Nota No. 134
0^
C%^
// 4? ONTVANGEN <£
y
' * V * 27AÜ6.1959
s BIBLIOTHEEK ,% r i i \ j ^
augustus 1959
-2-INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF HOOFDSTUK I HOOFDSTUK II BIJLAGE I BIJLAGE II BIJLAGE III BIJLAGE IV
ARBEIDSNORMEN VOOR WEIDEBEDRIJVEN AREEIDSNORMEn VOOR GEMENGDE BEDRIJVEN OP ZANDGROND
'AïT 7 WEIDEBEDRIJVEN IK FRIESLAND
]T ORGANISATIE-ONDERZOEK VAN HET GEGEVENS
VOLGENS
I.L.R. IN 1956/57
VOORBEELD VAN ARBEIDSBSGROTINGEN PER GEWAS VOORBSEID VAN ARBEIDSBEGROTING PER DIERSOORT VERGELIJKING VAN ARBEIDSUREN PEE BEDRIJFS-ONDERDEEL OP GEMENGDE BEDRIJVEN OP ZANDGROND
,Blz. 3 4 14 22 23 24 25 I4O5
'//OORD VOORAF
,De arbeidskosten vormen een der "belangrijkste kostenpos-ten in het landbouwbedrijf en een der centrale punkostenpos-ten bij de kostprijsberekening van landbouwprodukten.
Het hoofdprobleem vormt de hoeveelheid arbeid die in deze berekeningen moet worden opgenomen. Ten einde aan de vaststel-ling van de hoeveelheid benodigde arbeid een zo breed mogelijke basis te geven, worden regelmatig arbeidsonderzoekingen ver-richt. Deze onderzoekingen hadden tot heden een vrij globaal karakter en de resultaten waren zodanig, dat er geen aanleiding was de normen voor de gemengde zandbedrijven - die reeds jaren geleden waren vastgesteld - te veranderen. Voor de weide- en akkerbouwbedrijven werden tot nu toe steeds de arbeidshoeveel-heden uit de boekhoudingen in de berekeningen verwerkt. Voor de verschillende weidegebieden was een nadere toetsing aan objec-tief vastgestelde normen wenselijk, daar de boekhoudingen uit-wezen dat in deze gebieden door de bedrijfsleider een zeer hoog
aantal uren per jaar werd gewerkt. Hoewel aan de betrouwbaarheid van deze gegevens niet behoeft te worden getwijfeld, bleek een
objectieve toetsing - vooral voor buitenstaanders - zeer wenselijk. Voor de vaststelling van arbeidsnormen voor de voorcalcu-latie 1959/'60 voor de gemengde zandbedrijven en de weidebedrijven werd de medewerking van het Instituut voor Landbouwtechniek en Rationalisatie te Wageningen verkregen. Voor verschillende gebie-den kongebie-den nieuwe normen worgebie-den vastgesteld, die overigens ook een vergelijking mogelijk maakten met de boekhoudcijfers uit die
gebieden waarvan het ICL,R, nog geen gegevens beschikbaar had.
Het is duidelijk, dat er ook in de toekomst nog heel wat arbeids-onderzoek moet worden verricht. Dit is vooral nodig omdat de arbeidsbehoefte in de landbouw blijvend onderhevig is aan steeds veranderende factoren als» introductie van nieuwe machines en werkmethoden en veranderingen in lonen en prijzen. Een blijvende samenwerking met het I.L.R, is dan ook noodzakelijk. Een woord van dank aan het I.L.R. voor de nu reeds betoonde medewerking is hier zeker op zijn plaats.
Deze nota is opgesteld op de afdeling Bedrijfseconomisch Onderzoek in de Landbouw door J.Hoornweg onder leiding van ir. H.Dijkstra.
DE DIRECTEUR
l{
Ü
-i^'
1 s-Gravenhage, augustus 1959 /./[j/1"' //
â
-HOOFDSTUK I
ARBEID SÏÏORÎIEÏÏ VOOR V/EIDEBEDRIJVEN
Voor de v o o r c a l c u l a t i e 1959/60 z i j n voor de w e i d e h e d r i j v e n de v o l g e n d e a r b e i d s n o r m o n p e r b e d r i j f s o n d e r d e e l v a s t g e s t e l d .
T a h e l 1
ARBEIDSNOR!3ÏÏ PER BEDRIJFSONDERDEEL
Bemesten en verplegen grasland per ha
Hooien per keer per ha Inkuilen per keer per ha Grasdrogen per keer per ha Vers vervocdoren per ha Rundvees machinaal melken
per koe
handmeikon per koe Werkpaard Trekker Schaap 100 kippen Fokzeug Mestvarkcn Fries-land 70 50 50 25 60 150 200 125 40 10 300
74
24 ïloord-holland I + II85
65
65
40 60 150 200 125 40 10 30074
24 loord-holland III 80 60 60 40 60 140 190 125 40 10 30074
24 Utrecht + Zuidholl. T 90 70 60 40 60 120 160 125 40 10 300 •74
24 Zuid-holland II 100 80 7045
70 140 180 125 . 40 10 30074
24 Ten opzichte van de in het verleden gebruikte normen zijnop enige onderdelen een aantal wijzigingen aangebracht.
er
vers vervoederen per ha 100 mu is thans gewijzigd in 60 mu verzorging werkpaard 175 m^ is thans gewijzigd in 125 mu
100 kippen 355 mu is thans gewijzigd in 300 mu
Vorder is nu voor de provincie Zuidholland mot tweeërlei normen gewerkt. De reden hiervoor is dat in Zuidholland II
(Alhlasserwaard) de verkaveling en andere produktie-omstandig-hoden ongunstiger zijn dan in Zuidholland I (consumptiemelk-gobiod). Ook is in de Alhlasserwaard de "bedrijfsvoering exten-siever dan in het consumpticmolkgebied van Zuidholland, hetgeen tot gevolg heeft dat per 'bedrijfsonderdeel meer arbeid nodig is.
