• No results found

De mogelijke gevolgen voor de landbouw van de vervanging van de sluizen 2 en 3 in het Wilhelminakanaal door een enkele sluis 2/3

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De mogelijke gevolgen voor de landbouw van de vervanging van de sluizen 2 en 3 in het Wilhelminakanaal door een enkele sluis 2/3"

Copied!
24
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

NOTA 859 a p r i l 1975 : voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding

Wageningen

NN31545,0859

DE MOGELIJKE GEVOLGEN VOOR DE LANDBOUW VAN DE VERVANGING VAN DE SLUIZEN 2 EN 3 IN

HET WILHELMINAKANAAL DOOR EEN ENKELE SLUIS 2 / 3

i r . J . J . Kouwe

N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e -l e n , dus geen officië-le p u b -l i k a t i e s .

Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , als op een c o n c l u d e r e n d e d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn o m d a t het o n d e r z o e k nog niet is afgesloten.

Bepaalde n o t a ' s k o m e n niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g

(2)

I N H O U D

b i z .

1. INLEIDING 1 2. DE O P Z E T VAN DEZE STUDIE 2

2 . 1 . De b e s c h i k b a r e gegevens 2 2. 2. De methode tot v a s t s t e l l i n g van het o p b r e n g s t - 3

niveau van de landbouw

2 . 3 . Het v a s t s t e l l e n van de g r o n d w a t e r s t a n d s v e r a n d e r i n g e n 4

3 . BESCHRIJVING VAN HET GEBIED 6

3 . 1 . Geologie 6 3. 2, De b o d e m g r o e p e n 8

3 . 3 . G r o n d w a t e r s t a n d e n 8 4 . HET PLAN: SLUIS 2 / 3 BIJ SLUIS 3 9

4 . 1 . De invloed op de g r o n d w a t e r s t a n d e n 11

4. 2. De landbouwkundige gevolgen 11 5. HET PLAN: SLUIS 2 / 3 TER HOOGTE VAN KM 18 15

TUSSEN DE SLUIZEN 2 EN 3

5 . 1 . De invloed op de g r o n d w a t e r s t a n d e n 15

5 . 2 . De landbouwkundige gevolgen 19 6. MOGELIJKHEDEN TOT BEPERKING VAN DE 20

LANDBOUWSCHADE

7. DE GEVOLGEN VAN DE VOORGENOMEN SLUISBOUW 20 VOOR NATUURGEBIEDEN

(3)

1. INLEIDING

Door de R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e c t i e N o o r d - B r a b a n t zijn plannen in v o o r b e r e i d i n g om het Wilhelminakanaal b e t e r g e s c h i k t te m a k e n a l s hoofdvaarweg voor de s c h e e p v a a r t t u s s e n de westelijke h a v e n -gebieden en de i n d u s t r i e in het zuidoostelijk deel van N e d e r l a n d . De e e r s t e fase van deze plannen w e r d r e e d s g e r e a l i s e e r d door de v e r -vanging van s l u i s 1 bij O o s t e r h o u t en s a n e r i n g van de situatie rond de a a n s l u i t i n g van het M a r k k a n a a l en de bouw van de nieuwe M a r k -s l u i -s .

In het k a d e r van de w e r k e n aan h e t W i l h e l m i n a k a n a a l zal ook de s i t u a t i e bij T i l b u r g worden v e r b e t e r d om een s n e l l e r e d o o r v a a r t voor de s c h e e p v a a r t te r e a l i s e r e n . Het tweede pand van het k a n a a l , dat b e g r e n s d wordt door de sluizen 2 en 3 is s l e c h t s + "i\ k m lang. Het k a n a a l p e i l beneden sluis 3 b e d r a a g t 5 m + N A P , boven deze s l u i s l \ m + en boven s l u i s 3 1 2 j m + N A P . E r b e s t a a n dus thans p e i l -v e r s c h i l l e n -van r e s p . Z\ m en 5 m bij deze s l u i z e n . Wanneer beide w o r d e n v e r v a n g e n door e e n enkele s l u i s zal e r een p e i l v e r s c h i l van l \ m o n t s t a a n , d a a r op de o v e r i g e panden van het k a n a a l geen p e i l -wijzigingen zullen p l a a t s v i n d e n .

In principe zijn e r voor de positie van de nieuwe s l u i s d r i e m o -gelijkheden: zover mogelijk oostelijk, dus bij s l u i s 3; zover mogelijk w e s t e l i j k , dus bij s l u i s 2; e r g e n s t u s s e n de sluizen 2 en 3 in. Door de R i j k s w a t e r s t a a t is t e n s l o t t e gekozen voor twee a l t e r n a t i e v e n : 1. de s l u i s 2 / 3 k o m t in een bochtafsnijding t e r hoogte van k m 20 bij

de oude sluis 3 - de m e e s t oostelijke p o s i t i e ;

2. de sluis 2 / 3 komt bij k m 18 o n g e v e e r 1100 m boven s l u i s 2.

Door de R i j k s w a t e r s t a a t A r r o n d i s s e m e n t N o o r d - B r a b a n t w e r d bij s c h r i j v e n van 5 juli 1974 n r . 12166 h e t v e r z o e k tot het I. C. W. g e -r i c h t tot het u i t v o e -r e n van e e n o n d e -r z o e k n a a -r de mogelijke gevolgen

(4)

v o o r de omgeving van het k a n a a l van de v o o r g e n o m e n vervanging van de sluizen 2 en 3 door een enkele s l u i s . Aangezien h e t h i e r b i j ging o m een globale o r i ë n t a t i e lag het niet in de bedoeling o m o n d e r z o e k te velde te v e r r i c h t e n . E r kon gebruik g e m a a k t w o r d e n van r e e d s b e -s c h i k b a r e g e g e v e n -s .

