NN31545,0388
« , ~ * x* « « . . — A CULTUURTECHNIEK E N WATERHUISHOUDING , NOTA 388, d. d. 7 a p r i l 1967 B e r e g e n i n g b i j tulpen op z a n d g r o n d C. G. T o u s s a i n t Droev,-,:'.„• ƒ > ; : : 6700 AB " " t i S aN o t a ' s van h e t Instituut zijn i n p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d -d e l e n , -dus geen officiële p u b l i k a t i e s .
Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een eenvoudige w e e r g a v e v a n c i j f e r r e e k s e n , a l s op e e n c o n c l u d e r e n d e d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e g e v a l l e n zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn omdat h e t o n d e r -zoek nog niet i s afgesloten.
Aan g e b r u i k e r s buiten het Instituut w o r d t v e r z o c h t ze n i e t i n p u -b l i k a t i e s t e v e r m e l d e n .
B e p a a l d e n o t a ' s k o m e n niet v o o r v e r s p r e i d i n g b u i t e n h e t Instituut i n a a n m e r k i n g .
INHOUDSOPGAVE Biz. Inleiding 1 . Uitvoering van de p r o e v e n 2 P r o e f o m s t a n d i g h e d e n 2 W e e r s g e s t e l d h e i d 2 Teeltg_egevens_ 4 P r o e f o p z e t 4
Het vochtgehalte in de grond 5 B e s p r e k i n g van de r e s u l t a t e n 7
a. g r o e i en ontwikkeling van het g e w a s 7 b . invloed v a n b e r e g e n i n g op de b o l o p b r e n g s t 8
c. invloed van b e r e g e n i n g op de sortering^ 11 d. invloed van b e r e g e n i n g op de huidkwaliteit 14
W a t e r v e r b r u i k 14 Samenvatting en c o n c l u s i e s 15
Inleiding
Onder de i n Nederland geteelde b o l g e w a s s e n n e m e n tulpen v e r r e w e g de b e l a n g r i j k s t e p l a a t s in. Het b e t e e l d e oppervlak van de hoofdbolgewassen b e -d r o e g in 1965: voor tulpen 5630 h a , voor hyacinthen 340 h a en v o o r n a r c i s s e n 1300 h a . Het a r e a a l tulpen i s t e n opzichte van 1955 v e r d u b b e l d (SLOOTWEG (6)). Voorheen was de t e e l t s t e r k g e c o n c e n t r e e r d op de ze e z a n d g r o n d e n , t h a n s i s e r onder a n d e r e door de s t e e d s t o e n e m e n d e s t a d s u i t b r e i d i n g een duidelijke t e n d e n s gaande n a a r een g r o t e r e c o n c e n t r a t i e op k l e i - en z a v e l g r o n d , w a a r o p zich m o m e n t e e l 50 à 60% van h e t t u l p e n a r e a a l bevindt (STADHOUDERS (7)).
In de t o e k o m s t z a l e r n s t i g rekening m o e t e n w o r d e n gehouden m e t een s t e e d s g r o t e r v e r l i e s aan z o g e n a a m d e oude b o l l e n g r o n d e n . Uitbreiding van de t e e l t op k l e i en z a v e l g r o n d kan h i e r een oplossing b i e d e n . Om dit te r e a -l i s e r e n za-l a a n p a s s i n g aan de v e r a n d e r d e omstandigheden nodig, e c h t e r niet altijd gemakkelijk zijn. Men denke aan de m o e i l i j k e r e be w e r k b a a r h e i d van deze g r o n d , h e t g e e n v o o r a l bij het planten en r o o i e n zijn b e z w a r e n o p l e v e r t
(VAN DER KliOES (2)). Bovendien i s de huidkwaliteit van de bollen op de z w a -r e g-ronden m i n d e -r goed dan op de l i c h t e -r e (VAN DER VALK en SCHONE VELD) (11)). In dit v e r b a n d kan w o r d e n g e s u g g e r e e r d of n a a s t k l e i , z a v e l en z e e z an dg ronden ook a n d e r e g r o n d s o o r t e n g e s c h i k t zouden zijn v o o r de b o l l e n -t e e l -t .
