Archeologische prospectie met ingreep in de bodem te Belsele-Watermolenwijk II

(1)

A

rcheologische prospectie met ingreep in de bodem te

b

elsele

-W

AtermolenWijk

ii

A

rcheologische

d

ienst

W

AAslAnd

s

int

-n

iklAAs

(2)

◄2 inhoud

Inhoud

Verantwoording 3 1. Administratieve gegevens 4 2. het onderzoeksterrein 5

2.1 Algemene situering van het onderzoeksterrein 5 2.2 Geschreven en cartografische bronnen van het onderzoeksterrein 6

2.3 Vroeger archeologisch onderzoek 7

3. het archeologisch onderzoek 8

3.1 doelstelling 8

3.2 Verloop 8

3.3 Methodiek 8

4. onderzoeksresultaten 9

4.1 Bodemopbouw van het onderzoeksterrein 9

4.2 Archeologische sporen en vondsten 12

5. Conclusies en aanbevelingen 16 Bijlage: Cd-RoM

(3)

◄3

VeRAntwooRding

VerantwoordIng

naar aanleiding van de aanleg van een verkaveling met wooneenheden in de zogenaamde watermolenwijk (tussen hoge Bokstraat, watermolenstraat en Pijkedreef) te Belsele (Sint-niklaas) werd geadviseerd om voorafgaandelijk aan de start van de werken een archeologisch proefsleuvenonderzoek uit te voeren. het project wordt ontwikkeld door het intergemeentelijk Samenwerkingsverband van het Land van Waas (Interwaas), NV Villabouw Francis Bostoen, de Waasse Landmaatschappij en de Sint-Niklase Huisvestingsmaatschappij. De samenwerkingsovereenkomst tussen interwaas en de Archeologische dienst waasland (Adw) inzake verplicht archeologisch vooronderzoek van ruimtelijke ontwikkelingsprojecten (2009-2012) impliceert dat het vooronderzoek uitgevoerd wordt door ADW. Interwaas treedt hierbij op als gevolmachtigde van het collectief van eigenaars.

ter evaluatie van eventueel aanwezig archeologisch erfgoed wordt voorafgaand aan de bouw- en inrichtingswerken een archeologisch vooronderzoek aan de hand van kijksleuven uitgevoerd. door middel van systematische gespreide kijksleuven, aangevuld met kijkvensters, kan de archeologische potentie van de betrokken zone, ca. 7,8 ha, worden ingeschat (ca. 10 tot 12 % van het totale oppervlak wordt gescreend). Op basis van dit onderzoek wordt bepaald of aanvullend vlakdekkend onderzoek noodzakelijk is.

De ligging in een onbebouwd binnengebied aan de rand van de stad Sint-Niklaas, enkel benut voor landbouwactiviteiten, maakt dat mogelijke archeologische resten nog goed bewaard kunnen zijn. De projectzone is ten zuiden van het stroomgebied van de Molenbeek gelegen. In het verleden vond er geen archeologisch onderzoek plaats.

het proefsleuvenonderzoek werd uitgevoerd gedurende 15 werkdagen tussen 1 maart en 1 april 2011. de vergunning hiervoor werd door het Agentschap Ruimte en erfgoed toegekend op 04 februari 2011 (dossiernummers: 2011/035 en 035(2)).

(4)

◄4

AdMiniStRAtieVe gegeVenS

1. admInIstratIeVe gegeVens

code adw Bel. ww ii

bouwheer Interwaas, Lamstraat 113 te 9100 Sint-Niklaas (gevolmachtigde van NV Villabouw Bostoen, Waasse Landmaatschappij en Sint-Niklase Huisvestingsmaat-

schappij).

vergunningsnummer 2011/035 en 035(2) naam aanvrager Jeroen Van Vaerenbergh naam site Belsele-watermolenwijk ii

aardvanhetonderzoek Prospectie met ingreep in de bodem

begin vergunning 1 maart 2011 einde vergunning 1 april 2011 totaleoppervlakte ca. 7,8 ha te onderzoeken ca. 7,8 ha

provincie oost-Vlaanderen

gemeente Sint-niklaas

deelgemeente Belsele

adres tussen hoge Bokstraat, watermolenstraat en Pijkedreef kadastrale gegevens Sint-Niklaas, Afdeling 9, Sectie B, nrs. 993P, 1006G, 1007,

1008A, 1009A, 1010, 1011, 1012, 1013, 1014 (partim), 1021, 1022A,1023, 1024A, 1025, 1025/2, 1026G, 1026E, 1030/A2 coördinaten 132128.6078 – 206370.7375 132498.8377 – 206504.9872 132497.272 – 206250.3496 132189.7278 – 206194.560 bodem

vnl. Scm met beperkt deel Pdb.

(5)

◄5

het ondeRzoekSteRRein

2. het onderzoeksterreIn

2.1 Algemene situering van het onderzoeksterrein

de onderzoekszone Belsele-watermolenwijk ii (Sint-niklaas 9de afd., sectie B, nrs. 993P, 1008A, 1009A, 1011, 1007, 1010, 1012, 1006G, 1026G, 1026E, 1025, 1023, 1022A, 1024A, 1013, 1021, 1025/2, 1030/A2, 1014 (partim)) situeert zich in de noordoostelijke hoek van deelgemeente Belsele, meerbepaald tussen de Hoge Bokstraat en de Pijkedreef.

