Een onderzoek naar de kwaliteit van het zwemwater in een tweetal strandbaden gedurende het recreatieseizoen 1968

NN31545.0507

NOTA 507 6 m e i 4969 Instituut voor C u l t u u r t e c h n i e k en Waterhuishouding

Wageningen

EEN ONDERZOEK NAAR DE KWALITEIT VAN HET ZWEMWATER IN EEN T W E E T A L STRANDBADEN

GEDURENDE HET RECREATIESEIZOEN 1968

i r . H.N» van L i e r

BIBLIOTHEEK STARINGGE30UW

N o t a ' s van h e t Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e -l e n , dus geen officië-le p u b -l i k a t i e s .

Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan z o w e l b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e v a n c i j f e r r e e k s e n , a l s op een concluderende d i s c u s s i e v a n o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r v a n voorlopige a a r d zijn omdat h e t o n d e r z o e k nog n i e t i s afgesloten.

B e p a a l d e n o t a ' s k o m e n niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g

I N H O U D

b i z .

1. INLEIDING 1 1 . 1 . A l g e m e e n 1 1. 2. Doel van het o n d e r z o e k . 3

1. 3. Opzet van het o n d e r z o e k 4

2. HET BEZOEK 6 2. 1. Loofles 7 2. 2. Z a n d e n p i a s 9 3. H E T O N D E R Z O E K O P W E R K D A G E N 10 3. 1. De b e z o e k c i j f e r s 10 3- 2. De w a t e r k w a l i t e i t 11 3- 3. De w a a r d e r i n g van h e t w a t e r door de b e z o e k e r s 14 4. HET WEEKEND-ONDERZOEK 15 4 . 1 . A l g e m e e n 15 4. 2. Het inkomend en uitgaand v e r k e e r en het m a x i m a l e

m o m e n t a n e b e z o e k 16 4. 3. De bezetting van h e t w a t e r 19

4. 4. De w a t e r k w a l i t e i t 21 4. 5. De w a a r d e r i n g van het w a t e r door de b e z o e k e r s 27

5. HET BEREKENDE EN GEMETEN AANTAL BACTERIEN

B I J 37°C 28 5. 1. A l g e m e e n 28 5. 2. Loofles 29 5- 3. Z a n d e n p l a s 31 6- SAMENVATTING EN CONCLUSIES 32 6. 1. Samenvatting 32 6. 2. C o n c l u s i e s 33 7. LITERATUUR 35

1. INLEIDING 1.1. A l g e m e e n

Tijdens het recreatie-onderzoek, dat sinds enige jaren door het Instituut wordt uitgevoerd en dat zich tot op heden vooral richt op r e

-creatie óp strandbaden (herkomst- en inrichting sonde rzoek) is steeds duidelijker het belang van de beheersing of verbetering vàn de w a t e r kwaliteit naar voren gekomen. Hierbij spelen een rol:

a. het voorkomen van besmettingen die diverse ziekten kunnen v e r -oorzaken;

b. het verhogen van de veiligheid door het handhaven van een zo groot mogelijk doorzicht.

Ten aanzien van de kwaliteit zijn een aantal normen ontworpen waaraan de baden moeten voldoen. Bij het vaststellen van deze n o r -men doet zich het probleem voor, dat nog niet veel bekend is over het verband tussen de mate van vervuiling van het water en. b,et. aan-tal- optredende besmettingen; Dit werd door dr. E.R. Krimsbiegel (Health Commissioner of Milwaukee) op een conferentie over w a t e r vervuiling op de Paw University in 1961 benadrukt:'We know p r a c t i cally nothing about the role played by polluted beach water in t r a n s -mitting disease to bathers- The truth is that this subject has received a negligible amount of study. The few epidemiological studies that

: » . v ^ j .••••J.,

-have b e e n conducted l e d to no c o n c l u s i o n s r e g a r d i n g e n t e r i c infections-The methodology"used in past1 s t u d i e s w a s inadequate, e i t h e r to e s t a -b l i s h or" r u l e -but"thé p o s s i -b i l i t y ' t h a t -b a t h e r s w e r e contracting; e n t e r i c infactions f r o m b e a c h / w a t e r s ' • •>) vi.-. ^Uairu-< ..<

Dit i s w a a r s c h i j n l i j k de g r o n d o o r z a a k dat e r z o v e e l v e r s c h i l l e n v o o r k o m e n in d é gehaiïteeirde n o r m e n (Public Health A c t i v i t i e s , 1963 en M u l d e r , 1968).

V o o r N e d e r l a n d i s i n 1 9 5 0 d o o r d e C o m m i s s i e Z w e n b a d e n T . N . O . o p g e s t e l d : ' V o o r l o p i g e a a n b e v e l i n g e n i n z a k e de k w a l i t e i t v a n z w e m w a t e r ' . D e z e n o r m e n z i j n d o o r d e V e r e n i g i n g N e d e r l a n d s e G e m e e n -t e n o v e r g e n o m e n . D e h a n -t e r i n g d e z e r n o r m e n z i j n v a n v e r s c h i l l e n d e z i j d e b e c r i t i s e e r d ( D R E S S C H E R , 1 9 5 6 , ; K E D D E , 1 9 5 9 ; M U L D E R , 1 9 6 8 e n M U S S , 1 9 6 3 ) . De t o t h e d e n t o e g e h a n t e e r d e n o r m e n z i j n o n d e r t e v e r d e l e n in b a c t e r i o l o g i s c h e e n c h e m i s c h e n o r m e n . D e e e r s t e z i j n w e e r g e g e v e n i n t a b e l 1 . - T a b e l , ! . , B a c t e r i o l o g i s c h e n o r m e n voo,r . z w e m w a t e r ( T . N « O«) .:•:.: N o r m e n S o o r t w a t e r S o o r t b a d p r o e f vari E i j k m à h: a a n t a l b a c t e r i ë n n e g a t i e f in o p a g a r b i j 37 ° C L e i d i n g w a t e r a m e t r e c i r -of d i e p g r o n d - c u l a t i e w a t e r a. 1. o v e r d e k t 5 x 5 m l 100 b a c t / r j a l a. 2 n i e t o v e r -d e k t 5 x 2 m l 2 0 0 b a c t / m l j u b . z o n d e r r e - b a c t / m l c i r c u l a t i e Z o e t ' o p p e r - a l l e b a d e n "5 x 6,2 m l ^ v l a k t e w a t e r • .• ••i.v v . D e c h e m i s c h e n o r m e n b e t r e f f e n de h e l d e r h e i d , h e t g e h a l t e a a n w e r k z a a m c h l o o r e n de pH D e z e l a a t s t e n o r m e n w o r d e n n i e t g e h a n t e e r d v o o r s t r a n d b a d e n -De i n h e t w a t e r k w a l i t e i t o n d e r z o e k u i t g e v o e r d e p r o e v e n z i j n e r o p g e r i c h t d e b e s m e t t i n g v a n h e t w a t e r m é t p a t h o g è n e b a c t e r i ë n t e o n d e r k e n n e n . De m e e s t e p a t h o g è n e b a c t e r i ë n z i j n a f k o m s t i g u i t m â â g ë h d a r m m i l i e u s (en d u s u i t d e f a e c e l i ë n ) v a n m e n s e n d i e r D e b e l a n g -r i j k s t e p a t h o g è n e b a c t e -r i ë n z i j n : a- S a l m o n e l l a t h y p h o s a e n S. p a r a t y p h i , d i é r e s p e c t i e v e l i j k t y f u s e n p a r a t y f ü s v e r o o r z a k e n ; b . S h i g e l l a ; v e r o o r z a a k t d y s e n t r ï è c . C o r y n e b a c t e r i u m d i p h t e r i a e ; v e r o o r z a a k t d i f t e r i e .

D a a r n a a s t kunnen nog een a a n t a l a n d e r e pathogène b a c t e r i ë n v o o r k o m e n z o a l s E s c h e r i c h i a Coli; A e r o b a c t e r a e r eigenes ; B r u c e l l a a b o r t u s ; S t r e p t o c o c c u s f a e c a l i s ; Myco b a c t e r i u m t u b e r c u l o s i s en M« l e p r e a ; T r e p t o n e m a p a l l i d u m en L e p t o s p i r a .

De E s c h e r i c h i a Coli wordt v e e l a l gebruikt a l s i n d i c a t o r v o o r de faecale v e r o n t r e i n i g i n g van w a t e r . Men gaat e r h i e r b i j van uit dat: a. de aanwezigheid van E. Coli duidt op een s t e r k e faecale v e r o n t r e i

-niging, zodat pathogène b a c t e r i ë n aanwezig kunnen zijn; b . de a f s t e r v i n g van E . Coli l a n g z a m e r v e r l o o p t dan die v a n de

pathogène b a c t e r i ë n .

T e r bepaling van de b a c t e r i o l o g i s c h e v e r o n t r e i n i g i n g kunnen dus een aantal p r o e v e n w o r d e n u i t g e v o e r d z o a l s :

; ; h' a . r e a c t i e op aanwezigheid van E s c h e r i c h i a Coli; b . i d e m voor A e r o b a c t e r a e r o g e n e s ;

c het b e p a l e n v a n h e t k i e m c i j f e r ; a a n t a l b a c t . groepen op a g a r

bij 37 ° C ; . d. proef van E i j k m a n , t h e r m o t o l e r a n t e g i s t i n g s b a c t e r i ë n ,

t e r w i j l d a a r n a a s t v o o r een m e e r a l g e m e n e beoordêlirig'vari de m a t e van v e r o n t r e i n i g i n g bepaald kunnen w o r d e n :

e. BOD,.-cijfer: dat wil zeggen de h o e v e e l h e i d zuurstof in m g / l ( g / m 3 ) die door h e t betreffende w a t e r in 5 dagen bij 20 C w o r d t v e r b r u i k t voor de a i r o b e afbraak van de aanwezige o r g a -n i s c h e stof (BOD = b i o c h e m i c a l oxyge-n dema-nd);

f. CODcijfer (= c h e m i c a l oxygen d e m a n d ) : h i e r b i j wordt de o r g a -n i s c h e stof c h e m i s c h geoxydeerd (KM O . ) e-n die-nt om op k o r t e t e r m i j n een indruk van de v e r o n t r e i n i g i n g t e v e r k r i j g e n .

Of de h i e r v o r e n o m s c h r e v e n b e p a l i n g e n en de g e h a n t e e r d e n o r m e n een j u i s t b e e l d geven van de k a n s op h e t oplopen van e e n i n -fectie door b a d e r s in s t r a n d b a d e n blijft v e r d e r buiten b e s c h o u w i n g .

