Universiteit van Amsterdam
Tussen Onafhankelijke Watchdog en
Oppositie Journalistiek
Kwalitatieve framinganalyse van de berichtgeving over de Russische staat
door de onafhankelijke journalistieke startup Meduza.
Hessel von Piekartz Studentnummer: 10746676 Woordenaantal: 22.413
Begeleider: Mirjam Prenger Tweede lezer: Pauline van Romondt Vis Faculteit der Geesteswetenschappen Masteropleiding Journalistiek en Media Schrijvende Journalistiek
‘You see, in Russia, there are two words for truth. «Pravda» is manʼs truth. «Istina» is Godʼs truth. But there is also «nepravda», untruth. And this is the weapon the leader uses. Because he knows what they donʼt. The truth is
whatever he says it is.’ J.M. Varga in: Fargo
Inhoudsopgave
1.0 Inleiding 4
1.1 Onderzoeksvraag 6
1.2 Deelvragen 6
2.0 Contextueel kader 7
2.1 Korte geschiedenis en organisatie 7
2.2 Context onderzoeksperiode 8
3.0 Theoretisch kader 10
3.1 Journalistieke startups 10
3.1.1 De journalistieke startup: een definitie 10
3.1.2 Uitdagingen 10
3.2 Diasporic media, exile media en (digital-)loophole journalism 11
3.2.1 Diasporic media 11
3.2.2 Exile media 12
3.2.3 Digital Loophole Journalism 13
3.2.4 Richting een typologie van Meduza 14
3.3 Censuur 15
3.4 Beroepsideologie en rolperceptie 16
3.4.1 Beroepsideologie 16
3.4.2 Journalistieke rolopvatting 16
3.4.3 Uitvoerende journalistieke rol 18
3.4.4 Beroepsideologie en rolopvatting in de Russische context 21
3.5 Mediamodellen 21
3.5.1 Richting een Russisch mediamodel 22
3.6 Framing 23
3.6.1 Wat is framing? 23
3.7 De praktijk: mediacontent 24
3.7.1 De Gatekeepers 24
4.0 Methodologische verantwoording 26
4.1 Verantwoording keuze Meduza 26
4.2 Obstakels en voorbereiding onderzoek 26
4.3 Operationalisering concepten 27
4.3.1 Rolperceptie 27
4.3.2 Het selectieproces 28
4.4 Verzamelmethoden I: Documentanalyse 28
4.5 Verzamelmethoden II: Kwalitatieve framinganalyse 29
4.5.1 Beperkingen kwalitatieve framinganalyse 29
4.6 Verantwoording Corpus 30
4.7 Wat wordt geanalyseerd? 30
4.7.1 Handvat voor de analyse 31
4.7.2 Stapsgewijze analyse 33
5.0 Resultaten 34
5.2 Resultaten framinganalyse 36
5.2.1 Autoriteits/conflict frame 38
5.2.2 Ondemocratische frames 41
5.2.3 Vals spel frame 43
5.2.4 Onderdrukkingsframe 44
5.2.5 Propaganda/censuur frame 45
5.2.6 Strategie frame 49
5.2.7 Overtreder frame 51
5.3 Neutrale artikelen 54
5.3.1 Internationale vraagstukken: gewogen 55
5.3.2 Binnenlandse politiek: framing 56
6.0 Conclusie 57
6.1 Framing 58
6.1.1 Onderwerpkeuze 58
6.1.2 Reasoning Devices 59
6.1.3 Neutraal over buitenland en crises 60
6.2 Koppeling aan journalistieke rolperceptie 61
6.2.1 Rolperceptie 61
6.2.2 Daadwerkelijke journalistieke rol 61
6.3 Diasporic medium, exile medium of loophole journalism? 62
6.4 Meduza binnen het Russisch medialandschap 64
6.5 Beperkingen en vervolgonderzoek 64
7.0 Bibliografie 66
1.0 Inleiding
Galina Timchenko wordt op de 12e maart 2014 ontslagen als hoofdredacteur van de dan nog onafhankelijke Russische nieuwssite Lenta.ru. ‘Editor of independent Russian news site replaced with pro-Kremlin figure’, kopt de Britse krant The Guardian nog geen twee dagen later op hun website (Luhn 2014). Nadat Timchenko een podium heeft geboden aan een controversiële Oekraïense
nationalist die een rol speelde tijdens de eerdere anti-Russische protesten in dat land wordt ze door de eigenaar van Lenta vervangen (ibid.).
Timchenko is niet de enige journalist die Lenta.ru verliest. In de dagen na het ontslag zeggen in totaal zeventig journalisten hun werk bij het onafhankelijke medium op. Ze zijn het niet eens met de beslissing Timchenko te vervangen en willen niet werken onder de nieuw aangestelde hoofdredacteur. Dat is Alexei Goreslavsky, zelf voormalig redacteur van de pro-Kremlin website Vzglyad (Luhn 2014).
In de maanden erop vertrekt Timchenko naar de Letse hoofdstad Riga. Naar eigen zeggen om aan de controle van het Kremlin te ontsnappen (Birnbaum 2014). In oktober richt ze er samen met een aantal van de bij Lenta opgestapte journalisten een nieuw online medium op: Meduza. Genoemd naar de figuur uit de Griekse mythologie die mensen met een enkele aanblik van het gezicht kon laten verstenen.
Daarmee lijkt de situatie rondom de persvrijheid in Rusland een nieuwe en unieke fase te hebben bereikt. Meduza is namelijk het eerste Russische medium dat zich bewust buiten Rusland vestigt om onafhankelijke journalistiek te kunnen blijven bedrijven.
Uniek is de situatie zeker ook ten opzichte van media wereldwijd. De oprichting van Meduza in Letland is in zekere zin een vorm van zelfgekozen ballingschap. Waar Iraanse of Birmese journalisten hun land ontvluchten om vervolging te voorkomen komt Meduza’s ballingschap niet voort uit een directe dreiging maar is het een strategische poging om een gezond mediabedrijf op te zetten.
‘The Real Russia. Today.’: de tagline van het Russische/Letse Meduza verbergt weinig van de ambitie van de journalistieke startup. Meduza wil naar eigen zeggen het echte Rusland weergeven (Meduza 2019). Het is vooral ook een verwijzing naar de Russische pro-Kremlin omroep Russia Today (RT). Met toevoeging The Real zet de mediastartup zich recht tegenover het wereldwijd bekende medium.
De claim van ‘echtheid’ moet zich, afgaande op de beschrijving door Meduza zelf, ook vertalen in objectief nieuws (Meduza 2019). Van Meduza hoeft men dus geen oppositie journalistiek te verwachten of een activistische schrijfstijl. Deze doelstelling is interessant gezien het verleden van
de werknemers van Meduza. Zij zijn naar Letland vertrokken uit onvrede met het beleid en de gedragingen van de Russische staat. Nu willen ze over diezelfde staat objectief schrijven.
Dit roept vragen op over hoe een positie in zelfgekozen ballingschap en deze specifieke geschiedenis te verenigen zijn met objectieve journalistiek. Is Meduza inderdaad een objectieve journalistieke watchdog? Staat het medium onpartijdig tegenover de Russische staat? Antwoorden op dit soort vragen kunnen helpen beter inzicht te krijgen in de onafhankelijke media in Rusland. Daarnaast geeft het een dieper inzicht in hoe een journalistieke startup in een unieke positie journalistiek bedrijft.
Dat is enerzijds in maatschappelijk opzicht relevant omdat de restricties op vrije media binnen het Russische medialandschap zeker in de afgelopen jaren aanhoudend onderdeel van discussie zijn. Het is interessant om te onderzoeken hoe onafhankelijke media hun voortbestaan veilig stellen en hoe zij invulling geven aan hun rol. Dit kan namelijk wat zeggen over de positie die zij innemen binnen het medialandschap en hoe zij omgaan met vormen van censuur.
Ook is het maatschappelijk relevant om te kijken of de rolperceptie en doelstellingen van een mediabedrijf overeenkomen met hun uiteindelijke uitvoerende rol. Als Meduza zegt objectief het nieuws te brengen maar uiteindelijk de Russische staat toch op een positieve danwel negatieve wijze neerzet, krijgt de lezer andere inhoud te lezen dan zij verwachten, afgaande op de doelstellingen en rolperceptie van het medium zelf.
Daarnaast is het onderzoek wetenschappelijk interessant om drie redenen. De eerste reden is dat dit een onderzoek is naar een jonge onderneming, een zogenoemde journalistieke startup. Onderzoek naar deze startups kan inzicht bieden hoe jonge ondernemingen zich presenteren en hun rol tot uitvoering brengen. Kijken naar de rolperceptie en de uiteindelijke inhoud die startups produceren geeft inzicht in hoe jonge journalistieke ondernemingen hun doelstellingen vertalen naar de werkelijkheid.
Gecombineerd met andere onderzoeken, zoals de onderzoeken binnen het Beyond Journalism project van hoogleraren Mark Deuze en Tamara Witschge, draagt dit onderzoek bij aan de groeiende kennis over journalistieke startups. Binnen dat project worden journalistieke startups wereldwijd onderzocht om daarmee uiteindelijk de transformaties binnen de journalistiek in kaart te brengen.
De tweede reden waarom onderzoek naar de rolperceptie en framing van Meduza wetenschappelijk inzicht kan bieden, is de bijdrage die het levert aan de kennis over het Russische medialandschap. Dit medialandschap wordt op meerdere punten gezien als fundamenteel anders dan het westerse medialandschap (Vartanova 2012: 141). Het is daarom interessant om Meduza, dat
onderzoeken. De resultaten kunnen een indicatie geven van hoe nieuwe journalistieke ondernemingen, zoals Meduza, zich positioneren binnen het Russische medialandschap.
