i f
<<n
U A N , P
B O U W-
E C O N O M I S C HINSTITUUT
•S-GRAVENHAGE TELEFOON 72.26.36 - 2E VAN DEN BOSCHSTRAAT 4 6
; ;,J"S -f
'••-!:- • NIET VOOR gUBLICATJff;
RAPPORT VAN HET ONDERZOEK NAAR BEN KOSTPRIJS VAU GEREPELD VLAS' VOOR DEN OOGST 1 9 4 1 .
DE GEGEVENS»
Aantal bedrijven. .., . .,. .
De gegevens die ons ter beschikking stonden waren.de productiekosten van
een aantal bedrijven uit de Noordelijke Bouwstreek -van Groningenr.
voorko-.mende in het "Verslag van de Landbouwbedrijfsstudiegroepen 4n-het gebied
der Groninger Maatschappij van Landbouw'.1
De gegevens waren bekend van;...oogst 1939 * v&n 22 bedrijven.
" 1938. en 1939 '• " 14 "
" 1937 .t/m 1939 : " 10 " " 1936 t/m .1-939 Ï " 7 " In de gegevens die tot uitgangspunt dienen moeten de toevallige elementen geëlimineerd zijn. De eliminatie kan geschieden zoowel door de objecten te kiezen in de breedte als.in.de diepte» In het eerste geval worden
welis-,'. waar.de individueele uitkomsten genormaliseerd,, doch niet de wisselvallig-heid van den oogst in de verschillende jaren. .,,.'
In het. tweede geval wordt weliswaar aan de -itweede eisch voldaan, maar niet in voldoende mate. aan de eerste. . -.u- •
In ons onderzoek is de combinatie van beide mogelijkheden toegepast, door de keuze te bepalen ,tot 7.bedrijven (groep 't Zandt) over 4 jar^n. Aan de gegevens van, de .22. bedrijven over 1939 kleefde speciaal bovengetnoemd be-zwaar, daar 'dit jaar een lage opbrengst aan stroovlas en eeni wisselvallige zaadopbrengst te zien gaf. Voor elk bedrijf is vastgesteld het gemiddelde over de 4 jaren 1936 t/m 1939 5 bet gemiddeldes, dezer gemiddelden is te
beschouwen als het genormaliseerde gegeven. t, -.•••
De 'opbrengsten. •' ; ••-• ' _' • ' '' , .'.' ,,n
Dé berekende gemiddelde en gèriotiifàliseerde opbrengsten zijn aahgeïipuden
voor den oogst 1941. ••:••-•• n- - • •• _ De door Ihet Centraal Instituut voor Landbouwkundig Onderzoek te Wageningen
op 31 Mei jl.' verstrekte gegevens leidden nl. tot de*conclusie dat er geen ongunstige factoren aanwezig zijn, die duiden op een te verwachten oogst
1941, die lager zou zijn dan normaal. '', v
De- kosten.
De totale kosten hangen o.a. samen met de grootte van de opbrengst. Aldus is het te verklaren^ dat de totale kosten voor oogst 1939 lager waren dan in de voorafgaande 3 jaren, taar de physische kosten in 1939
laag waren. '< ' ' 'r
Over de prijzen van de kostenelementen valt. op te merken, dat deze in de jaren 1936 t/m 1939 weinig veranderingen hebben ondergaan.. In 1939 heeft geen daling plaats gehad, zoodat de genormaliseerde kosten niet lager liggen dan de normale physische kosten bij het prijspeil van 1939-In de verdere berekening is gel-ruik gemaakt van de, door middel van
en-quête verkregen, wijzigingsooöfficiënten, die aangeven de mate waarin de kostenelementen voor oogst 1941 zijn gestegen t.o.v. 1939«
Zooals aan het einde van dit rapport nader is aangegeven, is, bij gebrek aan exacte» gegevens, in de becijferingen geen rekening gehouden met de extra kosten van een mislukt gewap.
De gespecificeerde werkelijke kosten van oogst 1939 zijn voor elk der 7 bovengenoemde bedrijven weergegeven in bijlage.I...1.