Bij de v o o r g e n o m e n kanaalplannen s p e e l t de s t a d s u i t b r e i d i n g van T i l b u r g een belangrijke r o l . Deze z a l volgens b e s t a a n d e plannen in w e s t e l i j k e r i c h t i n g t e r w e e r s z i j d e van h e t huidige kanaalpand t u s s e n beide sluizen 2 en 3 worden g e r e a l i s e e r d . Het gebied ten zuiden van h e t k a n a a l zal d a a r b i j voornamelijk tot woongebied w o r d e n b e s t e m d , t e r w i j l ten n o o r d e n van het k a n a a l v o o r n a m e l i j k i n d u s t r i e zal k o m e n . In het k a d e r van deze plannen gaat de v o o r k e u r van de R i j k s w a t e r s t a a t en van de G e m e e n t e T i l b u r g uit n a a r de s i t u e r i n g van de nieuwe s l u i s nabij k m 20. B e z w a r e n tegen dit plan k o m e n v o o r a l uit n a t u u r b e h o u d -k r i n g e n , die s t e l l e n dat zich in het gebied enige objecten bevinden m e t n a t u u r w e t e n s c h a p p e l i j k e b e t e k e n i s . Grondwater s t a n d s dalingen zouden voor deze objecten fatale gevolgen hebben.

2. DE O P Z E T VAN DEZE STUDIE

2.1. De beschikbare gegevens

Aangezien geen nieuwe gegevens te velde zouden w o r d e n v e r z a -m e l d w e r d gebruik ge-maakt van r e e d s voorhanden zijnde i n f o r -m a t i e , n a m e l i j k :

1. de C O L N - g r o n d w a t e r standen voor de gemiddeld hoogste en l a a g s t e s i t u a t i e ;

2. de N e d e r l a n d s e B o d e m k a a r t s c h a a l 1 : 100 000, t u s s e n s t a d i u m D (zgn. N e b o - k a a r t s t a d i u m D) van de Stichting voor B o d e m k a r t e r i n g ; 3. de geologische k a a r t , s c h a a l 1 : 50 000, van de Rijksgeologische

Dienst (1937 en 1933);

1) 4. de i s o c a r p - f i g u r e n b e h o r e n d e bij r a p p o r t 1 van de COLN '; 5. een h o o g t e p u n t e n k a a r t (1 à 2 meetpunten p e r ha) t e r beschikking

g e s t e l d door de P r o v i n c i a l e D i r e c t i e van de L a n d i n r i c h t i n g te T i l b u r g ;

1) C o m m i s s i e Onderzoek Landbouwwaterhuishouding N e d e r l a n d TNO 2

(5)

6. de w a t e r s t a a t s k a a r t 1 : 50 000; 7. de t o p o g r a f i s c h e k a a r t 1 : 25 000; 8. i n t e r n e i n f o r m a t i e o m t r e n t b r u t o o p b r e n g s t e n van g r a s - en bouw-land. 2 . 2 . D e m e t h o d e t o t v a s t s t e l l i n g v a n h e t o p b r e n g s t -n i v e a u v a -n d e l a -n d b o u w

In het k a d e r van dit globale o r i ë n t e r e n d e o n d e r z o e k n a a r de g e -volgen voor de omgeving van p e i l v e r a n d e ringen op het Wilhelminak a n a a l , w e r d voor wat b e t r e f t de bepaling van het b r u t o o p b r e n g s t

-niveau van de landbouw t e r u g g e g r e p e n op de globale s c h a t t i n g s m e t h o d e van de COLN. H i e r b i j wordt m e t behulp van de i s o c a r p f i g u r e n en de

2^

gemiddeld hoogste en l a a g s t e g r o n d w a t e r s t a n d ' de o p b r e n g s t d e p r e s sie v a s t g e s t e l d . De 6 à 7 i s o c a r p f i g u r e n zelf zijn geldig voor een g e lijk a a n t a l g r o e p e n van bodemtypen m e t v e r g e l i j k b a r e a g r o h y d r o l o gische e i g e n s c h a p p e n , welke op de N e b o k a a r t s t a d i u m D worden o n -d e r s c h e i -d e n . Deze in-deling p e r a g r o h y -d r o l o g i s c h e g r o e p w e r -d afzon-d e r l i j k voor g r a s l a n afzon-d en bouwlanafzon-d u i t g e v o e r afzon-d .

Op grond van de h i e r n a te b e s c h r i j v e n methode w e r d een gebied b e p a a l d w a a r b i n n e n de invloed van de kanaalpeilwijzigingen aanleiding

zal zijn tot g r o n d w a t e r s t a n d s v e r a n d e r i n g e n . Voor een p u n t e n r a s t e r m e t e e n m a a s w i j d t e van 1 punt p e r 6, 25 ha w e r d e n op grond van de g e -middelde g r o n d w a t e r s t a n d e n voor hoogste en l a a g s t e standen voor de b e s t a a n d e t o e s t a n d en voor de beide a l t e r n a t i e v e plannen de gemiddelde o p b r e n g s t d e p r e s s i e s bepaald. T e r o m r e k e n i n g in g e l d s b e d r a g e n w e r d op grond van i n t e r n v e r k r e g e n i n f o r m a t i e s a l s b r u t o o p b r e n g s t van 1 ha g r a s l a n d , r e s p . bouwland aangehouden: ƒ 1600, - r e s p . ƒ 2000, - .

De v e r s c h i l l e n t u s s e n de o p b r e n g s t n i v e a u s van beide a l t e r n a t i e v e plannen m e t dat van het huidige geeft de gemiddeld j a a r l i j k s te v e r wachten schade voor de landbouw binnen het beinvloede gebied. A a n g e z i e n het h i e r gaat om o p b r e n g s t v e r s c h i l l e n en niet o m de o p b r e n g s t n i v e a u s , kan aan de r e s u l t a t e n m e t deze methode v e r k r e g e n m e e r g e -wicht toegekend w o r d e n dan w a n n e e r het om de o p b r e n g s t n i v e a u s zelf te doen i s .