Ten slotte is onderzoek naar Meduza bovenal interessant vanwege de unieke positie van het bedrijf. Onderzoek naar Meduza draagt bij aan kennis over journalistieke ondernemingen die zich bevinden in een medialandschap waar ze te maken hebben met censuur of restricties vanuit de overheid.
Vanuit deze context rondom Meduza en om antwoord te bieden op bovenstaande maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken is de volgende onderzoeksvraag met bijbehorende deelvragen geformuleerd. De deelvragen zijn opgedeeld in twee delen: framing en rolperceptie. Het deel over framing gaat over de uitvoerende rol van Meduza en dus de inhoud van de artikelen. Het deel over rolperceptie gaat over de rolopvatting van Meduza en hoe deze zich verhoudt tot de framing.
1.1 Onderzoeksvraag:
‘Hoe bericht de Russisch/Letse media startup Meduza over de Russische overheid/staat en hoe verhoudt de toon van die berichtgeving zich tot de journalistieke doelstelling van Meduza?’
1.2 Deelvragen: Framing:
- In hoeverre is de inhoud van Meduza’s artikelen positief/negatief over de Russische staat/overheid?
- Welke frames komen voor in de inhoud van Meduza’s artikelen?
- Wat zijn veelvoorkomende reasoning devices achter de framing van de Russische overheid/staat in Meduza’s berichtgeving?
Koppeling aan journalistieke rolperceptie:
- Hoe kan de journalistieke rolperceptie van Meduza worden gekenmerkt?
- Wat zegt de framing van de Russische staat over de journalistieke rol van Meduza? - In hoeverre komt de journalistieke rolperceptie van Meduza overeen met hun
2.0 Contextueel kader
Meduza heeft een bijzondere geschiedenis als mediastartup. Om de resultaten van dit onderzoek in de context te begrijpen is het belangrijk deze geschiedenis te kennen. Daarom volgt in deze paragraaf een korte geschiedenis van de Russisch/Letse media startups. Daarnaast is het nuttig om de belangrijkste gebeurtenissen die zich in de onderzoeksperiode hebben afgespeeld kort te behandelen.
2.1 Korte geschiedenis en organisatiestructuur
Meduza wordt in oktober 2014 opgericht als project door Galina Timchenko en de latere hoofdredacteur Ivan Kolpakov. De startup gaat werken vanuit het Letse Riga en brengt het nieuws enkel online. Eerst in een app, en vrijwel direct daarna ook op een website. In 2015 wordt ook besloten naast nieuws in het Russisch ook een Engelse site in het leven te roepen. Volgens de verantwoordelijke redacteur voor de Engelse site vooral een poging om academici en journalisten uit het buitenland objectief te informeren over Rusland (Love 2015).
Aan het hoofd van Meduza staat een CEO. Deze functie wordt vervuld door Galina Timchenko, die dus al eerder een leidinggevende positie bekleedde bij nieuwssite Lenta.ru. Onder Timchenko staat een editor-in-chief, hoofdredacteur, die wordt bijgestaan door twee adjuncts (Meduza 2019). Daarmee is het bedrijf langs gebruikelijke lijnen opgebouwd. Deze structuur wordt ook door traditionele media gebruikt.
Onder het dagelijkse bestuur van Meduza staan twee vaste redacteurs (Meduza 2019). Zij worden bijgestaan door zes special correspondents (ibid.). Deze correspondenten focussen zich op verschillende onderwerpen en gaan op reportage of wonen bepaalde evenementen en gebeurtenissen bij. Welke specialisaties er precies zijn, wordt in de documenten van Meduza niet gespecificeerd.
De organisatie van Meduza bestaat verder uit een fotoredacteurs, videodirectors, artdirectors, een art- en designteam en team van zeven medewerkers die zich bezighouden met de technologische kant van het bedrijf. In totaal zijn er bij Meduza 27 mensen werkzaam.
Deze werknemers houden zich in principe alleen direct bezig met de Russische van de nieuwssite. Om ook de vertaling naar het Engels goed uit te voeren zijn daarom nog een
managingeditor en een newseditor in dienst die zich over de Engelse versie van Meduza ontfermen (Meduza 2019).
Meduza heeft succes als mediastartup. In 2017 weet het zo’n zeven miljoen unieke bezoekers per maand te trekken (Maheshwari 2017). Het mediabedrijf blijft uitbreiden en in 2018
van Meduza gestegen naar meer dan tien miljoen per maand (Laurente 2018). Elke maand raadplegen zeker 100.000 bezoekers de Engelstalige website van Meduza (ibid.).
Er is niet veel bekend en te vinden over het verdienmodel van Meduza. De journalistieke producties van Meduza zijn gratis toegankelijk. Naar eigen zeggen door Timchenko wordt Meduza gefinancierd vanuit enerzijds reclameopbrengsten en anderzijds vanuit investeerders of donoren. De namen wil ze niet bekendmaken omdat het Kremlin de investeerders of donoren mogelijk dwars zou kunnen gaan zitten (Caroll 2015). Ook geeft Timchenko toe gesprekken te hebben gehad met de bekende Russisch dissident en voormalig oligarch Mikhail Khodorkovsky, maar dit zou nergens toe hebben geleid (ibid.).
In oktober 2018 kreeg het bedrijf te maken met een interne crisis toen hoofdredacteur en mede-oprichter Ivan Kolpakov verdacht werd van seksueel wangedrag. Kolpakov stapte op en het bedrijf maakte excuses. Hij werd vervangen door interim-hoofdredacteur Tatiana Ershova.
Het snelle opstappen van Kolpakov kon niet voorkomen dat er veel kritiek volgde op het medium. Vooral vanuit pro-Kremlin media was er veel commentaar (Meduza 2018). Deze interne crisis heeft uiteindelijk ook gevolgen gehad voor de opzet en de uitvoering van dit onderzoek. Daarover volgt meer in de methodologische verantwoording.
2.2 Context onderzoeksperiode
Dit onderzoek richt zich uitsluitend op de inhoud van de berichtgeving van Meduza gedurende het jaar 2018. Daarom is het nuttig de belangrijkste gebeurtenissen in 2018 rondom de Russische staat kort te behandelen.
De eerste maanden van 2018 stonden binnen de Russische politiek vooral in het teken van de presidentsverkiezingen van 18 maart. Eerder in 2017 had president Vladimir Poetin aangekondigd zich opnieuw verkiesbaar te stellen. De opmaat naar de verkiezingen en de campagne van verschillende kandidaten en vooral van Poetin, kwam in de eerste maanden van 2018 ook veel aan bod in de berichtgeving van Meduza.
Nog voordat de verkiezingen plaatsvonden, werd op 4 maart 2018 de voormalig dubbelspion van de Russische en Britse geheime dienst Sergej Skripal samen met zijn dochter vergiftigd in het Britse Salisbury. Beiden werden overgebracht naar het ziekenhuis en overleefden de vergiftiging. In de dagen daarna volgde een diplomatieke crisis tussen Groot-Brittannië en Rusland. Volgens de Britten zat de Russische geheime dienst achter de poging tot moord, wat door Rusland steevast werd ontkend.
De zaak werd ook veelvuldig behandeld door Meduza in hun berichtgeving. Toch verschoof in de dagen voor de verkiezing van 18 maart de aandacht weer naar de verkiezingen en de campagne van vooral Vladimir Poetin.
Verder was er die maanden een schandaal rondom seksueel wangedrag door een lid van de staatsdoema, het Russische parlement. De man, Leonid Slutsky, werd door meerdere rondom de Doema actieve vrouwelijke journalisten ervan beschuldigd hen te hebben aangerand en seksueel intimiderende toespelingen te hebben gemaakt. Uiteindelijk werd er geen actie ondernomen door het ethisch comité van de Doema of vanuit het Kremlin.
In de maand mei werd duidelijk dat het Kremlin plannen had om de pensioenleeftijd in Rusland te verhogen. In de maanden daarop nam het protest toe en liet president Poetin de plannen meermaals herzien. Het was een van de onderwerpen die nog het gehele jaar vaak werd behandeld in de berichtgeving van Meduza.
2018 was ook het jaar waarin Rusland de beste voetballanden ter wereld verwelkomde voor het Wereldkampioenschap in het land. Op Meduza verschenen er enkele berichten over dit sportevenement, maar in combinatie met berichtgeving over de Russische staat was er weinig berichtgeving.
Er was gedurende het hele jaar ook het verbod op de chatdienst Telegram door het Kremlin dat veel aandacht kreeg. Het Kremlin wilde de dienst verbieden omdat deze zich niet zou houden aan wetgeving die het, naar zeggen van het Kremlin, mogelijk moest maken terroristen beter aan te pakken. Telegram maakt namelijk gebruik van zogenoemde end-to-end encrypted berichten waardoor de afkomst ervan niet te achterhalen is.
In september van 2018 waren er opnieuw belangrijke verkiezingen in Rusland. Tijdens de zogenoemde Gubernatorial verkiezingen werden de gouverneurs van de verschillende regio’s in Rusland verkozen. Ook deze verkiezingen, en dan vooral de verschillende gevallen van mogelijke verkiezingsfraude en de mogelijke beïnvloeding vanuit het Kremlin op deze verkiezingen, kwamen veel naar voren in de berichtgeving van Meduza.