Profielopbouw en waterhuishoudkundige t o e s t a n d van de grond zijn van groot belang v o o r de b o l l e n t e e l t (VAN DER VALK en SCHONE VELD (11)). Voor de zandgronden i s de kennis over de invloed van de w a t e r v o o r z i e n i n g op de produktie r e l a t i e f g e r i n g . Door BLAAUW (1) en KRAAYENGA (4) w e r d in r e s p e c t i e v e l i j k 1935 tot en m e t 1937 en 1952 tot en m e t 1954 a l l e e n de invloed van de g r o n d w a t e r s t a n d op de o p b r e n g s t nagegaan in duinzandgronden. O r i ë n -t e r e n d e p r o e v e n op k l e i - en z a v e l g r o n d hebben aange-toond, da-t b e r e g e n i n g de o p b r e n g s t verhoogde (KRAAYENGA en SCHOUTEN (5), VAN DER VALK en SCHONEVELD (10)). E x a c t e gegevens over h e t v o c h t v e r l o o p i n de g r o n d en h e t w a t e r v e r b r u i k gedurende h e t g r o e i s e i z o e n ontbreken evenwel. Teneinde
de kennis o m t r e n t de r e a c t i e van tulpen op b e r e g e n i n g te v e r g r o t e n zijn vanaf I960 p r o e v e n u i t g e v o e r d op h e t p r o e f t e r r e i n van het Instituut v o o r C u l t u u r -t e c h n i e k en Wa-terhuishouding " S i n d e r h o e v e " -te Renkum.
Uitvoering van de proeven Proef omstandigheden
De grond waarop de proeven werden uitgevoerd is te karakteriseren als een goede haarpodzolgrond (humeuze bovenlaag circa 30 cm dik). Uit de g r a -nulaire samenstelling van de grond blijkt, dat de bovengrond zwak tot sterk lemig i s , het zand matig grof tot grof en de grofheid van het zand in het p r o -fiel van boven naar beneden toeneemt. Plaatselijk komen in de ondergrond
grindbanken voor (KRAANEN en YA N DER VOORT (3)). Door het vrij hoge
humus- en leemgehalte houdt de grond een vrij aanzienlijke hoeveelheid vocht vast. De maximale hoeveelheid opneembaar water in de doorwortelbare laag van 0-40 cm bedraagt 70 mm. Elders in ons land, voornamelijk in Noord-Brabant, vindt men verspreid over de provincie vrij veel haarpodzolgronden die enigszins vergelijkbaar zijn met de grond op Sinderhoeve (STICHTING VOOR BODEMKARTERING (8)).
De bemesting van deze betrekkelijk arme zandgrond werd aangepast aan de eisen die de bollenteelt stelt en bedroeg 122 kg P^O,- en 200 kg K-O per
ha. De pH-KCl in de bovengrond (0-20 cm) werd van 4, 5 naar 5, 4 gebracht door middel van bekalking met 5200 kg dolocal per ha (tabel 1).
Tabel 1. Grondanalyse van proefterrein Sinderhoeve (P-Al, K en MgO in m g / l 0 0 gr droge grond; slib en zand in gewichtsprocent)
pH _ A. K- M n °f r g/ Slib Z a n d
L a aS (KCl) ?-M getal MS ° s t o f 0 - 20 cm 5,4 48 18 128 40 - 60 cm
Weer sg_e steldheid
De belangrijkste weergegevens tijdens de proefperioden zijn samenge-vat in tabel 2. De gegevens zijn afkomstig van het weerstation t e r plaatse.
