• BLOEMBOLLENVISIE • 10 februari 2011 10 februari 2011 • BLOEMBOLLENVISIE • • BLOEMBOLLENVISIE • 10 februari 2011 10 februari 2011 • BLOEMBOLLENVISIE • 20 • BLOEMBOLLENVISIE • 10 februari 2011 10 februari 2011 • BLOEMBOLLENVISIE • • BLOEMBOLLENVISIE • 10 februari 2011 10 februari 2011 • BLOEMBOLLENVISIE • 21
D
e aardappel- en de bloembollensectorondervinden veel schade door Erwi-nia. Vooral de soort Dickeya in aard-appel en hyacint zorgt voor veel schade, terwijl in andere bolgewassen andere bacteriesoorten voorkomen (zie kader).
Strakke aanpak
Vanwege de ernst van de aantasting is het Del-taplan Erwinia in het leven geroepen. Momen-teel wordt alleen nog het praktijkgerichte onderzoek aan Erwinia (deel C) uitgevoerd. Het wachten is op de start van het fundamen-tele en strategische onderzoek aan Erwinia. De bloembollen- en de aardappelsector financie-ren dit praktijkonderzoek. Het doel is duidelijk: economische schade veroorzaakt door Erwi-nia (en dan met name Dickeya) terug dringen. Het aardappelpraktijkonderzoek wordt door HZPC in Metslawier uitgevoerd. Dit internatio-nale bedrijf teelt en handelt in
pootaardappe-len, maar voert ook het praktijkonderzoek naar Erwinia in pootaardappelen uit. Er zijn over-eenkomsten in de problemen tussen bloem-bollen en knollen te bespeuren, hoewel er ook verschillen bestaan. Vooral de vraag waar het agressieve snot (Dickeya) toeslaat en hoe dit is te beheersen, is voor beide sectoren een belangrijke vraag. De aanpak richt zich onder-meer op het volgen van partijen pootaardappel en hyacinten in de keten om te ontdekken wan-neer er aantasting (rot) als gevolg van specifie-ke Dicspecifie-keya-soorten optreedt.
‘Agressief snot kwam vanaf
2005 op veel bedrijven
voor. De meeste bedrijven
hadden minimaal drie
jaar problemen met een
aantasting’
UitSlag erwinia-enqUête
Van de 180 aangeschreven hyacintenbedrij-ven hebben 58 een ingevuld formulier terug-gestuurd. De belangrijkste resultaten en ervaringen tot en met 2008 worden hier weer-gegeven.· Veel kwekers vinden het moeilijk om onder-scheid te maken tussen witsnot (Pectobac-terium carotovorum subsp. carotovorum, afgekort Pcc) en agressief snot (Dickeya). Tweederde van de bedrijven had wel eens agressief snot, een kwart kende alleen wit-snot en slechts een klein aantal had nooit last van snot;
· Agressief snot kwam vanaf 2005 op veel bedrijven voor. De meeste bedrijven hadden minimaal drie jaar problemen met een aan-tasting. Daarbij nam de ernst van de aantas-ting meestal wel af, maar het bleek erg moei-lijk er echt van af te komen. Er werden ook incidentele aantastingen gemeld. In 2008 had een derde van de bedrijven geen last maar ook ruim een kwart had een of meer-dere partijen met minimaal 10% aantasting; · De aantasting werd meestal tijdens de
ver-werking waargenomen. Opvallend is dat besmetting met name in oudere jaargangen en in bepaalde cultivars voorkwam. ‘Delft Blue’ en ‘Carnegie’ werden als meest vatbaar genoemd;
· Opmerkelijk veel cultivars vond men zowel (erg) gevoelig als ongevoelig; dit wijst dui-delijk op partijbesmettingen. Voorts viel op dat ook aangekochte werkbollen werden genoemd;
· De directe oorzaak van een aantasting kon men vaak niet aangeven; daar waren dan ook de nodige vragen over. Als er een dui-delijke oorzaak was, dan lag dit volgens de telers vooral aan de verwerking, het weer en de werkbollen.
Tekst: Peter Vreeburg, Paul van Leeuwen, Wen-dy Martin, Robert Dees, en Joop van Doorn, PPO Bloembollen Foto PPO Bloembollen
Binnen het Deltaplan Erwinia
wordt door PPO onderzoek
uitgevoerd naar de
beheer-sing van Erwinia. Tevens wordt
voor partijen hyacinten,
Zante-deschia en dahlia onderzocht
waar in de keten infectie met
Erwinia optreedt. In dit
pro-ject wordt samengewerkt met
andere partijen zoals de
aard-appelsector. Ook is er onder
hyacintentelers een
enquê-te gehouden over de
Erwinia-problemen. In dit artikel staan
de uitkomsten van die enquête
centraal.
Deltaplan erwinia: informatie uit enquête onder hyacintentelers
onderzoek
resuméé
Diverse bacterieziekten in hyacint, dah-lia en Zantedeschia kunnen voor veel uitval zorgen. Niet altijd is goed na te gaan waar de oorzaak van deze aan-tasting ligt. Onder hyacintentelers is een enquête gehouden. In dit artikel komen daarvan de belangrijkste resul-taten aan de orde.