Aan het eind van 2018 was er verder veel aandacht voor de ontwikkelingen rondom het INF- verdrag tussen de Verenigde Staten en Rusland. President Trump vond dat Rusland het verdrag had geschonden door raketten te produceren met een te groot bereik in afstand. Rusland ontkende dit.
3.0 Theoretisch kader
3.1 Journalistieke Startups
Meduza bevindt zich als mediabedrijf in een medialandschap met uitdagingen waar vergelijkbare bedrijven elders ter wereld niet mee te maken krijgen. Toch kent ook Meduza op een aantal aspecten overeenkomsten met een specifiek soort bedrijven die overal ter wereld opkomen, de zogenoemde online journalism startups. Hieronder wordt kort uitgelegd waarom Meduza onder deze noemer valt, waarna er wordt ingegaan op de uitdagingen waar dergelijke startups mee te maken krijgen.
3.1.1 De Journalistieke Startup: een definitie
In smalle zin is een bedrijf een startup als het kort geleden voor de eerste keer is opgestart, actief bezig is met het verlenen van diensten en onafhankelijk opereert van andere bedrijven (Luger en Koo 2005: 18). Meduza is opgericht in 2014 en heeft daarvoor nog niet eerder bestaan, daarnaast publiceert het mediabedrijf elke dag artikelen en is het geen onderdeel of afhankelijk van een moederbedrijf. Het voldoet dus aan deze eerste criteria.
Een online journalism start-up moet zich daarnaast richten op nieuws en actuele zaken (Bruno en Kleis Nielsen 2012: 4). Ten slotte moet de startup een digitale oorsprong hebben (ibid.). In plaats van een geprinte krant of tijdschrift is voor de online journalism startup een website het
belangrijkste platform. Eventuele vertakkingen van de startup groeien in principe vanuit deze website verder, zoals bijvoorbeeld social media pagina’s of nieuwsbrieven (ibid.).
Meduza voldoet ook aan deze criteria. Het medium noemt zichzelf een journalistiek bedrijf en richt zich in de berichtgeving op het nieuws van de dag en achtergrondverhalen over actuele zaken. Daarnaast is Meduza begonnen vanuit een website en verspreidt het hun berichten via sociale media en nieuwsbrieven die weer verwijzen naar de online omgeving van Meduza’s website.
3.1.2 Uitdagingen
Sinds de eerste jaren van de 21ste eeuw worden overal ter wereld online journalism startups
opgericht (Prenger en Deuze 2017: 243). Deze opkomst werd veroorzaakt door ontevredenheid van journalisten en het publiek met de gevestigde journalistiek, toegenomen concurrentie tussen journalistieke bedrijven en persoonlijke drijfveren en eigenschappen van journalisten en redacteurs (idem: 244).
betrokken leiders nodig om succesvol te zijn (Naldi en Picard 2012: 71). Voor journalistieke startups is het daarnaast ook nodig een grote groep mensen te bereiken om succesvol te zijn (Schaffer 2007: 36).
Veel nieuwssites zijn daarom vooral tijd kwijt aan het opzetten van een succesvolle website waardoor weinig tijd overblijft voor het verkrijgen van investeringen of het regelen van adverteerders (Schaffer 2007: 36). Mede daarom meten online journalism startups succes niet in financiële termen maar in het overleven van de eerste bedrijfsjaren, impact en bereik van de berichtgeving (Naldi en Picard 2012: 71).
3.2 Diasporic media, exile media en (digital-)loophole journalism
Zoals al eerder werd aangestipt, is Meduza een online journalism startup die zich in een specifieke context bevindt. Het bedrijf valt niet te vangen in een ideaaltypische definitie binnen de bestaande literatuur in Media and Journalism studies. Wel is het mogelijk Meduza in een context te plaatsen door middel van literatuur over concepten en bestaande mediabedrijven waarmee het bedrijf
kenmerken deelt.
3.2.1 Diasporic media
Meduza kent raakvlakken met wat in de literatuur Media of Diaspora of Diasporic Media worden genoemd. Er zijn verschillende definities van dit concept. Zo wordt Diasporic Media onder andere gebruikt om te kijken naar media die voor en door een groep migranten wordt gemaakt en die zich richten op specifieke onderwerpen en belangen van deze groep (Bozdag et al. 2012: 97).
‘Diasporic media are media whose content is relevant to, representative of or produced by or for these groups of people who are far away from their homeland.’ (Ndlovu 2014: 1).
In deze definitie vervullen diasporic media vooral een verbindende rol tussen verschillende leden van een migrantengroep (Ogunyemi 2012: 1-2). Deze conceptualisering is vooral van toepassing op Afrikaanse landen die een omvangrijke uitreis hebben gehad van migranten. Door technologische ontwikkeling en daarmee de komst van digitale kanalen kunnen diasporic media ook de in het thuisland achtergebleven groep van nieuws en berichtgeving voorzien (Ndlovu 2014: 2). Daarmee kunnen deze media niet alleen culturele banden in stand houden maar ook politieke grenzen overbruggen (ibid.).
eilandengroep Tonga, invloed op de verkiezingen van 2014 aldaar (ibid.). Daarmee zijn diasporic media niet enkel belangrijk voor alleen groepen migranten maar ook voor achterblijvers in het thuisland (ibid.).
De opkomst van diasporic media die zich ook specifiek richten op het thuisland vindt vaak plaats binnen een context waarin journalisten politiek worden onderdrukt en er vanuit de overheid beperkingen worden opgelegd in de informatievoorziening (ibid.). Dit was bijvoorbeeld het geval met diasporic media van Zimbabwaanse migranten die in het buitenland radiostations en kranten oprichtten die vooral als doel hadden achtergebleven inwoners in het thuisland te voorzien van nieuws (ibid.).
‘These are the media which are a response to the political environment that is not supportive of the activities of media institutions that offer alternative discourse to that churned by the state controlled media.’ (Ndlovu 2014: 4).
Diasporic media, op deze manier gedefinieerd, heeft overeenkomsten met de context waarin Meduza is opgericht en waarin het bedrijf werkt. Ook Meduza’s journalisten werken vanuit het buitenland maar publiceren voor hun thuisland. Naar eigen zeggen is ook hun werk en de keuze van uitreis naar het buitenland een reactie op politiek klimaat waarin het moeilijker is journalistiek te bedrijven.
Hier is ook de context van Iraanse diasporic media interessant om te bekijken. Toen daar in 2009, na protesten tegen het toenmalige regime van president Ahmadinejad, oppositiemedia door de overheid werden gesloten, ontvluchtte een groot aantal journalisten het land (Wojcieszak et al. 2013: 1). Deze journalisten zetten hun journalistieke werk in andere landen voort.
Zij sloten zich aan bij bestaande journalistiek platforms, zoals het Britse BBC Persian TV of het Amerikaanse Persian News Network, of richtten samen met andere Iraanse journalisten zelf online nieuwsplatforms op (ibid.). Deze platforms zijn een belangrijke bron voor alternatieve nieuws en informatievoorziening voor Iraniërs in het buitenland maar ook voor Iraniërs in Iran zelf (ibid.).
3.2.2 Exile media
Een belangrijk verschil tussen het voorbeeld van de Iraanse diasporic media en Meduza is dat de vlucht van de Iraanse journalisten volgde op de daadwerkelijke sluiting van oppositiemedia in Iran. Daarnaast riskeerden de Iraanse journalisten directe vervolging na de protesten van 2009. Naar schatting waren er in 2010 rond de tachtig journalisten om die reden Iran ontvlucht (Wojcieszak et al
2013: 1). De diaspora van Iraanse journalisten valt daarmee ook te kenmerken als gedwongen ballingschap.
Media in ballingschap, ook wel exile media, bestaan uit journalisten die onder dreiging van gevangenschap, geweld of door intimidatie naar een ander land vluchten en daar hun journalistieke werk voortzetten (O’Loughlin en Schafraad 2016: 45). Het concept exile moet nadrukkelijk worden onderscheiden van het concept diaspora als er over journalisten wordt gesproken (ibid.).
Het ballingschap is, in tegenstelling tot een positie als diasporic media, een tijdelijke situatie (O’Loughlin en Schafraad 2016: 47). De journalist heeft deze situatie namelijk niet zelfgekozen maar is, al dan niet letterlijk, gedwongen het land te verlaten (ibid.). Doordat exile media gedwongen hebben moeten vluchten door hun alternatieve berichtgeving nemen zij een uitzonderlijke positie in binnen een diaspora (ibid.).
Vaak is censuur een belangrijke reden voor journalisten en media om zich te vestigen in een ander land. Een belangrijk voorbeeld van exile media die zich in een ander land vestigen om censuur te ontlopen zijn media uit Birma, ook bekend als Myanmar. Dat land heeft een van de strengste censuurwetten ter wereld. Birmese media in het buitenland proberen door middel van transnationale netwerken nieuws te verspreiden in hun thuisland (Pidduck 2012: 538).
De Birmese mediaorganisatie Democratic Voice of Burma (DVB) verliet vanwege repressie vanuit het Birmese regime het land en vestigde zich in het Noorse Oslo en in het Thaise Chiang Mai (Pidduck 2012: 538). Met hun werk vanuit het buitenland wisten de journalisten van DVB publiek in Birma te bereiken en deden ze in 2010 verslag van de nationale verkiezingen. Door middel van tv- satelliet en radio-uitzendingen wisten zij de censuur vanuit de staat te omzeilen en toch hun beoogde publiek in Birma te bereiken (ibid.).