1.2. D o e l v a n h e t o n d e r z o e k

R e e d s in het voorgaande i s gezegd dat de veiligheid (uit b a c -t e l e o l o g i s c h oogpun-t eh ui-t oogpun-t van v e r d r i n k i n g s g e v a a r , e n z . ) h e t nodig m a a k t d i v e r s e w a t e r k w a l i t e i t s c o m p o n e n t e n te b e s t u d e r e n .

Het :äoel van het onderzoek w a s t w e e l e d i g :

a. E e n inzicht tè v e r k r i j g e n in de o r d e van grootte van de o p t r e d e n d e w a t e r k w a l i t e i t s b e z w a r e n (besmettingen m e t pathogène b a c t e r i ë n , v e r t r o e b e l i n g , doorzicht, enz);

b . E e n inzicht t e v e r k r i j g e n in de mogelijkheid om door t e c h n i s c h e i n g r e p e n (bij de aanleg dan wel in een l a t e r stadium) of a n d e r s -z i n s de kwaliteit op peil te houden of te b r e n g e n .

ad a H i e r b i j gaat het niet alleen .om de o r d e van grootte van "het a a n t a l aanwezige k i e m e n , o r g a n i s c h e en anorganische" stof, d o o r -zicht, pH, e n z . , m a a r v o o r a l het v e r b a n d t u s s e n Ket bezoek en het gebruik van het s t r a n d b a d e n e r z i j d s en de g e m e t e n grootheden

a n d e r z i j d s Dit i s v o o r a l b e l a n g r i j k voor nieuw t e stichten s t r a n d -b a d e n w a a r m e n , indien m e n van t e v o r e n v o o r s p e l l i n g e n kan doen

over bezoek en gebruik (met v o o r a l de fluctuaties h i e r i n g e d u r e n de h e t seizoen), een inzicht kan k r i j g e n in de te v e r w a c h t e n v e r -ontreiniging van het w a t e r .

ad b . Met behulp van de v e r z a m e l d e gegevens en de d a a r u i t afgeleide r e l a t i e s , kan w o r d e n gezocht n a a r oplossingen, voor al die g e -v a l l e n w a a r i n de -v e r o n t r e i n i g i n g -van het w a t e r zo e r n s t i g i s dat het zelfreinigend v e r m o g e n t e k o r t schiet (JAAG, 1963). H i e r b i j kan w o r d e n gedacht a a n mogelijkheden a l s b e p e r k i n g b e z o e k , cïrciilatie» d o o r s t r o m i n g en v e r v e r s i n g , enz.

1 . 3 . O p z e t Vçun h e t o n d e r z o e k

Het u i t g e v o e r d e o n d e r z o e k s p r o g r a m m a zag e r al'$ volgt u i t : a. m e t i n g e n op w e r k d a g e n : m e e s t a l om de twee weken. Dit i s g e d u r e n

de het gehele r e c r e a t i e s e i z o e n u i t g e v o e r d (vanaf 1 a p r i l tot 29 a u -g u s t u s ) ;

b . m e t i n g e n gedurende een d r i e t a l w e e k - e n d s , namelijk 7 en:8 j u l i , 27 en 28 juli en 10 en 11 a u g u s t u s .

De w e r k d a g m e t i n g e n w e r d e n , indien mogelijk, aangevuld m e t e n q u ê t e s betreffende de b e o o r d e l i n g van h e t w e e r en de w a t e r k w a l i -t e i -t door de b e z o e k e r s .

De w e é k é n d m e t i n g e n zijn aangevuld m e t een b r e d e r o n d e r -z o e k -z o à l s t ' :' -•'••>>'>-.[r • -,:•., r!L ;,

a. t e l l i n g e n van inkomende en u i t g a a n d e ^ b e a p e k e r s ; ,

b.! t e l l i n g e n van de bezetting van het w a t e r op v e r s c h i l l e n d e t i j d -stippen;

c. e n q u ê t e s o m t r e n t de h e r k o m s t van de b e z o e k e r s en de b e o o r d e -ling v a n het w e e r en het w a t e r . In t a b e l 2 i s een o v e r z i c h t gege-v e n gege-van de m e t i n g e n . T a b e l 2. O v e r z i c h t van de u i t g e v o e r d e b e m o n s t e r i n g e n p p Zanden -p l a s e n Loofles ( r e c r e a t i e s e i z o e n 1968) D a t u m Z a n d e n p l a s Loofle s O p m e r k i n g e n Ma 1-4 Ma 6-5' Ma 2 0 - 5 Di 4 - £ M a r l O - 6 Ma 2*16 Ma 1-7 Zo 7-7 Ma 8-7 Ma 2 2 - 7 Z a 2 7 - 7 Zo 2 8 - 7 Ma 2 9 - 7 Ma 5 8 -Za 1 0 - 8 Zo 1 1 - 8 Ma 1 2 - 8 Ma 1 9 - 8 Ma 2 6 - 8 1 1 2* 1 2 2 1 2

i"

! 1 1 2 2 2 2 1 1 1 2 1 2 2 1 2 2 2 2 2 1 en 2 2 2 2 2 2 1 b e p e r k t p r o g r a m m a beperkt; p r o g r a m m a weekend o n d e r z o e k Loofle s, 4 m e t i n g e n b e p e r k t p r o g r a m m a Weekend o n d e r z o e k ; Z a n d e n p l a s en Loofle s b e p e r k t p r o g r a m m a Weekend onderzoek, \ Loofles, 4 m e t i n g e n ( Z a en Zo) Z a n d e n p l a s 1". metLj(Za' en Zo)

# 1 =,metingen u i t g e v o e r d door R. I. V.

2 = m e t i n g e n u i t g e v o e r d door W a t e r l . L a b o r a t o r i u m Oost

De m e t i n g e n b e s t o n d e n u i t :

a. e e n f y s i s c h - c h e m i s c h o n d e r z o e k . B e p a l i n g e n z o a l s : geleidihgs-v e r m o g e n ; C l ~ ; HÇQ~|..,Na+ : N r L ^ N Q - ^ ' j N O - " ; t o t a a l fosfor;

KM O . " v e r b r u i k ; B O bc; O - , enz.

b . een b a c t e r i o l o g i s c h o n d e r z o e k . Bepalingen a l s ; k i e m g e t a l ; M PN bij 37 rÇ en 45 C voor de t h e r m o t o l e r a n t e g i s t i n g s b a c t e r i ë n , E . Coli, enz. Streptococcen enz.

c. E e n aantal a n d e r e b e p a l i n g e n z o a l s : pH, d o o r z i c h t ; k l e u r van het w a t e r enz.

,D.e, m e t i n g e n op de w e r k d a g e n door het R . I . V. u i t g e v o e r d b e -d r o e g e n s t e e -d s 1 m o n s t e r p e r ba-d, t e r w i j l L a b o r a t o r i u m Qost,voor Loof 1 e s _ s t e e d s 3 (inclusief v e r v e r s i n g s v i j v e r ) en voor Z a n d e n p l a s s t e e d s 2 monste,r;Sr4iam.

De m e t i n g e n gedurende de weekends omvatten in bijna alle; g e v a l l e n s t e e d s 2 m o n s t e r s

-In een aantal gevallen zijn het aantal bepalingen p e r m o n s t e r b e p e r k t . Dit geldt voor Z a n d e n p l a s en Loofles op 10 en 24 j u n i ,

22 j u l i en 5 augustus De b e p e r k i n g bestond voor het f y s i s c h c h e -m i s c h gedeelte uit h e t ' w e g l a t e n van de HCO_ ; Na ;K en C 02 b e -p a l i n g e n en voor het b a c t e r i o l o g i s c h gedeelte uit. het v e r m i n d e r e n yan het a a n t a l bepalingen (van 7 n a a r 4).

2 HET BEZOEK

De b e z o e k c i j f e r s z o a l s deze zijn w e e r g e g e v e n , b e r u s t e n op schattingen. Slechts in een klein a a n t a l gevallen zijn deze aangevuld m e t v i s u e l e tellingen. In t a b e l 3 zijn de v e r s c h i l l e n t u s s e n de v i s u e l e tellingen en de schattingan gegeven.

x' Opvallend bij Loofles i s dat bij de hoge b e z o e k c i j f e r s s t e e d s te hoog, bij de lage b e z o e k c i j f e r s s t e e d s t e laag w o r d t g e s c h a t . De Schattingen v e r t o n e n o v e r het a l g e m e e n een g r o t e r e fout n a a r m a t e e r m e e r b e z o e k e r s op het bad k o m e n . De fouten v a r i ë r e n van enkele p r o c e n t e n tot r u i m 30%.

Op Z a n d e n p l a s d a a r e n t e g e n wordt e r s t e e d s te laag g e s c h a t . Dit k o m t w a a r s c h i j n l i j k d o o r d a t de v i s u e l e t e l l i n g e n wat aäft dé hoge kant liggen omdat vele p a s s a n t e n aan de Z a n d e n p l a s a l s e c h t e b e -z o e k e r s w o r d e n geteld. De schattingen kunnen d e r h a l v e toch wel wat b e t r o u w b a a r d e r zijn, dan h e t c i j f e r m a t e r i a a l uit t a b e l 3 doet geloven. Enkele dagen springen e r s t e r k uit n a m e l i j k zondag 7 juli (een r e d e -lijke dag na een z e e r s l e c h t e dag) en zondag 28 juli ( h i e r v o o r i s geen

v e r k l a r i n g ) . De fouten v a r i ë r e n van rond 10% tot r u i m 80%.

T a b e l 3- V e r s c h i l l e n t u s s e n de v i s u e l e tellingen en de s c h a t t i n g e n van het a a n t a l b e z o e k e r s aan Loofles en Zandenplas (1968)

Datum Z o 7 juli Z a 27 juli Z o 28 juli Z a 10 aug. Z o 11 aug. Totaal D a t u m Z o 7 juli Z a 27 juli Zo 28 juli Z a 10 aug. Z o 11 aug. Totaal 1 5959 3756 3307 7154 6345 26 521 1 5667 3232 4840 3887 4873 22 499 2 9000 3500 2500 9000 6500 30 500 2 1300 3000 800 3500 4500 13100 Loof le s 3(=2-l) + 3041 - 256 - 807 + 1846 + 155 + 3979 Zandenplas 3(=2-l) - 4367 - 232 - 4040 - 387 - 373 - 9399 3 in % van 1 + 33,8 - 6,8 - 24,4 + 25,8 + 2,4 + 15,0 3 in % van 1 - 77,3 - 7,2 - 83,5 - 10,0 - 7,7 - 41,8 * 1 = v i s u e l e telling; 2 = schatting 2. 1. L o o f l e s

In figuur 1 i s e e n o v e r z i c h t van de schattingen van de dagbezoek-c i j f e r s v o o r het r e dagbezoek-c r e a t i e s e i z o e n 1968. Uit de figuur blijkt duidelijk ». de z e e r s t e r k e fluctuatie in de b e z o e k c i j f e r s - Het w i s s e l v a l l i g e w e e r gedurende het s e i z o e n 1968 i s h i e r voor een gedeelte debet aan- De z e e r h o g e b e z o e k c i j f e r s (van 10 000 tot 15 000) zijn w a a r s c h i j n l i j k g e s h a r g e e r d . A a n n e m e l i j k i s dat, m e d e gezien de r e s u l t a t e n van t a b e l 3, de t o p b e z o e k c i j f e r s in de b u u r t van 10 000 in p l a a t s van .