Maatregelen: voorkoMen
en toetSen
Veel genoemde effectieve maatregelen ter voor-koming van een aantasting waren het voorko-men van beschadiging, het laat en koel verwer-ken, het werken met gaasbakken ten opzichte van kuubkisten, het gebruik van gezonde werk-bollen en het voorzichtig uitzoeken. Oplossin-gen zoals het voorkomen van beschadiging, het werken met gaasbakken en het koel verwerken werden door enkele bedrijven als niet uitvoer-baar gezien. Het aantal niet-effectieve maat-regelen was kleiner. Hierbij werden nog het meest ontsmetting, uitzoeken en ruimtebehan-deling genoemd.
Bedrijven vonden dat er meer aandacht zou moeten zijn voor gezond uitgangsmateriaal, het saneren van het areaal, het voorkomen van beschadiging, goed drogen, koel verwerken en pas na de heetstook sorteren.
Vrijwel alle bedrijven (98%) zouden een toets, mits betrouwbaar en betaalbaar, willen inzet-ten voor analyse van werkbollen (zie tabel
1). Wat betaalbaar is, werd verder niet aange-geven; op het moment dat de enquête werd gehouden was er nog geen mogelijkheid tot toetsing van hyacintenpartijen door de NAK te Emmeloord.
De heetstook had meestal geen invloed op de aantasting, maar werd soms wel als oorzaak genoemd. Heetstook werd daarom soms ook gezien als mogelijkheid om latente infecties zichtbaar te maken, waardoor het uitsorteren van zieke bollen mogelijk wordt.
De meest gestelde vragen betroffen vooral hoe een aantasting te voorkomen is en waar de besmetting vandaan komt. Bij bedrijven met andere gevoelige gewassen zoals dahlia, iris en Zantedeschia werd ook gevraagd naar het besmettingsgevaar vanuit andere gewassen. In een volgend artikel in dit blad komt dit ter sprake.
In 2011 zal verder in diverse artikelen de ken-nis over Erwinia op een rij worden gezet en worden uitgelegd hoe een Erwinia-aantasting te voorkomen is.
Uw sector investeert in dit onderzoek via het Productschap Tuinbouw. Aanvullende infor-matie is via www.tuinbouw.nl te vinden onder PT nr. 13374.
Agressief snot, oud witsnot: welke erwinia is het?
De bacteriën die in bloembolgewassen zoals hyacint, maar ook iris, dahlia en Zantedeschia rot veroorzaken, worden allemaal Erwinia genoemd. Na veel onderzoek zijn deze bacteriën opnieuw ingedeeld en voorzien van een andere naam.
Dickeya-soorten (er zijn er nu zeven, waarvan er drie in de bloembollen worden aangetrof-fen) veroorzaken het ‘agressieve snot’.
Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum (de vroegere Erwinia carotovorum subsp. carotovora) veroorzaakt het oude witsnot.
Onderzoek heeft uitgewezen dat in bloembollengewassen die gevoelig zijn voor Dickeya tot nu toe alleen de soorten D. dadanti, D. dianthicola en D. solani zijn aangetroffen; moge-lijk komt ook de soort D. dieffenbachiae voor.
Erwinia-soort Huidige namen informatie ziekte Gevoelige bolgewassen
Erwinia carotovora subsp. carotovora (Ecc) Pectobacterium caroto-vorum subsp. carotovorum (Pcc)
Zeer diverse soort “witsnot” hyacint (-achtigen), iris, Dahlia,vooral ook Zantedeschia
Erwinia carotovora subsp. atroseptica
Pectobacterium atrosep-ticum
Weinig diverse soort; komt voor zover bekend nauwelijks voor in bloembolgewassen
“witsnot”? onbekend
Erwinia chrysan-themi
Dickeya-soorten: D. dadantii, D. dianthicola, D.zeae, D. paradisiaca, D. dief-fenbachiae, D. solani*
“agressief snot” hyacint (-achtigen), iris, Dahlia, Freesia,
Erwinia rhapontici** Erwinia rhapontici Snotlintjes in hyacint „ inwendig neus-rot“
hyacint Erwinia herbicola** Pantoeae agglomerans Er zijn zowel pathogene als
niet-pathogene isolaten
“kroepoek” hyacint Tabel 2. Erwinia-soorten in de bloembollensector
* deze naam moet nog officieel geïntroduceerd worden ** worden weinig aangetroffen
Hyacintenbollen uit waterbroei, geïnfecteerd met Dickeya (links)
TABEL 1 Antwoorden van 45 van de 58 bedrij-ven die op deze vragen antwoord gabedrij-ven op de enquêtevraag of en wanneer zij een toets op agressief snot zouden willen gebruiken.
Gebruikt toets bij % bedrijven inge-vuld (n=45) verkoop werkbollen 29 teelt werkbollen 42 koop werkbollen 69 verkoop leverbaar 9 koop leverbaar 13 verkoop plantgoed 2 koop plantgoed 24