Fig. 1. Topografische bodemkaart met aanduiding van het projectterrein Belsele-Watermolenwijk II (bron: AGIV).

De onderzoekszone is gelegen nabij het stroomgebied van de Molenbeek. De gemiddelde hoogte van het maaiveld bedraagt ca. 14 – 15 m TAW.

Op de bodemkaart wordt het grootste deel van het gebied omschreven als Scm. Het terrein wordt gekenmerkt door een lemige zandbodem met sterke ijzeraanrijking en een dikke antropogene humus A horizont. Dit laatste is toe te wijzen aan de bolle akkers. Opvallend is de relatief goede bewaringstoestand van de akkerwelving. Sinds de onteigening van de percelen enkele decennia geleden heeft het gebied haast geen landschappelijke wijzigingen ondergaan. Ruilverkavelingen en intensieve landbouwactiviteiten bleven uit.

(6)

◄6

het ondeRzoekSteRRein

2.2 Geschreven en cartografische bronnen van het onderzoeksterrein

De wijk waarbinnen het projectgebied gelegen is, wordt Paddeschoot genoemd. De heerlijkheid Paddeschoot bestond reeds met zekerheid in de 14de_eeuw1_{en had haar kern vlakbij de}

onderzoekszone. Paddeschoot behoorde tot het Land van Beveren, net als de heerlijkheden Aerschot en Puyenbeke. Het waren volglenen die enclaves van het Land van Beveren vormden in het Land van Waas, vnl. te Belsele en Sint-Niklaas. Naast Paddeschoot bezaten ook de twee andere heerlijkheden gronden in de ruime omgeving van het projectgebied.

opmerkelijk is dat het grootste deel van de onderzochte percelen een ‘wase’ deelenclave vormden binnen de eerder uitgestrekte Beverse enclave. De enige uitzondering hierop zijn de percelen 1021, 1022A, 1023 en 1024A, die tot het Beverse volgleen behoorden.

Fig. 2. Detail uit de parochiekaart2_{van A. van Landeghem uit 1701 met situering van het onderzoeksgebied}

(bron: Stadsarchief Sint-Niklaas (Bibliotheca Wasiana)).

1 j.A.j.l. VAnden bogAerde, Het Distrikt St. Nikolaes, voorheen Land van Waes, Provincie Oost-Vlaanderen, deel 3

(1825) p. 55-57; F. de potter en j. broeckAert, geschiedenis van de gemeenten der provincie oost-Vlaanderen, derde

Reeks – arrondissement St.-Nikolaas, Gent, 1877, p. 221-222 en melding Jean-Pierre Van Roeyen. 2 bibliothecA WAsiAnA. Caerte Figurative van de Prochie van Belcele door A. van Landeghem in 1701.

(7)

◄7

het ondeRzoekSteRRein Geen van het bewaarde cartografische bronnenmateriaal geeft aan dat op de onderzochte percelen bewoning aanwezig was. De parochiekaart van A. van Landeghem uit 1701 toont wel de aanwezigheid van een hofstede aan weerszijden van perceel 993, langsheen de hoge Bokstraat. De zuidelijke hofstede werd pas enkele jaren geleden afgebroken. De noordelijke bestaat nog steeds, weliswaar in gereorganiseerde vorm.

2.3 Vroeger archeologisch onderzoek

op de locatie Belsele-watermolenwijk ii vond in het verleden nog geen archeologisch onderzoek plaats. Ca. 1 km ten noordoosten van het projectgebied werd in 2010 de site Sint-niklaas-Beenaert onderzocht. hier werd vastgesteld dat deze zone pas laat, wellicht in de 15de

-16de

eeuw, in cultuur werd gebracht. Iets meer naar het zuidwesten (onderzoeksgebied Belsele-westelijke tangent, 20103_{) blijkt de landbouwactiviteit wel reeds geattesteerd te zijn vanaf}

de 13de_-14de_{eeuw. Deze vaststelling geeft blijk van de diversiteit in het laatmiddeleeuwse}

landschap in het centrale deel van het waasland.

Fig. 3. Kleurenorthofoto met aanduiding van het projectgebied (rood) (bron: AGIV).

3 e. tAelmAn & j.-p. VAn roeyen

(8)

◄8

HET ARCHEOLOGISCH ONDERzOEK

3. het archeologIsch onderzoek

3.1 Doelstelling

doelstelling van het archeologisch proefsleuvenonderzoek is de archeologische potentie van de locatie concreet vast te stellen, te evalueren en te documenteren. Op basis hiervan wordt de archeologische waarde van de zone bepaald en kan eventueel besloten worden om over te gaan tot een effectieve opgraving binnen het projectgebied.

3.2 Verloop

Het onderzoek werd binnen de vooropgestelde termijn uitgevoerd door Jeroen Van Vaerenbergh (vergunninghouder en hoofd buitendienst ADW) met medewerking van Johan Van Cauter (deeltijds geschoold veldtechnicus Adw). de machinale graafwerken werden, in opdracht van Adw, uitgevoerd door een machinist met ervaring op archeologische sites (gronden landbouwwerken Stuer François).

3.3 Methodiek

Over de totale oppervlakte van ca. 7,8 ha werden 44 sleuven gegraven. Bij het bepalen van de richting en de spreiding van de sleuven werd rekening gehouden met de aanwezige perceelsstructuur. De afstand tussen elke sleuf bedraagt 15 m. De omtrek en de diepte van de sleuven werden ingemeten door een landmeter-expert. de sporen werden digitaal ingemeten door archeologen van Adw.