Wanneer er naar journalisten in ballingschap wordt gekeken moet er rekening worden gehouden met hun achtergrond. Deze kan van invloed zijn op hun professionele werkwijze en hun overtuigingen. Zo stelt Skjerdal, die zelfonderzoek deed naar journalisten in ballingschap, dat sommige van deze journalisten eerder politici kunnen worden genoemd dan journalisten (2010: 48). Desondanks worden deze journalisten, in het geval van Skjerdal Ethiopische journalisten in ballingschap, in westerse media neergezet als onafhankelijke bronnen (ibid.).
3.2.3 Digital Loophole Journalism
Zoals eerder aangegeven past Meduza niet direct in een van de al bestaande ideaaltypen zoals exile media of diasporic media. Wel deelt de mediaorganisatie bepaalde aspecten met deze concepten. Zo is Meduza net zoals diasporic media gevestigd in het buitenland zonder directe dwang. Daarnaast
zijn journalisten van Meduza net zoals exile media de zich bewust van hun positie als alternatief medium ten opzichte van media die in het thuisland te maken hebben met censuur.
Een ander punt waarop exile media, diasporic media en Meduza een overeenkomst hebben, is dat deze media zoeken naar mogelijkheden om hun producties te verspreiden buiten de gebaande paden om. Zo werkte de Birmese DVB vooral met een satellietverbinding en verspreidden Zimbabwaanse media in het buitenland hun boodschap via radiozenders of het internet. Media die moeten werken met censuur zoeken naar bijvoorbeeld een loophole in de censuurwetgeving van het land of een andere manier om hun artikelen toch te kunnen verspreiden.
Een beroemd voorbeeld van media die gebruik maakten van zo’n loophole in de wetgeving is het Maleisische medium Malaysiakini. In het Aziatische land zijn journalisten gebonden aan strenge wetgeving en kunnen ze over bepaalde (politieke) onderwerpen niet vrijuit schrijven. Om deze strenge wetgeving te omzeilen maakte Malaysiakini gebruik van een loophole in de wetgeving voor onlinejournalisten en bloggers (Steele 2009: 94).
Malaysiakini kan dan ook, evenals Meduza, een online krant worden genoemd (Chin 2003: 131). Het medium werd in 1999 opgericht door twee Maleisische journalisten die ontevreden waren met de politieke controle over de journalistiek in het land (Steele 2009: 93). Dat is een vergelijkbare drijfveer als de journalisten hadden die Meduza in 2014 hebben opgericht. Een belangrijk verschil met Meduza is echter dat Malaysiakini niet is uitgeweken naar een ander land.
De loophole die Meduza heeft gevonden heeft vooral betrekking op de plaats waar het medium is gevestigd. Volgens de journalisten van Meduza kan een onafhankelijk nieuwsmedium zich niet meer vestigen binnen Rusland. Daarnaast is Meduza alleen online omdat via die weg de producties van Meduza door heel Rusland verspreid kunnen worden. Hierin zijn zij echter nog steeds afhankelijk van de censuurwetgeving voor online media binnen Rusland.
3.2.4 Richting een typologie van Meduza
Het medium Meduza heeft raakvlakken met de concepten exile media en diasporic media en is daarnaast een voorbeeld van een medium dat gebruik maakt van loopholes om berichtgeving mogelijk te maken. Maar bovenal is Meduza een atypische mediastartup met een geheel eigen context. In het onderzoek naar Meduza moet ook rekening worden gehouden met deze context.
Meduza een diasporic of exile medium noemen, zou geen recht doen aan de definitie van deze concepten enerzijds en aan de context van Meduza anderzijds. Het is belangrijk te benoemen dat aspecten van beide concepten op gaan voor de werkwijze, ervaringen en uiteindelijke output van de journalisten van Meduza.
Zo bevinden de journalisten van Meduza zich in een positie die lijkt op die van diasporic journalisten in het opzicht dat zij onderdeel zijn van een groep die het thuisland heeft verlaten en vanuit een ander land content publiceert. Daarnaast delen ze een achtergrond die lijkt op journalisten in ballingschap, namelijk een positie binnen de oppositie media van hun thuisland en een zekere ontevredenheid met de situatie aldaar. Daarom moet er ook rekening worden gehouden met hun bias op dit gebied zoals aangestipt door Skjerdal (2010).
Ten slotte is het belangrijk op te merken dat Meduza vooral een medium is dat gebruik maakt van een loophole binnen het Russische medialandschap. Zij passen hun werkwijze hierop aan en zijn afhankelijk van bepaalde wet- en regelgeving. Daarnaast is het online kunnen publiceren en verspreiden van content een belangrijk onderdeel van Meduza’s werkwijze en is het daarom ook een online nieuwsmedium.
3.3 Censuur
De rol van censuur vanuit de overheid is onlosmakelijk verbonden met de oprichting van Meduza en de context waar de mediaorganisatie zich in bevindt. Om de berichtgeving over de Russische staat in die context te begrijpen is een beter begrip van het concept censuur nodig. In dit deel van het theoretisch kader wordt dit uiteengezet.
In de conventionele definitie is er sprake van censuur als een externe macht een subject het zwijgen oplegt en daarmee bepaalde expressies of boodschappen tegenhoudt waardoor dit subject niet meer vrij is (Freshwater 2004 :2). Deze traditionele vorm van censuur wordt vaak uitgeoefend door de staat (idem: 17). Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om het direct verbieden, veranderen of onderdrukken van overtuigingen die door media naar buiten worden gebracht (Schimpfossl en Yablokov 2014: 296).
Censuur is in die zin vooral een politiek fenomeen (Simons en Strovsky: 2006: 190). Deze politieke censuur staat nooit op zichzelf en vindt de oorsprong in de culturele en politieke geschiedenis en de morele overtuigingen van de mensen zelf in een bepaald land (ibid.). Binnen het academische debat wordt daarom getwijfeld of censuur in het geheel te voorkomen is.
Anders dan de traditionele definitie van censuur zien sommige academici censuur als iets dat in alles te vinden is (Holquist 1994: 14). In dat geval is censuur onoverkomelijk en kan ook het weghalen van onderdrukkende instituten of het instellen van wetten ten behoeve van vrijheid van meningsuiting censuur niet voorkomen (Freshwater 2004: 3). In deze definitie bestaat er dus niet zoiets als een ongecensureerde tekst (idem: 4).
Echter is het zelfs in dat geval nog mogelijk een onderscheid te maken tussen censuur van buitenaf, in de traditionele vorm door onderdrukking, en indirecte (zelf-)censuur vanuit de persoon zelf door bepaalde eigen overtuigingen of normconform gedrag.
3.4 Beroepsideologie en Rolperceptie
Meduza is opgericht met een specifieke doelstelling die iets zegt over de journalistieke rolperceptie van het mediabedrijf. Om de perceptie van de rol en de uitgevoerde rol die uit de berichtgeving over de Russische staat naar voren komt beter te kunnen onderzoeken, is een behandeling van de concepten beroepsideologie en rolperceptie nodig.
3.4.1 Beroepsideologie
Het professionaliseringsproces van de journalistiek is bij uitstek een ideologisch proces geweest (Deuze 2005: 444). De beroepsideologie van journalisten heeft namelijk als functie het legitimeren van het werk van de journalist zelf (idem: 446). Ideologie betekent in deze zin een set van overtuigingen waarmee een bepaalde groep, in dit geval professionele journalisten, zich identificeren en onderscheiden van een groep die niet voldoet aan deze overtuiging (idem: 445). Oftewel het geeft antwoord op de vraag: wie is de ‘echte’ journalist?
Journalisten hebben een min of meer gedeelde beroepsideologie waarmee ze hun werk legitimeren (Deuze 2005: 446). Dit kan worden gezien als een dominante ideologie die niet moet worden begrepen als een strijd tussen de ene en de andere ideologie, maar als een verzameling van waarden en strategieën die door de meeste journalisten worden gedeeld (idem: 445).
De dominante journalistieke beroepsideologie bestaat uit vijf ideaaltypische waarden (Deuze 2005: 446). Journalisten: 1) vervullen een publieke taak, 2) zijn objectief, 3) treden autonoom en onafhankelijk op, 4) richten zich op actuele zaken en 5) hebben een idee van ethiek en legitimiteit rondom hun werk (idem: 447). Journalisten gebruiken deze waarden op uiteenlopende manieren om betekenis te geven aan hun werk (idem: 445). Die interpretatie van de beroepsideologie heeft invloed op hoe journalisten hun eigen rol zien. Wel is het belangrijk te benadrukken dat deze beroepsideologie vooral dominant is onder journalisten in (westerse) democratische landen (idem: 444).
3.4.2 Journalistieke rolopvatting
De journalistieke rolopvatting heeft te maken met de manier waarop de journalist zichzelf in relatie ziet tot de samenleving (Hanitzsch en Vos 2017: 115). De rolopvatting van journalisten kan in dat
opzicht worden gedefinieerd als een opvatting waarvan de journalist denkt dat deze normatief acceptabel wordt geacht (Donsbach 2012: 1).
Hoe journalisten hun rol binnen de samenleving zien is afhankelijk van verschillende factoren. Zo heeft de professionele cultuur van een land invloed, maar zijn ook de individuele opvattingen van journalisten van invloed op de rolopvatting van de journalist (Donsbach 2012: 3). Journalistieke rollen staan dus niet op zichzelf en zijn altijd onderdeel van een discours waarvan het betekenis ontleent (Hanitzsch en Vos 2016: 6).
‘the discourse of journalistic roles is the central arena where journalistic culture and identity is reproduced and contested’ (Hanitzsch en Vos 2016: 6).