Door vermenigvuldiging met de daarachter vermelde wijzigingscoëfficiënton zijn de hieruit afgeleide totale posten voor 1941 berekend.
<•- (• - c'' ' 13>
3 *
&w
DE METHODE.
I. Van de 7 bedrijven (groep 't Zandt) vormen de gemiddelden van kosten en opbrengsten per bedrijf, over de jaren 1936 t/m 1939» de genormaliseerde gegevens welke als uitgangspunt van de berekeningen dienen (bijlage II).
De op grond van deze gegevens berekende kostprijs is ter vergelijking met deiihieruit omgerekende^kostprijs voor 1941 opgenomen in bijlage II. De omrekening van de genormaliseerde totale kosten is geschiaed dt>or van elk der 7 bedrijven deze kosten te vermenigvuldigen net het voor het bedrijf geldende quotient van de totale "werkelijke" kosten 1941 tot de totale werkelijke kosten 1939 (bijlage i ) .
Het vraagstuk van de "joint oosts" van zaad en stroovlas leverde hier gjeen moeilijkheden, daar de prijs van het zaad geen onbekende greet-heid vormt, doch in tegendeel geheel bepaald is.
Zonder bezwaar kan dan rok voor de berekening voor 1941 de opbrengst van zaad tegen dezenvastgestelden prijs van f.14«- per 100 kg. op de
totale kosten van stroovlas + zaad in mindering worden gebracht. Evenzoo vond voor de andere berekening een aftrek van f.12.- per 100 kg.
(vastgestelde prijs 1939) plaats.
Aangezien het bepalen van de hoogte van een redelijk ondernemersloon een kwestie is van maatschappelijke waardeering van den arbeid van den boer, ligt het niet in het kader van deze berekeningen deze belooning
op een bepaalde hoogte te fixeeren. Derhalve is, ter oriëntatie, de be-rekening uitgevoerd bij 4 verschillende grootten.
II. De bij vorige onderzoekingen veelal gebruikte methode van proje«-tie leek hier minder goed verantwoord. De daarbij gemaakte veronderstel-ling dat voor bedrijven met verschillende kostenfactor de kosten van een bepaald product zich ongeveer gelijk verhouden als de kosten van het geheel der gewassen lijkfcnl. voor vlas, dat in den regel een klein percentage van het bebouwde oppervlak uitmaakt en bovendien een wissel-vallig en moeilijk gewas is, eenigszins twijfelachtig.
Niettemin is ook een berekening volgens deze methode voor oogst 1941 uitgevcerd (bijlage III).
Van 275 bedrijven uit de Noordelijke Bouwstreek, waarvan wel de totale kosten en baten, doch niet de productiekosten afzonderlijk bekend waren.,
is uit eerstgenoemde cijfers berekend bpeveel gulden aai\ kosten tegen-over f. 100.- baten stonden. De bedrijven zijn gerrjigechikt naar de
grootte van deze verhoudingsfactor (kostenfactor) en zijn met een inter-val van één gulden in een frequentie-diagram geplaatst (bijlage IV). Uit dit diagram blijkt dat 20$ (= 55 bedrijven) een kostenfactor hebben van 85 ef hooger en 10 $ ( = 2 7 bedrijven) van 91 *f heoger.
De verdere berekeningen worden gebaseerd op de veronderstelling dat s A. 80$ van de bedrijven rendabel moet zijn,
B. 90$ van de bedrijven rendabel moet zijn,
in dien zin, dat van de bedrijven, behoorende tot de representatieve grensgroep, alle kosten worden goedgemaakt, terwijl bovendien door de-ze bedrijven f.40.— per ha. ondernemersloon wordt verdiend.
Van elk der 7 individueele bedrijven (groep 't Zandt) wordt aldus de
kostprijs per 100 kg. genormaliseerde opbrengst vermenigvuldigd met het quotient van den kostenfactor van het betreffende bodrijf en denkosten-factor van de representatieve grensgroep (= 85 in geval A en 91 in ge-vgl B ) . (bijlage lil).
RESULTATEN. Methode I.