(6)

De tuinbouw, die in het gebied a l s glastuinbouw aanwezig i s Speelt bij de s c h a d e b e r e k e n i n g geen r o l , d a a r deze v o r m van g r o n d -gebruik g r o t e n d e e l s buiten het beinvloede gebied ligt, dan wel in dat d e e l w a a r de g r o n d w a t e r s t a n d s v e r a n d e r i n g e n g e r i n g zijn.

2.3. H e t vaststellen van de g r on d w a t e r s t an ds ve r an -d e r i n g e n

Bij het o n d e r z o e k w e r d e e n e m p i r i s c h e methode t o e g e p a s t . Dit ook w e e r omdat m e e r exacte m e t h o d e n m e e r o n d e r z o e k v e r g e n en dus m e e r en e x a c t e r e g e g e v e n s .

E r w e r d a l s volgt te w e r k gegaan:

Op grond van de g r o n d w a t e r b u i z e n die destijds door de COLN w e r -den g e p l a a t s t en de d a a r v o o r b e r e k e n d e gemiddeld hoogste en l a a g s t e g r o n d w a t e r s t a n d e n w e r d het i s o h y p s e n p a t r o o n voor de ' w i n t e r1- en de ' z o m e r ' t o e s t a n d v a s t g e s t e l d .

- V e r v o l g e n s w e r d e e n d r i e t a l d w a r s r a a i e n ( n r s I t / m III) l o o d r e c h t op het k a n a a l g e p r o j e c t e e r d en t e r w e e r s z i j d e n van het k a n a a l i e d e r 3 p a r a l l e l r a a i e n , de n r s IV t / m VI ten n o o r d e n van het k a n a a l en de n r s VII t / m IX ten zuiden van het k a n a a l (zie fig. I A ) .

Door het g e z a m e n l i j k beschouwen van de r a a i e n w e r d het g r o n d w a t e r -vlak voor de beide a l t e r n a t i e v e plannen g e c o n s t r u e e r d .

- H i e r b i j w e r d e r v a n uitgegaan dat de k a n a a l g e d e e l t e n die s t e e d s een h o g e r peil dan de gemiddelde g r o n d w a t e r s t a n d hebben een r e l a t i e f kleine zijdelingse invloed hebben tengevolge van het slecht d o o r l a -tend worden van de bodem en de wanden van het k a n a a l ; a a n g e n o m e n w e r d dat h i e r t o e mede wordt b i j g e d r a g e n door de aan te b r e n g e n k w e l s l o t e n . V o o r z o v e r het k a n a a l d r a i n e r e n d w e r k t w e r d de invloed van het p e i l v e r s c h i l volledig t o e g e r e k e n d .

- V e r v o l g e n s w e r d e n voor beide a l t e r n a t i e v e plannen op grond van de r a a i e n de nieuwe i s o h y p s e n p a t r o n e n door u i t m e t i n g van de w e e r te geven stijghoogten g e c o n s t r u e e r d .

Ook kon door vergelijking m e t de o o r s p r o n k e l i j k e t o e s t a n d de m a x i -m a l e o p p e r v l a k t e van het gebied w o r d e n v a s t g e s t e l d w a a r b i n n e n zich g r o n d w a t e r s t a n d s v e r a n d e r i n g e n zullen v o o r d o e n .

- Voor a l l e punten van het o n d e r p a r . 2. 2 genoemde p u n t e n r a s t e r , vallende binnen het beinvloedingsgebied, w e r d e n ten behoeve van

(7)

ra c / Ö - p

£

a «

N O E "0 OT «.£. c »o *» tf

(8)

de o p b r e n g s t d e p r e s s i e b e p a l i n g de gemiddelde ' w i n t e r ' en ' z o m e r ' o n t w a t e r i n g s diepten v a s t g e s t e l d , door r e k e n i n g te houden m e t de t e r r e i n h o o g t e n t e r p l a a t s e . Deze l a a t s t e w e r d e n ontleend aan de h o o g t e -p u n t e n k a a r t .

3 . BESCHRIJVING VAN HET GEBIED 3 . 1 . G e o l o g i e

Het ligt niet in de bedoeling h i e r u i t g e b r e i d in te gaan op de g e o -l o g i s c h e g e s t e -l d h e i d van het gebied. Het -lijkt e c h t e r niet ondienstig een enkel facet d a a r v a n aan te stippen, omdat de geologische g e s t e l d h e i d van belang kan zijn bij de v a s t s t e l l i n g van de invloed van het k a -n a a l p e i l op de h y d r o l o g i s c h e t o e s t a -n d i-n het a a -n g r e -n z e -n d e gebied.

Bij deze beschouwing m o e t uitgegaan w o r d e n van de geologische k a a r t 1 : 50 000, de k w a r t b l a d e n 44 IV (1937) en 50 II (1933), d a a r van deze bladen de nieuwe geologische k a a r t e n nog niet b e s c h i k b a a r zijn.

Het gebied van o n d e r z o e k w o r d t door een in de r i c h t i n g ZZO-NNW lopende b r e u k l i j n d o o r s n e d e n . Het Wilhelminakanaal k r u i s t deze s t o r i n g nabij k m p a a l 18. Oostelijk van deze b r e u k l i j n k o m t het l a a g -t e r r a s voor -t e r dik-te van ca 5 m r u s -t e n d op he-t m i d d e n -t e r r a s da-t een dikte van ca 15 m heeft. Deze beide f o r m a t i e s , die volgens de n i e u w e r e n o m e n c l a t u u r v e r m o e d e l i j k b e h o r e n tot de 'Nuenen G r o e p ' , w e r d e n af-g e z e t tijdens de beide l a a t s t e ijstijden (Saalien en Weichselien) onder p e r i g l a c i a l e o m s t a n d i g h e d e n . Het m a t e r i a a l b e s t a a t uit o v e r w e g e n d fijn tot middelfijn k o r r e l i g door de westenwind a a n g e v o e r d dekzand. In de o n d e r s t e lagen van de Nuenen G r o e p is dit m a t e r i a a l s o m s s t e r k v e r w e r k t door s m e l t w a t e r — de z o g e n a a m d e f l u v i o p e r i g l a c i a l e a f z e t tingen — w a a r d o o r een gelaagdieid van z a n d , l e e m en organogene l a gen kan o p t r e d e n . De o n d i e p e r e l a g e n zijn v e e l a l o n d e r k o u d e r e o m standigheden afgezet de z o g e n a a m d e pleniglaciale afzettingen -w a a r d o o r het ( s m e l t ) -w a t e r e e n m i n d e r b e l a n g r i j k e r o l heeft g e s p e e l d . Een b i j z o n d e r e f o r m a t i e van de Nuenen G r o e p v o r m t de z o g e n a a m d e