Daarom zijn het de journalistieke rolopvattingen waarin de dominante journalistieke ideologie zich uit. Met als gevolg dat de dominante ideeën over journalistiek uiteindelijk worden vertaald in institutionele normen en werkwijze (ibid.).
Hanitzsch en Vos (2016) stellen dat deze journalistieke rollen moeten worden begrepen in hun politieke, economische en sociaal-culturele context (148). Daarom zijn er volgens hen naast de rolopvatting die volgt uit de dominante beroepsideologie in de westerse democratische context zoals geformuleerd door Deuze (2005), nog veel andere categorieën van rolopvattingen.
Ze formuleren in totaal achttien verschillende rolopvattingen die vallen onder zes opvattingen van functies van de journalistiek (Hanitzsch en Vos 2016: 152). Deze verzameling functie- en rolopvattingen omvat de grote verscheidenheid aan journalistieke rollen in verschillende politieke en sociale contexten (ibid.). Het is voor dit onderzoek interessant hier aandacht aan te besteden omdat de specifieke context van Meduza mogelijk ook andere opvattingen van de functie en rol van journalistiek met zich meebrengt dan in een westerse democratische context.
Om de journalistieke rolopvatting dieper te bekijken zijn vier verschillende analytische categorieën te onderscheiden. De normatieve, cognitieve, beoefende en vertelde rollen (Hanitzsch en Vos 2017: 123). Deze categorieën van rollen omvatten de wijze waarop journalisten hun rolopvatting vertalen naar de praktijk.
De eerste twee categorieën, de normatieve en cognitieve rollen, gaan over waarden en overtuigingen binnen een gemeenschap over journalistiek (Hanitzsch en Vos 2017: 123). Deze categorieën bevinden zich dan ook op het niveau van de roloriëntatie van de journalist. De normatieve rol van een journalist geeft een indicatie van wat wenselijk is een bepaalde (sociale) context (ibid.). De cognitieve rol geeft de journalist bepaalde richtlijnen om de normatieve
rolopvatting te vertalen naar de praktijk (ibid.). Het gaat hierbij om antwoorden op de vragen: wat behoort de journalist te doen? En: wat wil de journalist doen?
De andere twee categorieën, de beoefende en vertelde rollen, gaan vervolgens over de uitoefening van de normatieve rol en de daaruit volgende richtlijnen (Hanitzsch en Vos 2017: 124). Deze categorieen bevinden zich dus juist op het niveau van de uitoefening van de rol (ibid.). De beoefende rol gaat over de vraag: wat doet de journalist in de praktijk? De vertelde rol gaat vervolgens over de vraag: wat zeggen ze dat ze doen?
Dit laatste is belangrijk omdat de journalist in de praktijk de rol vaak anders uitvoert dan dat hij naar buiten communiceert. Het maakt dus uit of er in een onderzoek wordt gefocust op wat journalisten daadwerkelijk in de praktijk doen en op wat zij zeggen te doen (Hanitzsch en Vos 2017: 127). Het kan soms moeilijk zijn voor journalisten om in retrospect toe te geven dat zij niet kunnen voldoen, of niet willen voldoen, aan de normatieve verwachtingen van hun journalistieke rol (ibid.).
3.4.3 Uitvoerende journalistieke rol
De perceptie van de journalistieke rol verschilt dus mogelijk van de journalistieke rol die uiteindelijk uit de praktijk blijkt. In dit onderzoek is daarom specifieke aandacht voor de journalistieke rol van Meduza die mogelijk af te leiden is uit hun berichtgeving over de Russische staat.
Om deze journalistieke rol te kunnen ontdekken is een handvat nodig. Daarom wordt gebruik gemaakt van de indeling van journalistieke rollen door Hanitzsch en Vos (2016). Er zijn veel verschillende journalistieke rollen mogelijk die naar voren komen uit de analyse van de berichtgeving over de Russische overheid/staat. Daarom volgt hier een overzicht van alle 16 journalistieke rollen zoals omschreven door Hanitzsch en Vos (2016).
Journalistieke rol Journalistieke functie Omschrijving rol
Disseminator Informational-instructive Journalist verspreidt informatie en beschrijft zaken ‘as they are’.
Curator , , Journalist selecteert, organiseert en
contextualiseert content
Storyteller , , Journalist plaats nieuws in een context en geeft
Analyst Analytical-deliberative Journalist geeft eigen (subjectieve) analyse van het nieuws
Acces provider , , Journalist wil alle belanghebbende een platform
geven en draagt bij aan debat.
Mobilizer , , Journalist wil met berichtgeving publiek activeren
politiek betrokken te raken.
Monitor Critical-monitorial Journalist gaat niet actief op zoek naar
misstanden maar beschrijft ze als deze naar voren komen.
Detective , , Journalist doet actief aan onderzoeksjournalistiek
Watchdog , , Journalist geeft een onafhankelijke kritiek op de
samenleving en de instituties.
Adversary Advocative-radical Journalist zet zichzelf bewust neer als
tegenhanger van politieke autoriteit.
Advocate , , Journalist ziet zichzelf als een woordvoerder van
een groep en zet zich in voor bepaald doel.
Missionary , , Journalist promoot specifieke ideeën, waarden
en/of ideologieën.
Change agent Developmental-educative Journalist zet zich actief in voor sociale verandering.
Educator , , Journalist heeft een pedagogisch functie en wil
bewustzijn creëren over bepaalde problematiek.
Mediator , , Journalist wil een brug vormen tussen
verschillende groepen in de samenleving. Tabel 1. Indeling journalistieke rollen naar Hanitzsch en Vos (2016: 153-156).
De critical-monitorial functie in bovenstaand overzicht sluit het beste aan bij de door Deuze (2005) geformuleerde ideaaltypen van journalistieke ideologie. Het fundamentele idee achter deze functie is dat de journalistiek opereert als een vierde macht (Hanitzsch en Vos 2016: 154). Onder deze functie zouden de journalisten van Meduza de rol van watchdog zien als hun journalistieke rol.
Dit is de meest actieve rol binnen de critical-monitorial functie (ibid.). Journalisten die zichzelf hiermee identificeren, proberen proactief het gedrag en beleid van politiek leiders tegen het licht te houden (ibid.). Hun doel is om onafhankelijke kritiek te uiten op de maatschappij en instituties (ibid.). Met in het achterhoofd de eigen omschrijving van Meduza op hun website en in interviews past deze rol mogelijk goed bij de journalisten van het medium.
Binnen de tweede functie, de advocative-radical, is de journalist bijvoorbeeld eerder zelf onderdeel van het politieke discours dan een onafhankelijke watchdog van buitenaf (Hanitzsch en Vos 2016: 155). Journalisten die zichzelf identificeren met deze functie brengen mogelijk ook zelf een politieke bias in de discussie door hun wijze van journalistiek bedrijven (ibid.). Deze functie heeft in essentie een activistisch karakter.
Onder de functie vallen drie verschillende rolopvattingen waarvan twee op een bepaalde manier mogelijk van toepassing zijn op de journalisten van Meduza. De eerste rol is de adversary. Bij deze journalistieke rolopvatting zet de journalist zichzelf tegenover een bepaalde politieke autoriteit (ibid.). Er is vaak sprake van vijandigheid vanuit de journalist tegenover politieke macht (ibid.). Voor Meduza gaat dit grotendeels op omdat het medium het als onmogelijk ziet onafhankelijke journalistiek te bedrijven in Rusland door de politieke situatie aldaar.
De tweede rol die mogelijk van toepassing is op Meduza is de missionary rol. Hierbij gaat het erom dat de journalist zichzelf ziet als een promotor van bepaalde waarden, ideeën en/of een ideologieën (ibid.). De journalist doet dit vooral vanuit een bepaalde persoonlijke motivatie (ibid.).
Hetgeen dat wordt gepromoot kan hierbij uiteenlopen. Het kan gaan om religieuze ideeën, maar ook om morele waarden of politieke opvattingen (ibid.). Voor de journalisten van Meduza kan het bijvoorbeeld gaan om het promoten van bepaalde journalistieke waarden of vrijheden waarvan zij vinden dat deze onvoldoende aanwezig zijn in het huidige Russische politieke en/of medialandschap.
Bij het onderzoeken van de uitgevoerde journalistieke rol van Meduza zijn bovenstaande journalistieke rollen dus interessant om mee te nemen. Ook de andere 16 journalistieke rollen uit de indeling van Hanitzsch en Vos (2016) moeten worden meegenomen in de analyse van de inhoud ten opzichte van de journalistieke rol van Meduza om niks over het hoofd te zien.
3.4.4 Beroepsideologie en rolopvatting in de Russische context
De rolopvatting van journalisten is, zoals ook al eerder aangestipt, in grote mate afhankelijk van de context waarbinnen de journalist zich bevindt (Donsbach 2012: 3). Zo kan de journalistieke cultuur van landen sterk verschillen door de historische achtergrond (ibid.). Binnen het onderzoek naar Meduza is het daarom van belang bewust te zijn van de context van het Russische mediamodel.
3.5 Mediamodellen
Een van de meest gebruikte modellen om mediasystemen te identificeren en te vergelijken komt van Hallin en Mancini (2004). Zij stelden vier dimensies op waarmee verschillende mediasystemen in landen in West-Europa en Noord-Amerika kunnen worden getoetst en vergeleken (ibid.).