Kostprijs per 100 kg. gerepeld stroovlass Gre;-Bjj.del_d
onder-nemersloon per ha. f. 75.-" 100.-<i 1 0 K . _ oogstjaren 1936 t/m 1939 f. 8.45 " 8.92 oogst 1941. f. 10.73 " 11.20 » 11.6^
3.
Methode II.
Het gemiddelde van ;de geprojecteerde kostprijzen bedraagt: A. (80$ rendabel) f. 11.48 per 100 kg.
B. (90$ " O " 12.29 " 100 kg.
Over de betrouwbaarheid der methode valt op te merken, dat, volgens bijlage III, de kostprijzen met uitzondering van bedrijf No. 1 en 10 inderdaad naar hetzelfde punt tendeeren.
Daar de kostenfactor:van het middenbedrijf van het frequentie-diagram 76 bedraagt zou het ondernemersloon in deze groep, bij een opbrengst van 5323 kg. per ha., bedragen s
in geval Asfcll.48 ( i | x f.11.48)ix 53.23 + f.40. = f.65.f + f. 40.
-J f. 105.--in geval Bs \ f. 12.29 - (-|r x f. 12.29)J x 53.23 + f.40 =
= f<108'- + 'f.40.- = f. 148.-—
CONCLUSIE.
Bovenstaande becijferingen gelden uiteraard alleen voor de Woordelijke Bouwstreek van Groningen, op basia van de gemiddelden % h de oogstjaren 1936 t/m 1939.
De gevolgen van een mislukten oogst komen hierin, niet tot uitdrukking. Over de extra kosten van het nagewas tengevolge van de magere stoppel, die het vlas veroorzaakt en over de kosten van het, bij vlas relatief veelvuldig voorkomende misgewe.&., alsmede over de lagere opbrengst van het daarna nog te verbouwen gewas stonden ons geen exacte gegevens ter beschikking. 1) Deze kostenelementen, zijn derhalve-niet in den kostprijs begrepen.
In verband hiermee is echter bij het incalculeeren van het gemiddelde ondernemersloon ter oriëntatie o.a. ook een bedrag van f. 125.-, resp. . f. 150.- per ha. aangenomen.
In hoeverre de gegevens en berekende uitkomsten ook van toepassing zijn op de averige deeleri van Nederland is, bij gebrek aan -w oldoende gegevsns, moeilijk 'te beoordeelen.
•s-Gravenhage, LANDB0UW-EC0N0MISCH 25 Juni 1941. INSTITUUT.
Drs. J, Horring.
1) In een vergadering van de Vlas-commissie van de 3 C.L.0. werd het totaal dezer kosten op f.150.— per ha. gesckat; de frequentie van het voorkomen van de laatste twee factoren werd daarbij niet genaemd.
LVTIJT VOOS PUBLICATIE
Specificatie van de product
-" nschrijvino.
Indirecte kosten. 1.Onderhoud werktuigen 2.Afschrijv. werktuigen. 3.Rente doode inventaris« 4.Rente omieopend kapitaal S.Brandverz.oogst en doode in-v 6oHagel,stavm en molestverz. 7.Abonn.reisk.verlichting,enz. 8.Drainagemateriaal. 9.Kalkmaststoffen lO.Fosforzuurmeststoffen 11.Kalimeststoffen 12. Groenbemest ing 13.Diversen 14.Stalmest 15•Arbeidsloonen. l6„Kosten Paarden. 17.Kosten Tractor.
18,Kosten extra personeel. Totaal Indirecte kosten. Directe kosten 5 19.Arbe idsloonen 20.Kosten Paarden. 21.Kosten Tractor. 22.Kosten Zichtmachine 23.Dorschen, Repelen. 24.Zaaizaad. 25. Ontsmetting. 26.Stikstofbemosting 26a.Stalmest. 27.Bestrijding plantenziekten 26.Sociale lasten. 29.Vracht. 30."'eegloon>. 3*1.Provisie, Algemeen totaal. • " iekosten van Vlas.