tui % 7,4 3,3 <16/u 10 8 16-50 9 7 50-150 11 9 ^150 70 76
cd S a. 3 « •J a) CO +J h C
S »
O) , Q •u ß bfj G« 5
•° &
« ö r-< Fi <D (J T i T J T ! O 2 h bo ^ *-" > w O g i n ? vO 0) o 0 X ) T H •*-> 4J a> a) CU CO * ^ u © <u vo co o ß v bo ^ nj <u t - l 'T) w h ß 0) -I-I < U . — . ß o1 ß
•8
« < c- i T»: i: o Ä co O iw
E-i b-D fi fi o o ,*> o S u o Se
a
! H ß <o s C o r n i (V) «c-f •v« s O o> T - I © vO O» T-: H ba Z, 55 o H H 2 o o M ßa
f i uis
s
a
oa
c V 0 O V i O m O'« Ti° S
W ßu
o fi fi T H h - O o v o o m ««o TH TH O * oo r-m co o TH TH O 0 0 "5-1 CM «d CO CM • * ' O CM CO CO * m » CM CO 0 0 ^ i n co TH O O TH O TH co o o T l o O TH on •<£ T H T H O f -O CM m co co in co co m o o o •sH PO vO c o c o oo c o v t o c o c v j c o v H i n v o ( \ ] %C> M3 CO TT T"i CO T J I i n CM vO V 3 CO vO O CM T H T - i T - i c ' 0T#,t f,m i n v Q o CO PO O O r - CM vO v O ^ v u » 0 0 CM ! CM sO N O <* ti e» CO "sf © F TH CM TH O CO TH T H CM " ^ O v i m O CM CM CO TH T H V O CO ^< c M ^ O T - i i n r - o - o m N M T i T i v û c O ^ r ' N T - l m t ^ co o s D «rl ( 1 CO 0 0 r^ o e* CM CM TH CO CM CO 4» N O CO o CO T-i i k m (M O CO 0 0 co CM o TH o vO o t > T H co TH 0 0 r-T H 0 0 CM vO "H TH Tl TH CO CM I*- CO CM CO vO 00 TH t». C O O C O T H C O r - I ^ T H T j « « « A f t ( « <» «k t « «k ft ^ o c o c M c o m c o c M v o m c M t ^ - T f c M c M r - v o m ' - o C O i n t ^ - T t l C O T H C O ^ T - l u1
% u u o 13 1H u fi 3S
h cd 0 u 4) «+H 4-> U cd cd U cd CU fi •fi 3 • €-
-4-Vanaf 1963 w e r d in de p e r i o d e vanaf a p r i l tot de oogst de natuurlijke n e e r s l a g v a n h e t g e w a s afgehouden door m i d d e l van r o l k a p p e n b e s t a a n d e uit e e n f r a m e van s t a l e n buizen afgedekt m e t gewapende p o l y e s t e r golfplaten
(fig. 1). Na het b e r e i k e n van v a s t g e s t e l d e u i t d r o g i n g s g r e n z e n w e r d de grond m e t behulp van een r e g e n i n s t a l l a t i e w e e r op v e l d c a p a c i t e i t g e b r a c h t . In fig. 2 i s een o v e r z i c h t van het proefveld m e t de in werking zijnde r e g e n i n s t a l l a tie w e e r g e g e v e n . Van de vijf p r o e f j a r e n v a l l e n v o o r n a m e l i j k de lage t e m p e
-r a t u -r e n in de w i n t e -r p e -r i o d e 1962-1963 en in het v o o -r j a a -r van 1965 op. De s t r e n g e w i n t e r in de e e r s t g e n o e m d e p e r i o d e heeft enige schade aan het gewas v e r o o r z a a k t , v o o r n a m e l i j k op de niet m e t sneeuw bedekte velden, d a a r de v o r s t h i e r v e e l d i e p e r de grond in d r o n g . Het v o o r j a a r van 1965 was b i j z o n -d e r nat en kou-d.
T e e l t g e g e v e n s
De v o o r v r u c h t w a s voor elk proefjaar niet gelijk. De g e w a s s e n , die in h e t voorafgaande s e i z o e n w e r d e n geteeld, w a r e n v o o r I960, 1961 en 19Ó5
a a r d a p p e l e n , voor 1963 b r u i n e bonen en voor 1964 p h a c e l i a , het l a a t s t e als g r o e n b e m e s t i n g . Bij de p r o e v e n in I960 en 1961 w e r d e n de bollen op bedden geplant, bij de l a t e r e p r o e v e n op r i j e n m e t een onderlinge r i j e n a f s t a n d van 25 c m . Het aantal bollen (zift 10 c m ) b e d r o e g c i r c a 96 p e r var wat o v e r e e n -komt m e t een gewicht van c i r c a 150 kg plantgoed p e r a r e van de c u l t i v a r s R o s e Copland (I960 en 1961), K l e u r e n p r a c h t (1963 en 1964) en Golden H a r v e s t
(1965). De bollen w e r d e n m e t de hand geplant en vóór de w i n t e r afgedekt m e t e e n laagje t u r f m o l m . Als v e i l i g h e i d s m a a t r e g e l w e r d vanaf 1963 bovendien m e t s t r o gedekt om eventueel u i t v r i e z e n te v o o r k o m e n .