Voor 1\T oordhol land zijn eveneons tweeërlei arbeidsnormen
"bepaald. Er is nu onderscheid gemaakt naar het klei- en veen-weidegebied (ïloordholland I en II) en hot consumptiemclkgebied
(Koordholland lil).
Deze wijziging van de in hot-verleden gebruikte arbeidsnormen is gebaseerd op gegevens uit de volgende onderzoekingen.
a. Organisatie-onderzoek van het Instituut voor Landbouwtechniek en Rationalisatie op zeven Friese weidebedrijven.
"b. Publikatic ïïo.49 van het I ,L.E."lTormti jden voor landbouw-werkzaarnheden" .
c. Uitkomsten volgons de financiële administratie op de L.U.I.-kostprijsbedrijven.
(a) Organisatie-onderzoek
De resultaten volgens het organisatie-onderzoek van het I.L.R. op 7 Friese weidebedri jven z<ijn nader uitgewerkt ten einde vergelijking mot de gebruikte L.E.I.-arbeidsnormen mogelijk te maken. Het betreffen de gegevens uit de uitgebreide
tijdschrijf-administratie voor het jaar 1956/57«
Lcn toelichting op de uit^evcorco bwerking van doze basis-gegevens is in hot vollende weergegeven^
Het L . E . I , heeft v a n het ' I.'L.'E. 7 v e r s l a g e n over 1956/'57 o n t v a n g e n v a n w e i d e b e d r i j v e n in F r i e s l a n d , w e l k e d e e l n e m e n a a n h e t a r b e i d s o r g a n i s a t i e o n d e r z o e k . D e z e 7 "bedrijven zijn over h u t
a l g e m e e n intensiever en de graad v a n m e c h a n i s a t i e is h o g e r dan op de L . E . I . - k o s t p r i j s b e d r i j v e n (zi=-.- b i j l a g e i ) . Op b a s i s v a n de g e g e v e n s u i t deze I.I.E.-verslagen is e e n b e r e k e n i n g gemaakt v a n de g e m i d d e l d e g e w e r k t e u r e n p e r b e d r i j f s o n d e r d e e l . Ten e i n
de een v e r g e l i j k i n g m o g e l i j k te m a k e n m e t de L . E . I . a r b e i d s n o r -m e n v o o r w e i d e b e d r i j v e n , zijn a a n de h a n d v a n de v o l w a a r d i g h e i d v o l g e n s de C.A.O., de door de v e r s c h i l l e n d e a r b e i d s k r a c h t e n g e -w e r k t e u r e n omgerekend tot v o l -w a a r d i g e -w e r k u r e n (tabel 2 ) .
Ter informatie zijn tevens de a r b e i d s n o r m e n p e r b e d r i j f s o n d e r -deel v e r m e l d v a n het g e b i e i F r i e s l a n d . Tabel 2 tIEEN P E E B E B E I J F S O N D E B D E E L i ; O m s c h r i j v i n g U r o n p e r m e l k k o e ( m a c h . m e l k e n ) U r e n p e r h a h o o i w i n n i n g " " ! " kuil " " " g e d r o o g d gras " " " s t a l v o e d e r i n g " " . " g r a s l a n d v e r z o r g i n g " " " be.nesting W e r k d o o r d e r d e n p e r h a . W e r k t u i g k o s t e n p e r ha» o n d e r h o u d r e n t e a f s c h r i j v i n g T o t a a l w e r k t u i g k o s t o n G e m . I . L . E . - b e d r i j v e n a r b e i d s -u r e n
U 4
51
40
18
: 46 : 4325
volw.
arbeidsuren
132
47
37
17
42
4-J
24
f.
18,-"
98,-"
25,-"
53,-
f.176,-Kostprijs
^b e dr ijFriesland
I
l
!f.
u ,
-"
51,-"
15,-"
28,-II
150
50
50
25
60
70
f.
94,-f.
1! II IIf.
ven
1 1 ,-58," .
16,-
32,-
106,-1405Ter completering van de uren per bedrijfsonderdeel zijn zo-wel van de I,L.R.-bedrijven als van de L.E,I,-kostprijsbedrijven
in tabel 2 de gemiddelde kosten van werk door derden en de werktuigkosten per ha cultuurgrond opgenomen.
Om op basis van deze I.L.R.-gegevens tot arbeidsnormen te komen, welke vergeleken kunnen worden met de L.E.I.-normen voor het kostprijsonderzoek, is voorzover mogelijk de graad van mecha-nisatie van de I.L.R,-bedrijven genormaliseerd tot de graad van mechanisatie van de kostprijsbedrijven van de gebieden Friesland I en II, Deze normalisatie heeft alleen betrekking op de trek-ker-werktuigen en de melkmachine.
Deze genormaliseerde arbeidsbehoefte is per bedrijfsonder-deel weergegeven in tabel 3 en uitgedrukt in volwaardige arbeids-uren. In deze tabel zijn tevens opgenomen de gemiddelde werktuig-kosten per ha cultuurgrond op basis van bovengenoemde normalisatie.
Tabel 3 UREÏÏ PER BEDRIJFSONDERDEEL (genormaliseerde I.L.R.-gegevens)
Omschrijving
Uren per melkkoe (mach.melken) Uren per melkkoe (handmelken) Uren per ha hooi
" " " kuil " " " gedroogd gras " ' " " vers vervoederd " " " graslandverzorging " " " bemesting Werktuigkosten per hf Onderhoud Afschrijving Rente Totaal werktuigkosten Arbeids-uren 148 203 58 42 21 50 55 30
f
Volwaardige arbeidsuren 136 187 53 39 19 46 51 28 f.81,-" 40,-" 21,-.142,-
-ft-îfa d o n o r m a l i s a t i e - v o o r rie T r e k k e r w e r k t u i g e n o n d e m e l k m a c h i n e op: de 7 b e d r i j v e n "blijken d e w e r k t u i g k o s t e n p e r h a n o g o n g e v e e r f 4 2?