Indien de aard van de sporen hiertoe aanleiding gaf, werden de sleuven uitgebreid met kijkvensters. In functie van een goed onderbouwde evaluatie van de archeologische waarde werd soms geopteerd om zeer ruime kijkvensters aan te leggen.

Beschrijvingen en foto’s werden gemaakt. Vondsten die zichtbaar in het opgravingsvlak aanwezig waren, werden per spoor verzameld. ook losse vondsten die niet toegeschreven konden worden aan een spoor werden gerecupereerd. Met de metaaldetector werd gecontroleerd op de aanwezigheid van metalen.

(9)

◄9

ONDERzOEKSRESuLTATEN

4. onderzoeksresultaten

4.1 Bodemopbouw van het onderzoeksterrein

De lengteprofielen van de sleuven vertonen alle een ‘bolleakkeropbouw’. Bolle akkers zijn akkerpercelen met een uitgesproken koepelvormig profiel dat zich in alle richtingen van het perceel uitstrekt4_{. Door opgravingen, historisch en bodemkundig onderzoek is aangetoond dat}

bolle akkers door de mens zijn aangelegd met als doel de afwatering en de kwaliteit van de landbouwgrond te verbeteren. Het is een typisch Waas fenomeen, waarvan de aanleg in de 15de_-16de_{eeuw gedateerd wordt}5_.

Fig. 4. Landschapsfoto vóór de start van het archeologisch onderzoek (foto: ADW).

Typisch bij het fenomeen van de bolle akkers is de afdekking van het oude oppervlak onder het centrale deel van de akker. te Belsele-watermolenwijk ii resulteerde dit in de uitzonderlijk goede bewaring van volledige podzolprofielen. Twee podzolprofielen werden bemonsterd (op percelen 1012 en 1025). Palynologisch onderzoek van de stalen met een zo groot mogelijke tussenafstand kan hopelijk aanwijzingen verstrekken over de ecologische differentiatie binnen het ruime gebied vóór de aanleg van de bolle akkers.

4 r. VAn hoVe, bolle akkers, in: Archeologische dienst WAAslAnd (uitg.), Verklarende woordenlijst. Bijvoegsel bij

Bijdragen van de Archeologische dienst waasland-i, Sint-niklaas, 1988, p.13-14; r. VAn hoVe, De “klassieke” bolle

akkers van het waasland in archeologisch perspectief, in: Annalen van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land

van Waas 100 (1997) p. 294-295 (= Berichten van de Archeologische dienst waasland 3, Sint-niklaas, 1997).

(10)

◄10 ONDERzOEKSRESuLTATEN Fig. 5 en 6. Bemonstering van het afgedekte oude oppervlak (met podzolprofiel) in sleuven 3 en 43 (foto: Adw). Het feit dat de A horizont slechts in beperkte mate aangeroerd is geweest, doet ons veronderstellen dat de terreinen lange tijd onbewerkt zijn gebleven. De aangetroffen oude ploegsporen zijn op zo’n systematische wijze verspreid, dat er eerder kan gesproken worden van een ‘éénmalige’/ kortstondige bewerking van het terrein. Mogelijkerwijs gebeurde dit in functie van een verhoopte incultuurname van de gronden die eeuwenlang bebost waren (laatste restanten van het zogenaamde Koningsforeest) en na de laatmiddeleeuwse ontbossing verworden waren tot heide- of braakland. De aangetroffen ploegsporen kunnen de restanten zijn van het scheuren van de bodem, een beproefde methode om braakland bouwrijp te maken. Het ontbreken van oude perceelstructuren wijst eveneens op een late ingebruikname van de gronden. Bovendien lijkt dit er op te wijzen dat bij de eerste landbewerking er nog geen interne eigendomsstructuur bestond. Dit geeft blijk van de grootschaligheid waarmee de verhoopte incultuurname heeft plaatsgevonden. Het ontbreken van een goed ontwikkelde oude bouwvoor kan het bewijs zijn van het mislukken van het project.

Of misschien moet het scheuren van de bodem eerder gezien worden als een voorbereidende fase van een grootschalige opwaardering van de wase lemige zandgronden door de aanleg van de bolle akkers. Op basis van deze vaststellingen en de verworven kennis over het landgebruik in het waasland kan aangenomen worden dat de regio van de watermolenwijk ii pas ten vroegste in de 15de_-16de_{eeuw tot volwaardige landbouwgrond werd omgevormd. Iets wat vorig}

jaar reeds werd vastgesteld bij het sleuvenonderzoek in de wijk Beenaert (ca. 1 km ten NO van het onderzoeksgebied Watermolenwijk II). Iets meer naar het zuidwesten (onderzoeksgebied Belsele-Westelijke Tangent) blijkt de landbouwactiviteit wel reeds geattesteerd te zijn vanaf de 13de_-14de _{eeuw. Deze vaststelling geeft blijk van de diversiteit in het laatmiddeleeuwse}

landschap in het centrale deel van het waasland.