Proefopzet
Om een i n d r u k t e v e r k r i j g e n van de t e e l t m o g e l i j k h e d e n m e t tulpen cp een h o g e , m a t i g humushoudende zandgrond w e r d in I960 en 1961 een eenvoudige v o c h t t r a p p e n p r o e f u i t g e v o e r d . E r w a r e n d r i e vochtbehandelingen in drievoud
(VI, V2 en V3). Van 1963 af w e r d e n de p r o e v e n onder rolkappen v o o r t g e z e t t e n e i n d e onafhankelijk van de natuurlijke n e e r s l a g de gewenste vochttoe -.tand
op de v e r s c h i l l e n d e objecten te kunnen handhaven. De kappen w e r d e n alleen g e d u r e n d e r e g e n p e r i o d e n boven het gewas g e r o l d . In p e r i o d e n m e t w i s s e l v a l -lig w e e r bteeen ze wel e e n s enkele dagen a c h t e r e e n h e t gewas afdekken. In 1963 w e r d e n in de proef v i e r vochtbehandelingen in v i e r v o u d , in 1964 v e r
•
5behandelingen in drievoud, opgenomen (VI, V2, V3 en V4). Naast de v e r -schillende vochtbehandelingen kwamen in 1963 twee stikstof objecten v o o r . Op h e t ene object w e r d een t o t a l e gift van 180 kg stikstof p e r h a vóór h e t b e -gin van de bladontwikkeling toegediend; op h e t a n d e r e object 90 kg v ó é r het begin van de bladontwikkeling en 90 kg k o r t vóór de b l o e i . In 1964 k w a m e n v i e r stikstoftrappen v o o r , namelijk 70, 100, 145 en 220 kg stikstof p e r h a .
In 1965 w e r d n a a s t de v o c h t t r a p p e n p r o e f (vier t r a p p e n in zesvoud) een tweede aangelegd, w a a r b i j in v e r s c h i l l e n d e g r o e i s t a d i a de b e r e g e n i n g g e
stopt w e r d , totdat c i r c a 80% van het o p n e e m b a r e w a t e r v e r b r u i k t w a s . B u i -t e n deze p e r i o d e n w e r d een hoog voch-tniveau gehandhaafd (vier p e r i o d e n in z e s v o u d ) . Het s c h e m a van de behandelingen i s in t a b e l 3 gegeven.
T a b e l 3. Behandeling s s c h e m a van de b e r e g e n i n g s p r o e v e n , g e b a s e e r d op e e n watergift bij een b e p a a l d e v e r b r u i k t e hoeveelheid b e s c h i k b a a r w a -t e r in de g r o n d (in % en in volume %) Behandeling Behandeling J a a r a, , v e r b r u i k t vocht ,-, J a a r . , . % v o l . % p F n r' Pe r i o d e vêl s 1965 P I 1965 P2 1965 P3 1965 P4 1960 t / m 1965 I960 t / m 1965 I960 t / m 1964 1963 en 1964 1965 1965 V I V2 V3 V4 80 60 30 30 (vanaf bloei V3 V 4 40 20 1 4 , 4 1 0 , 8 5 , 4 5 , 4 ) 7 , 2 3 , 6 3,35 2 , 9 0 2 , 4 5 2 , 4 5 2 , 6 0 2 , 3 0 1 5 / 3 - 2 0 / 5 2 0 / 5 - 2 / 7 1 5 / 3 - 6 / 5 6 / 5 - 1 1 / 6 1 1 / 6 - 2 / 7 I 5 / 3 - I 4 / 5 I 4 / 5 - I 5 / 6 1 5 / 6 - 2 / 7 1 5 / 3 - 2 5 / 5 2 5 / 5 - 2 / 7 V I V 3 V 3 V I V 3 V3 V I V 3 V 3 V I
Het vochtgehalte in de grond
P e r i o d i e k (één- en t w e e w e k e l i j k s ) w e r d e n g r o n d m o n s t e r s genomen, o m h e t v e r l o o p van h e t vochtgehalte in de grond na te g a a n . Uit h e t v e r l o o p b l e e k , dat in de m e e s t e j a r e n pas vanaf de bloei b e l a n g r i j k e v e r s c h i l l e n in v o c h t g e -halte o p t r a d e n . Het b e r e i k e n van een v a s t g e s t e l d e u i t d r o g i n g s g r e n s w a s af-hankelijk v a n k l i m a t o l o g i s c h e omstandigheden (o. a. n e e r s l a g en v e r d a m p i n g ) en de g r o e i van het g e w a s . Om een i n d r u k te v e r k r i j g e n van de f r e q u e n t i e ,