' b r a b a n t s e l e e m ' . Dit is een l e e m van a e o l i s c h e o o r s p r o n g m e t fijn-zandige l a a g j e s , die tijdens f l u v i o - p e r i g l a c i a l e o m s t a n d i g h e d e n v e e l a l

(9)

in ondiepe bekkens w e r d afgezet. H i e r d o o r kan deze l e e m s o m s e e n groot o p p e r v l a k bedekken en v o r m t dan een in h y d r o l o g i s c h opzicht s t o r e n d e l a a g . De bovenste lagen van de Nuenen G r o e p w o r d e n g e -v o r m d door z u i -v e r e dekzanden, door de wind afgezet zwak l e m i g fijn zand. Deze l a a t s t e lagen s t a a n op de oude geologische k a a r t v e r -moedelijk aangegeven a l s het ' l a a g t e r r a s ' en hebben een dikte van ca 5 m , t e r w i j l de o v e r i g e , d i e p e r e lagen b e h o r e n tot het ' m i d d e n -t e r r a s ' -t e r dik-te van 10 à 15 m .

Het e v e n t u e e l v o o r k o m e n van l e e m l a g e n in de Nuenen G r o e p f o r -m a t i e s t e r p l a a t s e van het oostelijke deel van het kanaalpand t u s s e n s l u i s 2 en 3 kan van invloed zijn op het v e r l o o p van de i s o h y p s e n van het g r o n d w a t e r na de r e a l i s e r i n g van een p e i l v e r a n d e r i n g in het k a -n a a l .

Ten w e s t e n van k m - p a a l 18 komt in de o n d e r g r o n d h e t 'hoog-t e r r a s ' v o o r , b e s 'hoog-t a a n d e ui'hoog-t fijne 'hoog-to'hoog-t m i d d e l k o r r e l i g e zanden, w a a r i n enkele lagen en lenzen grofzand m e t fijn g r i n d . T e v e n s kunnen l e e m -l a g e n w o r d e n aangetroffen. Deze h o o g t e r r a s - f o r m a t i e , die vo-lgens de n i e u w e r e b e n a m i n g v e r m o e d e l i j k de ' P b r m a t i e van S t e r k s e l ' w o r d t genoemd en die o v e r het a l g e m e e n a l s een w a t e r v o e r e n d e laag wordt beschouwd, r u s t op het ' p r a e g l a c i a a l ' , ouder dan h o o g t e r r a s . Deze l a a t s t e f o r m a t i e , die volgens n i e u w e r e n o m e n c l a t u u r tot de F o r m a t i e van K e d i c h e m / T e g e l e n b e h o o r t , b e s t a a t uit fijnzandige, g r o f z a n d i g e -en k l e i l a g e n -en wordt v e e l a l afgedekt door e-en slecht doorlat-ende

k l e i l a a g . Deze wordt, indien a a n w e z i g , m e e s t a l a l s de b e g r e n z i n g van het bovenliggende w a t e r v o e r e n d e pakket beschouwd.

Het is niet bekend of het h o o g t e r r a s in de omgeving van s l u i s 2 e e n a a n m e r k e l i j k e dikte heeft (15 à 20 m in het d w a r s p r o f i e l bij Dongen) of dat deze f o r m a t i e s l e c h t s dun is (ca 5 m of m i n d e r in het d w a r s p r o -fiel bij T i l b u r g s e W a t e r l e i d i n g ) .

Het is duidelijk dat dit voor het g r o n d w a t e r s t r o m i n g s p a t r o o n in de nabijheid van het k a n a a l van b e t e k e n i s kan zijn, omdat j u i s t in dit d e e l van het kanaalpand het peil v e r l a a g d zal worden tot 5 m + NAP d. w. z. 1 à 1,5 m beneden de huidige gemiddelde stijghoogte van het g r o n d w a t e r .

Volledigheidshalve worden t e n s l o t t e nog de holocene afzettingen genoemd: b e e k l e e m - , m o e r a s v e e n - en stuif zandaf zettingen, die door hun geringe dikte op het g r o n d w a t e r s t r o m i n g s p a t r o o n weinig invloed hebben.

(10)

3 . 2 . D e b o d e m g r o e p e n

Bodemkundig b e s t a a t het gebied ten oosten van de in p a r . 3 . 1 genoemde geologische b r e u k l i j n uit fijnzandige, zwaklemige en n i e t -l e m i g e ontginningszandgronden. Dat wi-l zeggen dat deze gronden in het a l g e m e e n een zwak h u m e u z e bovenlaag hebben die dunner is dan 50 c m . Dit m a a k t dat deze bodemtypen door hun g e r i n g w a t e r h o u d e n d v e r m o g e n b e h o r e n tot de droogtegevoelige typen.