De reden waarom het gebied lange tijd onbewerkt is gebleven, kan te maken hebben met het tertiaire kleisubstraat dat zich ondiep (slechts ca. 2 meter) onder het maaiveld bevindt. De natuurlijke stuwing van het grondwater en de vorming van een harde ijzeraanrijkingshorizont

(11)

◄11

ONDERzOEKSRESuLTATEN heeft de bodemkwaliteit sterk gehypothekeerd. Het was reeds lang duidelijk dat het kerngebied van de bolle akkers in het Waasland samenvalt met het voorkomen van het Rupliaan-kleisubstraat op geringe diepte6_{. dit wordt nogmaals aangetoond door het onderzoek te}

Belsele-watermolenwijk ii.

Fig. 7. Systematisch gespreide ploegsporen in de oude bodem (sleuf 3) (foto: ADW).

(12)

◄12

4.2 Archeologische sporen en vondsten

de grondsporen die aangetroffen werden op het merendeel van de percelen dateren alle uit de postmiddeleeuwse en recente periode. enkel op perceel 1025 werd een nz-verlopende oudere ondiepe greppel aangetroffen (SL 43-44/1). De datering hiervan is onduidelijk. Geen van deze sporen geven aanleiding tot het aanbevelen van een vlakdekkend vervolgonderzoek in het grootste deel van het projectgebied.

(13)

◄13

ONDERzOEKSRESuLTATEN Bijkomend vlakdekkend onderzoek is wel aan te bevelen op de percelen 993P en 1011. Tijdens het sleuvenonderzoek werden hier kuilen, paalkuiltjes en een prebolleakkergracht aangesneden. Gezien de uitermate geringe sporendensiteit in de rest van het projectgebied en in functie van een goed onderbouwde evaluatie van de archeologische waarde werd geopteerd om ruime kijkvensters aan te leggen. Hierbij kwam een NW/zO-georiënteerde min of meer rechthoekige palenconfiguratie (15 x 8,5 m) met vier rijen kort op elkaar volgende paalkuiltjes aan het licht (KV1/STR.1). De buitenste rijen lijken minder diep bewaard te zijn. Iets ten westen van de structuur zien we een rechthoekige kuil (KV1/9), waarin eerst houtskool lijkt gestort te zijn (brandrestengraf?). Nog meer naar het westen vinden we een gracht/greppel (KV1/2) waarvan de oriëntatie een relatie met de rechthoekige structuur doet vermoeden. Er werden helaas nog geen archeologica aangetroffen. ook meer naar het oosten (kV2) werd een voorlopig ondefinieerbare cluster van paalkuiltjes aangetroffen.

(14)

◄14

(15)

◄15

Fig. 11. Kijkvenster 2 (KV2) (foto: ADW).

Net ten noorden van de rechthoekige structuur werd een bodemingreep uit de 16de

eeuw vastgesteld. Het gaat om een uitgestrekte ondiepe kuil (boring: 40 cm onder het afgravingsniveau) met een greppel/geul die in oostelijke richting te volgen is (KV1/1). De uitgraving werd aanvankelijk gevuld met grijs zand waarin verspreid baksteenpuin en gebroken gebruiksaardewerk aangetroffen wordt (KV1/1/b). De geul lijkt finaal gevuld te zijn met brokken verzette moederbodem waarin ook bouwpuin (baksteen en daktegels) vermengd is (KV1/1/a). Opmerkelijk zijn ook de brokjes onverbrande gele klei of leem die sporadisch in de vullingspakketten aangetroffen worden. Rondom de vergraving werd ook een systeem van vaak rechthoekige kuilen vastgesteld, dat op basis van de vulling (verzette moederbodem en sporadisch bouwpuin) voorlopig in dezelfde fase gedateerd wordt (KV1/3, 4, 5, 6, 7 en 8). naar aanleiding van deze vaststellingen kan verondersteld worden dat hiermee de restanten van een hoevecomplex werden aangesneden dat in de loop van de 16de_{eeuw werd afgebroken.}

Mogelijkerwijs kan het hier gaan om de woonplaats van één van de eerste landbouwersfamilies die zich in de nabijheid van de pas aangelegde bolleakkergronden zijn komen vestigen.

(16)

◄16

CONCLuSIES EN AANBEVELINGEN

Fig. 12. Overzicht van de 16de-eeuwse bodemingreep in kijkvenster 1 (KV1/1) (foto: ADW).

5. conclusIes en aanbeVelIngen

wij adviseren aanvullend vlakdekkend onderzoek op een deel van de percelen Sint-niklaas (Belsele), Afdeling 9, Sectie B, nrs. 993P en 1011, zoals aangegeven op het plan. het onderzoeksvlak heeft een oppervlakte van ca. 3500 m². om de aanleg van de wegenis niet te hinderen, dient voorrang gegeven te worden aan het onderzoek van de sporen op perceel 1011. Verwacht wordt dat het archeologisch onderzoek inzichten zal genereren met betrekking tot bewoning in een gebied dat pas laat in cultuur werd gebracht.

Daarnaast adviseren we een archeologische vrijgave van de overige percelen binnen het projectgebied Belsele-Watermolenwijk II. Alle mogelijk relevante sporen werden archeologisch onderzocht. Podzolprofielen werden bemonsterd. Er bevinden zich geen resten van archeologische waarde.

De kadastrale percelen Sint-Niklaas (Belsele), Afdeling 9, Sectie B, nrs. 1006G, 1007, 1008A, 1009A, 1010, 1012, 1013, 1014, 1021, 1022A, 1023, 1024A, 1025, 1025/02, 1026E en 1030/ A2 kunnen archeologisch vrijgeven worden.

