nederlands tekst mulo 2017

(1)

DEZE TAAK BESTAAT UIT 1 TEKST EN 40 VRAGEN.

De last van een schuldencultuur

I II III IV V VI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

Veel Surinamers hebben zich de afgelopen twintig jaar massaal in de schulden gestort. Hoe komt het dat men systematisch geld leent? Suriname had als enig land in de Caricom tot voor kort geen wetgeving wat betreft minimumloon. Vanwege de hoge werkloosheid (rond de 12%) is er altijd wel iemand te vinden voor een slecht betaalde baan. Die mensen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en raken dan ook snel in het rood. Ook mensen die meer geld verdienen, werken zichzelf in de schulden. Het leven wordt immers voor iedereen steeds duurder.

De inflatie in ons land is groter dan de loonstijging, wat betekent dat je steeds minder kan kopen met je maandloon. Door de huidige blootstelling aan de American way of life via televisie en internet willen mensen vaak boven hun stand leven met dure kleding en accessoires als iPhones en iPads.

Een inspecteur van politie ondervond zelf hoe het probleem zich manifesteerde. Hij had in een rustige buurt een leegstaand woonhuis gekocht en zou dit na reparatie aan buitenlandse toeristen verhuren voor korte periodes. Op een dag kwam een bekende Surinaamse dame op bezoek en drong erop aan de woning aan haar te verhuren. Uiteindelijk ging hij ermee akkoord en verlaagde zelfs de huur. Het ging twee maanden goed. Daarna begonnen de problemen; de huidige schuld is nog steeds SRD 8400. Zaken als deze bevestigen het bestaansrecht van het in 2008 opgerichte Private Safety Detective-X afgekort PSD-Detective-X. Dit bedrijf focuste oorspronkelijk op zaken als overspel, maar door de realiteit veranderde dit al snel in incassowerkzaamheden als hoofdbezigheid. Een van de middelen die PSD-X zijn klanten ter beschikking stelt, is een black list van wanbetalers. Het terugvorderen van schulden is een uiterst moeilijke zaak. Wanneer je de zaak voor de civiele* rechtbank wilt brengen, kan het wel vijf jaar duren eer er een uitspraak is. Veel te lang voor heel wat mensen die op hete kolen zitten. „Er zijn heel wat hiaten in de praktische werking van het Surinaamse rechtssysteem”, vertelt de oprichter van PSD-X. ,,Als je een civiele zaak tegen een schuldenaar wil aanspannen, maak je meteen al kosten bij een advocaat. Van een kale kip kan je niets plukken, dus een onderzoek naar het vermogen van de schuldenaar is noodzakelijk. De uitslag daarvan is niet vanzelfsprekend, want er zijn genoeg manieren om jezelf, juridisch bekeken, straatarm te laten lijken. Als je als eiser dan genoeg bewijslast kan voorleggen en de rechter het vonnis in jouw voordeel velt na een jaar of vier, heb je nog steeds geen cent teruggezien.”

Niet alleen de schulden nemen ongekende vormen aan. Ook het aantal kredietverleners is enorm toegenomen maar niet iedereen staat onder toezicht van officiële instanties. In de eerste plaats zijn er de banken, verder allerlei handelszaken waar je zo goed als alles op afbetaling kan krijgen: van huishoudelijke apparaten en auto’s tot fietsen en zelfs kleding. Daarnaast is er het web van de informele geldschieters, die vaak samenwerken met notariaten en advocatenkantoren. Pensioenfondsen verlenen ook kredieten. Ten slotte zijn er nog de grote geldschieters binnen de Chinese gemeenschap die over aanzienlijke geldreserves beschikken, gezien de vele zaken die als paddenstoelen uit de grond schieten.

Tussen 2007 en 2008 steeg de totale officiële kredietverlening in Suriname met 35% tot ongeveer SRD 472 miljoen. In augustus 2011 zaten we ondertussen al aan SRD 657 miljoen. Veel aanvragen worden afgewezen door banken, omdat cliënten niet in staat zijn de lening af te lossen daar hun loon al belast is door elders afgesloten leningen. Dus gaat de klant naar informele geldschieters. Precies daar doen de problemen zich voor. Rente- *civiele = bestemd voor burgers

(2)

VII VIII IX X 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83

percentages van 50% bovenop een relatief klein geleend bedrag van pakweg SRD 5000 zijn geen uitzondering.