-hoger te zijn dan de gemiddelde werktuigkcsien op de kostprijsbedrij-van Friesland I en II, Dit is te verklaren uit het feit, dat op de
I.L.R,-bedrijven nog een groter aantal werktuigen is dan op de L.EU I.-bedrijven, waarvoor niet direct een aantal uren in rekening
kon worden gebrach moet alsnog langs indir; weg g e o e u r e n .
H i e r v o o r z i j n de hotvere rcechani dekos- ~eschat O D ongeveer 20
uren per ha (kosten per manuur ongeveer i 2,-). Be ia e meerdere uren
moeten, gezien de intensiteit en de aanwezige werktuigen van de 7 I.L.E,-bedrijven, toegerekend worden aan de voederwinnings-werkzaamheden, graslandverzorging en bemesting.
Met als uitgangspunt de gegevens uit het arbeidsorganisa-tie-onderzoek van net I.L..R. van 7 bedrijven over het jaar. 1956/57 en met behulp van berekende verhoudingscdjfers uit overige I.L.R.-publikaties en gebaseerd op de mechanisatie van de kost-prijsbedrijven, is nu de volgende schatting gemaakt van de ar— beidsnormen per bedrijfsonderdeel. Deze uitkomsten zijn voor de verschillende werkzaamheden in onderstaande tabel opgenomen.
?a"bel 4 VOLWAARDIGE ARBEIDSUREl PER .EKDRIJFSOEDERBEEL
(I.L.R.-resultat en) Omschrijving
Melkkoe (machinaal molken) Melkkoe (handmelken) Per ha hooiwinning !! ;: kuil " " gedroogd gras " " vers vervoederd " " graslandverzorging en bemesting. Friesland 140 190 60
45
2555
90Tenslotte is een vergelijking gemaakt met deze arbeidsuren en de voor Friesland in rekening gebrachte arbeidsnormen.
VERGELIJKING ARBEIDSUREN
Tabel 5
Bemesten en verplegen per ha Hooi per ha
Kuil per ha
Gedroogd gras per ha Vers vervoederd per ha Melkkoe (machinaal melken) Melkkoe (hand melken) Werkpaard
Schaap 100 kippen Fokzeug Mestvarkens
Totaal uren bedrijf per ha
I.L.R, in io van L.E.I,
Frieslt L.E.I,-normen 1959/60 70 50 50 25 60 150 200 I and ,L.R.— resultaten . 125 10 300 74 24 332 90 60 45 25 55 140 190 325 98/0
Uit deze vergelijking van de resultaten van het I,L,R.-onderzoek met de L.E.I.-normen blijkt, dat de gegevens van het I.L.R. 2%< beneden de normen van het L.E.I. liggen.
Het I.L.R. heeft van de 7 weidebedrijven in Friesland niet alleen een opstelling gemaakt van de benodigde hoeveelheid arbeid maar ook tot in detail de arbeidsaanwending en de arbeidsorganisatie van deze bedrijven aan een kritische beschouwing onderworpen. Uit deze beschouwing is niet gebleken dat er nog verdere belang-rijke arbeidsbesparingen op deze 7 weidebedrijven mogelijk waren.
Verder moet worden opgemerkt dat de 7 bedrijven in Friesland, waaraan de I.L.R.-gegevens zijn ontleend een andere bedrijfs-organisatie hadden dan de L.E.I.-bedrijven in Friesland. Om de
I.L.R.-gegevens vergelijkbaar te maken met de L.E.I.-arbeidsnormen moesten dan ook enkele correcties worden aangebracht,
-10-Conclusie uit deze vergelijking kan zijn,dat de L. E.I-normen betrekking hebben op een rationele bedrijfsvoering. Hierbij is ftrvan uitgegaan dat het jaar 1916/579 waarop het I.L.R,-onderzoek betrekking heeft, geen grote afwijkingen vertoont ten opzichte van "gemiddelde omstandigheden"; welke gelden voor de berekende kost-prijzen.
Helaas was het niet mogelijk over soortgelijke I.L.R,-gegevens te beschikken voor de andere provincies. Vergelijkt men de arbeidsnormen voor de verschillende onderdelen in de verschillen-de provinciess dan liggen verschillen-deze op een ongeveer gelijk niveau als
in Friesland, Voor het melken en de verzorging van het vee liggen de arbeidsnormen voor Utrecht en Zuidholland zelfs belangrijk lager dan in Friesland. Hieruit kan worden geconcludeerd dat ook in de provincies Woordholland, Utrecht en Zuidholland de arbeids-normen op een verantwoord niveau liggen en dat in ieder geval
een verlaging van de normen voor deze provincies niet verantwoord is.
(b) Normtijden voor landbouwwerkzaamheden
Voor een aantal werkzaamheden op weidebedrijven zijn door het I.L.R. arbeidsnormen gepubliceerd in publikatie No. 4-9 van maart 1959s "Normtijden voor landbouwwerkzaamheden". Deze publi-katie is van de hand van ir.A.Moens,
Een vergelijking met de normtijden van het I.L.R. met de L.h'. I.-arbeidsnormen (voor zover mogelijk) heeft het volgende resultaat gehad.
Melken en voeren I.L.R. 15% lager dan L.E.I. Hooien I.L.R. 50/° lager dan L.E.I. Inkuilen I.L.R, 50% lager dan L.E.I.