Wyzi gings coëf. 1.5 1.75 1.14 — ') .1.40 1.1 1.1 1.2 1.1 1.33 1.12 3.— 1.1 1.2 1.245 1.5 2 . — -.— i.245 1.5 2.~-1.8 1.275 1.15 1.3 1.016 1.2 1.3 1.30 1.5 1.--1 o 1
1
1 •39 10.24 IO.04 3.34 2.51 O.59 0.37 7.23 O.87 8.44 8.11 2.15 33.10 11.59 10.31 -.—' O8.89' 97.6? 10.32 -.— 62.40 18.54 0.60 10.80 -.— 10.74 8.51 0.87 6.56 335.91 1 2, •39 7.82 11.08 2.65 2.43 1.35 O.46 5.41 O.04 12.75 5.7O 2,96 4.41 O.69 0.66 24.24 18.33 -•-r •-.— IOO.98 102.94 11.55 . " • • 54.80 24.78 8,10 10.43 8.97 0.83 6.64 329.57 ' 't ... 3. '59 - . 3 : 7.2S 1,41 2.44 0.2S _o __ 6.41 1.45 3.47 6.69 8.21 Q.28 1.59 20.96 ' 11:46 -.-" <".-•-72.28 91.22 9.— ~~ • "~ *~ 62.31 20.24 0.40 9.69 9.99 6.77 O.96 7.23 29O.O9 wdt 4. '39 5.8É 17.24 5.O6 2.5c 0.75 8.82 5.35 13.48 2.81 1.30 1.96 22.02 16.17 * — 0 *-•» •* „ — — 103.32 82.24 7.81 -.— 62.70 22.48 1.--16.54 9.48 6.69 O.69 5.16 318.11 5. '39 3.17 8.56 2.81 2.4.7 0.17 0.60 . 6.90 1.36 8.18 5.73 6.89 -1.36 ' O.40 0.94 ' 19.88 7.79 8.13 -.— T 5 . 3 4 97.45 8.58. -.— 85.15 22.33; 1.50 9.50 10.42 7.11. 0.86 6.44 306.96 | .Algemeen totaal 1941 (= s°m van de posten 1 t/m 3 2 , na verme-nigvuldiging met ae daarbij
ver-melde wijzigingscoëffioienten. .-.-• ^64.4.2
'.) Voor 1941 opnieuw berekend uit het totaal aan omloopend kapitaal à 4 $ door den Rijkslandbouv.oonsulent voor Noordelijk Groningen. Voor 1939 was een te laag bedrag voor oploopend k a -pitaal aangenomen. 457.-3(9 394.-97 439-23 '425^45 • ' t Zandt 6 • '39 3,29 •10.24 2.52-2.44 O.31 —.— 2.88 2.86 1-95-9i23: - r 3 * 7 3 r • "ft • — • - * — t —.— 2.43 30.69 15.11 |8.06-1P5.74 ; 96.25 • :9.75 - , — • -.— 55.97 •.. 6.68.': i- [1.20 : , , b . 3 i - . ™ 0 — — » • 10.39 • 9.88 0.93 6.95 324.05 43?-; 67 10 '39 4.77 5.86 1.20 2.46 1.37 1.14 4.17 2.96 10.92 4.79 -.--1.80 29.90 20.83 M _ •• e •"—* '92,26' 77.43 10.71 - . — 47.56 18.21 1.05 .j.09 - . — • 8.85 6.83 O.63 4.72 2J6.25 276.25 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 .18 19 20 21 22 23 24 25 26 26a 27 28 29 30 31
:JIST VOOR PUBLICATIE
KOSTPRIJSBEREKENING VAN GEREPELD VLAS. BIJLAGE II
A.Gemiddelden p e r h a , v a n de o o g s t -en 1936 t / m 1939
T o t a l e k o s t , e n ( a f g e r o n d i n g u l d e n s ] Opbrengst s t r o o v l a s ( i n k g ) Opbrengst zaad > ( in; k g )
i 1 .... 3 g B r 5905 900 ' t Zandt-. 2 392 5468 919 3 317 '5414 918 4 332 51OC .784 — — H -5 33! 535: 845
6
> 377 5307 854 10 31Ï 4715 79< Gem. 348 5323 860B. BEREKENING VqOR DEK OOGST 1939
Genormaliseerde hoeveelheden pei h.a.