• 6
w a a r m e e de g e s t e l d e u i t d r o g i n g s g r e n z e n w e r d e n b e r e i k t en de h i e r m e e g e p a a r d gaande b e r e g e n i n g i s in t a b e l 4 een o v e r z i c h t p e r proefjaar w e e r g e -geven. T a b e l 4. F r e q u e n t i e van uitdroging en h o e v e e l h e i d b e r e g e n i n g s w a t e r in m m Behang, dMjng V I V2 V3 V 4 V3 V 4 I960 a a n t a l k e r e n 0 2 7 -m -m 76 138 -1961 aantal k e r e n 0 1 2 -m -m 40 40 -1963 aantal k e r e n 1 5 9 8 -m -m 47 120 190 170 -1964 aantal k e r e n 3 5 10 8 m m 90 115 170 155 1965 aantal k e r e n 2 2 -5 7 m m 58 50 -105 125
Uit de g e g e v e n s van t a b e l 4 blijkt, dat onder g e h e e l n a t u u r l i j k e o m c t a n -digheden (I960 en 1961) de l a a g s t e u i t d r o g i n g s g r e n s (pF = 3, 35) niet we -d b e r e i k t (object VI). Als gevolg van tijdige aanvulling van het v o c h t t e k o r
door r e g e n v a l w e r d in I960 a l s l a a g s t e vochtspanning p F = 3,2 g e m e t e n ; op dit t i j d s t i p w a s 70% van het b e s c h i k b a r e vocht v e r b r u i k t (fig. 3a). Gezien de natte m a a n d e n a p r i l en m e i van 1961 (128 m m ) w a s de b e s c h i k b a r e h o e -v e e l h e i d w a t e r zo g r o o t , dat s l e c h t s een g e r i n g e uitdroging -van de g r o n d kon w o r d e n v e r w a c h t . Het v e r l o o p van het vochtgehalte in fig. 3b geeft dit duidelijk w e e r .
Door a f s c h e r m i n g van de r e g e n door rolkappen kon vanaf 1963 de g e -w e n s t e v o c h t t o e s t a n d b e t e r -w o r d e n gehandhaafd. Van belang h i e r b i j -was ook dat de l a a g s t g e s t e l d e u i t d r o g i n g s g r e n s kon w o r d e n b e r e i k t . De frequentie v a n v o o r k o m e n w e r d in v e r g e l i j k i n g m e t een j a a r als I960 e c h t e r v e r g r o o t
(zie fig. 3c, 3d en t a b e l 4). Een uitzondering h i e r o p i s 1965, w a a r i n
on-danks a f s c h e r m i n g van de r e g e n een m i n d e r frequente uitdroging p l a a t s vond. De v e r s c h i l l e n in vochtgehalten w a r e n m i n d e r g r o o t (fig. 3e), h e t g e e n v e r -m o e d e l i j k een gevolg i s van h e t l a g e r e v e r d a -m p i n g s n i v e a u in de p e r i o d e a p r i l tot en m e t juni. Het v e r l o o p van het vochtgehalte in de p e r i o d i e k e u i t -d r o g i n g s p r o e f toont aan, -dat -door -de keuze van -de g r o e i s t a -d i a , w a a r o p -de uitdroging begon, de lengte van de p e r i o d e n v e r s c h i l d e (fig. 3f en t a b e l 3).
Voor p e r i o d e P I w a r e n 66 dagen nodig om de u i t d r o g i n g s g r e n s van p F = 3, 35 t e b e r e i k e n , v o o r P 2 , P 3 en P4 r e s p e c t i e v e l i j k 36, 33 en 38 d a g e n .