15 000 k o m e n ' De s c h a t t i n g e n zijn p a s g e s t a r t op 1 juni, de dag w a a r o p het bad w e r d geopend en lopen tot 16 augustus- Officieel i s het bad nog tot in s e p t e m b e r geopend geweest, e c h t e r van deze

A a n t a l b e z o e k e r s (fxlOOO) 14 . 12 10 , 0 j zondagen dagen, w a a r o p w a t e r k w a l i t e i t e n o n d e r -zoek heeft plaatsgevonden w. o. = w e e k e n d -o n d e r z -o e k

erffT

2/6 9/6 16/6 22/6 aÓ/| l/l 14/7 2i'/7 ï$/\ 4/8 j l / ^ datum

" r/b.

w . . 7 •w> b • w .

F i g . 1. O v e r z i c h t van de d a g b e z o e k c i j f e r s op b a s i s van schattingen voor Loofles ( r e c r e a t i e è ë i z o é n 1968)

-2-2- Z a n d e n p l a s

De r e s u l t a t e n van de schattingen v a n de dagbezoekcijfers voor het r e c r e a t i e s e i z o e n 1968 ziji*/weergegeven in figuur 2.

A a n t a l j e z o e k e r s (xlOOO) 8

0 I

w. o. = w e e k e n d£ d e r Z o e i % zondagen fg dagen, w a a r o p w a t e r k w a l i t e i t e n -o n d e r z -o e k heeft : p l a a t s g e v o n d e n

F i g . 2. O v e r z i c h t van de d a g b e z o e k c i j f e r s op b a s i s van schattingen v o o r

Het blijkt dat ook op dit bad een s t e r k e fluctuatie aanwezig i s . Uit t a b e l 3 i s gebleken dat o v e r het a l g e m e e n de schattingen a a n de lage kant waren- E c h t e r rekening houdende m e t het feit dat op de

Z a n d e n p l a s v r i j v e e l p a s s a n t e n , v o o r a l op de wat s l e c h t e r e dàgen.zijn, is dé v e r d e l i n g toch a l s v r i j r e p r e s e n t a t i e f te beschouwen. De

schattingen lopen-van 20 m e i t o t eind

augustus-3'. H E T O N D E R Z O E K O P W E R K D A G E N

Dit o m v a t de r e s u l t a t e n van de o n d e r z o e k i n g e n welke r e g e l -m a t i g door de week ( -m e e s t a l op -m a a n d a g ; e e n -m a a l op dinsdag) p l a a t s v o n d e n . Het o m v a t :

- het o n d e r z o e k n a a r de w a t e r k w a l i t e i t : op maandagen

- de w a a r d e r i n g van het w e e r en het w a t e r door het publiek; i d e m - s c h a t t i n g van de b e z o e k e r s : a l l e dagen

- c i j f e r b e o o r d e l i n g van het w e e r en het w a t e r door het publiek; nagenoeg a l l e

dagen-3 . 1 . D e b e z o e k c i j f e r s

H i e r v o o r zij v e r w e z e n n a a r de v o o r g a a n d e p a r a g r a a f . Voor Loofles geldt dat van de 14 w e r k d a g e n w a a r o p de w a t e r k w a l i t e i t w e r d bepaald e r s l e c h t s 2 dagen w a r e n m e t een redelijk b e z o e k e r s -a -a n t -a l , op de d-ag v-an het o n d e r z o e k , t e r w i j l de helft h i e r v -a n op de voorafgaande dag of dagen een hoog tot z e e r hoog b e z o e k e r s a a n t a l l a a t zien. Voor Z a n d e n p l a s i s het b e e l d i e t s b e t e r . Van de 12 w e r k -d a g e n w a a r o p -de w a t e r k w a l i t e i t w e r -d b e p a a l -d w a r e n e r -d r i e -dagen w a a r o p een r e d e l i j k b e z o e k e r s a a n t a l aanwezig was- D a a r n a a s t w a r e n

e r e c h t e r 7 dagen m e t op een of m e e r voorafgaande dagen een goed b e z o e k e r s a a n t a l .

E e n en a n d e r overziende kan m e n dus stellen dat s l e c h t s in e n -k e l e gevallen de v e r v u i l i n g van het w a t e r g e r e l a t e e r d -kan w o r d e n aan h e t a a n t a l b e z o e k e r s dat op dat m o m e n t aanwezig is- Wel i s het m o g e l i j k in o n g e v e e r de helft van de gevallen de w a t e r k w a l i t e i t in v e r b a n d t e b r e n g e n m e t h é t - :i g e t r e d e n b e z o e k op de voorafgaande

dagen. I s h e t e c h t e r zo dat het zelfreinigend v e r m o g e n v a n de baden in staat i s de o p g e t r e d e n b e l a s t i n g in z e e r k o r t e tijd af t e b r e k e n ,

dan z a l h e t in de m e e s t e gevallen niet mogelijk zijn h e t v e r b a n d t u s -sen b e z o e k e r s a a n t a l l e n en v e r v u i l i n g aan t e tonen.

3 . 2 . D e w a t e r k w a l i t e i t

H i e r i n wordt een o v e r z i c h t gegeven van de w a t e r k w a l i t e i t , welke b e p a a l d is op de w e r k d a g e n .

3- 2 . 1 . Loofles

In dit b a d zijn e r in een a a n t a l gevallen 3 m o n s t e r s genomen, n a m e l i j k twee in de z w e m v i j v e r en een in de v e r v e r s i n g s v i j v e r , t e r w i j l op a n d e r e dagen s l e c h t s één b e m o n s t e r i n g p l a a t s v o n d . In bijlage 1 i s een o v e r z i c h t gegeven van de r e s u l t a t e n .

H i e r u i t blijkt dat v o o r wat b e t r e f t het f y s i s c h c h e m i s c h g e -d e e l t e van h e t o n -d e r z o e k in -de z w e m v i j v e r een -dui-delijke stijging i s w a a r te n e m e n van c h l o r i d e , n a t r i u m , kalium- en N H . . De a n d e r e p a r a m e t e r s zijn v r i j onduidelijk in hun b e e l d en lijken m e e r op t o e v a l l i g e fluctuaties» Ten a a n z i e n van h e t b a c t e r i o l o

-gisch o n d e r z o e k kan w o r d e n g e s t e l d dat ook h i e r in de loop van h e t s e i z o e n s t e r k e t o e n a m e n zijn t e c o n s t a n t e r e n . Dit geldt v o o r a l voor het k i e m g e t a l en v o o r de M. P . N . -getallen voor E . C o l i , E i j k m a n , en gisting bij 37 C Over het a l g e m e e n w a s h e t z w e m -w a t ^ r toch a l s h y g i ë n i s c h b e t r o u -w b a a r te beschou-wen (zie ook S C H A E F F E R , 1969) In figuur 3 zijn nog enkele gegevens u i t g e z e t voor h e t gehele s e i z o e n . S l e c h t s het k i e m g e t a l blijkt een d u i -delijke t o e n a m e in de tijd te v e r t o n e n .

H o e z i t h e t n u m e t d e v e r v e r s i n g s v i j v e r ?

Voor wät betreft h e t c h e m i s c h - f y s i s c h gedeelte i s h e t beeld j u i s t in t e g e n s t e l l i n g m e t de z w e m v i j v e r . E r valt een gelijkblijven ! of (lichte) afname te c o n s t a t e r e n van c h l o r i d e , n a t i u m , k a l i u m en N H4 • V e r d e r e v e r s c h i l l e n zijn e r nog in het C ©?- g e h a l t e ; de pH; t o t a a l a n o r g a n i s c h e N, BODj. en het doorzicht- Voor wat b e t r e f t h e t b a c t e r i o l o g i s c h o n d e r z o e k i s h i e r wel een stijging te c o n s t a t e r e n in k i e m g e t a l en M. P . N . ' s , e c h t e r h e t geheel beweegt zich op een v e e l l a g e r niveau.

De c o n c l u s i e i s dan ook dat de kwaliteit v a n h e t w a t e r in de v e r v e r s i n g s v i j v è r veel b e t e r is^ Dit b e l a n g r i j k e gegeven o n d e r

-s t r e e p t het nut van de aanwezigheid van z o ' n v i j v e r .

p H , B O D5 6 5 pH . k i e m g e t a l BOD 7500 6/5 Tfffmaip k i e m g e t a l (xlOO) ï 6 5 4 :8/7 15/7 22/7 29/7 5/8 12/8 19/8 26/8 2/9 13/520/5 27/5 V 6 10/6 n/6, 2 V 6 1/7

F i g . 3. De g e m e t e n p H , , B O P c en k i e m g e t a l l e n in h e t ondiepe gedeelte van de z w e m v i j v e r v a n Loofïes op w e r k d a g e n ( r e c r e a t i e s e i z o e n 19,68),;

3

Bij het ontwerpen van s t r a n d b a d e n kan dit gegeven n a m e l i j k een belangr i j k e belangr o l gaan spelen voobelangr de b e h e e belangr s i n g of v e belangr b e t e belangr i n g , van de w a t e belangr k w a l i t e i t , indien gebruik w o r d t gemaakt van een c o n s t r u c t i e m e t v e r -v e r s i n g s -v i j -v e r . Het effect -v a n h e t r e g e l m a t i g d o o r s p o e l e n -van de z w e m v i j v e r m e t water uit de v e r v e r s i n g s v i j v e r zou nog m o e t e n w o r den o n d e r z o c h t . E c h t e r g e z i e n de kwaliteit van h e t w a t e r in l a a t s t -genoemde v i j v e r m a g h i e r v a n een z e e f duidelijk nutig affect w o r d e n verwacht.:-!: :'

' ' : : ':.).. ' '•."''.•''•••>'• 3 . 2 . 3 . Z a n d e n p l a s ij

H i e r zijn in de helft van de gevallen twee m o n s t e r s , in de a n -d e r e helft één m o n s t e r genomen. De r e s u l t a t e n zijn ïn t a b e l v o r m in bijlage 2 w e e r g e g e v e n . •••• •

-Het blijkt dat voor wat b e t r e f t het c h e m i s c h - f y s i s c h o n d e r z o e k e r een. t o e n a m e i s in de totàil'é z o u t c o n c e n t r a t i e s (gel. v e r m . ), c h l o -r i d e n , n a t -r i u m , kalium''en N H4 . Ook het t o t a l e stikstof gehalte en de

p H . B . O . D . _

bJbTiMzû^Tllà^ïï^ïlklAk ,1/V it/l tb/l ''m 2tyl b/M I ^ l 9 y f e 2 ^ datum

F i g . 4. De g e m e t e n pH, B O D5 en k i e m g e t a l l e n in het ondiepe g e d e e l t e van 25andenpias op w e r k d a g e n ( r e c r e a t i e s e i z o e n 1968)

pH v e r t o n e n stijging. De m e e s t e a n d e r e p a r a m e t e r s v e r t o n e n geen duidelijk b e e l d , behalve het C O _ g e h a l t e dat duidelijk afneemt, t e r -wijl h e t d o o r z i c h t z e e r s t e r k g e r e d u c e e r d i s tijdens h e t s e i z o e n .