Op het eerste gezicht liegen deze I.L.R.-normtijden belang-rijk lager dan de L,E.I-normen. In feite zijn zij echter volkomen onvergelijkbaar, datr de I.L.R.-normtijden slechts betrekking hebben op de directe arbeidstijden voor bepaalde werkzaamheden,
terwijl in de L.E.I.-normen een opslag voor alle indirecte werk-zaamheden is en moet zijn 'begrepen. Verder zijn nog de volgende punten van "belang;
1. in deze I.L.R.-normtijden is geen weerrisico verdisconteerd. > De normtijden voor het hooien hebben betrekking op goed
hooiweer» Extra werkzaamheden verbonden aan minder gunstig : hooiweer zijn niet in deze normtijden begrepen*,
2. in de I.L.R.-normtijd-en zijn geen tijdshoeveelheden begrepen voor het aan- en aflopen der werkzaamheden. Het gereedmaken en het wegzetten van de werktuigen is dus hierin niet opgenomen^ 3. in de I.L.R.-normtijden is geen algemene toeslag opgenomen voor
onderhoud gereedschap en werktuigen, onderhoud gebouwen, diverse onderhoudswerkzaamheden aan sloten, dammen, wegen en erf5
4. bij de I.L.R.-normtijden wordt uitgegaan van de veronderstelling dat de werkzaamheden plaats hebben op een gestandaardiseerd rechthoekig perceel van 100 x 200 m. Dergelijke ideale percelen v/orden op de praktijkbedrij ven zelden aangetroffen^
5. alleen voor het melken zijn loopuren in rekening gebracht. Aan-genomen is een gemiddelde afstand van 200 tot 500 m afhankelijk van de grootte van de veestapel.Voor andere werkzaamheden zijn geen looptijden van de boerderij tot de percelen in rekening gebracht.
Dat deze beperkingen ten aanzien van de toepassingsmogelijk-heid van de I.L.R.-normtijden op werkzaamheden op gemiddelde • praktijk-bedrijven aanleiding kunnen geven tot vrij grote verschillen blijkt uit het volgende.
Van de 7 I.L.R.-bedrijven in Priesland zijn de uren voor het maaien vergeleken met de uren voor het maaien volgens de I.L.R.-publikaties No.49 en de arbeidstijden volgens "Arbeidsleer" van ir. Moens.
•12-Tabel 6
MANUREN PER HA ~ -^______^^ Tractie
Bron " —-—_______ Gem» van 7 bedrijven voor hooien
voor kuilen Gem.hooi en kuil
"Norm-tijden" (Publikatie No.49) "Arbeidsleer"(ir.Moens) MAAIEN îrekcer 5)3 mu 4,1 mu 4,7 mu 2,3 mu 2,5 mu 2 Paarden 7,2 mu 9 s 3 mu 8,5 mu 3 j 1 mu ° 1 Paard en motor 5,8 mu 4j5 mu 5 s 1 mu 3 <, 1 mu •
Volgens deze tabel liggen de I.L.R.-normtijden voor het maaien gemiddeld 55?° la-^er dan de benodigde uren voor maaien op de 7 I.L.R.-bedrijven in Friesland,
Eveneens zijn van deze 7 I.L.R.-bedrijven het totaal aantal uren per ha hooien vergeleken met de publikaties van ir.Moens.
MANUREN PER Bron
Gem, van de 7 bedrijven
"Normtijden"(Publikatie No.49) (12 verschillende methoden, inclusief transporttijden) "Arbeidsleer"(ir.Moens)
HA HOOIEN Tabel 7
Uren per ha hooien 4255 mu variatie 28 mu 26,8 mu " 18 mu
- 60 mu - 37 mu
27,2 mu
Het verschil tussen de uren volgens de 7 I.L.R.-bedrijven en de normtijden bedraagt voor het hooien ca. 35%»
Uit het bovenstaande blijkt dat de I.L.R.-normtijden dan ook aanzienlijk moeten worden verhoogd,wanneer rekening wordt gehouden met alle onder de punten 1 t/m 5 genoemde factoren, wat voor de
kostprijsberekening noodzakelijk is,
Ce conclusie is,dat met behulp van deze normen het niet mogelijk is om voor het gehele bedrijf een arbeidsbegroting op
te stellen. Hiertoe moet men dan ook beschikken over normtijden voor de hiervoren genoemde factoren.
In het hiernavolgende hoofdstuk II betreffende de arbeids-normen voor gemengde "bedrijven, zal "blijken dat met behulp van aan-vullende gegevens het mogelijk is om een nuttig gebruik te maken van deze normtijden bij de opstelling van arbeidsbegrotingen. (c) Eesultaten L.E,I-boekhoudingen
— , — . 1 .
Op de L.E.I.-bedrijven wordt een tijdschrijving bijgehouden, waaruit het aantal door de boer, de gezinsleden en de betaalde
arbeidskrachtenj gewerkte uren naar voren komt. Deze uren zijn alleen voor het hele bedrijf bekend en niet per afzonderlijk
bedrijfsonderdeel. Een controle op de totale arbeidstijd volgens de bedrijfSboekhoudingen is dan ook alleen mogelijk met behulp van de technische gegevens en de arbeidsnormen voor de afzonder-lijke bedrijfsonderdelen* Vergeafzonder-lijken wij nu dit totaal aantal uren per bedrijf volgens de tijdschrijving met het totaal aantal uren dat via de arbeidsnormen voor de bedrijfsonderdelen voor het gehele bedrijf kan worden berekend, dan zien wij het volgende beeld.
ARBEIDSUREN IN
Tabel 8 VAN DE NORMATIEVE ARBEIDSUREN
Boekjaar 1955/56 1956/57 1957/58 Friesland
I
IO5 103 97II
103 10499
Noordholland
I
102
106
104
II
98
IO5
105
III
101
103
99
Utrecht 106 103 107 ZuidhollandI
10197
97
II
101 100 10.2Uit deze vergelijking blijkt dat de arbeidsnormen in totaal nagenoeg overeenkomen met de werkelijk benodigde uren.