(17)

◄17 CONCLuSIES EN AANBEVELINGEN 3 9 4 5 6 7 8 1/b 1/a 1/b 2 S tr.1 S l.1 S l.2 S l.3 S l.5 S l.6 S l.7 S l.9 S l.10 S l.11 S l.12 S l.13 S l.14 S l.15 Fig. 13. Het aanbevolen onderzoeksvlak voor vlakdekkend onderzoek (rood) (bron: ADW).

(18)

◄18 CONCLuSIES EN AANBEVELINGEN 0 01 05 00 1 51.41 57.41 20.51 06.41 50.51 76.51 25.51 17.41 28.41 20.51 55.41 13.41 44.41 50.51 11.51 56.41 18.41 67.4100.51 43.51 25.51 18.51 55.51 15.51 27.51 95.51 46.51 65.51 15.51 86.51 88.51 06.51 86.51 71.51 69.41 55.41 16.41 08.41 81.51 91.51 79.41 06.41 37.41 43.41 03.4123.41 47.41 16.41 82.51 11.51 89.41 13.41 46.41 97.41 38.4158.4168.41 46.41 86.41 58.41 46.41 89.41 78.41 76.41 27.41 18.41 79.41 80.41 12.41 73.4164.41 53.41 87.41 73.41 63.41 91.41 26.41 47.41 15.41 29.41 28.41 00.51 41.51 02.51 21.51 98.41 20.51 19.41 08.41 96.41 91.41 44.41 44.41 13.41 11.41 79.31 71.41 44.41 85.41 15.41 64.41 71.41 08.3128.31 42.41 04.41 54.41 54.41 33.41 29.31 83.41 49.41 69.41 86.41 78.3119.31 84.41 78.41 99.41 58.41 83.41 10.41 55.41 86.4119.4109.41 40.51 42.51 23.51 87.41 88.41 78.41 35.41 33.41 23.41 17.41 58.41 88.41 09.41 87.41 88.4118.4198.41 58.41 87.41 47.41 75.41 35.41 93.41 64.41 42.41 89.31 72.41 44.41 34.41 92.41 22.4183.41 84.41 75.41 23.41 91.41 21.41 79.31 57.31 66.31 29.31 41.41 58.31 72.41 94.41 56.41 56.41 15.41 12.4131.41 16.41 07.41 56.41 93.41 63.41 35.41 63.41 22.41 01.41 88.31 55.41 00.51 60.51 68.41 47.41 32.41 78.31 38.31 84.41 18.41 69.41 11.51 28.41 65.41 09.31 54.41 37.41 00.51 00.51 16.41 13.41 92.41 59.41 00.51 08.41 46.41 82.41 78.31 93.41 45.41 57.41 08.41 75.41 64.41 11.41 68.31 77.31 99.31 42.41 26.41 27.41 37.41 04.41 20.41 40.41 11.41 89.31 36.3166.31 19.31 20.41 40.41 40.41 69.31 14.41 24.41 41.41 48.31 88.31 33.41 24.41 74.41 00.41 80.41 45.41 37.41 06.41 61.41 12.41 76.41 67.41 74.41 52.41 42.41 57.41 37.41 43.41 29.3169.31 45.41 87.41 47.41 72.41 59.31 15.41 96.41 74.41 12.41 41.41 45.41 35.41 62.41 29.31 62.41 92.41 82.41 29.31 95.31 66.31 37.31 01.41 43.41 32.41 21.41 24.41 88.41 48.41 30.51 81.51 43.51 32.51 42.51 32.51 59.41 29.41 57.41 84.41 82.41 04.51 07.51 92.51 22.51 61.51 50.51 27.4167.41 31.51 52.51 12.51 34.51 06.51 04.51 10.51 70.51 22.51 03.51 12.51 22.51 62.51 26.51 24.51 44.51 85.51 52.51 42.51 01.51 68.41 76.41 88.41 36.31 98.31 30.41 80.41 91.41 80.41 02.41 41.41 00.41 89.31 34.41 56.41 86.41 10.41 01.41 02.41 23.41 62.41 82.41 91.41 62.41 79.31 99.31 14.41 45.41 27.41 16.41 46.41 35.4166.41 06.41 25.41 43.4125.41 34.4185.41 55.4156.41 05.4155.41 65.41 85.41 95.41 15.41 55.4195.41 25.41 45.41 85.41 46.41 64.4175.41 34.4135.41 75.4116.41 65.41 56.4195.41 76.41 37.41 37.41 27.41 47.41 47.41 27.41 76.41 75.41 75.41 65.41 46.41 87.41 87.41 07.41 96.41 77.41 28.41 37.41 06.41 95.41 76.41 28.41 57.41 45.41 46.41 26.41 16.41 21.41 81.41 54.41 16.41 95.41 96.41 85.41 16.41 35.41 36.4117.41 75.4108.41 44.4195.41 63.41 31.41 41.41 82.41 82.41 83.41 71.41 20.41 09.31 78.31 34.41 93.41 73.41 04.41 83.41 83.4193.41 24.41 34.4144.41 73.41 83.4163.41 53.41 03.41 33.41 63.41 04.41 92.41 72.41 23.41 62.41 92.41 23.41 13.41 77.31 18.31 48.31 08.3167.3167.31 18.31 88.31 09.31 98.31 68.31 17.31 27.31 59.31 91.4180.41 02.41 32.41 83.41 43.41 02.41 93.41 15.41 65.31 57.31 78.31 99.31 20.41 50.41 79.31 39.31 39.31 59.31 38.31 86.31 65.31 70.41 12.41 22.41 14.41 54.41 51.41 00.41 31.41 01.41 89.31 87.31 05.31 57.31 58.31 50.41 21.41 50.41 10.41 49.31 01.41 21.41 31.41 21.41 32.41 04.41 34.41 93.41 84.41 21.41 70.41 39.31 29.31 28.31 99.31 90.41 01.41 99.31 98.31 38.31 08.31 86.31 43.31 03.31 52.31 13.31 95.31 77.31 09.31 89.31 99.31 79.31 10.41 51.41 11.41 42.41 62.41 91.41 01.41 50.41 88.31 52.41 23.41 34.41 85.41 45.41 35.41 94.41 12.41 21.41 12.41 91.41 50.41 68.31 25.31 64.31 95.31 28.31 89.31 31.41 81.41 71.41 72.41 64.41 74.41 15.41 84.41 94.41 93.41 81.41 99.31 10.41 50.41 49.31 22.41 33.41 03.41 13.41 81.41 20.41 09.31 77.31 87.31 15.31 35.31 83.31 84.31 06.31 66.31 76.31 46.31 16.31 45.31 63.31 51.31 32.31 76.31 58.31 88.31 29.31 69.31 49.31 79.31 58.31 27.31 93.3184.31 77.31 38.31 69.31 01.41 12.41 72.41 