Het b a c t e r i o l o g i s c h o n d e r z o e k l a a t e v e n e e n s s t e r k e stijgingen zien dn M. P . N . - g e t a l l e n , t e r w i j l het k i e m g e t a l eind juni en l a t e r z e e r hoge a a n t a l l e n v e r t o o n t .

:<'" Het geheel o v e r z i e n d e m a g men, c o n c l u d e r e n dat de c h e m i sche en b a c t e r i o l o g i s c h e v e r o n t r e i n i g i n g e n van het w a t e r g e d u r e n -de het r e c r e a t i e s e i z o e n 1968 s t e r k zijn t o e g e n o m e n . Belangwekkend i s ook dat h e t d o o r z i c h t s t e r k i s afgenomen (belangrijk v o o r h y g i ë ne en veiligheid v a n de p l a s ) . De p l a s i s nog wel h y g i ë n i s c h a a n -v a a r d b a a r , m a a r z e staat bloo,t aan een zwa^re b e l a s t i n g

(SCHAEFFER, 1969). In figuur 4 zijn no^g enkele gegevens u i t g e -z e t . Uit d é -z e figuur blijkt duidelijk dat,pH en k i e m g e t a l stijgen. Het! BOD,. - g e t a l l a a t geen duidelijke stijging zien.

Een en a n d e r o v e r z i e n d e kan m e n c o n c l u d e r e n dat m e t n a m e voor deze p l a s gezocht zal m o e t e n w o r d e n n a a r v e r b e t e r i n g van de w a t e r k w a l i t e i t , h e t z i j door d o o r s p o e l i n g , hetzij door schoonmaken van de gehele p l a s

-3.3. D e w a a r d e r i n g v a n het w a t e r door de b e z o e k e r s

In bijlage 3 i s w e e r g e g e v e n h e t e n q u ê t e f o r m u l i e r dat w e r d g e b r u i k t bij h e t o n d e r z o e k t e r b e p a l i n g van de w a a r d e r i n g van h e t w a t e r door h e t publiek. Deze e n q u ê t e s w e r d e n , indien mogelijk, u i t g e -v o e r d op de w e r k d a g e n w a a r o p ook de m o n s t e r n a m e p l a a t s -vond. D a a r n a a s t w e r d op de dagen w a a r o p publiek aanwezig w a s nog een kleine enquête u i t g e v o e r d , w a a r b i j s l e c h t s een cijfer w e r d gevraagd voor de w a t e r k w a l i t e i t . In figuur 5 zijn de zo v e r k r e g e n b e r e k e n d e gemiddelde w a a r d e n voor de b e o o r d e l i n g door de b e z o e k e r s u i t g e -zet.

In d e z e figuur vinden we duidelijk een bevestiging van de g e -m e t e n situatie uit p a r a g r a a f 3. 2. Het blijkt dat het w a t e r van Loofles ( w a a r v o o r gegevens tot half a u g u s t u s b e s c h i k b a a r zijn) gedurende h e t gehele seizoen een v r i j r e g e l m a t i g e en goede b e -oordeling door de b e z o e k e r s k r i j g t , m e t een gemiddelde w a a r d e die s c h o m m e l t rond de 4 (= a a n t r e k k e l i j k z w e m w a t e r ) . Voor Z a n -denplas d a a r e n t e g e n (gegevens tot eind a u g u s t u s b e s c h i k b a a r ) blijkt dat n a een aanvankelijk goede b e o o r d e l i n g (met een g e m i d delde w a a r d e van 4) de w a a r d e r i n g nä 22 juni s t e r k gaat t e r u g l o -pen, zodat eind a u g u s t u s een w a a r d e vari s l e c h t s 2'(= o n a a n t r e k - , 1' ' keiijk z w e m w a t e r ) wordt behaald.

Dit sluit aan bij de r e s u l t a t e n v a n enkele onderzoekingen van H E I J T Z E (1968). Het b l e e k dat van een aantal nadelen van de Z a n d e n p l a s die door de b e z o e k e r s aan dit bad w e r d e n genoemd, de w a t e r v e r v u i l i n g op de d e r d e p l a a t s kïwam. Het p e r c e n t a g e ' d a t "dit' a l s b e l a n g r i j k s t e b e z w a a r vonden^was niet zo groot : 13%.

I n t e r e s s a n t e r i s e c h t e r dat b e z o e k e r s aan a n d e r e delen van de b o s w ä c h t e r i j n a a s t de d r u k t e , j u i s t d e!w a t e r v e r v u i l i n g a l s groot n a d e e l van de Z a n d e n p l a s a a n v o e r d e n . Van de r e s p o n d e n t e n op w a n d e l r o u t e s noemde 16%, op de speelweiden en d a g c a m p i n g s 28% e n ' l a n g s dë P e t e r s o m R a m r i n g w e g 23% de w a t e r v e r v u i l i n g a l s b e l a n g r i j k s t e nadeel van de Z a n d e n p l a s . Uit de c i j f e r s blijkt dat e r i een s t e r k e o v e r e e n k o m s t i s t u s s e n de b e o o r d e l i n g van h e t z w e m -w a t e r - d o o r de b e z o e k e r s en de g e m e t e n -w a t e r k -w a l i t e i t .

Gemiddeld w a a r d , cijfer

•!{i-IHM; ! i ! l | ! l Mil j ! IHM l l l l l l l l l l M M M ' M | l i n ill MMII l l l l IMIII II MINI Ml i I j

i / 6 8/6 1 5 / 6 22/6 2^/6 6/7 1 3 / T 2 0 / 7 2 7 / 7 3 / 8 1 a / 8 1 7 / 8 2 4 / 8

5 4

2 '] 1

1I[11 lil11I tl 111{IIII M 11 M 111(I M[I Ij1)I ? I) I I I I ! M j I M 1111 M 1111111 i M I} 111III |M 1111111 II H [ 2 3 / 5 1/6 8/6 1.5/6:-,. 22/6 2 9 / 6 6/7 1 3 / 7 2 0 / 7 2 7 / 7 3 / 8 1 0 / 8 1 7 / 8 24/£

F i g . 5. Het b e r e k e n d e gemiddelde w a a r d e r i n g s c i j f e r van het w a t e r d o o r h e t publiek g e d u r e n d e het r e c r e a t i e seizoen 1968 v o o r Loofles (a) en Z a n d e n p i a s (b)

4; HET WEEKEND-ONDERZOEK .:.

4 > î . A l g e m e e n

p-Bijidit o n d e r z o e k w a s de opzet o m een inzicht te v e r k r i j g e n in,,de; r e l a t i e t u s s e n de w a t e r k w a l i t e i t en het bezoek voor een k o r t e .periodev D e r h a l v e zijn e r n a a s t h e t n e m e n van de w a t e r m o n s t e r s .,,(8 pefatidagj^öm de d r i e u u r t e l k e n s 2) t>ok tellingen u i t g e v o e r d

tenzaanzien van het inkomend en u i t g a a n d bezoek en de b e z e t t i n -jggn.van h e t w a t e r m e t d a a r n a a s t e n q u ê t e r i n g e n betreffende de

h e r k o m s t van de b e z o e k e r s en de w a a r d e r i n g van het waters-en

het wéér,;door het publiek. ,., v ^;

Het onderzoek heeft p l a a t s g e v o n d e n gedurende d r i e weekenden» e e n en a n d e r a l s gevolg van het gedeeltelijk of geheel m i s l u k k e n van een voorafgaand onderzoek. De weekenden w a r e n :

a. 6, 7 en 8 j u l i : dit m i s l u k t e voor het g r o o t s t e gedeelte doordat de z a t e r d a g u i t s l u i t e n d r e g e n gaf (geen bezoek); de zondag w a s redelijk goed, e c h t e r de m a a n d a g w e e r slecht;

b . 27, 28 en 29 j u l i : de z a t e r d a g was r e d e l i j k , e c h t e r de zondag v r i j slecht (zwaar bewolkt, fris) terwijl m a a n d a g w e e r r e d e l i j k goed w a s ,

c. 10, 11 en 12 aug. :de z a t e r d a g w a s z e e r goed, de zondag i e t s m i n d e r m a a r toch nog^goed, t e r w i j l de m a a n d a g d u i d e -lijk m i n d e r w a s , m a a r toch nog r e d e l i j k bezoek gaf.