De eerste dimensie is de structuur en mate van ontwikkeling van de markt (Hallin en Mancini 2004: 21). Dit kan worden getoetst aan de omvang en verspreiding van bijvoorbeeld dagbladen (ibid.). Ten tweede zeggen de banden tussen politieke partijen en de pers wat over het mediasysteem van een land (ibid.). Ten derde kan er worden gekeken naar de professionaliteit van de pers in een land en ten slotte is de mate van de invloed vanuit de staat van belang voor het type mediasysteem (ibid.).
Uit een vergelijking van achttien verschillende landen in West-Europa en Noord-Amerika op deze vier dimensies kwamen Hallin en Mancini uiteindelijk op drie type mediamodellen uit. Dit zijn het polarized pluralist model, dat vooral van toepassing is op mediterrane landen, het democratic corporatist model, waaronder Noord-Europese landen vallen, en het liberal model, wat vooral van toepassing is op het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika (Hallin en Mancini 2004: 67).
Met hun comparatieve analyse van mediasystemen probeerden Hallin en Mancini ook een empirisch antwoord te vinden op de vooral normatief ingeslagen mediamodel theorie uit de vorige eeuw. Het bekende voorbeeld daarvan is Four Theories of the Press van Siebert, Peterson en Schramm (1956). Dit werk baseerde het onderscheid tussen verschillende modellen op de dichotomie tussen pers in landen met een autoritaire of libertarische staatsmodel (Ostini en Ostini 2002: 42).
Toch kwam er ook op het werk van Hallin en Mancini veel kritiek omdat het enkel van toepassing zou zijn op een beperkt aantal, vooral westerse, landen (Hallin en Mancini 2012: 1-2). Deze kritiek werd ook door henzelf erkend. De vier dimensies zijn volgens hen niet altijd nuttig om het mediamodel van elk land te onderzoeken. Toch kunnen deze vier dimensies wel een startpunt zijn om ook het Russisch mediamodel te typeren (Vartanova 2012: 120).
3.5.1. Richting een Russisch mediamodel
De structuur van het huidige Russische medialandschap is vooral een reflectie van politieke, sociale en economische ontwikkelingen in de geschiedenis van het land (Vartanova 2012: 119). Het is daarom belangrijk oog te hebben voor de specifieke Russische context als de dimensies van Hallin en Mancini worden gebruikt om het Russisch medialandschap te onderzoeken.
De rol van de staat in het Russisch medialandschap onmiskenbaar anders dan elders in Europa (idem: 122). Dit komt doordat voor eeuwen de aanjager van journalistieke ontwikkeling de staat zelf was, in plaats van bijvoorbeeld commerciële krachten. Daarom moet de rol van de staat in een analyse van het Russische mediasysteem altijd worden meegewogen (Vartanova 2012: 122).
De markt voor de pers is pas sinds het begin van de jaren negentig geopend toen er na hervormingen in post-Sovjet Rusland vanaf 1992 werd begonnen met de privatisering van media (Vartanova 2012: 123). Begin 2000, onder de toen net aangetreden president Vladimir Poetin, werd de controle vanuit de staat weer opgevoerd. Dat leidde tot media die in hoge mate
gecommercialiseerd waren maar met grote inbreng van aan de staat gelinkte bedrijven (ibid.). Verder oefent de staat in het huidige Rusland indirect druk uit op media door bijvoorbeeld vanuit de staat goedgekeurde mediamanagers te laten benoemen (idem: 135).
Professionalisering van de journalistiek kwam in Rusland pas laat op gang (Vartanova 2012: 135). Nieuwe journalistieke waarden en een nieuwe journalistieke praktijk werden pas ontwikkeld na de val van de Sovjet-Unie in de begin jaren ‘90 toen de censuur uit de Sovjettijd werd opgeheven (McNair 1991). Daarnaast werd de professionalisering van de journalistiek in Rusland sterk beïnvloed door de snelle privatisering en commercialisering waarvan sprake was in de post-Sovjetperiode (Vartanova 2012: 140).
Deze unieke context vertaalt zich erin dat het Russische mediamodel niet direct in een van de drie modellen zoals geformuleerd door Hallin en Mancini past (Vartanova 2012: 140).
‘The key difference between Hallin and Mancini’s models and the Russian system is a strong
relationship between media, journalists and the state, legitimized by a shared belief - conscious or unconsciously - in the regulatory/decisive role of the state (idem: 141).
Dit shared belief kan binnen dit theoretisch kader in zekere zin als aanvulling worden gezien op de kenmerken van de dominante beroepsideologie zoals geformuleerd aan de hand van de kenmerken van Deuze. Daarnaast is zo’n shared belief onder journalisten van toepassing in hoe zij kijken naar hun rolopvatting.
3.6 Framing
In dit onderzoek wordt bekeken hoe de berichtgeving van Meduza over de Russische overheid/staat eruitziet en zich verhoudt tot de rolopvatting en doelstelling van het mediabedrijf. Het gaat daarbij om het analyseren van de inhoud van artikelen op de toonzetting over de Russische staat. Door de inhoud te analyseren kunnen zogenoemde frames worden geïdentificeerd.
3.6.1 Wat is framing?
Onderzoek over framing gaat ervan uit dat de wijze waarop een gebeurtenis wordt behandeld in (nieuws-)berichtgeving van invloed is op hoe de gebeurtenis wordt begrepen door het publiek (Scheufele en Tewksbury 2007: 11). Dit beschrijft ook direct de twee wijzen waarop framing binnen de literatuur kan worden bekeken.
Zo kan framing worden gezien als een cognitief proces waarbij mensen een conceptualisering ontwikkelen over een bepaald onderwerp of hun mening over een bepaald onderwerp veranderen (Chong en Druckman 2007: 104). In dat geval gaat het om de invloed die de inhoud van berichtgeving heeft op het proces waarin mensen hun ideeën vormgeven (Scheufele en Tewksbury 2007: 12).
Het is goed om bewust te zijn van de invloed van framing, maar binnen dit onderzoek is de andere definitie van framing interessanter om te bekijken. In dit onderzoek wordt er gekeken naar het proces van framing door de journalist zelf. Hierbij gaat het om de handeling, ofwel: to frame. Entman (1993) beschrijft framing als volgt:
‘to frame is to select some aspects of a perceived reality and make them more salient in a communicating text, in such a way as to promote a particular problem definition, causal interpretation, moral evaluation, and/or treatment recommendation’ (Entman 1993: 52).
Deze definitie van framing door Entman wordt voor dit onderzoek gebruikt.
Door middel van framing kan de journalist dus bepaalde aspecten belangrijker maken en daardoor een bepaald idee over de werkelijkheid promoten. Binnen dit onderzoek gaat het dan om een positief, negatief of neutraal frame over de Russische staat. In een tekst kunnen deze aspecten meer salient, dat wil zeggen belangrijker of betekenisvoller, worden door bijvoorbeeld herhaling of door ze in verband te brengen met cultureel herkenbare symbolen (ibid.).
Het is belangrijk op te merken dat een journalist zich niet noodzakelijk bewust hoeft te zijn van framing. Framing is voor journalisten vaak ook een noodzakelijk middel om de complexiteit van
de werkelijkheid rondom een bepaald onderwerp behapbaar te maken voor publiek (Scheufele en Tewksbury 2007: 12).
3.7 De praktijk: Mediacontent
Bij het bestuderen van de nieuwsselectie van een medium draait alles om content. Met content wordt alle visuele en verbale informatie bedoeld die door een medium naar buiten wordt gecommuniceerd (Shoemaker en Reese 1996: 4). Deze content kan door een groot aantal verschillende factoren worden beïnvloed (idem: 6).
Zo spelen zogenoemde nieuwswaarden, maar ook het beleid van het medium en de ideologie van de journalist of redacteur zelf een rol bij de uiteindelijke selectie van het nieuws (Shoemaker en Vos 2009: 65). In onderzoek naar de inhoud van artikelen en framing is het belangrijk van te voren vast te stellen dat verschillende factoren een rol spelen in het selectie- en productieproces van de inhoud.
Media content staat aan de basis van media-impact (Shoemaker en Reese 1996: 24). Het grote voordeel ervan is dat het open en toegankelijk is om te bestuderen (ibid.). Door content te onderzoeken is het mogelijk meer te weten te komen over fenomenen die moeilijk zichtbaar zijn, zoals de rol van mensen en de organisaties achter de productie en publicatie van content (ibid.).
3.7.1 Gatekeepers
Het bestuderen van nieuwsselectie en daarmee nieuws content heeft overeenkomsten met onderzoek naar zogenoemde gatekeeping. Daarbij gaat het om het proces waarbij bepaalde informatie wel en niet wordt gepubliceerd door een nieuwsmedium of journalist (Shoemaker en Vos 2009: 1). Gatekeeping theory kan helpen om het proces achter nieuwsselectie en nieuws content beter te begrijpen.
Een artikel of publicatie moet volgens gatekeeping theory door verschillende filters heen, zogenoemde gates, die de uiteindelijke inhoud kunnen beïnvloeden (Shoemaker en Vos 2009: 22). Deze filters worden gecreëerd door verschillende krachten die invloed uitoefenen op de selectie van het nieuws en de toon van het nieuws (idem: 28).
Deze invloed kan worden uitgeoefend op verschillende niveaus, de zogenoemde levels of analysis (Shoemaker en Vos 2009: 33). Met het eerste level of analysis, dat van het individu, is het mogelijk de invloed van individuele overtuigingen, kennis, gedrag, waarden en achtergronden te onderzoeken (ibid.). Het individu wordt in dit geval gezien als een gatekeeper en vormt dus een filter dat de inhoud beïnvloedt.