23.41 71.41 49.31 57.31 39.31 90.41 92.41 52.41 70.41 21.41 70.41 49.31 68.31 34.31 45.31 85.31 58.31 79.31 31.41 32.41 81.41 21.41 80.41 89.31 07.31 97.31 97.31 78.31 39.31 98.31 88.31 77.31 26.31 13.31 63.31 00.41 71.41 23.41 83.41 73.41 94.41 05.41 44.41 82.41 23.41 35.41 56.41 08.41 97.41 57.41 69.41 70.51 91.51 10.51 68.41 27.41 67.41 87.41 06.41 64.41 44.41 84.41 25.41 24.41 80.51 11.51 01.51 11.51 98.41 76.41 86.41 27.41 65.41 06.4195.41 66.4136.4136.41 65.41 16.41 86.41 45.41 66.41 79.41 48.41 93.51 90.51 17.31 47.31 98.31 77.31 63.3153.31 87.31 49.31 77.31 95.31 27.31 32.41 14.41 89.31 73.3173.31 70.41 83.41 02.41 96.31 67.31 93.41 17.41 42.41 47.31 96.31 84.41 07.41 72.41 97.31 39.31 65.41 67.41 52.41 14.3155.31 73.41 28.41 74.41 09.31 98.31 55.41 78.41 14.41 19.31 99.31 65.41 97.41 34.41 49.31 60.41 55.41 65.41 71.41 95.31 14.31 92.41 15.41 93.41 40.41 00.41 81.41 61.41 03.41 72.41 91.41 80.41 99.31 91.41 24.41 42.41 33.41 56.41 36.41 43.41 21.41 08.3148.31 61.41 24.41 75.41 54.41 42.41 92.41 13.41 62.41 01.41 23.41 05.41 57.41 46.41 26.41 40.51 90.51 38.41 52.41 12.4181.41 86.41 49.41 11.51 26.41 15.41 97.41 46.41 84.41 62.41 34.41 97.41 49.41 57.41 97.41 52.51 51.51 38.41 43.41 52.41 68.41 71.51 12.51 37.41 58.41 59.41 87.41 55.41 35.41 49.41 48.41 66.41 28.41 01.51 99.41 15.41 90.41 80.41 57.41 70.51 30.51 76.41 08.41 00.51 77.41 75.41 42.41 47.41 96.41 16.41 55.41 08.41 57.41 54.41 33.4163.41 76.41 38.41 86.41 16.41 17.41 57.41 47.41 32.41 38.41 20.51 31.51 19.41 74.41 61.4101.41 85.41 00.51 00.51 98.41 77.41 84.41 12.51 15.51 15.51 02.51 38.41 89.41 22.51 84.51 06.51 87.51 03.61 08.51 98.51 78.51 49.51 39.51 48.51 95.51 23.51 91.51 32.51 44.51 45.51 95.51 65.51 45.51 85.51 17.51 77.51 67.51 38.51 27.51 16.51 78.5147.5187.51 77.51 83.51 28.41 06.4147.41 92.51 28.51 28.5120.61 28.51 57.5195.51 93.51 10.51 25.41 60.51 44.51 65.51 94.51 54.51 20.51 39.41 24.51 05.51 24.51 70.51 50.31 51.31 63.31 83.31 14.31 14.31 44.31 83.31 91.31 88.21 39.21 78.21 58.21 93.31 26.31 98.31 49.31 09.31 78.31 18.31 86.31 34.31 42.31 25.31 19.31 40.41 60.41 21.41 31.41 89.31 86.31 74.31 91.31 00.31 75.31 88.31 80.41 42.41 71.41 01.41 50.41 97.31 85.31 24.31 27.31 89.31 60.41 81.41 22.41 11.41 20.41 08.31 74.31 45.31 31.31 21.31 45.31 47.31 19.31 10.41 69.31 50.41 29.31 28.31 18.31 25.31 46.31 57.31 08.31 87.31 58.31 71.31 64.31 87.31 39.31 00.41 89.31 60.41 20.41 41.41 40.41 90.41 09.31 67.31 97.31 98.31 59.31 69.31 29.31 58.31 57.31 09.31 01.41 11.41 22.41 82.41 62.41 32.41 61.41 29.31 68.31 60.41 13.41 25.41 26.41 35.41 15.41 53.41 72.41 22.41 30.41 19.31 88.31 99.31 20.41 12.41 63.41 15.41 15.41 06.41 17.41 06.41 34.41 51.41 10.41 92.41 82.41 52.41 22.41 32.41 42.41 63.41 91.41 30.41 13.41 24.41 03.41 43.41 72.41 44.41 43.41 13.41 60.41 12.41 62.41 55.41 65.41 75.41 94.41 82.41 51.41 41.41 48.31 66.31 38.31 00.41 80.41 02.41 82.41 14.41 74.41 44.41 23.41 29.31 89.31 91.41 62.41 92.41 32.41 92.41 13.41 03.41 91.41 50.41 69.31 72.41 93.41 54.41 75.41 46.41 26.41 55.41 25.41 93.41 22.41 79.31 66.31 42.41 14.41 85.41 08.41 49.41 39.4131.51 88.41 68.41 38.41 47.41 16.41 54.41 91.51 42.51 62.51 92.51 52.51 52.51 72.51 01.41 24.41 45.41 86.41 98.41 79.41 22.51 72.51 81.51 70.51 30.51 71.51 00.51 38.41 58.41 86.41 97.41 98.41 89.41 30.51 90.51 01.51 50.51 00.51 88.41 57.41 28.41 42.5112.51 34.51 24.51 03.5103.51 58.41 78.4184.41 68.41 48.41 47.41 20.51 50.51 58.41 68.41 61.5176.4131.51 79.41 59.41 39.4183.51 03.51 65.41 38.41 87.41 44.41 98.4168.41 39.4198.41 86.41 08.41 36.41 43.4149.41 39.41 17.41 97.41 27.41 94.41 63.41 47.41 67.41 55.41 75.41 40.41 92.41 14.41 04.41 69.31 66.41 85.41 71.41 93.41 83.41 41.4156.4175.41 65.4151.4185.41 42.41 34.41 55.41 76.41 91.5112.51 67.41 87.41 87.41 37.41 56.41 74.4179.4199.41 20.5194.4120.51 47.41 98.41 79.41 69.41 69.4106.51 45.51 31.51 79.41 36.41 44.41 92.41 22.41 55.4165.41 91.4142.4137.31 40.41 72.41 93.41 56.41 67.41 39.4114.51 14.51 29.41 97.41 18.41 96.41 16.41 39.4198.41 56.4166.41 31.41 72.4157.41 48.41 14.41 73.41 54.41 14.4188.41 69.41 92.41 61.41 90.41 89.31 87.31 06.31 70.4160.41 76.41