4 2 . H e t i n k o m e n d e n u i t g a a n d v e r k e e r e n h e t m a x i -m a l e -m o -m e n t a n e b e z o e k

Bij de tellingen w e r d e r gewerkt van 9« 00 - 18. 00 u u r . E r w e r d geteld in 6 v o e r t u i g c a t e g o r i e ë n en p e r k w a r t i e r , w a a r b i j de notatie zodanig w a s , dat zowel h e t a a n t a l v o e r t u i g e n a l s h e t a a n t a l p e r s o n e n w e r d v a s t g e l e g d . Zowel het inkomende a l s h e t uitgaande v e r k e e r w e r d op deze m a n i e r geteld. Dit l a a t s t e w a s nodig om te kunnen b e -p a l e n h o e v e e l m e n s e n o-p elk tijdsti-p o-p het bad aanwezig zijn. Het b e l a n g r i j k s t e h i e r b i j i s de bepaling van het m a x i m a l e m o m e n t a n e b e z o e k (m. m . b . ; m a x i m a l e bezoek dat op een bepaald m o m e n t aanwezig is). H i e r b i j gaat het om het t i j d s t i p w a a r o p het valt en de hoogte (absoluut zowel a l s r e l a t i e f ) . Dit i s voor a l l e dagen van h e t w e e k e n d o n d e r z o e k u i t g e v o e r d . In figuur 6 i s een v o o r b e e l d g e g e -v e n -voor Loofles. Uit de figuur blijkt dat h e t m . m . b. -v a l t t u s s e n

15..00 en 15. 15 u u r . E r zijn dan 5267 b e z o e k e r s , dit is 7 3 , 6 % van h e t t o t a a l bezoek. In figuur 7; -i.-Sj-hetzelfde gedaan voor Z a n d e n p l a s . H i e r blijkt het m . m, b . te v a l l e n t u s s e n 14. 45 en 15. 00 u u r . E r

zijn dan 2005 b e z o e k e r s en dit is 5|1» 6% van het t o t a a l b e z o e k . Dit ligt dus a a n m e r k e l i j k l a g e r dan op Loofles (wat de c o n c l u s i e w e t tigt dat de d o o r s t r o m i n g van het b e z o e k g r o t e r i s ) , t e r w i j l het t e -v e n s i e t s -v r o e g e r -valt,; ,

A a n t a l p e r s o n e n (xlOOO) 7 - inkomend b e z o e k (cumjjfmlatief) =. A • . "• uitgaand b e z o e k (cumjjlulatief) = V _^ -- -" "~" """ " m . m . b . = (A-V) -""" / / / /' / /

l

/ /

t

I

/ / \ /

, i

/ /

/ / V

/ :

yy

/ / " I r ' l - f 1 / 1 I f I I \ ,1 I I I I ! i I ,1 ! 1 l J I I I ,1 I I I 1 I I { 1 J J I „ 2 3 ^ 1 2 3 ^ 1 2 3 4 1 2 3 ^ - 1 2 3 4 1 2 3 ^ 1 2 3 * 1 2 3 4 1 2 1 '4 I I ! ! ! | | i t 9 10 11 12 13 14 15 16 17 tijd F i g . 6. Het i n k o m e n d - en uitgaand a a n t a l b e z o e k e r s (beide curruftulatief) en het

331-m-b. v o o r Loofles ( z a t e r d a g 10 a u g u s t u s 1968)

Aantal p e r s o n e n

(x 1000) 4 T

3 , 5

inkomend bezoek (cumjüulatief ) £ A y

uitgaand bezoek (cumjjtulatief) E. V s / m . m . b . = Z (A-V) , ' / / / 2 , 5 1 , 5 0,5 / / / / / / / / / / / / / /

/ ..-•••' V

/ / / / / y . • /

S

y / / .•••• y ' ..•••• y / .•• y / y' *~' / eti:—.»,—• : — ^ 2T3 4 1 2 1 3 4 1 2 1 3 4 1 2 13 4 1 2 1 3 4 1 2 | 3 4 1 2 | 3 4 1 2 |3 4 1 2 | 3 4 9 10 11 12 13 14 15 16 17 F i g . 7- Het inkomend- en u i t g a a n d a a n t a l b e z o e k e r s (beide cumijfulatief) en

het m . m . b . v o o r Z a n d e n p l a s ( z a t e r d a g 10 augustus 1968)

In t a b e l 4 i s een overzicht gegeven van b e z o e k e r s a a n t a l l e n en m . m. b . voor a l l e w e e k e n d d a g e n . w a a r o p o n d e r z o e k heeft p l a a t s g e -vonden.

Tabel 4. O v e r z i c h t van b e z o e k e r s a a n t a l l e n en m . m . b . voor 3 v/eek-enden voor Loofles en Z a n d e n p l a s ( r e c r e a t i e s e i z o e n 1968)

Datum 7 - 7 27-7 28-7 10-8 11-8 A 5959 3756 3307 7154 6345 V 5328 1718 1883 6748 6002 Loofles Z a n d e n p l a s (A-V)max y. ab s. stip 15-30 3392 16-30 2094 16.30 1768 15.15 5267 15.45 4220 % v a n A V A 5 6 , 9 5667 5631 5 5 , 8 3232 3200 5 3 , 5 4840 4612 7 3 , 6 3887 3670 6 6 , 5 4873 4840 (A-V) m a x . t i j d - v .J. a b s -stip 15.30 1464 15.45 1559 15.45 1068 15.00 2005 15.15 1970 % van A 2 5 , 8 4 8 , 2 2 2 , 1 5 1 , 6 4 0 , 4 A = t o t a a l i n g e k o m e n om 18. 00 u u r ; V t o t a a l uitgegaan om 18. 00 u u r ; (A-V)max. = m . m . b .

Het blijkt dat e r v r i j g r o t e v e r s c h i l l e n b e s t a a n t u s s e n Loofles en Zandenplas« Voor Loofles geldt o v e r het a l g e m e e n dat het m . m . b . hoger i s en l a t e r valt. Dit wijst e r op dat e r m i n d e r d o o r s t r o m i n g i s van de b e z o e k e r s - De b e z o e k e r s blijven l a n g e r en gaan l a t e r weg.

4 . 3 . D e b e z e t t i n g v a n h e t w a t e r

T i j d e n s de onderzoekdagen w e r d e n e r tellingen van de b e z e t -ting van h e t z w e m w a t e r u i t g e v o e r d . Voor Loofles w a s het bad in vijf delen, v o o r Z a n d e n p l a s in twee d e l e n o n d e r v e r d e e l d . E r w e r d 7 m a a l p e r dag geteld, t e l k e n s m e t een t u s s e n p a u z e van anderhalf m i r . Het b l e e k dat de v e r d e l i n g o v e r de v e r s c h i l l e n d e ' w a t e r d e l e n ' niet zo s t e r k f l u c t u e e r d e , e c h t e r de v e r d e l i n g van de b e z e t t i n g o v e r de dag v e r t o o n t wel grote v e r s c h i l l e n . E e n en ander i s w e e r g e g e v e n in bijlage 4. Voor Loofles i s in figuur 8 het m o m e n t a a n b e z o e k en de b e z e t t i n g van het w a t e r voor h e t weekend v a n 10 en 11 a u g u s t u s 1968 u i t g e z e t . Uit deze figuur blijkt, dat op b e i d e dagen h e t m o m e n -t a a n b e z o e k en de b e z e -t -t i n g van h e -t w a -t e r e i k a a r z e e r goed volgen. De stijging, de toppen en de daling v a l l e n s a m e n .

intal p e r s o n e n (x 100) dag 1 0 - 8 - ' 6 8 g 1 1 - 8 - - 6 8 9 . 0 0 1 0 . 3 0 12.00, , , , , 4 . ? , 30 15. 00 1 6 . 3 0 18. 00 tijd(uren) F i g . 8. De b e z e t t i n g : van. h e t w a t e r (b.w. ) en het m o m e n t a n e b e z o e k

( m . b . ) op Loofles gedurende een z o m e r weekend A a n t a l p e r s o n e n (x 100) m . b . = m o m e n t a a n b e z o e k b . w . = bezetting w a t e r z a t e r d a g 1 0 - 8 - ' 6 8 l l - 8 - ' 6 8 9-00 1 0 . 3 0 1 2 . 0 0 13.30 1 5 . 0 0 16-30 18. 00 tijd(uren) F i g u u r 9- De b e z e t t i n g van h e t w a t e r (b. w. ) en het m o m e n t a a n b e z o e k

In figuur 9 i s hetzelfde u i t g e z e t voor Z a n d e n p l a s . Ook h i e r blijkt het beeld o v e r e e n k o m s t i g te zijn.

O p m e r k e l i j k i s dat gedurende dit weekend bij l a g e r e a a n t a l -len b e z o e k e r s p r o c e n t u e e l m e e r p e r s o n e n in het w a t e r gaan op Loofles dan op Z a n d e n p l a s . Op a n d e r e weekenden ligt dit e c h t e r w e e r a n d e r s , zodat van een duidelijk v e r s c h i l geen s p r a k e is-Over h e t a l g e m e e n blijkt z o ' n 15 tot 20% van de b e z o e k e r s in h e t w a t e r te gaan. N e m e n we a a n dat i e d e r gemiddeld z o ' n 4 k e e r t e w a t e r gaat over een voldoend k o r t e p e r i o d e (gemiddeld b i j v o o r b e e l d é é n k w a r t i e r ) , dan houdt dit in dat 60 tot 80% van de b e z o e -k e r s m i n s t e n s é é n m a a l in het w a t e r gaat. Uit onderzoe-kingen op h e t V e l u w e m e e r b l e e k dat z o ' n 70 tot 85% van de b e z o e k e r s m i n

-s t e n -s é é n m a a l in het w a t e r ging (TER HAAR, 1968).

4. 4. D e w a t e r k w a l i t e i t 4. 4. 1. Loofles

Van deze p l a s zijn gegevens b e s c h i k b a a r voor d r i e w e e k e n -den:

a. 7 en 8 juli 1968. De z a t e r d a g h i e r a a n voorafgaande i s niet g e -m e t e n o-mdat h e t slecht w e e r w a s ( r e g e n ) . In bijlage 5 i s e e n o v e r z i c h t gegeven van de r e s u l t a t e n . In figuur 10 zijn nog enkele g e g e v e n s van de z w e m v i j v e r en de v e r v e r s i n g s v i j v e r u i t g e z e t . Opvallend i s dat h e t k i e m g e t a l in de z w e m v i j v e r t e r u g l o o p t t i j d e n s de zondag. Dit i s te m e e r opvallend, gezien h e t feit dat op de voorafgaande dag n a g e r o e g geen bezoek op de

Loofles w a s . De m e e s t e a n d e r e c o m p o n e n t e n v e r t o n e n geen v e r - . ahdering^ É e n uitzondering^; v o r m e n KM O en I3©D-'r; welke b e i d e t o e n e m e n en h e t d o o r z i c h t dat v r i j s t e r k t e r u g l o o p t .