Waarom zoekt men dan zo vaak zijn toevlucht tot dit parallelcircuit, dat bol staat van de afperspraktijken? Vaak heeft men geen geduld en moeten medicijnen of ziekenhuiskosten dringend betaald worden. Verder beseffen mensen die geen vast salaris maar wel een inkomen hebben – bijvoorbeeld taxichauffeurs of goudzoekers – dat ze niet zullen voldoen aan de eisen van de banken om te kunnen lenen. Denk ook aan cateringbedrijven, oppashuizen of verhuurders van woonruimtes zonder de correcte vergunning. Tot slot speelt geheimhouding ook een rol. Men wil vaak niet dat de naaste familie weet dat er geld geleend wordt, of dat alle bronnen van inkomsten openbaar gemaakt worden.

Bij de PSD-X ziet de bedrijfsleider met regelmaat hoe het slechtste van de mens bovenkomt wanneer er geld in het spel is: „Wanbetalers praten altijd heel goed over zichzelf. Bij confrontatie voelen ze zich dan op de tenen getrapt. Ze worden agressief en beginnen te schelden. Tot je bewijzen bovenhaalt, dan worden ze plots heel stil. Anderen geven dan weer meteen toe dat ze moeten betalen, maar weigeren dat droogweg zonder enige gêne. Een derde, vaak voorkomende reactie, misschien wel de gevaarlijkste, is het zielig doen. Een traantje hier en daar, en smeken om medelijden, uitstel of kwijtschelding. Als je je niet grondig voorbereidt met een background check naar hun werkelijke vermogen, trap je daar makkelijk in.” Uiteindelijk stond ook PSD-X in het geval van de inspecteur machteloos. „We hebben het verhaal van de dame in kwestie onderzocht en hoewel het doordrenkt was met leugens en kletspraat, bleek ze werkelijk geen kopercent of wat dan ook te bezitten. Dan kunnen wij ook niets meer doen.”

De wortel van het probleem ligt bij de laksheid waarmee dergelijke overeenkomsten worden afgesloten. Een mondeling contract voor onbepaalde tijd zonder enige garantie is niet verstandig en een even belangrijke oorzaak van het probleem. „Dat mag je gerust de Surinaamse zakenmentaliteit noemen”, zegt de bedrijfsleider. „Zelfs onderhandelingen tussen grote bedrijven worden bijzonder vaag gevoerd. Het is soms niet te begrijpen wat ik allemaal zie. Aan de ene kant heerst er een enorm wantrouwen, maar tegelijkertijd zijn afspraken die uitsluitend zijn gemaakt op basis van vertrouwen, schering en inslag. Het slaat eigenlijk helemaal nergens op.”

Het probleem moet wel aangepakt worden. Als je kijkt naar Brazilië en Venezuela, zie je dat de mensen daar veel beter worden ingelicht en opgeleid. Het ‘financiële analfabetisme’ moet hier aangepakt worden. Aan het concept bankieren wordt in die landen ook een andere invulling gegeven. De banken schikken zich meer naar de burgers en bedrijven. Ze maken het de bevolking eenvoudiger en gemakkelijker. Maar dan heb je in Suriname nog mensen die het moeten doen met een loon van SRD 450 per maand. Wie doet daar wat aan?

(3)

1

Welke zin is de kernzin van alinea I?

A r. 1 – 2: Veel Surinamers … gestort.

B r. 2 – 3: Suriname had … minimumloon.

C r. 3 – 5: Vanwege de ... baan.

D r. 6 : Ook … de schulden.

2

In alinea I wordt op regel 2 een vraag gesteld. De rest van de alinea noemt …

A een aantal gevolgen. B een aantal oorzaken.

C regels ter voorkoming van schulden. D voorbeelden van werkloosheid.

3

De twee zinnen op regel 5 – 6 worden verbonden door het woordje Ook. Welk verband is dat?