Op grond van de voorgaande vergelijking kan worden geconstateerd? dat de gebruikte arbeidsnormen' voor de weidebedrijven in vrij hoge mate aansluiten aan de feitelijke arbeidsbehoefte op de onderzochte bedrijven voor het kostprijsonderzoek.
14
-HOOFDSTUK IJ
ÀRBEIDSNCRMEN VOOR GE1IENGDE BEDRIJVEN OP ZANDGROND
De in rekening gebrachte arbeidsnorrocn voor de voorcalculatie I959/6O zijn voor de gemengde "bedrijvon op zandgrond als volgto
Voeren en verzorging:-rundvee ( handmcl'ken )
" (machinaal nelken) z.eugen (met inbegrip van "biggen) mestvarkens
kippen (met inbegrip van opfok tot 5 maanden)
werkpaard - Friese Y/ouden overige gebieden trekkerverzorging
Bemesting en verzorging grasland Friese Wouden
Drente, Overijsel en Gelderland Noordbrabant
25O mu por koe por jaar 200 " 74 " 24 " 300 " 100 •• 125 " 50 " 11 il II H " zeugjaar " varkensjaar " 100 kippen " paard per jaar
11 11 n 11 11 jaar 60 mu per ha grasland C Q II II II II A c II II II II Ruwvooderv/inning Hooien Kuilen
80 mu per ha per keer 75 mu per ha per keer
Voedergewassen Voederbieten Stoppelknollen Stoppelwortelen Spurrie,snijrogge 650 mu per ha 160 " " " 350 " " " 80 H 11 n 1405
Marktware gewassen
Rogge 211 mu per ha Haver .216 " " " Aardappelen (zonder sorteren) 575 " " "
In vergelijking met de in het verleden gebruikte normen zijn "bovenvermelde normen op enkele onderdelen afwijkend.
Een verlaging van de arbeidsnormen heeft plaats gehad voor; voederbieten = 725 mu is thans gewijzigd in 65O mu per ha verzorging werkpaard = 170 mu " " " " 125 ŒU. fcr
(exel»Friese V/ouden) paard per jaar verzorging kippen = 355 m u " " " " 300 mu per
100 hennen Deze wijzigingen kwamen tot stand na "bewerking en analyse van het
tot op heden "beschikbare cijfermateriaal over de ar"boids"behoefte op de gemengde "bedrijven op zandgrond van ca. 10 ha.
De hiertoe gebruikte "bronnen zijn;
a. arbeidsbegrotingen op bedrijven in samenwerking met hot Instituut voor Landbouwtechniek en Rationalisatie (afdeling arbeidstechniek en organisatie van ir.A.Moens). Hierbij is o.a, gebruik gemaakt
1) van I.L.R.-publikatie ïJo»49 ;
b. arbeidsonderzoek van L.E.I. op een aantal bedrijven in Drente (L.E.I.-nota No .11 7) en iMoordbraTbant 5
c. publikatie van ir.W.P.M.Corstiaensen van het I.L.R. (afdeling Kleine Bedrijven)5
d. uitkomsten volgens de financiële administratie op de L.E.I.-kostprijsbedrijvcn;
1) Normtijden voor Landbouwwerkzaarnheden door ir.A.Moens.
'Ib-(a.) Arbeidsbegrotingen
Door de afdeling arbeidstechniek en organisatie van ir. A.Moens van het Instituut voor Landbouwtechniek en Rationalisatie worden in samenwerking met het L.E.I. de arbeidsbegrotingen opgesteld op tien gemengde bedrijven op zandgrond, in verschillende gebieden. Deze arbeidsbegrotingen hebben betrekking op de periode mei 1958 - mei 1959 en worden opgesteld voor elk afzonderlijk bedrijf op basis van opgave van de betrokken landbouwer, voor zover het
betreft de technische en organisatorische gegevens van het bedrijf. Deze tien bedrijven zijn gemiddelde bedrijven en zijn gekozen
uit de groep kostprijsbedrijven.
De opstelling van deze arbeidsbegrotingen geschiedt zodanig, dat hierin niet zijn begrepen eventuele overschoturen« verder gelden de arbeidsbegrotingen bij de bestaande werkmethoden en onder de gegeven omstandigheden. De normtijden zijn daarom mede afgestemd op de beschikbare werktuigen en de gebouwenoutillage.
Als documentatie-materiaal bij de opstelling van deze begro-tingen is gebruik gemaakt vans
'i . I.L.R.-publikatie No. 49 met de normtijden voor
landbouwwerk-zaamheden door ir. A.Moensj .
2, gegevens uit arbeidsonderzoek van L.E.I. en I.L.R.» 3. aanvullende schattingen in overleg met de boer.
De onder 1 genoemde normtijden zijn aangepast aan de desbe-treffende omstandigheden voor het bedrijf, terwijl verder reke-ning is gehouden met de weers- en groei-omstandigheden in de periode mei 1958 - m ei 1959•
Op grond van de beschikbare resultaten zijn in overleg met de betrokken onderzoekers van het I.L.R, de conclusies getrokken. Opgemerkt zij dat er van bedrijf tot bedrijf geen grote afwijkin-gen (binnen een marge van 10^) te zien waren en dat de
geconsta-teerde afwijkingen afdoende konden worden verklaard. De resultaten dienen echter nog als voorlopig te worden beschouwd.
Onzekere factoren welke gezien de tijdslimiet waarbinnen deze "begrotingen moeten v/orden opgesteld zijn;
1. de "begrotingen hebben nog slechts betrekking op één jaar en niet op gemiddelde omstandigheden^
2. omtrent bepaalde werkzaamheden zoals onderhoud werktuigen, gebouwen, erf, wegen, sloten, dammen e.a. was de documen-tatiebasis nog smal|
3. de onvermijdbare leegloop moest volgens schattingen worden bepaald;
4. mogelijkheid is aanwezig dat bepaalde werkzaamheden niet in de begrotingen zijn begrepen. De marge hiervoor kan worden gesteld op maximaal ca. 5^»
Ten einde enig inzicht te verschaffen omtrent de mini— tieuze wijze van aanpak voor de opstelling van een dergelijke arbeidsbegroting is in de bijlagen II en III een dergelijke arbeidsbegroting als voorbeeld^uitgewerkt voor een gewas en voor de rundveehouderij.