De verversingJsvij'ver i s o v e r h e t a l g e m e e n h y g i ë n i s c h v e e l m e e r b e t r o u w b a a r . Ë é n duidelijke c o n c l u s i e i s voor wat betreft de b e t r o u w b a a r h e i d van hel: z w e m w a t e r niet te t r e k k e n .

b . 27, 28 en 29 juli 1968. In bijlage 6 zijn de r e s u l t a t e n van

h e t w a t e r o n d e r z o e k op dit weekend w e e r g e g e v e n . E n k e l e g r o o t h e d e n zijn in figuur 11 u i t g e z e t . T i j d e n s het v e r l o o p v a n het weekend zijn in de z w e m v i j v e r v e r a n d e r i n g e n te c o n s t a t e r e n in M . P . N , 's gisting b i j 37 C; Coli 37 en

\ \ p H j B O D ^ . 7 • 6 5 . 4 . \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ . . 1 . 3 | / 0 • „TT—- PH © k i e m g e t a l & • - • - • B O DR 1 = s w e m v i j v e r 2 = v e r v e r s i n g s v i j v e r 0 y ••-.b \ / \ •

. I

x

/ \

k i e m g e t a l (x 100)

a

» . 1 1 . 1 0 . 9 • 8 . ' 7 ' 6 . 5 . 4 • . 3 - 2 - 1 0 t i j d

T 1 T 3 T 5 " 7 r ^ ' " " " " " 4 . , ; il 13—i's i's—

F i g . 1 0 . H e t v e r l o o p v a n d e p H ; BOD,, e n h e t k i e m g e t a l t i j d e n s h e t w e e k e n d v a n 7 e n 8 j u l i x96 8 op L o o f l e s E . C o l i , k i e m g e t a l , BODj. e n d o o r z i c h t . M e r k w a a r d i g i s d a t h e t k i e m g e t a l op z o n d a g m o r g e n a a n m e r k e l i j k h o g e r l i g t d a n op de z a t e r d a g -a v o n d d -a -a r -a -a n v o o r -a f g -a -a n d . O p z a t e r d a g i s e r e c h t e r «in d e l o o p v ä n d e d a g e e n a f n a m e t e c o n s t a t e r e n , op z o n d a g i s h e t n a g e n o e g c o n s t a n t , e c h t e r op e e n v r i j h o o g n i v e a u . O p m a a n d a g m o r g e n i s h e t k i e m g e t a l s t e r k t e r u g g e l o p e n . A l m e t a l w i j z e n de h o g e k i e m g e t a l l e n op e e n t i j d e l i j k e o v e r b e l a s t i n g op e e n d r u k w e e k e n d . D e v e r v e r s i n g s v i j v e r i s v r i j c o n s t a n t en h y -g i ë n i s c h b e t r o u w b a a r . H e t v e r s c h i l t u s s e n b e i d e v i j v e r s i s d e r h a l v e z e , e r d u i d e l i j k . ; : 22

kjemeeta O _ pH 1 = zw em vijver (xïtrö) © kiemgetal 2 = verversingsvijver & BOD„ p H' B O D . * 5 / 16[ 14 '12 10 7 ~ 4 X . / ' " x • ^ - ^ *

P^" \ A

6

\ 2 \ \ 1 \ _\ -TD—n 1'2 IS—Tl—T5—TS—H Î8 9 ï ö f l 12—ïl—1'4 i'5 1'6—17 18~J, 4 3 2 d? 4 3 2

4

1 1 . , , , I i \ \ « 1 1 i 1 :—i r ( ^Z-S> 10 11 12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 15 16 17 IS Fig. 11- Het verloop van de pH, BOD,, en het kiemgetal tijdens het weekend

van 27, 28 en 29 juli 1968 op Loof le s

o 10, 11 en 12 augustus 1968. In bijlage 7 zijn de resultaten van het wate ronder zoek weergegeven. In figuur 12 zijn enkele ^

grootheden uitgezet. Ook hier blijkt dat voor de zwemvijver vooral het bacteriologisch gedeelte sterke schommelingen vertoont, terwijl van het fysisch-chemisch gedeelte alleen het doorzicht verandert. Het kiemgetal is op zaterdag hoger, maar neemt op deze dag af. Op zondag ligt het lager m a a r neemt

k i e m g e t a l (xlOO) 18 1 = zwem vijver 2 = v e r v e r s i n g s v i j v e r 16 14 12 10 8 y

'm

! i I 2 j-10 11 12 13 14 15 16 17 18 9 j-10 11 12 13 14 15 16 17 18 k i e m g e t a l (xlOO) 0 10 11 12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 F i g u u r 12. Het v e r l o o p van de pH, J30I),. en h e t k i e m g e t a l tijdens h e t we«

gedurende de dag toe. Afgezien van de g e m e t e n situatie op z a t e r -dag i s het totaal beeld (vooral voor zon-dag en maan-dag) m e e r in o v e r e e n s t e m m i n g m e t de v e r o n d e r s t e l l i n g dat de b e l a s t i n g o v e r -dag t o e n e e m t m a a r 's n a c h t s door zelfreiniging w e e r afneemt. De v e r v e r s i n g s v i j v e r blijkt w e e r b e t r o u w b a a r te zijn.

In figuur 13 zijn het m o m e n t a n e b e z o e k en het aantal z w e m -m e r s e n e r z i j d s e n het k i e -m g a t a l en d o o r z i c h t a n d e r z i j d s t e g e n e l k a a r u i t g e z e t . Het blijkt dat e r enig v e r b a n d i s te c o n s t a t e r e n t u s s e n h e t m o m e n t a n e b e z o e k , het a a n t a l z w e m m e r s en h e t d o o r -zicht. Het k i e m g e t a l wijkt e c h t e r s t e r k af.

Het geheel o v e r z i e n d e i s het m o e i l i j k om tot een duidelijke u i t s p r a a k t e k o m e n ten aanzien van h e t gebruik van de p l a s en de o p g e t r e d e n v e r v u i l i n g . E e n en a n d e r zou t e wijten kunnen zijn a a n : a. h e t feit dat h e t toevalseffect bij de m o n s t e r n a m e een g r o t e r o l

speelt;

b . de p e r i o d e (en dus h e t a a n t a l m o n s t e r s ) t e k o r t i s om e e n d e r -gelijk v e r b a n d t e kunnen aantonen.

4. 4. 2. Z a n d e n p i a s

H i e r v a n zijn s l e c h t s gegevens van 2 weekenden bekend. In de bijlagen 8 en 9 zijn de r e s u l t a t e n van h e t w a t e r o n d e r z o e k w e e r -gegeven.

a. 27, 28 en 29 j u l i . De b a c t e r i ë n g e t a l l e n op deze p l a s zijn z e e r hoog. Alhoewel h e t k i e m g e t a l t i j d e n s dit weekend niet i s b e -p a a l d , i s h e t toch duidelijk dat e r e e n s t e r k e o v e r b e l a s t i n g i s o p g e t r e d e n . D a a r b i j komt nog dat een snelle afbraak niet w o r d t w a a r g e n o m e n . De o v e r b e l a s t i n g i s dus van e r n s t i g e a a r d (SCHAEFFER, 1969).

A a n g e z i e n e r geen k i e m g e t a l l e n zijn bepaald i s h e t niet m o -gelijk een v e r b a n d t u s s e n bezoek en g e b r u i k van het w a t e r en h e t k i e m g e t a l t e b e p a l e n .

b . 10 en 11 a u g u s t u s . H i e r b i j is a l l e e n a a n h e t eind van de dag een w a t e r o n d e r z o e k u i t g e v o e r d . Alhoewel de M . P . N . ' s o v e r het a l g e m e e n l a g e r liggen dan tijdens het weekend v a n 27 en 28 j u l i zijn de k i e m g e t a l l e n d e r m a t e hoog, dat van een

e r n s t i g e o v e r b e l a s t i n g s p r a k e is- A a n g e z i e n deze k i e m g e t a l l e n in geen v e r h o u d i n g staan m e t het b e z o e k e r s a a n t a l i s het m o e i l i j k

b e z o e k , ä a n t a l z w e m m e r s en k i e m g e t a l (xlOO) 50 45 40 d o o r z i c h t m o m e n t a a n bezoek . k i e m g e t a l a a n t a l z w e m m e r s 35 30 25 \

V

_f

\ 20 J 1 5 • • * • x. , . i q : IV.'-\ / ; / / /: \

N ^ /

/ / \ / . l.Ö 5 / / i . - . • • • . « < ' / / ' ' \ \ \ : •bV,-:,-. y 1 0 - 8 .v- ,i- . r i > - ^ r : doorzicht (cm) 70 •.:••.. •• • • • • • > • • • • ;• N \ • • • • • • ' • • • • • • • • . V . '••••M-:. \ \ : / • - ^ . " ' y 1 1 -, • — ' -, - r * — -, — _ — j — . . -, ! i -, i . -, .i .. . — — 8

i .

\ 60 . '• 50 '. 40 : 30 •20 10

's,

*•> i i . 9.00 10.30 12.00 13.30 15.00 16.30 18.00 9^00 10.30 12.00 13.30 15.00 16.30 18.00 F i g . 13. Verband t u s s e n bezoek en a a n t a l z w e m m e r s op Loofles en het d o o r z i c h t

het v e r b a n d t u s s e n beide aan te tonen (zie ook hoofdstuk 5).

4.5. D e w a a r d e r i n g v a n het w a t e r d o o r de b e z o e k e r s

Gedurende de weekendonderzoekingen zijn tijdens de gehele d a g , e n q u ê t e s u i t g e v o e r d , w a a r b i j een w a a r d e r i n g van h e t w a t e r d o o r d e b e z o e k e r s w e r d g e n o t e e r d (zie ook bijlage 2)J T a b e l 5

geeft een o v e r z i c h t van de r e s u l t a t e n . '^

T a b e l 5. ;De gemiddelde., w a a r d e ring van het z w e m w a t e r p e r u u r door de "Bezoekers aan Loofles en Z a n d e n p l a s , g e d u r e n d e 3 weekenden in 1968. Tijdstip (uur van de dag) 9.OO 10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 15.00 16.OO 17.OO 18.OO Gera. 7-1* -4,8 4,3 4,0 4,0 3.8 4,0 3,6 3,9 -4,0 •7-'68;,: 2* 2.0 *«3

,u

r.^8 -.. 4.0 3,3 4,0 3,9 3,2 -3,71 • 2 7_ 7 _ ',; l : -,„4,3 ; : .:,'5>qt--> . L."'>ri.:,!:^ 4,0 4,8 4,0 3.8 -4,2 '68 2 4,0 4,0 4,0 < 4*0 03,2 3,0 3,8 3,0 4,0 -3,6 Waardering 28-7-1 1 •• J -4,6 4,4 -4,52 68 ."''2 -4,1 4,0 3,3 .3.9 4,0 3,1 4,0 3,3 -3,74 -10-8-•"ir :.'.' -4,i 4,o 4 , 3 -4,2 -4,15 »68 2 4,0 3,9 3.8 3.8 '3,7 3,8 ::2.6 4,0 3,3 3,0 3,66 11-8-1 -3.9 4,6 3,9 4,1 4,3 -4,21 '68 :-:•£ '•' 3,9 3,8 3,0 3,8 3,5 3,8 4,0 3,7 -3,69 Loofles; 2 = Zandenplas

Aangezien1 e r gemiddeld p e r dag s l e c h t s 50 e n q u ê t e s w e r -den u i t g e v o e r d i s h e t a a n t a l w a a r d e r i n g e n p e r u u r m e e s t a l zo laag dat h e t t o e v a l een s t e r k e rol speelt. Van u u r tot u u r , b e k e k e n zit e r dan opkpgeen u i t g e s p r o k e n afname in de w a a r d e r i n g , v a n de w a -t e r k w a l i -t e i -t door de b e z o e k e r s - In enkele gevallen is e r e c h -t e r wel een afname te c o n s t a t e r e n z o a l s : Loofles, 7 juli; Z a n d e n p l a s 27 en 28 juli en 10

augustus-De gemiddelde d a g w a a r d e r i n g e n liggen voor Loofles e c h t e r

duidelijk h o g e r dan voor Z a n d e n p l a s , zodat m e n m a g c o n c l u d e r e n dat ook de b e z o e k e r s het z w e m w a t e r van de Z a n d e n p l a s m i n d e r aangenaam vinden dan in Loofles. ,

E e n ander komt s t e r k o v e r e e n m e t de r e s u l t a t e n v a n het w a t e r -o n d e r z -o e k van beide .baden. De c-onclusie lijkt dan'-o-ok gewettigd dat de v e r v u i l i n g van het w a t e r door het publiek a l s een s t e r k n a d e e l wordt ondervonden. Ook dat i s voor Zandenplas v a n e r n s t i g e r o m -vang dan voor Loofles. Dit komt o v e r e e n m e t r e e d s in hoofdstuk 3 gegeven r e s u l t a t e n v a n e e n , o n d e r z o e k betreffende de na.delen van de Z a n d e n p l a s (HEYTZE, 1968).