De westelijke helft van het gebied wordt ingenomen door lage gronden b e s t a a n d e uit een c o m p l e x van b e e k l e e m g r o n d e n en b e e k -b e z i n k i n g s g r o n d e n . Elk d e z e r componenten komt in k l e i n e , e l k a a r afwisselende o p p e r v l a k t e n v o o r . Ze hebben alle een b e t r e k k e l i j k dunne h u m e u z e bovengrond en zijn d e r h a l v e gevoelig voor g r o n d w a t e r s t a n d s -dalingen. In de zuidwest hoek en in het u i t e r s t e w e s t e n van het gebied k o m t nog een tweetal complexen gronden voor die b e h o r e n tot de zwak-l e m i g e en n i e t - zwak-l e m i g e grofzandige ontginningsgronden, bodemtypen d e r h a l v e die nogal s t e r k droogtegevoelig zijn en een hoge g r o n d w a t e r -s t a n d v r a g e n .

Ten behoeve van de bepaling van het o p b r e n g s t n i v e a u w e r d e n de bodemtypen ingedeeld in de C O L N - g r o e p e n 3 , 4 en 5 voor bouwland en 4, 5 en 6 voor g r a s l a n d . De g r o e p e n 3 en 4, r e s p . 5 n e m e n binnen het gebied 80 à 90% van de o p p e r v l a k t e in b e s l a g .

3 . 3 . G r o n d w a t e r s t a n d e n

De g r o n d w a t e r s t a n d e n ten opzichte van m a a i v e l d in het gebied ten n o o r d e n van het k a n a a l bewegen zich t u s s e n 20 en 100 c m in de w i n t e r en 100 en 200 c m in de z o m e r . Ten zuiden van het k a n a a l k o -m e n in het zuidoostelijke gedeelte g r o n d w a t e r s t a n d e n voor van 50 tot d i e p e r dan 200 c m in de winter en 100 tot 300 c m o n d e r m a a i v e l d in de z o m e r . Het westelijke deel van het gebied ten zuiden van het k a -n a a l is m i -n d e r diep o-ntwaterd; h i e r beweegt het g r o -n d w a t e r vlak zich t u s s e n 0 en 50 c m onder m a a i v e l d in de w i n t e r en 5 0 - 1 0 0 c m in de z o m e r .

Te v e r w a c h t e n valt dat g r o n d w a t e r s t a n d s d a l i n g e n v e r o o r z a a k t door kanaalpe il v e r laging in het r e e d s diep ontwaterde g e b i e d s d e e l m i n d e r e r n s t i g e gevolgen m e t zich zullen b r e n g e n dan v e r l a g i n g e n

(11)

in het gebied met grondwaterstanden rond 1 m - maaiveld.

De stijghoogte in m e t e r s ten opzichte van NAP staat in fig. 1A weergegeven voor de gemiddelde winter- en in IB voor de gemiddel-de zomertoe stand.

3 . 4 . H e t g r o n d g e b r u i k

In het gebied w e e r g e g e v e n in fig. 1 m e t een t o t a a l o p p e r v l a k van 1800 ha dat in deze studie w e r d b e t r o k k e n , is de v e r d e l i n g van het g r o n d g e b r u i k globaal a l s volgt: glastuinbouw grasland bouwland bos en bebouwd 5 ha 830 " 560 " 405 " 1800 ha 0,3 % 46 " 31 22,7 " 100 %

Van deze o p p e r v l a k t e bleek een gebied van ca 500 ha g r a s l a n d en 300 ha bouwland in m e e r d e r e of m i n d e r e m a t e door de v o o r g e n o -m e n peil v e r l a g i n g e n op het kanaalpand te worden beinvloed. D e r h a l v e w e r d bij de b e r e k e n i n g van het o p b r e n g s t n i v e a u s l e c h t s het gebied van deze 800 ha b e t r o k k e n . Het a r e a a l glastuinbouw en bos bleef d a a r b i j buiten beschouwing. Voor wat de tuinbouw b e t r e f t was dit om twee r e d e n e n v e r a n t w o o r d n a m e l i j k : in de e e r s t e p l a a t s ligt het g l a s t u i n -bouwgebied dat binnen h e t beinvloede gebied is gelegen ten zuiden van s l u i s 2, w a a r de invloed g e r i n g i s . In de tweede p l a a t s i s deze v o r m van tuinbouw v r i j onafhankelijk van de g r o n d w a t e r s t a n d .

4. H E T PLAN: SLUIS 2 / 3 BIJ SLUIS 3

Dit plan v o o r z i e t in het o p r u i m e n van de beide s l u i z e n 2 en 3 en h e t v e r v a n g e n d a a r v a n door de s l u i s 2 / 3 in een bochtafsnijding n a bij de oude s l u i s 3 . Hierbij wordt het k a n a a l p e i l op het oude pand v e r -laagd van 7, 5 m + tot 5 m + NAP; een v e r l a g i n g dus van 2, 5 m . Op een klein t r a j e c t van het nieuwe k a n a a l t r a c é e b e d r a a g t de verhoging ca 5 m . Boven s l u i s 2/3 blijft het peil op 12, 5 m + N A P gehandhaafd.

(12)
(13)

4 . 1 . D e i n v l o e d o p d e g r o n d w a t e r s t a n d e n

In fig. 2 is het beloop van de isohypsen g e s c h e t s t zoals dit zich n a a r v e r w a c h t i n g gemiddeld voor de w i n t e r (2A) en voor de z o m e r -t o e s -t a n d (2B) in zal s -t e l l e n . In fig. I A s -t a a n de l o k a -t i e s van de

d w a r s - (I t / m III) en de p a r a l l e l r a a i e n (IV t / m IX) aangegeven. Deze r a a i e n s t a a n afgebeeld in fig. 3 , I t / m IX. Ze geven de v e r h a n g l i j n e n van het g r o n d w a t e r in de oude t o e s t a n d , beide voor w i n t e r - (w) en z o m e r t o e s t a n d (z) en voor de t o e s t a n d zoals die z a l o p t r e d e n w a n n e e r het k a n a a l p e i l v e r l a a g d zal zijn. Het blijkt dat in de n a a s t e omgeving van het k a n a a l ( r a a i VI en VII) v e r l a g i n g e n van m e e r dan 1 m voor kunnen k o m e n .