B e s p r e k i n g van de r e s u l t a t e n
a. Groei en ontwikkeling van het gewas
De ontwikkeling van het gewas v e r l i e p in de v e r s c h i l l e n d e p r o e f j a r e n gunstig. Het t i j d s t i p , w a a r o p de bladontwikkeling begon, w a s afhankelijk van de voorafgaande w i n t e r p e r i o d e . Een v r o e g e of l a t e gewas ontwikkeling in het v o o r j a a r e c h t e r b l e e k geen n o e m e n s w a a r d i g e invloed te hebben op h e t t i j d
-s t i p van t o t a l e b l a d a f -s t e r v i n g en de oog-st. Door de g e r i n g e uitdroging van de g r o n d behoefde in de m e e s t e j a r e n vóór de bloei niet b e r e g e n d te w o r d e n . Op dit t i j d s t i p w e r d v e e l a l de m a x i m a l e bodembedekking b e r e i k t . T i j d e n s h e t u i t g r o e i e n van de hoofd- en bijbollen (vanaf h e t k n o p s t a d i u m ) had b e r e g e n i n g e e n duidelijk effect o p h e t t i j d s t i p en de snelheid van b l a d a f s t e r v i n g . Bij een hoog vochtniveau (objecten V3 en V4) begon de afsterving g e m i d d e l d 2 à 3 weken l a t e r en v e r l i e p r e g e l m a t i g e r dan bij een laag vochtniveau (object V I , fig. 4). Deze w a a r g e n o m e n effecten hangen s t e r k s a m e n m e t de m a t e van uitdroging van de grond. In 1961, onder natte omstandigheden, w a s h e t t i j d s -v e r s c h i l b i j 50% b l a d a f s t e r -v i n g t u s s e n f r e q u e n t - b e r e g e n d e en onberegende p l a n t e n c i r c a 4 dagen; in 1964 20 dagen; bij s t e r k e uitdroging (I960) c i r c a 30 dagen. In dat j a a r w e r d bovendien een duidelijk v e r s c h i l in snelheid van a f s t e r v e n w a a r g e n o m e n . Het t i j d s v e r s c h i l bij 70% afsterving b l e e k nog g r o t e r (fig. 4 en 5). Deze g r o e i d u u r v e r l e n g i n g door b e r e g e n i n g i s van g r o o t b e -lang voor de b o l p r o d u k t i e , doordat deze v e r l e n g i n g o p t r e e d t in de p e r i o d e van de hoogste s t r a l i n g (juni). Op de objecten m e t een l a a g vochtniveau (VI) w a s h e t t i j d s t i p , w a a r o p alle b l a d e r e n w a r e n a f g e s t o r v e n , 3 â 4 weken v r o e g e r dan op de objecten m e t frequente b e r e g e n i n g (V3 en V4). Deze v e r s c h i l -l e n in afsterving w o r d e n g e d e m o n s t r e e r d in fig. 6. Op k -l e i g r o n d w e r d gevon-den, dat een ontwatering d i e p e r dan 60 c m e v e n e e n s aanleiding gaf tot voortijdige a f s t e r v i n g s v e r s c h i j n s e l e n (VAN DER VAL.K en
SCHONE-VELD (11)).
Bij de b e o o r d e l i n g van het gewas te velde i s v o o r t s gebleken, dat a a n -t a s -t i n g en ui-tbreiding van ' v u u r ' (Bo-try-tis -t u i i p a e ) alleen dan door b e r e g e n i n g w e r d e n b e v o r d e r d , indien de w e e r s o m s t a n d i g h e d e n k o r t d a a r n a ongunstig w a r e n (hoge r e l a t i e v e luchtvochtigheid bij hoge t e m p e r a t u r e n ) . Door goede en i n t e n s i e v e b e s p u i t i n g e n , op het j u i s t e t i j d s t i p u i t g e v o e r d , kon het optreden
van v u u r tot e e n m i n i m u m w o r d e n b e p e r k t . Te lang d o o r g e v o e r d e b e r e g e -ning v e r t r a a g d e de afrijping van de bollen, Een goed r e s u l t a a t ten aanzien van de r o o i b a a r h e i d en de bolkwaliteit w e r d v e r k r e g e n indien c i r c a 3 weken v ó ó r de oogst m e t b e r e g e n i n g w e r d opgehouden,
b . Invloed van b e r e g e n i n g op de b o l o p b r e n g s t
A l v o r e n s de invloed van de vochtbehandeling op de opbrengst te b e -s c h r i j v e n lijkt het gewen-st n a d e r in te gaan op eventuele v e r -s c h i l l e n ten a a n z i e n van de g r o e i o m s t a n d i g h e d e n die kunnen zijn ontstaan door tijdelijke afdekking van het gewas m e t r o l k a p p e n . Om enige i n f o r m a t i e h i e r o v e r te v e r k r i j g e n w e r d in 1964 en 1965 dagelijks de panv e r damping g e m e t e n . Uit de r e s u l t a t e n blijkt, dat de t o t a l e v e r d a m p i n g i n 1964 over de p e r i o d e a p r i l tot en m e t juni c i r c a 25 m m h o g e r en in 1965 c i r c a 29 m m l a g e r was dan op de p e r c e l e n zonder afdekking. Worden de g e m e t e n w a a r d e n tegen e l k a a r u i t g e z e t , dan blijkt dat e r een r e d e l i j k v e r b a n d b e s t a a t t u s s e n de v e r d a m p i n g g e m e t e n m e t en z o n d e r gewas afdekking (fig. 7). Hieruit volgt, dat de v e r -damping niet n o e m e n s w a a r d i g i s beinvloed door tijdelijke afdekking van het g e w a s . De r e s u l t a t e n t e n aanzien van de bol opbrengst zijn s a m e n g e v a t in t a b e l 5.