5. H E T B E R E K E N D E EN G E M E T E N A A N T A L BACTERIEN BIJ 37°C

5.1. A l g e m e e n

Voor het b e r e k e n e n van het aantal b a c t e r i ë n ( b e p a a l d bij 37 C op a g a r ) is door SCHÖLTE UBING en KATS (1966) een t h e o r e t i s c h e m e t h o d e ontworpen. H i e r b i j i s uitgegaan van een

a. een a f s t é r v i n g s k r o m m e , welke is g e b a s e e r d op een a a n t a l , o n d e r -zoekingen van d i v e r s e s o o r t e n w a t e r . Op grond d a a r v a n w e r d een c u r v e van B a c t e r i u m Coli, Streptococcen en B a t e r i u m Typhi gekozen m e t een a f s t e r v i n g s t i j d van 10 dagen.

Nt -kt et ...

w

= e = a (1)

o w a a r b i j k = c log a / l o g e N = a a n t a l b a c t e r i ë n na t dagen N = a a n t a l b a c t e r i ë n op begindag ' 3 . b . de a a n n a m e dat i e d e r e b a d e r gemiddeld 1 , 8 x 1 0 b a c t e r i ë n in h e t w a t e r b r e n g t .

H i e r v a n uitgaande geldt dat het b a c t e r i e g e h a l t e a a n het einde van de d a g , w a a r o p de e e r s t e i n b r e n g heeft p l a a t s g e v o n d e n , gelijk i s a a n :

N 4 = 1,8 x 1 03 B / l b a c t / m l (2)

w a a r i n : N = a a n t a l b a c t / m l a a n eind e e r s t e dag B = a a n t a l b a d e r s

3 I = inhoud van h e t bad in m

Het aantal bacteriën dat op het eind van een willekeurige dag aanwezig in wordt nu bepaald door het aantal op die dag ingebrachte bacteriën, vermeerdert met de nog niet afgestorven bacteriën van de negen daaraan voorafgaande dagen. In formule:

P P P - l P - ? P - ^ N = N + 0, 77 N + 0, 60 N + 0, 46 N + p _ 4 P - 5 P - 6 P - 7 + 0, 34 N + 0, 24 N + 0, 16 N + 0, I O N + P - f t P - Q -f- 0 , 0 5 N + 0 , 0 2 N- y (3) p

waarin Np = totaal aantal bacteriën aan het eind van dag P P P - l P-2

N , N . . . . N = aantal bacteriën ingebracht op respectievelijk dag P, dag P - l • • . dagp-9

Aan de hand van de bezoekcijfers is nu voor iedere dag ge-durende het recreatieseizoen het theoretisch aantal bacteriën te berekenen. Dit is gedaan voor Lioofles en Zandenplas. Hierbij is geen rekening gehouden met de natuurlijke doorstroming (vanuit het grondwater), de neerslag en de verdamping. Verder is voor de inhoud van de zwemvijver uitgegaan van een geschatte gemid-delde inhoud tijdens het recreatie seizoen

1968-5-2. L o o f l e s

Voor dit strandbad is aangenomen: I = 22 000 m3

A= 0, 75 (=aandcel van de baders op totaal bezoek) dan geldt • i.J-1 0 , 7 5 x 1 , 8 x 1 0 ' ^ _ A + A t ' N = —•—OO xjr* x B , z o d a t d e f o r -. -. -. , , -. , - , -. - , o, -. ,22 x IC-5 m u l e t e n s l o t t e w o r d t ' N d=!b , 0 6 1 4 B (4) ... Op b a s i s v a n d . e - g e s c h a t t e , a a n t a l l e n bezp.fke.3|§,.(R]j,i.S.-.dit d o o r g e r e k e n d v a n 1 j u n irt q t . i 6 a u g u s t u s H e t r e s u l t a a t i s ^ e e r g e g e v e n , i n f i g u u r 1.4... H e t v a l t o p d a t u i t d e b e r e k e n d e k i e m g e -t a l l e n L o o f l e s 5 p e r i o d e n h e e f -t w a a r i n d e T . N . O . - n o r m w o r d -t o v e r s c h r e d e n , t e r w i j l d e g e m e t e n s i t u a t i e e r s l e c h t s 2 l a a t z i e n . V o o r a l i n d e b e g i n p e r i o d e i s d e a a . n s l u i t i n g s l e c h t : d e b e r e k e n d e 29

a a n t . bact. op a g a r b i

i.

Pyfa : : : :

b e r e k e n d aant. b a c t e r i ë n T . N . O. - n o r m g e m e t e n aant. b a c t e r i ë n 3 1 / 7 10/8 datvim F i g . 14. Het b e r e k e n d e en g e m e t e n a a n t a l b a c t e r i ë n in de Loofles g e d u r e n d e het r e c r e a t i e s e i z o e n 1968

k i e m g e t a l l e n zijn a a n m e r k e l i j k h o g e r dan de g e m e t e n . In augustus (bij wat h o g e r e b e z o e k e r s a a n t a l l e n ) is de a a n s l u i t i n g v e e l b e t e r , e c h t e r zijn ook h i e r de b e r e k e n d e a a n t a l l e n m e e s t a l h o g e r dan de g e m e t e n . Het blijkt d e r h a l v e dat de gebruikte f o r m u l e k i e m g e t a l len geeft welke h o g e r zijn dan de w e r k e l i j k e s i t u a t i e , zodat het b e -rekende a a n t a l m z w e m w a t e r , nodig p e r b a d e r , l a g e r zou kunnen zijn dan i s b e r e k e n d . (SCHÖLTE UBING en KATS, 1966).

4 a n t a l b a c t e r i ë n Opagar b i j 37 C (x 1000) b e r e k e n d a a n t a l b a c t e r i ë n T;-N.O. - n o r m O g e m e t e n a a n t a l b a c t e r i ë n 45 000 4 90

i l

37 500 | 1 14000 16 350 20/5

_{"Pß 12/6 19'/6 29/6 9/7 • Tkjï W? V* W%}

d a t u m F i g . 15. Het b e r e k e n d e en g e m e t e n a a n t a l b a c t e r i ë n in de Z a n d e n p l a s g e d u r e n d e h,et r e c r e a t i e s e i z o e n 1968. 5 . 3 . Z a n d e n p l a s U i t g a a n d e van I = 10 000 m en A = 0, 80 w o r d t f o r m u l e (2): N 1? ; 0 , , 1 , 4 4 B, •. -.>.-,. -:•••.•••.• - y - i O..C •• (5) Uit de berekende1" kiemgétaïlèn''blijkt dat é r 5 p e r i o d e n zijn w a a r i n de w a t e r k w a l i t e i t boven dé T . N . O . n o r m komt. V e r g e l i j -king m e t de 'jgéméfcën' kiëmgeiiàllen laat z i e n dat de vervuiling in w e r k e l i j k h e i d v e e l - g r o t e r is (zie figuur 15).

De twee gegevens zijn niet op e l k a a r af t e s t e m m e n . Dit komt o n d e r a n d e r e d o o r d a t h e t a a n t a l m o n s t e r s t e laag is- In h o e v e r r e dit l a a t s t e der hoge"gemeten k i e m g e t a l ï e n kan v e r k l a r e n

is niet duidelijk (zie ook SCHAEFFER,

1969)Het geheel o v e r z i e n d e kan m e n c o n c l u d e r e n dat het v e r b a n d t u s -sen de g e m e t e n en b e r e k e n d e k i e m g e t a l l e n voor Loofles duidelijk aanwezig, m a a r voor Zandenplas geheel afwezig

isOm toch een inzicht te v e r k r i j g e n in de r e l a t i e t u s s e n het g e -b r u i k van het z w e m w a t e r en de w e r k e l i j k o p t r e d e n d e vervuilingen v e r d i e n t h e t wellicht aanbeveling gedurende een langere p e r i o d e

(b. v. 3 weken) elke dag o n d e r z o e k te doen n a a r ; bezoek, gebruik en, vervuiling van h e t z w e m w a t e r . W a a r s c h i j n l i j k is het dan mogelijk de t h e o r i e te t o e t s e n aan de p r a k t i j k .

6. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

6 - 1 . S a m e n v a t t i n g

Teneinde een inzicht te v e r k r i j g e n , e n e r z i j d s in de o r d e v a n grootte van de v e r v u i l i n g e n van het z w e m w a t e r van strandbaden door het gebruik van dit w a t e r door b a d e r s , en a n d e r z i j d s in de r e l a t i e t u s s e n bezoek, gebruik en v e r v u i l i n g , zijn gedurende het r e c r e a t i e

-seizoen 1968 op twee baden van het S t a a t s b o s b e h e e r , namelijk

Loofles (Harskamp) en Z a n d e n p l a s ("Nunspeet), een tweetal o n d e r z o e -kingen u i t g e v o e r d . Deze onderzoe-kingen w a r e n :

a. een o n d e r z o e k op w e r k d a g e n , m e e s t a l op maandagen m e t een t u s s e n p e r i o d e van 14 dagen. H i e r b i j w e r d onderzoek gedaan n a a r :

- de w a t e r k w a l i t e i t ; 3 m o n s t e r s op L o o f l e s , 2 op Z a n d e n p l a s de w a a r d e r i n g van het w a t e r door de b e z o e k e r s

- de w a a r d e r i n g van het w e e r door de b e z o e k e r s

- a a n t a l b e z o e k e r s ( m e e s t a l op b a s i s van schattingen)

Op de overblijvende dagen w e r d e n e r s l e c h t s gegevens v e r z a m e l d ten a a n z i e n v a n t e m p e r a t u u r van het w a t e r , aantal b e z o e k e r s en een

c i j f e r b e o o r d e l i n g van w a t e r en w e e r d o o r -de b e z o e k e r s ;

b . een w e e k e n d - o n d e r z o e k . H i e r b i j w e r d o n d e r z o e k gedaan n a a r : - de w a t e r k w a l i t e i t : 8 m o n s t e r s p e r 3 u u r p e r bad.