Op dit niveau zeggen de individuele karakteristieken dus iets over de inhoud van de artikelen, maar dit werkt ook andersom. De inhoud van de artikelen, de content, kan ook worden gebruikt meer te weten te komen over het individu achter het nieuws.
Het tweede niveau waarop invloed wordt uitgeoefend is het level of analysis van de routines (Shoemaker en Vos 2009: 51). Deze routines zijn bepaalde patronen en een bepaalde uitoefening die journalisten steeds herhalen in hun journalistieke werk (ibid.). Het kan bijvoorbeeld gaan om het werken met bijvoorbeeld deadlines of van te voren vastgestelde nieuwswaarden (idem: 51-53). De routines hebben grote invloed op welke onderwerpen uiteindelijk naar buiten komen.
Er is ook een duidelijk verschil tussen het individuele niveau en het routine niveau. Als er onderzoek wordt gedaan naar een van beide niveaus is het belangrijk om te kijken of de journalist zelf een beslissing maakt over bepaalde inhoud of dat zijn of haar werk wordt beïnvloed door een bepaalde routineprocedure (ibid.).
Het derde niveau waarop de inhoud wordt beïnvloed is het level of analysis van de organisatie. Als er onderzoek wordt gedaan naar het proces waaruit het nieuws en de inhoud voortkomt, is het essentieel ook naar de rol van de organisatie te kijken (Shoemaker en Vos 2009: 62). Het zijn namelijk de organisaties die individuen aannemen en de regels en routines bedenken (ibid.).
Het gaat dan om doelstellingen die geformuleerd worden vanuit de organisatie waardoor individuen en bepaalde regels in het alledaagse werk worden beinvloed (Shoemaker en Vos 2009: 63). Daarnaast is de hiërarchische structuur van een organisatie van invloed. Het maakt bijvoorbeeld uit in hoeverre een journalist zich moet verantwoorden tegenover het management over onderwerpkeuze of invalshoek (idem: 63).
De structuur en doelstellingen van een organisatie staan weer onder invloed van sociale instituties zoals bijvoorbeeld de markt waarin de organisatie moet functioneren of het publiek (idem: 76-78). Ook kan beleid vanuit de regering van invloed zijn op hoe een organisatie is opgebouwd en op hoe individuele journalisten te werk gaan (idem: 88-89). Dit kan bijvoorbeeld door het ontbreken van wetten en regels die het werk van journalisten beschermd of het ontzeggen van de toegang vanuit de overheid bij persconferenties aan bepaalde mediaorganisaties. Voor Meduza is dit een relevante kracht die mogelijk invloed uitoefent op hun gatekeeping proces.
Het laatste level of analysis is dat van het sociale systeem waarbinnen het nieuws wordt gemaakt door de journalist en organisatie (Shoemaker en Vos 2009: 97). Op dit niveau kan er worden onderzocht hoe de culturele context in bijvoorbeeld een specifiek land de keuze van bepaalde berichtgeving en invalshoeken kan beïnvloeden (ibid.). Het mediasysteem in Rusland zoals
eerder behandeld in dit theoretisch kader is dus mogelijk van invloed op de keuzes van de journalisten en de mediaorganisatie Meduza in de dagelijkse praktijk.
4.0 Methodologische verantwoording
Om onderzoek te doen naar de inhoud van Meduza’s artikelen wordt er gebruik gemaakt van een documentanalyse en een kwalitatieve framinganalyse. Alvorens het gebruik van deze methoden wordt verantwoord, is er aandacht voor de keuze van Meduza als onderzoekssubject, de voorbereiding, het gebruik van theorie uit het theoretisch kader en het corpus. Deze methodologische verantwoording sluit af met verantwoording van de analyse.
4.1 Verantwoording keuze Meduza
Het eerste voorstel voor een scriptie was een onderzoek naar de journalistieke Russische startup The Bell. Dit project waarvoor enkele journalisten vanuit zowel de Verenigde Staten als Rusland werken, bleek al snel moeilijk te onderzoeken. Allereerst was het lastig toegang te krijgen tot het bedrijf omdat mails niet werden beantwoord en de telefoon niet werd opgenomen. Daarnaast bleek het bedrijf te klein en bleek er geen centrale redactievloer te zijn. Dit maakte het moeilijk het onderzoek op genoeg interviews of veldwerk te kunnen baseren.
Meduza bleek een beter onderzoekssubject. Dat medium was in tegenstelling tot The Bell een medium met een redactievloer en een groter aantal werknemers. Daardoor was het in beginsel wel mogelijk veldonderzoek te doen en genoeg informatie uit verschillende interviews te vergaren. Daarnaast zijn de artikelen van Meduza gemakkelijk te onderzoeken omdat er naast de Russische versie ook een Engelstalige versie beschikbaar is van de nieuwssite.
Ten slotte is Meduza een unieke casus binnen de context van het Russische medialandschap omdat het de eerste poging is van journalisten zich buiten Rusland te vestigen om onafhankelijke journalistiek te blijven bedrijven. Daarom zijn de uitdagingen waar Meduza mee te maken krijgt als journalistieke startup uniek en vormen resultaten van een onderzoek naar de uitdagingen en de invloed daarvan een interessante aanvulling op al bestaande literatuur over journalistieke startups.
4.2 Obstakels voorbereiding onderzoek
De oorspronkelijke insteek van dit onderzoek was om Meduza in Riga te bezoeken en ter plaatse veldonderzoek te doen en interviews te houden met de journalisten aldaar. Door onvoorziene omstandigheden aan het begin van het onderzoek bleek een bezoek aan Meduza uiteindelijk niet mogelijk. Deze omstandigheden zijn belangrijk te benoemen gezien deze onderdeel zijn van de
Allereerst is er contact gezocht met de redactie van Meduza door middel van emails aan het algemene mailadres en enkele telefoontjes naar het hoofdkantoor van Meduza in Riga. Toen hier geen respons op kwam is er via Twitter direct contact gezocht met toenmalig hoofdredacteur van Meduza, Ivan Kolpakov. Met hem werd vervolgens mail contact gelegd.
Echter viel het contact al snel stil. Later bleek dat hoofdredacteur Kolpakov op non-actief was gesteld en later ontslag nam vanwege een, wat Meduza zelf op hun site beschrijft als, harassment scandal. Meduza was hierdoor in een interne crisis beland en er werd een interim- hoofdredacteur aangesteld.
Hierna werd contact gelegd met de adjunct-hoofdredacteur Alexander Polivanov. Het contact verliep stroef. Polivanov was naar eigen zeggen druk met de situatie op de redactie, wat hij ‘a kind of a mess’ noemde. Uiteindelijk kreeg ik geen toegang tot de redactie van Meduza. Volgens Polivanov zouden de journalisten te weinig tijd hebben voor interviews en gesprekken. Wel waren de mensen van Meduza volgens hem bereid online mijn vragen te beantwoorden.
Vanuit deze situatie werd een nieuwe onderzoeksopzet opgesteld met online interviews, een documentanalyse en inhoudsanalyse als methoden. De onderzoeksvragen en deelvragen werden zo geformuleerd dat ook zonder veldonderzoek een antwoord kon worden geformuleerd. Helaas bleek het uiteindelijk onmogelijk opnieuw contact te leggen met Polivanov of andere mensen binnen Meduza. Daardoor is er uiteindelijk gekozen voor de huidige opzet van het onderzoek waarbij er uitsluitend gebruik wordt gemaakt van al openbaar toegankelijke data zoals de artikelen van Meduza, beschrijvingen op de website van het medium en interviews met werknemers en journalisten van Meduza.
4.3 Operationalisering concepten
Omdat in dit onderzoek wordt gekeken naar frames in de inhoud van Meduza’s artikelen is het belangrijk de concepten te operationaliseren die een rol spelen die van invloed zijn op de uiteindelijke inhoud. Dit gebeurt op basis van twee deelonderwerpen. 1) de rolperceptie en uitvoerende rol en 2) het selectieproces. Deze deelonderwerpen hebben betrekking op de deelvragen van dit onderzoek. Om de deelvragen en de deelonderwerpen te operationaliseren is gebruik gemaakt van de concepten zoals behandeld in het theoretisch kader.
4.3.1 Rolperceptie
De motivatie en doelstellingen van de journalist kunnen worden onderzocht aan de hand van de concepten beroepsideologie en rolopvatting zoals behandeld in hoofdstuk 3.5 van het theoretisch
kader. Bij het onderzoeken van de beroepsideologie van de journalisten van Meduza worden de vijf ideaaltypische kenmerken zoals geformuleerd door Deuze (2005) gebruikt.
Het concept rolopvatting valt onder te verdelen in twee niveaus: het niveau van de roloriëntatie en het niveau van de uitoefening van de rol (Hanitzsch en Vos 2017). Het gaat in dit onderzoek vooral om het vaststellen van het tweede niveau. Aan de hand van de 16 journalistieke rollen uit de indeling van Hanitzsch en Vos (2016) kan binnen de framinganalyse worden onderzocht welke journalistieke rol naar voren komt uit de inhoud van de artikelen van Meduza.
4.3.2 Het selectieproces
Bij het deelonderwerp selectieproces staat de koppeling tussen de ervaring van de journalist en de daadwerkelijk uitkomst van het journalistieke proces, dus de praktijk, centraal. Daarom is bij dit deelonderwerp gekeken naar enerzijds de thematische inhoud van de artikelen en anderzijds de rol van de journalist in dit proces. In dat laatste opzicht heeft dit deelonderwerp raakvlakken met deelonderwerp 1.
