al snel werden er emmers vol met

schelphoudend

sediment

_opgehesen

en

uitgewassen.

Water was er immers

voldoen-de. Jaap heeft aan deze actie inmiddels de naam

"grondmonster"

overgehouden

!

Het materiaal dat

tevoorschijn

kwam uit de

_put

bleek echter niet een

kwaliteit te hebben zoals we die graag zien. De

soortenrijkdom

was niet

groot,

en de

_conservering

was ronduit

beroerd,

waarschijnlijk

doordat de constante

doorstroming

van

kalkrijk

water in de

_put

de fossielen bedekt had met korsten.

Er konden toch _nog heel wat soorten worden herkend en een Astraea-soort was

zelfs

_algemener

dan op

enige

andere

_vindplaats.

Ieder verzamelde wat van het

spul,

meer vanwege de moeite die we ervoor

gedaan

hadden dan wegens de

kwali-teit van het materiaal.

Inmiddels had de

_gehele

familie Neveu zich in onze

richting

begeven

om

die malloten eens van

dichtbij

te

_bekijken.

Gelukkig

kwamen ze toen we

juist

aan het

_opruimen

waren. Neveu

_nodigde

ons uit om aansluitend nog een

bezoekje

te

_brengen

aan een

dichtbijgelegen

vroegere

granietgroeve,

die

werkelijk

impo-sant was om te zien. Toen

vervolgens

het

gehele

gezelschap

nog

uitvoerig

was

gefotografeerd

kon het hoofdstuk "fontaine

_{grésillouse"}

worden

afgesloten,

want er

ligt

geen gram onverkit sediment meer op de bodem van de

_put,

zodat

toekomstige

acties hier _geen enkele zin meer hebben.

TEN SLOTTE

Graag

had ik dit

_verslag

besloten met een

lijst

van de

belangrijkste

literatuur. Ik ben hierin echter _nog onvoldoende thuis en dat kost dus

tijd.

Omdat de redactie van

_{"Afzettingen"}

_aandringt

op

spoedige

copy-levering

zie ik

dus

_{noodgedwongen}

hiervan

_af,

met de

_(enigszins

_vage)

belofte "dat _nog wel

eens te doen".

"La Fontaine GrFslIlouse"

La Thlbergerle, St. ClÉment-de-la-Place situatie op 29.4.1987