Totale kosten (stroovl'as+zaad) ^."•ht
Af ;Opbrengst zaad, (à f.12.-per 100 k g ) .
Totale kosten stroovlas Idem, vermeerderd mets
gem,f ,75«-°nclernemersloon Pe r n a» " f.100.- " " " 11 f,125.- « • H » "f,150.- " " " Opbrengst stroovlas in kg.
Kcstprijs per 100 kg stroovlas bij gem.f.75.-ondernemersloon per ha.
" f.100.- " ;' " " f.125.- • " " " " f.150.- ; " " " 368 ,130 498~ 108 390 465 490 515 540 5905 7.87 8.30 8.72 9.14 392 130 "522 110 317 130 447 110 332 130 "462
Ja.
412 487 512 537 562 5468 8.91 9.36 9.82 10.28 337 412 437 462 487 5414 7.61 8,07 8,53 9.— 368 443 468 493 518 51OO 8.69 9.18 9.67 10.16 339 130 377 130 469 102 102 3^7 442 467 492 517 5353 8.26 8,72 9.19 9.66 405 48O 505 530 555 5307 9.04 9.52 9.99 10.46 315! ,13c 507 445 424 449' 474 499 8.99 •9.52 10.05 10.58 348 130T/B"
103 349 375 450 475 500 525 4715 5323 8.45 8.92 9.39 9.86G. BEREKENING ff©0& DEN OOGST 1941
. 1
G e n o r m a l i s e e r d e h o e v e e l h e d e n p e r h . a . f T o t a l e k o s t e n ( s t r o o v l a s + z a a d ) P a c h t : Af s Opbrengst z a a d . ( à f . 1 4 . -p e r 100 k . g . ) T o t a l e k o s t e n s t r o o v l a s Idem, v e r m e e r d e r d mets g e m . f . 7 5 » - o n d e r n e m e r s l o o h p e r h a . » f . 1 0 0 . - " " " " f . 1 2 5 . - " " " " f . 1 5 0 . - " " " K o s t p r i j s p e r 100 k g . s t r o p v l a s bij s Gem.f . 7 5 .- ö n <i e r n e m e r s l o o n p e r h a . 11 f , 1 0 0 , - o n d e r n e m e r s l o o n p e r h a . " f . 1 2 5 , - o n d e r n e m e r s l s ö n p e r h a . " f . 1 5 0 . - o n d e r n e m e r s i » o n p e r h a . S.5Ö8 130 6"3Ö 126 512 587 612 637 662 9 . 9 4 1 0 . 3 6 1 0 . 7 9 11.21 543 130 6>3 129 544 619 644 669 694 li:.32 1 1 . 7 8 1 2 . 2 3 1 2 . 6 9 ._ 432 130 562 129 433 508 533 558 583 •9 .'38 ' 9 . 8 4 1 0 , 3 1 1 0 . 7 7 458 130 588 110 478 553 578 603 628 10.84 1 1 . 3 3 1 1 . 8 2 1 € . 3 1 . 467 130 597 119 478 553 <578 603 628 10*33 1 0 , 8 0 1 1 . 8 2 11.73 :• 507 130 637 120 517 592 617 642 : 667 11.16 1 1 . 6 3 1 2 . 1 0 1 2 . 5 7 4 48C •:; 13C ; 61C J • 112 !' 496 i l 573 ; 59? 62] 64e 1 2 . 1 5 ..12.68 13.21 13.74 *485 130 615 121 494 569 594 619 644 1 0 . 7 3 1 1 . 2 0 0 1 1 . 6 3 1 2 , 1 5• ' -tr) » O H CD B to Otj H v j CD >d vo • A < * - ^ . vo o " o ^ . H O B P-P O* CD M N -" II - J I M S _ » O O l - v o M vo n colvo . ^ ^ M 00 V J l » ONIMD _n.