De v e r a n d e r i n g van de g r o n d w a t e r s t a n d is v o o r t s in beeld g e -b r a c h t in fig. 4A in de v o r m van lijnen van gelijke v e r l a g i n g . De fi-guur l a a t zien dat e r in de omgeving van de nieuwe s l u i s 2 / 3 een k l e i n gebiedje is w a a r enige verhoging (025 cm) van de g r o n d w a t e r

-stand wordt v e r w a c h t .

Bij de b e w e r k i n g van de gegevens w e r d e r v a n uitgegaan dat het k a n a a l p a n d m e t v e r l a a g d peil volledig d r a i n e r e n d op de omgeving w e r k t . Slechts in het kleine t r a j e c t w a a r het nieuwe k a n a a l i n f i l t r e -r e n d zou w e -r k e n is -r e k e n i n g gehouden m e t het na v e -r l o o p van tijd s l e c h t d o o r l a t e n d worden van de k a n a a l b o d e m . De v e r s c h i l l e n in b o -d e m p r o f i e l l a n g s het k a n a a l , zoals g e s c h e t s t in p a r . 3 . 1 , komen r e e -d s tot uiting in het patroon van i s o h y p s e n van het g r o n d w a t e r w a a r v a n wordt u i t g e g a a n . D a a r d o o r is het mogelijk bij het s a m e n s t e l l e n van het nieuwe beloop van de i s o h y p s e n m e t deze geohydrologische o m

-standigheden r e k e n i n g te houden.

4 . 2 . D e l a n d b o u w k u n d i g e g e v o l g e n

Door m i d d e l van de door de COLN ontworpen i s o c a r p f i g u r e n en de w i n t e r - en z o m e r g r o n d w a t e r s t a n d e n w e r d zowel voor de b e s t a a n d e a l s voor de nieuw in het leven te r o e p e n t o e s t a n d het o p b r e n g s t n i v e a u b e r e k e n d .

Voor het e e r d e r genoemde gebied van 800 ha w e r d in de o n d e r -staande t a b e l het o p b r e n g s t n i v e a u voor de b e s t a a n d e en voor de nieuwe t o e s t a n d w e e r g e g e v e n .

(14)

K nn -m n ir 3E

(15)

T « * — Z - _ Z*/~B. \CÄ.KAA l Vs*i 1 >id*r-Vta*uJ "ToelcoiwSlfe fckwtAlWil £\fl.iu«zcn

A/U-M ni«rs K&* i*n

Verhoojde! ó t a t ó

(16)

a -e»

t

E O r4 -o i.

Ü

•o CJ > C

2

14

(17)

T a b e l 1. De gemiddeld j a a r l i j k s e o p b r e n g s t d e p r e s s i e voor de l a n d -bouw indien sluis 2 / 3 bij s l u i s 3 komt

Oude t o e s t a n d Nieuwe t o e s t a n d V e r s c h i l Waarde in gld Opbreng g r a s l a n d (500 ha) 31% 40% 9% 72 000 s t d e p r e s s i e bouwland (300 ha) 10% 12% 2% 12 000 Totaal f 84 000 gemiddeld j a a r l i j k s Het blijkt dus dat het bouwen van de nieuwe sluis 2 / 3 in de m e e s t

oostelijke lokatie door een p e i l v e r l a g i n g van 2, 5 m op het oude pand t u s s e n sluis 2 en 3 gemiddeld j a a r l i j k s een o p b r e n g s t d e p r e s s i e zal v e r -o -o r z a k e n van ƒ 84 000. Dit k -o m t n e e r -op een gemiddelde schade p e r ha van ƒ 105, - binnen het gebied van 800 ha.

5. HET PLAN: SLUIS 2 / 3 TER HOOGTE VAN KM 18 TUSSEN DE SLUIZEN 2 EN 3

Bij dit plan wordt de nieuw te bouwen sluis g e p r o j e c t e e r d in het oude k a n a a l t r a c é e bij k m - p a a l 18. Dit punt ligt o n g e v e e r 1000 à 1100 m boven s l u i s 2. Beneden de nieuwe s l u i s zal dus over deze afstand het k a n a a l p e i l worden v e r l a a g d van 7, 5 m + n a a r 5 m + N A P . Boven-s t r o o m Boven-s van de nieuwe Boven-s l u i Boven-s zal het peil worden verhoogd van 7, 5 m + n a a r 12, 5 m + N A P . In v e r b a n d h i e r m e e is e r v a n uitgegaan dat de b e -staande k w e l s l o t e n langs het k a n a a l zullen w o r d e n d o o r g e t r o k k e n tot o n g e v e e r bij de p l a a t s van de huidige s l u i s 3 .

5 . 1 . D e i n v l o e d o p d e g r o n d w a t e r s t a n d e n

Op o v e r e e n k o m s t i g e wijze a l s b e s c h r e v e n in p a r . 4. 1 w e r d ook voor de situatie w a a r b i j de nieuwe s l u i s bij k m - p a a l 18 z a l worden gebouwd, het beloop van de isohypsen van het g r o n d w a t e r voor de w i n -t e r - en z o m e r p e r i o d e b e p a a l d . Zoals e e r d e r o m s c h r e v e n in p a r . 2 . 3

(18)
(19)

(20)
(21)

w e r d e r v a n uitgegaan dat de b o d e m van het k a n a a l t r a j e c t m e t e e n peil dat constant h o g e r wordt gehouden dan de g r o n d w a t e r s t a n d , s l e c h t d o o r l a t e n d w o r d t . Het w a t e r dat toch nog uit het k a n a a l kwelt w o r d t voor een deel opgevangen door de aanwezige k w e l s l o t e n t e r w e e r s -zijden van het k a n a a l en s t r o o m t voor het o v e r i g e deel v e r d e r n a a r de omgeving.