De resultaten zijn vermeld in tabel 10. (b) Arbeidsonderzoek van het L.E.I.
Op 3 gemengde bedrijven in Drente is in de periode maart 1955 "tot september 1956 arbeidsonderzoek verricht met behulp van een zeer gedetailleerde tijdschrijving. De resultaten van dit onderzoek zijn vermeld in Hota.No, 117 van het L.E.I. Voor de vergelijking van deze resultaten met de thans gebruikte ar-beidsnormen is een normalisatie toegepast tot de graad van mechanisatie van de kostprijsbedrijven. De uitkomsten zijn vermeld in tabel 10.
In Noordbrabant is in maart 1957 met een uitgebreid arbeidsonderzoek begonnen op 3 gemengde zandbedrijven.
Hoewel nog geen uitvoerig verslag is opgesteld over deze resultaten kan voor het huidige onderzoek evenwel over de-tailgegevens van twee boekjaren worden beschikt. Evenals voor Drente zijn de uitkomsten genormaliseerd op de graad van mecha-nisatie van de kostprijsbedrijven. De resultaten zijn eveneens opgenomen in tabel 10.
-18-(c) Publikatie van £rt/ff,P.M^orstlaeiase,nwan:h_et I.L.R. In de Landbouwgids 1959 werd door ir, Qorstiaensen een arti-kel geplaatst over de arbeidsbóhoefte en de mechanisatie op een gemengd bedrijf van ca. 10 ha. In aansluiting aan deze begro-ting werd door hem eveneens een begrobegro-ting gemaakt voor een be-drijf van 10 ha met eenzelfde graad van mechanisatie en overige technische en organisatorische gegevens als op de kostprijsbe-drijven. De resultaten van deze begrotingen zijn vermeld in tabel 10. (d) Resultaten L.E.I«-boekhoudingen
Ook in de L,E.I,-administratie voor de gemengde bedriiven op zandgrond is een eenvoudige tijdschrijving door de deelnemer, welke het hele bedrijf omvat. Voor de afzonderlijke werkers op het bed.rijf (boer, gezinsleden e.a. ) wordt een tweewekelijkse opgave verstrekt van het totaal aantal aan handenarbeid gewerk-te uren.
Het is interessant om na te gaan in welke mate er in de
verschillende grootteklassen afwijkingen voorkomen tussen deze genoteerde arbeidskosten voor het gehele bedrijf en de arbeidskosten berekend volgens de hiervoren genoemde arbeid.s -normen 1959/60 per bedrijfsonderdeel.
In de volgende tabel is een overzicht gegeven van de
ge-noteerde arbeidskosten in fo van de normatieve arbeidskosten,
waarbij per gebied dan een onderverdeling : s gemaakt naar de verschillende grootteklassen. -Slechts voor die gebieden is deze analyse mogelijk geweest; waar voldoende v/aarnemingen ter beschikking stonden.
Tabel 9
Gebieden
Noordbrabant
7 - 10 ha
10 - 15 ha
> 15 ha
Overijsel
7 - 10 ha
10 - 15 ha
Priese Wouden
7 - 10 ha
15 - 25 ha
> 25 ha
Genoteerde arbeidskosten
in
fo
van
normatieve arbeidskosten
1956/'57
112
117
102
124
125
109
93
94
1957/'58
105
105
93
119
117
107
88
82
Aantal bedrijven met
een trekker in
fc
van
het tot.aantal bedr.
1956/'57
26
13
14'
1957/'58
3
3
29
12
7
12
28
1405Op te merken is dat de afwijkingen in de grootteklassen: 7 - 10 ha en 10 - 15 ha nagenoeg dezelfde zijn. Er kan zelfs
worden geconstateerd dat de afwijkingen ten opzichte van de normatieve arbeidskosten zelfs iets groter zijn op de bedrij-ven van 1 0 - 1 5 ka. Alleen voor Overijsel is int het ;jaar
1957/'58 &e afwijking voor de grotere bedrijven kleiner, Men
dient hier echter niet uit het oog te verliezen,dat het aan-tal trekkers in deze grootteklassen voor dit jaar ca. 12^> be draagt.
De gegevens over de bedrijven groter dan 15 ha in Foord— brabant en de Friese Yfouden geven verhoudingsgetallen te zien waaruit blijkt dat de genoteerde arbeidskosten lager liggen dan de normatieve arbeidskosten, In de eerste plaats moet dan worden opgemerkt dat de normen betrekking hebben op bedrijven met paardentraktie. Dit is verantwoord,omdat op de kostprijs-bedrijven hoofdzakelijk paardentraktie voorkomt. Het zijn namelijk de bedrijven in de grootteklasse., van 7 "" "15 ha.
Van meer belang is de omvang der verschillende
be-drijfsonderdelen, namelijk aantallen stuks vee, oppervlakten der geteelde gewassen, Sen toename of uitbreiding van de be-drijfsonderdelen geeft in vele gevallen een daling van de ar-beidstijden per eenheid te zien.
De mogelijkheden van mechanisatie nemen dan eveneens toe. Dit komt tot uitdrukking in hogere werktuigkosten op de gro-tere bedrijven, doch ook in lagere arbeidskosten.
-20-Samenvatting
De resultaten van de onderzoekingen vermeld onder a t/m c zijn opgenomen in "bijlage IV met voor elk der bedrijfsonderdelen de arbeidsuren per eenheid.
