verbeeck

Lessen voor de eenentwintigste eeuw

7 december 2009

60 jaar Bondsrepubliek Duitsland

Faculteit Letteren – Subfaculteit Geschiedenis OE Moderniteit en Samenleving 1800-2000

Georgi.Verbeeck@arts.kuleuven.be

Duitsland beleefde dit jaar een hoogtepunt in zijn herinneringscultuur. Eén ervan betreft de herdenking van het 60-jarige bestaan van de Bondsrepubliek, met de invoering van een democratische grondwet voor West-Duitsland in 1949. Ook wordt het feit herdacht dat 20 jaar geleden de Berlijnse muur viel en er onverwacht een einde kwam aan de deling van het land en van Europa.

Het belang van Duitsland kan niet onderschat worden. Het is de belangrijkste buur van België en Nederland, een economische wereldmacht en het speelt een onvervangbare rol in het Europese integratieproces. Des te meer is het belangrijk om in te zien hoe het land zich uit de loodzware schaduwen van het verleden heeft geworsteld. In het rusteloze hart van Europa was het de hoofdverantwoordelijke voor de grote catastrofen van de 20ste eeuw. Uit de smeulende puinhopen van de Tweede Wereldoorlog heeft het land zich opgewerkt tot een economische reus, een rijke welvaartsstaat, een stabiele democratie en een dynamische samenleving. In het licht van zijn verleden heeft de Bondsrepubliek een ‘stille revolutie’ ondergaan. Een fatale historische Sonderweg is omgebogen in een toestand die als ‘normaal’ kan omschreven worden. Deze twee begrippen zijn zeker niet onproblematisch en geven regelmatig aanleiding tot discussie, maar toch kunnen ze helpen om de historische ontwikkeling van de laatste 60 jaar, in het licht van een lange voorgeschiedenis, te verhelderen. Aan de hand van vijf centrale thema’s zal deze stille revolutie’ belicht worden.

1. De politieke fundamenten van de Bondsrepubliek sinds 1949: de ‘lessen uit het verleden’ na 1945 en het exclusieve vertegenwoordigingsrecht (Alleinvertretungsanspruch) van de Bondsrepubliek tegenover de DDR 2. De nationale kwestie: ontstaan en ontwikkeling van het Duitse

‘vraagstuk’, Duits-Duitse relaties en nationale identiteit in een gespleten natie, de val van de Berlijnse muur en de Duitse eenmaking.

3. Een culturele revolutie sinds jaren 1960: continuïteit en breuk met het verleden, een ‘Duitse 1968’, democratisering en politiek radicalisme, opkomst van nieuwe politieke bewegingen.

4. De verwerking van het verleden : Schuldbesessenheit (bezetenheid van schuld) of Trauerarbeit (vermogen te rouwen)? Duitsers, de ‘kampioenen van de verwerking van het verleden’, of een normale omgang met het verleden?

5. Na de eenmaking 1989/1990: eenheid en reconstructie. Hoe kwam de eenmaking tot stand? De dubbele verwerking van het verleden. Gevolgen van de eenmaking en perspectieven voor de toekomst.

Literatuur :

Frits Boterman en Willem Melching (Red.), Het wonder Bondsrepubliek in 20

portretten, Nieuwe Uitgeverij Amsterdam, Amsterdam, 2009.

Mary Fulbrook (ed.), 20th Century Germany. Politics, Culture and Society

1918-1990, Edward Arnold Publishers, Cambridge, 2001.

Edgar Wolfrum, Die geglückte Demokratie. Geschichte der Bundesrepublik

Deutschland von ihren Anfängen bis zur Gegenwart, Bundeszentrale für politische

Bildung, Bonn, 2007.

Begin 2010 verschijnt : Georgi Verbeeck, Sporen en dwaalsporen van een natie.

Een geschiedenis van Duitsland, Acco, Leuven, 2010.

Interessante links :

http://www.bpb.de/ (Duitsland : politiek, samenleving, geschiedenis)

http://www.duitslandinstituut.nl/ (Duitsland : politiek, samenleving, geschiedenis)

http://www.h-net.org/~german/ (Duitsland : geschiedenis)

http://www.germanhistorydocs.ghi-dc.org/ (Duitsland : geschiedenis) Vragen bij het college :

1. Welke politiek en institutionele elementen voerde de Bondsrepubliek in 1949 in die de kern van de Duitse staatsraison uitmaken en die bedoeld waren om de fouten uit het verleden te vermijden?

2. Hoe verliep in Duitsland de discussie over de nationale identiteit (als etnisch nationalisme of als civiel patriottisme)?

3. Welke mechanismen lagen aan de grondslag van de Duitse eenmaking in 1989?