Fig. 14. Overzichtsplan van de archeologische prospectie met ingreep in de bodem Belsele-Water-molenwijk II (bron: ADW).

(19)

colofon

opdrachtgever

Interwaas, Lamstraat 113 te 9100 Sint-Niklaas project

Archeologische prospectie met ingreep in de bodem te Belsele-Watermolenwijk II projectcode

a

gentschap

o

nroerend

e

rfgoed

2011/035 en 035(2) uitvoerder project

Archeologische dienst waasland (Adw) Regentiestraat 63 9100 Sint-niklaas auteur Jeroen Van Vaerenbergh (ADW) vormgeving Lieve Delestinne (ADW) eindredactie

Jean-Pierre Van Roeyen (Adw)

met de steun van de Vlaamse overheid, Ruimte en erfgoed

9100 Sint-niklaas telefoon: 03/778.20.50 e-mail: admin@a-d-w.be

(20)

3 9 4 5 6 7 8 1 /b 1 /a 1 /b 2 S tr .1 S l.1 S l.2 S l.3 S l.5 S l.6 S l.7 S l.9 S l.10 S l.11 S l.12 S l.13 S l.14 S l.15

(21)

Fotonummer Sleufnr. Kijkven. Spoornr. Genomen uit Onderwerp

P3080082 ZO landschap vóór de start van het onderzoek

P3080084 Z landschap vóór de start van het onderzoek (Pijkedreef)

P3080085 ZZO landschap vóór de start van het onderzoek

P3080086 O landschap vóór de start van het onderzoek

P3080089 W landschap vóór de start van het onderzoek

P3090125 WZW waterkuil/drenkkuil op perceel 990b

P3090126 WZW waterkuil/drenkkuil op perceel 990b

P3090127 1 W machinaal uitgraven van sleuf 1

P3090129 2 W overzicht sleuf 2

P3090131 2 W detail sleuf 2

P3090132 2 W detail sleuf 2

P3090133 9 W machinaal uitgraven van sleuf 9

P3100134 1 O overzicht sleuf 1 P3100135 2 O overzicht sleuf 2 P3100136 2 W detail sleuf 2 P3100137 2 W detail sleuf 2 P3100138 3 O detail sleuf 3 P3100139 3 O detail sleuf 3 P3100140 3 O detail sleuf 3 P3100141 4 O overzicht sleuf 4

(22)