CU u cd bo AS Ö to e eu
•a
0 r-< O , Q CU T3 ft O bo ö • fH j - H cu ja CU -O > •M U CU S« eu 4 J cu ffi • m •—i eu r O (3 H f * •*•> (0 eu > h nia
Ci eu -a i - H O Ü5
u ni & S eu eu T>9
i—i o O 0) co o IT) o ^rt Th sO O T l CO N C T * r-f N O T i O vO T l 4 ( • i J,t
>£T&6Z
-9 *-* ^ ft CD ^ O h > CU cd \ &0 AS »^o fcs « * CU £l U ft O cu u cd bo AS ^ CU JD u ft o CU u cd N AS ï £ CU , Q h ft O CU rt \ S5 Ai ^ ,4 h CU JD n ft o CU u cdS
*£ CU J 3 H ft o CU rd \ bo AS .> j u -» 3 ) 0 0 o T H CO o CM T * ft 0 0 o o r>-CM CM t ^ co co CM T * co T l CM r~ o c-CM T l m 0 0 T < «rt > CM O T - l IT> CM CM i n o T < r-CM T H 0 0 O s D CM <M •<*< t ^ CM CM O T « CO 0 0 CM 0 0 0 0 O CO CM CM > i n o o m CM co o o T-l v O 0 0 CM CM O (M o 0 0 CM O O T » N O CM O O O N O CM CO > m O 0 0 m CM m o CM r-CM o o TH CM CM CO O O T H 0 0 o CM • * >-6-
10B e r e g e n i n g v e r o o r z a a k t e een duidelijk positief effect op de t o t a l e b o l -p r o d u k t i e . Bij Rose Co-pland b e d r o e g de geard ddelde d e -p r e s s i e ten o-pzichte van de m a x i m a l e opbrengst 45 (12%) en 75 kg (29%) bollen p e r a r e bij een u i t d r o g i n g s g r e n s van r e s p e c t i e v e l i j k p F = 2, 90 en 3, 45 (Object V2 bij een v e r b r u i k van 60% en object VI bij een v e r b r u i k van 80% van de b e s c h i k b a r e h o e v e e l h e i d w a t e r ) . B e r e g e n i n g na v e r b r u i k van c i r c a 30% van h e t b e s c h i k -b a r e w a t e r (22 m m ) uit de laag 0-40 c m ( u i t d r o g i n g s g r e n s p F = 2, 45) gaf
de hoogste opbrengst (object V3).
Bij K l e u r e n p r a c h t onder de rolkappen (1963-1964) kon een duidelijk vochteffect op de b o l o p b r e n g s t w o r d e n aangetoond. De gemiddelde d e p r e s s i e t e n opzichte van de m a x i m a l e o p b r e n g s t (object V4) b e d r o e g : 87 kg bollen p e r a r e of 29%, w a n n e e r in de hoofdgroeiperiode de grond telkené tot p F = 3, 35 uitdroogde a l v o r e n s aanvulling p l a a t s vond (VI); 43 kg p e r a r e
of 14% bij uitdroging tot p F = 2, 90 (V2); en 17 kg p e r a r e of 5% bij u i t d r o -ging tot p F = 2, 45 vanaf het begin van de bladontwikkeling. De hoogste o p b r e n g s t w e r d b e r e i k t w a n n e e r t e l k e n s na uitdroging van de g r o n d tot p F = 2, 45 vanaf de bloei het t e k o r t door b e r e g e n i n g w e r d aangevuld (V4).