Het selectieproces binnen de journalistiek vormt een belangrijke brug tussen de twee analyses in dit onderzoek. Om deze koppeling te maken, wordt als onderbouwing de gatekeeping theory gebruikt.
Het zijn de journalisten en de journalistieke organisatie zelf die de inhoud bepalen, zo blijkt uit de gatekeeping theory zoals behandeld in het theoretisch kader. Deze opvatting wordt in dit onderzoek gebruikt als rechtvaardiging van de koppeling tussen de rolperceptie en de framing. Op die manier kunnen er conclusies worden getrokken uit de analyse van beide aspecten.
4.4 Verzamelmethoden I: Documentanalyse
Om de rolperceptie van Meduza te onderzoeken wordt er gebruik gemaakt van een
documentanalyse. Hiermee kan systematisch onderzoek worden gedaan naar allerlei verschillende soorten documenten zoals (doelstellings-) verklaringen op de website van Meduza of eerder verschenen interviews met journalisten van Meduza. Door middel van deze analyse is het mogelijk de diepere betekenis van documenten vast te stellen (Bowen 2009: 27).
Bowen (2009) beschrijft vijf specifieke functies van documentanalyse in kwalitatief onderzoek. Zo kunnen documenten worden gebruikt om: een bredere context te begrijpen, vragen te formuleren voor verder onderzoek, aanvullende data toe te voegen, veranderingen en ontwikkelingen te identificeren en informatie vanuit andere bronnen te verifiëren (idem: 29-30).
rolperceptie van Meduza te achterhalen en om eventuele vragen te formuleren voor vervolgonderzoek naar Meduza.
Er zijn veel voordelen in het gebruik van documentanalyse als methode. Documenten zitten vol details, namen en referenties, de onderzoeker heeft geen invloed op de inhoud van de documenten en documenten kunnen iets zeggen over een langere tijdsperiode (Bowen 2009: 31). Toch zijn er ook belangrijke beperkingen waar rekening mee moet worden gehouden. Zo zijn niet alle documenten altijd beschikbaar waardoor maar een deel van de werkelijkheid kan worden bekeken. Dat brengt het risico van biased selectivity met zich mee (ibid.).
4.5 Verzamelmethoden II: Kwalitatieve framinganalyse
Om de inhoud van de berichtgeving van Meduza te onderzoeken, wordt in dit onderzoek gebruik gemaakt van een kwalitatieve framinganalyse. Een framinganalyse is een vorm van interpretatieve contentanalyse (Linström en Marais 2012: 25). Deze methode kan worden ingezet om de inhoud van media te beschrijven, te vergelijken met de ‘echte’ wereld en om een startpunt voor verder onderzoek vorm te geven (Wimmer en Dominick 2006: 152-153).
In dit onderzoek is gekozen voor een kwalitatieve framinganalyse in plaats van een kwantitatieve framinganalyse omdat op die manier achterliggende betekenis van teksten het beste kan worden geanalyseerd (Wood 2004: 69). Een kwalitatieve analyse helpt om een grote hoeveelheid aan frames betekenis te geven.
Daarnaast heeft een kwalitatieve methode als voordeel dat het frames niet reduceert tot containers en aantallen waardoor de complexiteit achter de frames niet kan worden onderzocht (Reese 2007: 10). Met een kwalitatieve analyse is dit juist de bedoeling. Een kwalitatieve framinganalyse past daarnaast goed binnen het doel van dit onderzoek omdat er in de analyse nadruk ligt op culturele en politieke betekenis van teksten (Linström en Marais 2012: 27).
4.5.1 Beperkingen kwalitatieve framinganalyse
De twee grootste problemen van een kwalitatieve framinganalyse zijn de betrouwbaarheid en de validiteit (Linström en Marais 2012: 27). Deze problemen doen zich vooral voor bij de operationalisering van de te onderzoeken frames (ibid.). Dat heeft ook sterk te maken met de mogelijke subjectiviteit van kwalitatief onderzoek.
Een onderzoeker heeft binnen kwalitatief onderzoek namelijk zelf invloed op hoe frames worden gedefinieerd en geoperationaliseerd. Een onderzoeker kan dus een definitie of operationalisatie kiezen die hem of haar het beste uitkomt in het formuleren van een antwoord op
de onderzoeksvraag (ibid.). Een grondige en goed onderbouwde operationalisering kan helpen om deze subjectiviteit zo min mogelijk een rol te laten spelen.
4.6 Verantwoording Corpus
Voor een framinganalyse is het essentieel vast te stellen welke artikelen precies worden geanalyseerd. Dit onderzoek richt zich niet specifiek op de inhoud van de artikelen rondom een bepaalde gebeurtenis waardoor de artikelen niet beperkt hoeven te zijn tot een bepaalde periode. Om een goed beeld te krijgen van de algemene inhoud van de artikelen van Meduza moet er zo’n breed mogelijke periode worden bekeken. Het is daarnaast handig om een recente periode te nemen waaruit de artikelen kunnen worden geselecteerd omdat daarmee het beste een beeld kan worden geschetst van het huidige Meduza. Daarom is er gekozen artikelen te selecteren uit de periode vanaf 1 januari 2018 tot 31 december 2018.
Omdat het onderzoek enkel is gericht op framing rondom de Russische staat moeten de geselecteerde artikelen daar betrekking op hebben. De artikelen worden geselecteerd door zoekwoorden in te vullen in de zoekmachine op Meduza’s website. Het meest specifieke woord dat het beste de lading van de Russische staat dekt is ‘Kremlin’ omdat hiermee zowel de president als de regering bedoeld worden. De eerste selectie gebeurde op basis van artikelen waarin dit zoekwoord naar voren kwam. Vervolgens werd er binnen de teksten gezocht op de woorden ‘Putin’, ‘Duma’ en ‘Government’ om specifiek op zoek te gaan naar frames in de tekst. Uiteindelijk zijn door deze methode 205 artikelen gevonden. Al deze artikelen zijn geanalyseerd op framing.
4.7 Wat wordt geanalyseerd?
Er zijn twee categorieën frames te onderscheiden. Dit zijn issue-specific frames en generic frames (Linström en Marais 2012: 28). Issue-specifieke frames zijn van toepassing op specifieke onderwerpen of gebeurtenissen. Deze frames staan tegenover generieke frames die verschillende specifieke onderwerpen en gebeurtenissen kunnen overstijgen (De Vreese 2005: 54).
Een onderzoek naar issue-specifieke frames heeft als voordeel dat er veel details aan het licht komen over het onderwerp dat wordt onderzocht (idem: 55). Echter heeft onderzoek naar issue specifieke frames ook een nadeel. Omdat dit soort onderzoek enkel specifiek wordt toegepast op een onderwerp of een casus kunnen de resultaten moeilijk worden gegeneraliseerd naar andere cases (ibid.).
Generieke frames hebben als voordeel dat ze van toepassing zijn op veel verschillende cases (ibid.). Onderzoek naar generieke frames kan dus makkelijker worden gegeneraliseerd dan
onderzoek naar specifieke frames (ibid.). Een nadeel is echter dat er minder ruimte is voor het identificeren van specifieke frames over een heel specifiek onderwerp.
Daarom wordt in dit onderzoek, ondanks de beperkingen, gekeken naar issue-specifieke frames. Dat heeft als voordeel dat er een beeld kan worden geschetst dat specifiek op Meduza van toepassing is. Een analyse die zich niet hoeft te beperken tot van tevoren vastgestelde frames kan namelijk gemakkelijker in de context van de alledaagse realiteit worden gezet. Dit is belangrijk omdat Meduza een uniek medium is in een evenzo unieke context. Ten slotte is gekozen voor issue- specifieke frames omdat generieke frames de context rondom Meduza onvoldoende dekken en derhalve niet geschikt zijn voor dit onderzoek.
Om met issue-specifieke frames op een zo gestructureerd mogelijke manier te werken, is er wel gekozen voor een systematische operationalisering van de frames. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de typologie van Entman (1993). Volgens hem 1) definiëren frames een bepaald probleem, 2) diagnosticeren ze de oorzaak van het probleem, 3) geven ze morele oordelen en 4) suggereren ze mogelijke oplossingen voor de problemen (Entman 1993: 52). Entman noemt dit ook wel de functies van een frame (ibid.).
Een frame kan alle functies in zich hebben maar soms ook een enkele (ibid.). In beide gevallen voldoet een woord, zinsdeel of hele zin aan de typologie van een frame. Ook in dit onderzoek wordt op die manier naar frames gekeken. Een frame moet dus voldoen aan ten minste een van deze functies.
De frames kunnen worden geïdentificeerd door te kijken naar woordkeus, metaforen en voorbeelden die worden aangehaald in de tekst (Linström en Marais 2012: 32). Het gaat dan om woorden en zinnen die samen een cluster vormen met een bepaalde thematische inhoud. Er kan in een tekst worden gekeken naar sleutelwoorden of naar concluderende woorden of zinnen (idem: 33).
Verder kan er ook worden gekeken naar zogenoemde technische onderdelen van de tekst. Dit zijn de koppen, subkoppen, foto-onderschriften, leads en foto’s (Linström en Marais 2012: 33). Hoe woorden, zinnen en ook technische onderdelen op een gestructureerde manier kunnen worden geanalyseerd wordt in de volgende paragraaf besproken.
4.7.1 Handvat voor de analyse
De onderzoeksvraag richt zich specifiek op de relatie tussen Meduza en de Russische staat. Om onderzoek te doen naar Meduza’s framing van de Russische staat is het daarom van belang van te voren vast te stellen op wat voor aspecten deze frames worden bekeken.