P3100143 6 O overzicht sleuf 6 P3100144 7 O overzicht sleuf 7 P3100145 8 O overzicht sleuf 8 P3100146 9 O overzicht sleuf 9 P3100147 10 W overzicht sleuf 10 P3100148 11 NW overzicht sleuf 11 P3100149 11 NW detail sleuf 11 P3100150 11 NW overzicht sleuf 11 P3100151 11 NW detail sleuf 11 P3100152 11 O overzicht sleuf 11 P3100153 12 O overzicht sleuf 12 P3100154 12 O detail sleuf 12 P3100155 12 O overzicht sleuf 12 P3100156 13 N overzicht sleuf 13 P3100157 14 N overzicht sleuf 14 P3100158 15 Z overzicht sleuf 15

P3100159 O landschap tussen Hoge Bokstraat en Gentstraat

P3110161 16 O overzicht sleuf 16

P3110163 17 W detail sleuf 17, ploegsporen

P3110165 17 W detail sleuf 17 P3110166 18 O overzicht sleuf 18 P3110167 19 O overzicht sleuf 19 P3110168 20 O overzicht sleuf 20 P3110169 21 O overzicht sleuf 21 P3110170 22 O overzicht sleuf 22 P3110171 23 O overzicht sleuf 23 P3140172 24 O overzicht sleuf 24 P3140173 25 O overzicht sleuf 25

(23)

P3140174 26 O overzicht sleuf 26

P3140175 26 O detail sleuf 26

P3140176 26 O detail sleuf 26

P3149177 27 O overzicht sleuf 27, ploegsporen

P3140178 28 O overzicht sleuf 28 P3140179 steile perceelsgracht P3140180 steile perceelsgracht P3140182 steile perceelsgracht P3140183 29 O overzicht sleuf 29 P3140184 30 O overzicht sleuf 30 P3140185 31 O overzicht sleuf 31 P3140186 32 O overzicht sleuf 32 P3140188 33 O overzicht sleuf 33 P3140189 34 O overzicht sleuf 34 P3140190 35 O overzicht sleuf 35 P3140191 36 O overzicht sleuf 36 P3140192 37 O overzicht sleuf 37 P3140193 38 NO overzicht sleuf 38 P3140194 38 NO overzicht sleuf 38 P3140195 38 NO detail sleuf 38

P3220206 1 machinaal afgraven kijkvenster 1

P3220211 40 NO overzicht sleuf 40

(24)

P3220216 42 NO overzicht sleuf 42 P3220217 43 O overzicht sleuf 43 P3220218 43-44 1 Z greppel P3220219 43-44 1 Z greppel P3220220 44 1 Z greppel P3220221 44 Z detail sleuf 44 P3220222 45 W overzicht sleuf 45 P3250230 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1 P3250231 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1 P3250232 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1 P3250233 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1

P3290234 1 overzicht kijkvenster 1, 16de-eeuwse ondiepe kuil

P3290237 1 detail kijkvenster 1, str. 1

P3290238 1 detail kijkvenster 1, str. 1

P3290239 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1 + 16de-eeuwse ondiepe kuil

P3290240 1 overzicht kijkvenster 1, str. 1 + 16de-eeuwse ondiepe kuil

P3290241 1 detail kijkvenster 1, geul uit 16de-eeuwse ondiepe kuil

P3290242 2 overzicht kijkvenster 2

P3290243 2 detail kijkvenster 2

P3290245 Afbraakkuil "oude hoeve" perceel 992g

P3300249 10 W detail sleuf 10, begrenzing 16de-eeuwse ondiepe kuil

P3300250 10 O detail sleuf 10, begrenzing 16de-eeuwse ondiepe kuil

(25)

P3300252 3 Z podzolprofiel sleuf 3

P3300253 3 Z detail podzolprofiel sleuf 3

P3300254 3 Z detail podzolprofiel sleuf 3

P3300255 3 Z palynologische bemonstering sleuf 3

P4200001 43 1 Z coupe op greppel

P4200002 43 1 Z coupe op greppel

P5100025 1 9 O rechthoekige kuil met houtskoolrijke vulling

P5100026 1 9 O rechthoekige kuil met houtskoolrijke vulling

(26)

Kijkvenster Spoornr. Laag Beschrijving

1 1 a _{Verzette gele zandige moederbodem, vermengd met brokken grijsbruin organisch zand.}

Bevat onderaan bouwpuin (baksteen- en daktegelfragmenten)

1 b

Grijsbruin organisch zand, gehomogeniseerd. Bevat sporadisch bouwpuin (baksteen- en daktegelfragmenten) en aardewerk (o.a. fragment van

grape, kan/kruik met standring, steelkommetje)

1 2 Gehomogeniseerd donker grijsbruin zand.

1 3

Verzette gele zandige moederbodem, vermengd met brokken grijsbruin organisch zand. Spoor 3 bevat een baksteenfragment.

4

5

6

7

8

1 9 Primaire vulling: Sterk organisch bruinzwart zand. Secundaire vulling: Organisch donkergrijs zand

(27)

Sleufnr. Kijkvenster Spoornr. Laag Materiaal Soort Aantal Periode Opmerkingen Monster

3 1 pollenstaal van oude afgedekte bodem X

43 1 pollenstaal van oude afgedekte bodem X

6 SILEX1 X steen silex 1 steentijd kernrandafslag

1 1 a ker. bouwmateriaal rood, oxiderend gebakken 3 16de eeuw? daktegelfragmenten en baksteenfragment (…x13x5 cm)

1 1 b steen schist 1 X fragment van een wetsteen ?