- h e t inkomend en uitgaand b e z o e k ,

- de w a a r d e r i n g van het w a t e r door de b e z o e k e r s - de w a a r d e r i n g van h e t w e e r door de b e z o e k e r s - h e t a a n t a l z w e m m e r s (of b a d e r s ) .

Bij het e e r s t e o n d e r z o e k ging het v o o r a l om een inzicht in de t o e n a m e vari'de v e r v u i l i n g gedurende het z w ë m s e i z o e n te v e r -k r i j g e n . Bij het tweede o n d e r z o e -k , dat gedurende 3 wee-kenden i s "' u i t g e v o e r d ,1 ging h e t ' v o o r a l óm de1 b e l a s t i a g e r i , welke in k o r t e p e r i o d e bij hoge b e z o e k e r s a a n t a l l e n o p t r a d e n , d i r e c t in v e r b a n d te b r e n g e n m e t a a n t a l l e n b e z o e k e r s en b a d e r s .

6 • 2 • 'C & n c 1 u s i e s

Het o n d e r z o e k op w e r k d a g e n l e v e r d e een duidelijk v e r s c h i l op t u s s e n de twee baden.

Op Loofles b l e e k dat in de z w e m v i j v e r o v e r het gehele s e i z o e n een v e r v u i l i n g o p t r a d , v o o r a l ten a a n z i e n van een a a n t a l a n o r g a n i s c h e e l e m e n t e n en de g r o e i van algen (welke gepaard gaat m e t een afna-m e in d o o r z i c h t ) . De t o e n a afna-m e van de b a c t e r i o l o g i s c h e b e s afna-m e t t i n g w a s e c h t e r van dien a a r d , dat niet van hygiënisch o n b e t r o u w b a a r w a t e r kon w o r d e n g e s p r o k e n . De v e r v e r s i n g s v i j v e r toonde d a a r

entegen a a n dat het niet gebruiken van het w a t e r door b a d e r s g e -p a a r d gaat m e t veel m i n d e r s t e r k e v e r o n t r e i n i g i n g e n , t e r w i j l het d o o r z i c h t (helderheid) goed blijft- Dit l a a t s t e gegeven is b e l a n g r i j k m e t het oog op de c o n s t r u c t i e van s t r a n d b a d e n , w a a r b i j de m o g e lijkheid van d o o r s p o e l e n vanuit een v e r v e r s i n g s v i j v e r wordt i n g e -b r a c h t .

T o e t s i n g van de g e m e t e n w a t e r k w a l i t e i t a a n de t h e o r e t i s c h b e r e k e n d e laat zien dat o v e r het a l g e m e e n ( m a a r v o o r a l in de b e -ginperiode) de b e r e k e n d e w a a r d e n te hoog zijn- Het lijkt d e r h a l v e a a n n e m e l i j k dat de g e b r u i k t e f o r m u l e s een te g r o t e v e i l i g h e i d s -m a r g e aanhouden.

Op Z a n d e n p l a s blijkt dat de, v o o r a l b a c t e r i o l o g i s c h e , k w a -liteit van het z w e m w a t e r gedurende het seizoen s t e r k t e r u g l o o p t . In een a a n t a l gevallen i s zelfs s p r a k e van hygiënisch o n b e t r o u w b a a r z w e m w a t e r . Dit i s in o v e r e e n s t e m m i n g m e t de c i j f e r b e o o r deling van het w a t e r door de b e z o e k e r s en de in een a n d e r o n d e r -zoek genoemde nadelen van de Z a n d e n p l a s (HEYTZE, 1968).

Het w e e k e n d o n d e r z o e k l e v e r d e niet op wat e r v a n w e r d v e r -wacht. In een geval v i e l h e t weekend nagenoeg uit o m d a t h e t w e e r t e g e n v i e l . In de a n d e r e gevallen w a s het a l l e e n v o o r Loofles m o g e

lijk alle b e m o n s t e r i n g e n u i t te v o e r e n , t e r w i j l voor Zandenplas s l e c h t s een weekend geheel b e m o n s t e r d

werd-E r blijkt in de gegevens een d e r m a t e grote fluctuatie te zijn, dat h e t onmogelijk i s een duidelijk v e r b a n d te leggen t u s s e n het g e b r u i k en de v e r v u i l i n g van h e t z w e m w a t e r . Een en a n d e r i s h o o g s t -w a a r s c h i j n l i j k t e -wijten aan het feit dat de p e r i o d e , -w a a r o v e r -w e r d

g e m e t e n , te k o r t is en het toevaleffect bij de b e m o n s t e r i n g e n een te g r o t e rol speelt. Dit komt ook s t e r k tot uiting t u s s e n de b e r e k e n d e en g e m e t e n w a t e r k w a l i t e i t . Deze l a a t s t e valt veel h o g e r uit dan theo r e t i s c h , mogelijk zou zijn.

7. LITERATUUR

DRESSCHER, T h . G. N. , 1956. Aan welke eisen moet z w e m w a t e r v o l d o e n ? Gids van B a d - en Z w e m i n r i c h t i n g e n .

DUUREN, F . A . VAN, 1968. A s h o r t guide to S w i m m i n g p o o l s . T h e i r w a t e r t r e a t m e n t and p u r i f i c a t i o n . Public H e a l t h , J a n u a r y .

HAAR, d r s . E . T E R , 1968- D a g r e c r e a t i e langs het V e l u w e m e e r , V e r s l a g van een o n d e r z o e k . F l e v o - b e r i c h t e n no. 58. R. I J . P . H E Y T Z E , d r s . J . C. , 1968. Bos en r e c r e a t i e . Een o n d e r z o e k n a a r v o r m e n van o p e n l u c h t r e c r e a t i e in de b o s w a c h t e r i j N u n s p e e t , S t a a t s b o s b e h e e r . I M H O F F , KARL,, 1966- T a s c h e n b u c h d e r S t a d t e n t w ä s s e r u n g . R. Oldenbourg, München-Wien-JAAG, prof. d r . O. 1963. G r e n z e n d e r S e l b s t r e i n i g u n g s k r a f t d e r G e w ä s s e r - O s t e r r e i c h i s c h e W a s s e r w i r t s c h a f t pp. 27-31 KEDDE, D. L. , 1959- Eenvoudige openluchtzwembaden. I n g e n i e u r 7 1 . KOK, T E N i r . W . A . SEGEREN, 1967. De r e s u l t a t e n van het biezen

veld v o o r de z u i v e r i n g van het afvalwater van de R i v i è r a -C a m p i n g in Oostelijk F l e v o l a n d . I n t e r n r a p p . 78. R . I J . P . KONING, H . S . en D . W . SCHÖLTE UBING, 1969- Strandbaden,

W e r k g r o e p I n r i c h t i n g R e c r e a t i e P r o j e c t e n in de Open-lucht ( W . I . R . O . )•

MULDER, d r . R . D . , 1968. De h y g i ë n i s c h e b e o o r d e l i n g van z w e m -w a t e r in v e r b a n d m e t e r v a r i n g e n uit de p r a k t i j k . W a t e r 52. MUSS, DAVID L. , 1963- A r e our c r i t e r i a for b a t h i n g - w a t e r

pollution valid ? Civil E n g i n e e r i n g . Nov.pp. 3 7 - 3 8 .

NEW ENGLAND INTERSTATE WATER POLLUTION CONTROL COMMISSION, 1968. G e n e r a l policy, c l a s s i f i c a t i o n and s t a n d a r d s

of quality for i n t e r s t a t e w a t e r s .

NIETSCH, d r . P H . B - , 1964. K r i t i s c h e B e t r a c h t u n g e n ü b e r die Desinfaktion von Schwimmbad w ä s s e r n . G a s / W a s s e r / W ä r m e Bd XVIII/l pp. 1 1 - 1 4

PUBLIC HEALTH ACTIVITIES COMMITTEE, 1963. C o l i f o r m s t a n d a r d s for r e c r e a t i o n a l -waters- J o u r n a l of the s a n i t a r y e n g i n e e r i n g division, august pp. 3617-3694.

ROEST, A . C F . en P . J. SCHROEVERS, 1967. Invloed van r e c r e a t i e op de hydrobiologische gesteldheid van enige in zandgrond g e g r a v e n p l a s s e n (met een supplement van P . J. S c h r o e v e r s : Algen in r e c r e a t i e v i j v e r s op zandgrond) R . I . V. en R . I . V . O . N . S C H A E F F E R , 1967. Onderzoek n a a r de kwaliteit van h e t w a t e r in de

Z a n d e n p l a s , de Loofles, de Kibbelkoele en h e t L o o m e e r . Deel I: B a c t e r i o l o g i s c h o n d e r z o e k van h e t w a t e r op w e r k -dagen. Deel II: C h e m i s c h - f y s i s c h onderzoek van h e t w a t e r . R. I. V. - r a p p o r t .

;.——————— , 1968. Onderzoek van het w a t e r in de Loofles en de Z a n d e n p l a s op w e r k d a g e n in 1967 R . I . V. r a p p o r t

—— , 1969. Onderzoek van het w a t e r in de Loofles en de Z a n

-denplas in I 9 6 8 . R . I . V . - r a p p o r t .

SCHÖLTE USING, d r i r . D . W . , 1966^ A s p e c t e n van de w a t e r k w a l i -teit in het E e m m e e r in v e r b a n d m e t r e c r e a t i e f gebruik van , .het w a t e r en de o e v e r s t r o o k . I n t e r n r a p p o r t p r o v i n c i a l e s w a t e r s t a a t van U t r e c h t .

SCHPffTE UBING, d r . i r - D . W. en W. KATS, 1966- Vervuiling en kwa-I -, ; l i t e i t s b e h e e r van het w a t e r in ondiepe r e c r e a t i e p i a s s e n .

_ W a t e r , 50, pp. 7 8 - 8 3 .

SPAANDER, P . , I 9 4 I . Z w e m w a t e r in N e d e r l a n d (diss). S c h e r m e r s , B o l s w a r d .

VER. NED. G e m e e n t e n . 1953- Z w e m i n r i c h t i n g e n en badhuizen. Blauwe r e e k s n r . 1 1 . Den

Kaag-WAAL, i r . R . VAN D E , 1957. R e c r e a t i e en de waterhuishouding van N e d e r l a n d . W a t e r 4 1 . pp- 3 3 1 - 3 3 5 .