Een vergelijking van deze uren in totaliteit is mogelijk door uit te gaan van de berekende arbeidsbehoefte van bet gehele bedrijf.
Indien de totale arbeidsbehoefte volgens de L.E.I.-normen op 100 wordt gesteld dan levert de arbeidsbehoefte volgens de overige studies de volgende verhoudingscijfers.
Tabel 10 VERGELIJKING ARBEID3BEH0EFTE VAN HET GEHELE BEDRIJF
L , E , I - n o r m e n ( l ) A r b e i d s b e g r o t i n g e n v a n i r . M o e n s » ïïoordbrabant De G r a a f s c h a p ( 2 ) A r b e i d s o n d e r z o e k i n g e n van h e t L . E . I . » D r e n t e N o o r d b r a b a n t 1 9 5 7 / 5 8 1 9 5 8 / 5 9 ( 3 ) P u b l i k a t i e v a n i r . C o r s t i a e n s e n Gehele b e d r i j f 100fo 99$ ÏOCffo 113$ 1 019é 91% 103/0
Met betrekking tot bovenstaande vergelijking kan het volgende worden opgemerkt.
(1) Arbeidsbegrotingen
Op basis van de arbeidstijden uit de arbeidsbegrotingen van het I.L.R. is nagenoeg geen verschil te constateren. Hierbij in aanmerking nemend,, dat er nog een aantal onzekere factoren bij de opstelling van deze arbeidsbegrotingen bestaan zoals de onver-mijdbare leegloop, de weerrisico's e,a. Op grond van deze voor-lopige resultaten is geen aanleiding gevonden voor een verder-gaande wijziging van de L.E.I.-normen.
( 2) Ar"beidsondorzoek met "behulp van tijdschrijving
Do arbeidsuren op de 3 onderzochte bedrijven in Drente liggen ongeveer 1 3/&,< boven de L.E* T.-normen. 'Deze hogere arbeiddsbe-hoefte werd voornamelijk veroorzaakt door de ongunstige ver-kaveling en de ondoelmatige bedrijfsgebouwen.
De arbeidsuren op de 3 bedrijven in Noordbrabant liggen voor
1957/58 en voor 1958/59 resp. + 1^> en -y/o ten opzichte van
de L.E,I.-normen.
Vooral de arbeidsbehoefte per 100 kippen ligt op deze bedrijven lager dan volgens de L,E.I.-normen.
(3) Publikatie van ir.W.P.M.Corstiaensen van I.L.R.
Hoewel er tussen de arbeidstijden per bedrijfsonderdeel van ir, Corstiaensen en de L,E.I.-normen verschillen zijn te constateren, is de arbeidsbehoefte voor het gehele bedrijf gelijk.
De conclusie, welke kan worden getrokken uit de verschillende gemaakte analyses, is dat een verdere wijziging op dit moment van de arbeidsnormen voor het gemengde bedrijf op zandgrond niet moge-lijk is, zonder dat tevens wijzigingen worden aangebracht in de hoogte van de trekkracht-, de werktuigen- of de gebouwenkosten van de in het onderzoek betrokken bedrijven.
H cô M • n •H r— Ü 0 V O I.O\ O N H En ;:o FH o Fn1 (B O FI M O e i - i o :3 CG ro i-i f M F-< M i>H p> H a F-7! F3 TJ CD • H r ö ^3 £ © CÔ t t O r - H co m : f ? eu i n - H f i n f n • P F H CQ O M H H H • H . - . ref i B « -CD , Q CO : r— ;
1 o
! ' -F-! f-3 ^ o ffi - 3 / ƒ / ; 2 / ct e / / <H / ~3/ 'H / * / m w I / / ^C / Ö / ' H / > / 'r~3 / - H / ^ ' / ^ ;/ °
! / M i / a i/ ° 1
/ 1 L T \ » O a i t -o c r O CM C A r O 6 O 0 0 O N CM ° CO CM ION ^ j -o r— CM r O V O *> V Û CM CM v -t — v~ r O O J « ON • * -CM V O •J vo •<-o •rj-° r— cô ^ £ • H ' C i £3 CÔ r-H W cô f n O 1 r O 0 0 o o \— L O . t i ~ r^, G \ u O J CM co a O 1 V O V O c P O • r -o « • r -1 CM T — o CM CÔ X ) Ö ' H •d Si cd r H Ê* O m LTN » O CM O r O o r O CM O C \ » T — CM CM CM c N — r O I T -OU ° oo • C M m V O o V O CM C O [ r — <-C ô CM « v j -CM ° O CM CM V O 0 V O •*— CM LTN ° G \ TTJ £ O t i û H d - P r H £ Ü r H CÔ CÔ - p o E n • H 0) r—' r ^ • H 0) r—1 M •ri CD r H M $ $ A.s
i
• H M r—1 ,M r* CD CD • H CD r-i X •ri CD r-i M - p r l O O CO -•ö r - t O H o cô C A ^ © "=* T_ cô ^ X\ ' Ü"N T — CM . CO [ -r ^ CT\ n-.. CO CO X-I ° O v -0 -0 CÔ t > -M " m *i— CM CO - * Ä • 7 — • ^ CO ^ A • • ^ f • ^ — CO si l CÔ 1 xi • CM , _ •Î— CO "=3" ^1 • IT\ ••'• u o o > X J ' H • r l O cö O cô W a CD O CM o OO G \ ° O O LT^ r o ° V O ' -C O OO ° m CM ^ i -CO c co T— r— c— o O J CM r O LO\ J v -v_ v -\T\ c r^, CM ^h C— ^ O ^— c— o « f — r—1 • H P M CM o r— \~-° CM o\ ir\ ° ^-~r -o c -. • r O LT-, C O -C— ^ • r -o OO CM & CM O L T \ o r— 't~ 1 r O f — o r O m CÔ u OD T J fcfl o o rH •n CD Ü Oj, • s — C i -CM C O i r - » C ^ ' co c •;— G \ V O ^ r O r O • r T -'r~ CM v -r O T -V D o U O OO V O CM -O N f— r O s L T \'ê