„ _> M • M ON ro Il - J I v o —k ro H a ON _ _ . _ ^ J II - j k o ro M o ~ j ii - J N > ro M i \ ) v j i II - ~ l | v O - ^ O N ) - ' O J . . • • ' M ON o v « J . ro o IV) V O -!t> K o o O BI H c+ CD t J 3 H M H -0 9 C J . H DJ O CD >d •d o H 0 0 VJl - » - ^ O C o O •§N * -ö H CR) CD B (M . p. o P B t y o CD H M B * -• o o >d o4 H il - J l o o - * O O k j l O NO M -» u> V O VJ1 il ( t o i C D - » r v i l v j i ->• -* / o M • O ON — ] 0 0 Il ONICO - » l j j l v j l -«• 0 0 M — j —J V O 4>» Il - j | 0 0 -*• O M 0 0 _ * 1 - ^ ON il - J I C O - * U > | v j n - ' vo M rv) ON .. — 1 0 0 Il — i l C D -»• o o | û i ->• -* . o . M -S» v j i -t^ o n - o l o o -» O N K J I - » ro -» M - j -r> ON - » • —X ~± -*' O o e 4^ O CO O J . H o ra c + CD 0 « CD H *% • ' -M O o o >d •J H CD B aq m cl-1 1 1 - J 0 0 0 0 M ON O J -~3 O J —J u< — 1 0 0 — — > ON w est t d ra - 'Û S3 M tel « < o co H 3 'T) W H co > • teî O H j a co w | S r» H3 1-3 hd M . t d tel a O ^ t d * Bd s i co a Q CÜ h 3 ed teî
9
b d it» CO <t t e bd Qa-« M t-3
S
Ö . H •=! M I -1 t-1 t?d $ $ CD £0 B ct-Ot} CD to B c+ .... o» * d CD H ~* O o 0 ^ 0 0>5 CD B Oa
B (0 M F -Q) CD CD H P-CD O 1 NO 0 O J VJ1 - •* _^ o o ON 0 0 CO e —J - ^ — i . O • — A o \ VO o ON CO _i o o VJl o * • * -^ 0 -p* - * . ' O - : 0 o ••• ( j j o CD B . O M B . P • . M H -m CD CD H P" G O • d a1 H CD S (n Cfl c+ H -B fs-0>3 O • d CD H B-P VJl v o O VJl VJl -P» ON C o VJl - p * — A -PN. VJl _^ O ' -• o VJl O J V J l O J VJl V>J o ~ J 4^. - 0 _ l VJl . • r v j i • O J ' ro O J . o d ' - ^ • - 3 . H - ESI O i J . P - c + .. t'.SP P B ar" CD P - h1-.. . CD e , pr H M O B P to CD Ot} c + B CD CD O B H M - — aï H tn I - J - » c + O H O O O B O O OS < • d 01 M CD H - P H tD -1 + B* vc rs P -P^ p o _ i p ^ • p , • ^ . r f O • d . CD H B -P VJl VJl ro VJl C o -P* -pu — J ( ^ J VJl _ J > oo V J l _ A OO VJl VJl —J VJl O J 0 0 V J l \ j j .*>. VJl -p^ - k O ro VJl 4 ^ -P» O 4^ 4=». 4^. O J O O J 4^ 4 ^ - J O CO 4=» -P^^J O OO V J l 4 ^ -^ o - ~ i 4^ 4 ^ vo O 0 0 4=» 42» MD 0 4 ^ w ** ro u> 0 -f^ VJl ON _* O n CD ,B . * c f M P B Pd -W H-C-l. f-J P OM CD M H H8
'd W M c-i 02 t d W QS
'-d t ) CO O8
co • • 3 VO 4 ' i •a O w H O WIJ i r j r-t 01 v J I - J 3 « M XB <-r •• ••*> r; 1 « ' O c1 o c-• 3 1 >ö ID 4,;,'!.-. «. ->• r o —) 0 0 VÛ rO OJ 4^. VJI O s O0 VO. o Os o ON VJ1 ff 4 ï-i. CD 3 Cü J l - . " 1 Ml) O l o o
0G7& vtiii liet t
9<yfo v a n h e t t o t a a l a a n t a l » . 3 CD o H> CD H i-J CD 'Li CD 3 H -(-•• CD P< H-P O I