A concluderend B opsommend C tegenstellend D verklarend

4

De twee zinnen op regel 6 – 7 (Ook … duurder.) staan ook met elkaar in verband.

Welk verband bestaat er tussen die zinnen? A concluderend

B opsommend C tegenstellend D verklarend

5

Hoeveel oorzaken noemt alinea II voor de schuldencultuur in Suriname? A 1 B 2 C 3 D 4 6

Lees de volgende beweringen en geef aan of ze juist zijn of niet.

De schuldencultuur blijft bestaan, omdat ...

I werknemers steeds minder kunnen kopen met wat ze verdienen.

II veel Surinamers naar Amerikaanse standaard proberen te leven.

A Alleen I is juist. B Alleen II is juist. C I en II zijn beide juist. D I en II zijn beide onjuist.

7 Zie alinea II.

Welk woord/welke woorden gebruikt men om aan te geven dat mensen ongewild slachtoffer worden van de American way of life?

A inflatie (r. 8) B minder kopen (r. 9) C blootstelling (r. 9) D dure (r. 10)

8

Lees het gedeelte van de zin op regel 10 – 11: … via televisie … iPads.

Wat is juist?

Dit gedeelte geeft aan …

I op welke wijze mensen in contact komen met de American way of life.

II dat iPads en iPhone moderne communicatiemiddelen zijn. A Alleen I is juist.

B Alleen II is juist. C I en II zijn beide juist. D I en II zijn beide onjuist.

(4)

9 Zie alinea III.

Het probleem dat de inspecteur ondervond, is ... A de blootstelling aan de American way of life. B de geringe stijging van zijn loon.

C de inflatie in Suriname. D de onbetaalde huur.

10

Zie regel 17 – 18: Zaken als deze …

Met deze woorden bedoelt de schrijver … A de incassowerkzaamheden.

B problemen tussen huurder en verhuurder. C PSD-X – problemen.

D zaken als overspel. 11

In regel 17 staat: de huidige schuld. Het gaat om de schuld van …

A de huurder. B de inspecteur. C een PSD-X-klant. D een toerist.

12 Zie alinea III.

Voor welke groep komt PSD-X in het bijzonder op?

A overspelige partners B schuldeisers

C wanbetalers

D werknemers met een schuld 13

Wat hoort niet tot de werkzaamheden van PSD-X?

A het aanspannen van civiele zaken B het onderzoeken van overspel

C het presenteren van een black list van wanbetalers

D het terugvorderen van schulden

14

Zie alinea III en IV. Zijn de beweringen juist of niet?

I Het PSD-X dankt zijn ontstaan aan de vele onbetaalde schulden.

II Een civiele rechtszaak is een handig middel om het doel te bereiken.

15

Wat was het hoofddoel van de in 2008 opgerichte PSD-X?

A lijsten samenstellen van wanbetalers B onderzoeken van overspel

C terugvorderen van schulden

D verrichten van incassowerkzaamheden 16

Lees de zinnen op r. 22 – 23. Het terugvorderen ... uitspraak is.

Welk verbindingswoord past tussen de twee zinnen? A dus B maar C of D want 17

Regel 24: … mensen die op hete kolen zitten. Welke mensen worden bedoeld?

A medewerkers van PSD-X B mensen die hun geld willen C oplichters

D wanbetalers

18 … een kale kip … (r. 27). Daarmee bedoelt men … A de advocaat.

B de eiser. C de lener. D de rechter.

(5)

19 Zie r. 28: De uitslag daarvan …. Dat is de uitslag van …

A de advocaatkosten. B de civiele zaak.

C het terugvorderen van geld. D het vermogensonderzoek.

20

Lees alinea IV en geef aan of de beweringen juist zijn of niet?

I Een rechtszaak aanspannen is niet de eerste optie.

II PSD-X raadt vaak een civiele zaak aan tegen wanbetalers.