De t o e s t a n d zoals die zich zal i n s t e l l e n s t a a t w e e r g e g e v e n in fig. 5A voor de w i n t e r - en in 5B voor de z o m e r s i t u a t i e . De v e r a n d e r i n g van de stijghoogte van het g r o n d w a t e r voor de z o m e r s i t u a t i e s t a a t w e e r g e g e v e n in fig. 4B. Uit deze figuur valt te zien dat e r een g e bied is m e t v e r l a a g d e g r o n d w a t e r s t a n d e n en een gebied m e t v e r h o o g -de stan-den.

V o o r t s geeft fig. 6 I t / m IX de d w a r s - en p a r a l l e l r a a i e n w e e r m e t de verhanglijnen van het g r o n d w a t e r . Door m i d d e l van punten (. ) w e r d e n de gebieden m e t een v e r l a a g d e - , en door m i d d e l van k r u i s j e s (+) de gebieden m e t verhoogde g r o n d w a t e r s t a n d aangeduid.

5 . 2 . D e l a n d b o u w k u n d i g e g e v o l g e n

Ook voor dit plan w e r d door m i d d e l van de C O L N - i s o c a r p f i g u r e n via het p u n t e n r a s t e r en de uit de figuren I A en B en 5A en B afgeleide g r o n d w a t e r s t a n d e n in combinatie m e t de h o o g t e p u n t e n k a a r t de r e l a -tieve o p b r e n g s t voor g r a s l a n d en bouwland b e r e k e n d . Tabel 2 geeft van deze b e r e k e n i n g het r e s u l t a a t :

Tabel 2. De gemiddeld j a a r l i j k s e o p b r e n g s t d e p r e s s i e voor de l a n d -bouw indien sluis 2 / 3 bij k m - p a a l 18 komt

Oude t o e s t a n d Nieuwe t o e s t a n d V e r s c h i l Waarde in gld Opbreng! g r a s l a n d (500 ha) 3 1 % 32% 1% 8000 3tde p r e s s i e bouwland (300 ha) 10% 1 1 % 1% 6000 Totaal f 14 000

Het blijkt dat in dit geval de totale schade s l e c h t s ƒ 14 000 p e r j a a r zal b e d r a g e n , of gemiddeld per ha ƒ 17, 50.

(22)

6. MOGELIJKHEDEN TOT BEPERKING VAN LANDBOUWSCHADE Men kan zich de v r a a g stellen of e r geen m a a t r e g e l e n zijn te treffen w a a r m e e de schade voor de landbouw b e p e r k t kan w o r d e n . Dit geval doet zich v o o r a l voor in het geval s l u i s 2 / 3 zo dicht m o g e -lijk bij de huidige lokatie van s l u i s 3 wordt g e p l a a t s t .

In p r i n c i p e wordt bij dit s o o r t overwegingen d i r e c t gedacht a a n b e r e g e n i n g e n e r z i j d s en infiltratie door middel van sloten a n d e r z i j d s . Ten aanzien van b e r e g e n i n g s m o g e l i j k h e d e n valt r e e d s d i r e c t te z e g gen dat een gemiddelde schade van ƒ 125, p e r ha z e k e r niet v o l -doende is voor een r e n d a b e l e exploitatie van een i n s t a l l a t i e .

Bij de infiltratie wordt in de e e r s t e plaats gedacht aan w a t e r -a -a n v o e r , v-anuit h e t k-an-a-al bijvoorbeeld, teneinde in het b e s t -a -a n d e net van sloten een bepaald w a t e r p e i l te kunnen handhaven. In v e r b a n d m e t het t o e n e m e n van de i n f i l t r a t i e w e e r s t a n d van de sloten gedurende de infiltratie p e r i o d e , tengevolge van het d i c h t s l a a n van de slootbodems en -wanden, valt niet te v e r w a c h t e n dat de g r o n d w a t e r s t a n d op het oude peil gehandhaafd zal kunnen w o r d e n . Dit geldt v o o r a l n a a r m a t e het te o v e r b r u g g e n v e r s c h i l g r o t e r wordt; dus dichtbij het k a n a a l en in de r i c h t i n g van de nieuwe sluis gaande. Evenwel biedt de aanwezigheid van sloten de mogelijkheid om door m i d d e l van bepaalde a a n p a s s i n g s w e r k e n w a t e r a a n v o e r n a a r het te beinvloeden gebied mogelijk te m a -ken tegen r e l a t i e f lage k o s t e n .

7. DE GEVOLGEN VAN DE VOORGENOMEN SLUISBOUW VOOR NATUURGEBIEDEN

In het gebied komen enige complexen n a t u u r g e b i e d e n v o o r , m e t volgens n a t u u r b e s c h e r m i n g s k r i n g e n bijzondere n a t u u r w e t e n s c h a p p e lijke w a a r d e . Over het a l g e m e e n wordt voor d e r g e l i j k e objecten g e -s t e l d dat ze geen of -s l e c h t -s een z e e r geringe t o l e r a n t i e hebben ten a a n z i e n van v e r a n d e r i n g e n in de m i l i e u f a c t o r e n . In het bijzonder geldt dit dus h i e r voor g r o n d w a t e r s t a n d s v e r l a g i n g e n .

D e z e r z i j d s is niet bekend w a a r deze n a t u u r o b j e c t e n gelegen zijn, doch afgaande op de op de topografische k a a r t aangegeven ' b o s g e b i e -d e n ' , zoals in fig. I B m e t een stippeling w e r -d aangegeven, lijkt het

(23)

e r niet op dat e r n a t u u r t e r r e i n e n in de n a a s t e omgeving van het k a n a a l gelegen zijn. Wanneer de ligging van de b o s c o m p l e x e n v e r g e l e k e n wordt m e t fig. 4 dan lijkt het e r op dat eventueel aanwezige n a t u u r -objecten in het zuidelijke deel van het gebied nauwelijks enige invloed van de v o o r g e n o m e n p e i l v e r a n d e r ing en zullen o n d e r v i n d e n . Dit geldt wel voor de b o s p e r c e l e n langs de Dongense Baan en de D u i j n s b e r g s e Weg, w a a r bij het ' o o s t e l i j k e ' plan v e r l a g i n g e n van 25 à 50 c m voor kunnen k o m e n .