• r i H ffi r H CJ o f> 1—1 CÔ - p 00 CM ° VO CM ~o~ J C O CM CM -C \ r O O'N .~o -• N T VO <~<~i 0 n O ' 5 -O c OO "0" c— r O o T — r O CM V O c tr— uo i =• O J OO 0 0 L T \ o CM r—1 CÔ CÔ +5 O E H O 0 0 0 • Î — CM CVI \— CM O N T— r O ...y r— C O LO\ T -CM C O •!— r O C O r -O O r O r O O N • V — O C N CM T3 C CÔ r H Cv CÔ ÎH to CD > *'#. EM • H TJ • H cô CÔ e CD O O J r— CT-, vo V O cT -vo VO • r -VO r o 7— MO L T N *:— • r -O J CM O J O J r O CM O r -rn r O 'ï— CÔ ^ r j ! H CD ft S r O <• OO 0 0 LfN o LON CM , ^ ' CO 0 ' <•'-) •• ^>i LC-N CO » CC) rÔ O T O") » O oo O " ) V O »• O '-Ô' M — -» !>-CM 1 " co r o OO • r -e O J CM O N C O * O O 7— a a> • H CD O X M r-H CD S r H CÔ 4 = £ CÔ «J O N O o V — o T — o T — r— r O o T -IT\ O J » t — r—-ö o T -r o L P l e T -0 -0 r O e — co CO o ":— ' v i ' r-O •> • r -LTN r O f 'i~ Ti 0 o u àû ° -P i - i 3 O ce , r } u cD ft ^ ~ • ^ LTN • x j -\)^ C O "^J-'e^ vo O 0 CO • r - } CO • r - j CO • r - j CÖ •r-3 cô • r - j Ö CD © Ö CO • O CD i d • r l r-Ci 'o CO s ^ r H CDs
= • « ^ c— L O i Co • r o f r > •r-D CÖ •r-3 CÖ •r-3 Ö CD 0 r l r ' S CD ü Ö CD CD Ö M CD r ^ M CD SH E H ' u CO CO s^ r H CD CD O u CD ft CO > -ö Ö CO - p CQ C H CO o s CD Ü 1 1 1 S O CM o -S LCN C O r o c ! o C O CM a O Ö CM S o • r -r O S O C— r O S LOA ä 0g
O X ! CD SlO I co -ri •ri CD r Q H 1 1 1 LO\ O — t> CM OO H O o CM vo V O 0 CM ^_ "=t CM O N LTN o CM *^T o o 0 0 r~ o 0 T -Ö CD - P A O cô U cô J4 CD T J CD M CD !H CD QO ci O r-H CÔ - P Ö CÔ <JÎB i j l a g e I I
VOOEBJSLD VAïT AïlBSIDSB.JGEOTIïTG PÜE G2WAS
Process Haver Oppervlakte 1 ha Bedrijf No.23 perceel I en III
GroncTbewerking
Diepploegen met 1 sch.wentolploeg 20-25 cm 1 m.1 p. Cultivateren 7 -tands 1 m. 1 p.
Hoeken en kanten bijwerken
Eggen met 5 balks-eg 1,20 m brood 1 m.1 p.
Stalmest laden«, transport, lossen en verdelen 505& van de oppervlakte
N bemesting mot de hand uit zaaivat K en P gemengd met de hand uit zaaivat Aanmaaion met do zicht
Maaien mot machine on aflegapparaat 1m opbinden met 1 band 5 m a n
Ophokkon, ronde hokken 8 schoven Omhokken
Inschuren, laden 1 m opsteken 1 m voerleggen
transport 1 m afsteken, 1 m bijstoken en 1 m stapelen Dorsen met machine (loonwerker met 2 man) 9 man
stro binnon stapelen Totaal
Algemene uren voor onderhoud reparatie werktuigen. gereedschap, sehuuronderhoud, sloten, erf, wegen en dammen
Onvermijdbare leegloop, weersomstandigheden Totaal Behoefte in uren 24 7 5 6 17 2 3 4 41 8 2 26 30 175 20 15 210 1405
24
Bijlage III VOORBEELD VAN ARjjEIBSBECRCÏÏïïG PER DIERSOORT
Proces; Rundvee 7,5 melkkoeien 6,3 pinken 2,6 kaivoren • Bewerking Zomerperiode 1.80 dagen Melkkoeien
Opladen molkgereedschap, transport,melken met de hand, transport, melkbussen naar de weg, mclkgereedschap schoonmaken
Watervoorziening, dekking-, verzorging, verweiden
Pinken
Watervoorziening,
verzorging-Kalveren
Ondermclk en wei voeren met emmers verzorging en uitmesten
Winterperiode 185 dagen Melkkoeien
Molken mot do hand, melkgcrcodschap schoon-maken
Veeren,bieten,stoppelknollcn,kuil, hcoi en krachtvoer
Uitmesten met kruiwagen
Reiniging,dekking,geboorte, verzorging Pinken
Arceren en verzorging
Kalveren
Melk, ondermclk en wei voeren met emmers verzorging,uitmesten
Totaal rundveehouderij Uren per melkkoe per jaar
Algemene uren voor onderhoud, reparatie van s schuur, gereedschap en .werktuigen
Onvermijdbare leegloop, weersomstandigheden Totaal per melkkoe
Bedrijf 2,5 rnu per dag 20 min per dag 20 min per dag 10 min per dag per dier 3,20 mu per dag 10 min per dag per dier 10 min per dag Dor dier tallen on No. 26 Totale arbei behoefte in uren
450
60
60
77
592
194
80
1513 202 2015
ds-237
1405
0) bO ce M • r ? •H m p