21

Welke kritiek uit de schrijver in alinea V? A te veel geldschieters in de Chinese gemeenschap

B te veel samenwerking met notariaten C te weinig controle op kredietverleners D te weinig officiële instanties

22 Wat is de kernzin van alinea V? A Niet … aan. (r. 32)

B Ook … instanties. (r. 32 – r. 34)

C Daarnaast…advocatenkantoren.(r.36–r.37) D Ten slotte … schieten. (r. 38 – r. 40)

23

Zie regel 34 – 36: In de … kleding.

Welk verband is er tussen deze zin en de rest van de alinea? A doel – middel B opsommend C tegenstellend D voorbeeld – bewijs 24

Zie regel 33 – 34 … officiële instanties … Welke groep behoort niet tot deze categorie? A advocatenkantoren

B geldschieters C notariaten D pensioenfondsen

25

Welk onderwerp wordt besproken in alinea V? A categorieën kredietverleners

B redenen voor toename kredietverleners C soorten goederen op afbetaling

D verschillende vormen van schulden 26

Welke instanties stimuleren de drang tot lenen? A advocatenkantoren

B handelszaken

C informele geldschieters D pensioenfondsen

27

Alinea VI heeft tweeonderwerpen. Welke twee?

A afgesloten leningen en belaste lonen B kredietverlening en terugbetaling

C stijging kredieten en afwijzing door banken D stijging kredieten en woekerende geldschieters

28

Het woord afperspraktijken (r. 49) moet in verband gebracht worden met de zin op …

A r. 44 – 45: Dus … geldschieters. B r. 45 : Precies … voor.

C r. 45 – 47: Rentepercentages … uitzonde- ring.

(6)

29

Welke tussenkop past het beste boven alinea VII? A afperspraktijken

B gebrek aan geduld C geheimhouding D motieven

30

Alinea VII bespreekt verschillende groepen geldleners.

Welke groep wordt niet besproken? De groep die …

A de banken wantrouwt. B dringend geld nodig heeft. C min of meer illegaal bezig is. D zijn privacy wil behouden.

31 Lees alinea VIII.

Bij een confrontatie door PSD-X komen verschillende reacties voor.

Welke reactie komt niet voor? A agressie

B smeekbeden

C verontschuldigingen D zieligheid

32

In alinea VIII bespreekt de schrijver voornamelijk ...

A de bewijzen die PSD-X achterhaalde. B de reacties van emotionele slachtoffers. C de reacties van wanbetalers.

D het lot van mensen die geld lenen. 33

Wat wordt met een background check in regel 64 bedoeld?

A het aangaan van confrontatie B het maken van plannen C het ondervinden van gêne D onderzoek naar gegevens

34

Uit alinea VIII kunnen wij de volgende conclusie trekken:

A het schuldenprobleem is redelijk goed op te lossen.

B vermogensonderzoek is een uitgangspunt van PSD-X.

C PSD-X boekte succes in de kwestie van de inspecteur.

D schuldenaars zijn na confrontatie welwillend om te betalen.

35 Lees alinea IX.

Wat is niet juist?

De oplossing van het probleem wordt belemmerd door ...

A gebrek aan onderhandeling. B laksheid.

C te veel mondelinge afspraken. D vaagheid bij onderhandeling.

36

Welk tussenkop past het beste boven alinea IX? A Garantie van bedrijven

B Oplossingsmodellen C Surinaamse mentaliteit D Zakelijke overeenkomst

37 Zie de eerste zin van alinea X. Deze zin geeft aan dat …

A de schrijver een conclusie trekt. B de schrijver kritiek uit.

C er een opsomming volgt. D er een samenvatting volgt.

(7)

38

Wat is het onderwerp van alinea X? A buurlanden met hetzelfde probleem B groter aantal banken in buurlanden C financieel analfabetisme

D voorbeeldfunctie buurlanden 39

Met welke bedoeling is deze tekst geschreven? De schrijver wil …

A aantonen hoe schuldeisers in problemen komen.

B adviseren hoe te handelen bij schulden. C informeren overde schuldencultuur in Suriname.

D suggesties doen om de rechtsgang te verkorten.

40

Onderzoek de beweringen en geef aan of ze juist zijn of niet.

I De schrijver gebruikt in de tekst feiten- materiaal en voorbeelden.

II De mening van schuldenaars speelt in de tekst een grote rol.