8. SAMENVATTING

De vervanging van de sluizen 2 en 3 in het Wilhelminakanaal door e e n enkele s l u i s 2 / 3 zal een p e i l v e r s c h i l tengevolge hebben van 7, 5 m . Afhankelijk van de lokatie van deze s l u i s zal een deel van het oude k a naalpand 2, 5 m in peil v e r l a a g d en het a n d e r e deel 5 m in peil v e r

-hoogd w o r d e n . Voor twee s i t u a t i e s w e r d nagegaan welke gevolgen deze peilwijzigingen op de g r o n d w a t e r s t a n d e n in de n a a s t e omgeving zouden kunnen hebben. V o o r t s w e r d door m i d d e l van de i s o c a r p f i g u r e n van de COLN en de h y d r o l o g i s c h e b o d e m g r o e p e n i n d e l i n g welke d a a r a a n ten g r o n d s l a g ligt de landbouw schade b e r e k e n d .

Het e e r s t e a l t e r n a t i e v e plan voor de situatie van de nieuwe s l u i s houdt in de bouw d a a r v a n in een bochtafsnijding bij de oude s l u i s 3 . In het tweede plan wordt de nieuwe s l u i s ca 1100 m b o v e n s t r o o m s van s l u i s 2 gedacht.

Daar het h i e r een o r i ë n t e r e n d e v o o r s t u d i e betrof w e r d e n geen nieuwe gegevens te velde v e r z a m e l d , doch w e r d gebruik gemaakt van b e s c h i k b a r e g e g e v e n s . Langs e m p i r i s c h e weg w e r d op grond van de C O L N - g r o n d w a t e r s t a n d e n door middel van een d r i e t a l d w a r s r a a i e n op het kanaalpand en een z e s t a l p a r a l l e l d a a r a a n , het v e r l o o p van het g r o n d w a t e r vlak voor de huidige en de te v e r w a c h t e n t o e k o m s t i g e s i t u -atie g e c o n s t r u e e r d . Met de h i e r u i t afgeleide g r o n d w a t e r s t a n d e n voor een r a s t e r van punten w e r d e n de gevolgen voor de landbouw b e r e k e n d .

Het bleek dat bij de m e e s t oostelijke situatie van de nieuwe s l u i s op een oppervlak van ca 800 ha p e i l v e r l a g i n g e n van het g r o n d w a t e r van 0 tot m e e r dan 1 m zouden o p t r e d e n . Dit zou gemiddeld p e r j a a r een schade van ƒ 84 000 o p l e v e r e n , zijnde het v e r s c h i l in o p b r e n g s t

(24)

n i v e a u vóór en na totstandkoming van de nieuwe s i t u a t i e .

Voor het tweede plan, w a a r b i j de s l u i s 2 / 3 ca 1100 m boven de oude s l u i s 2 zou k o m e n w e r d op analoge wijze een schade van g e m i d -deld ƒ 14 0C0 p e r j a a r b e r e k e n d .

Geacht wordt dat een infiltratie s y s t e e m door w a t e r a a n v o e r v a n -uit het k a n a a l n a a r het b e s t a a n d e s l o t e n s t e l s e l t e r handhaving van een laag peil d a a r i n , wel enig effect kan hebben t e r b e p e r k i n g van g r o n d w a t e r s t a n d s d a l i n g e n , v o o r a l bij het ' o o s t e l i j k e ' plan, doch dat d a a r -m e e z e k e r niet alle gevolgen weggeno-men kunnen w o r d e n .

Ten aanzien van de invloed van de plannen op objecten van n a t u u r wetenschappelijke w a a r d e , kan g e s t e l d worden dat v o o r z o v e r dit b o s -v e g e t a t i e p e r c e l e n b e t r e f t , s l e c h t s die welke gelegen zijn t u s s e n de Dongense Baan en de D u i j n s b e r g s e Weg in het geval van het ' o o s t e -l i j k e ' p-lan zu-l-len w o r d e n beinv-loed.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Vonden zij een plaatsje op de private bouwmarkt, die hier niet aan bod kwam, werden zij uit de markt geconcurreerd door de corporatieve elite en de grootschalige ondernemers of

Toen deze mutatie niet aanwezig bleek te zijn, werd de rest van het AMHR2-gen gese- queneerd aangezien mutaties voor bepaalde kenmerken kunnen verschillen tussen rassen (Josso et

Bij de overgedragen bedrijven is het grootste deel - ongeveer 4/5 deel van het aantal overgedragen bedrijven - in zijn geheel door een nieuw bedrijfshoofd overgenomen. Bij

De grasgroei in Figuur 1 is een gemiddelde van alle aanwezige percelen, zowel weide­ stadium als maaistadium. Bij een bodem­ temperatuur van circa 8 °C is half maart de

By de bepalingen van het geleidingsveraogen Tan watermonsters en grond- ex trao ten werd in Naaldvyk 18°C als referentietemperatuur gebruikt* Ale de temperatuur waarby werd

Voor deze soorten geldt een landelijke vrijstelling ten aanzien van de verbodsbepalingen van de art.en 9 (doden), 10 (opzettelijk verontrusten), 11 (nesten en

De beste resultaten zijn bereikt met een zaaimachine met 2 zaaibakken, waarbij tarwe en graszaad in één werkgang gezaaid worden en met de methode eerst tarwe breedwerpig zaaien

Dit ruwvoer wordt dan veel meer verspreid over het gehele weideseizoen gewonnen en ook in de herfstmaanden.,, wanneer de weersomstandigheden vaak minder gunstig z i j n voor..