Op dit t i j d s t i p w a s 30% of 22 m m van h e t b e s c h i k b a r e w a t e r uit de l a a g 0-40 c m v e r b r u i k t .
In 1965 w e r d de b o l o p b r e n g s t van Golden H a r v e s t niet door h e t v o c h t gehalte van de grond beinvloed (tabel 5). Dit kan v e r m o e d e l i j k w o r d e n t o e -g e s c h r e v e n aan de onvoldoende v e r k l i s t e r i n -g , v e r o o r z a a k t door een on-j u i s t e voorbehandeling van de bollen en h e t v r i on-j lage v e r d a m p i n g s n i v e a u . Het totale a a n t a l bijbollen, dat m e d e b e p a l e n d i s v o o r een goede k g o p b r e n g s t w a s b l i j k b a a r te g e r i n g om duidelijk t e kunnen r e a g e r e n op de v e r
-schillende v o c h t n i v e a u ' s in de grond.
Het i s m e r k w a a r d i g dat dit gewas wel duidelijk r e a g e e r d e op gelijke uitdroging v a n de g r o n d in v e r s c h i l l e n d e g r o e i s t a d i a . E e n m a l i g e uitdroging tot vochtspanning p F = 3, 35 (bij deze g r e n s i s 80% van het o p n e e m b a r e w a -t e r v e r b r u i k -t ) in de p e r i o d e vanaf he-t begin van de bladon-twikkeling -to-t en m e t de bloei gaf t e n opzichte van het r e f e r e n t i e n i v e a u (V4) een o p b r e n g s t -verhoging van 21 kg bollen p e r a r e of 8%; in de p e r i o d e n vanaf bloei tot oogst (P2, P3 en P4) een o p b r e n g s t d e p r e s s i e van gemiddeld 16 kg p e r a r e of 6% (fig. 8). De v e r s c h i l l e n t u s s e n de objecten bleken z e e r significant.
H i e r u i t zou volgen dat, w a n n e e r h e t gewas in de p e r i o d e vóór de bloei rijkelijk van w a t e r i s v o o r z i e n , de gevoeligheid voor uitdroging d a a r n a (objecten P 2 , P 3 en P4) b l i j k b a a r g r o t e r i s dan w a n n e e r v o o r die tijd weinig
- 1 1 .
w a t e r i s gegeven (object P I ) . E r was een duidelijk v e r s c h i l in vochtgehalte v ó d r de bloei t u s s e n h e t object P I e n e r z i j d s en P 2 , P3 en P4 a n d e r z i j d s
(fig. 3f). Uit de r e s u l t a t e n van de b e r e g e n i n g s p r o e v e n blijkt v e r d e r dat e r een nauwe c o r r e l a t i e b e s t a a t t u s s e n bol o p b r e n g s t en gemiddelde v o c h t s p a n -ning in de grond en e v e n e e n s t u s s e n de droge stof o p b r e n g s t en gemiddelde vochtspanning. De opbrengst n e e m t l i n e a i r toe van p F = 2, 90 (uitdrogings-g r e n s p F = 3, 35) tot p F = 2, 2 ((uitdrogings-grens p F = 2, 45) w a a r b i j een o p t i m u m w e r d b e r e i k t (fig. 9). Dit effect w e r d op klei en z a v e l g r o n d e n eveneens w a a r g e -n o m e -n , w a -n -n e e r ee-n te hoge g r o -n d w a t e r s t a -n d v o o r k w a m . U i t e r a a r d was de gemiddelde p F h i e r l a g e r (VAN DER XLOES (2)).
Deling van de stikstofgift, w a a r b i j de tweede helft k o r t vóÓDide Moei w e r d gegeven, had in 1963 geen effect. Evenzo l e v e r d e n de v e r s c h i l l e n d e
N - h o e v e e l h e d e n in 1964 geen significante v e r s c h i l l e n op. Gezien de totale stik stof opname door het g e w a s , na stikstof- en g r o e n b e m e s t i n g (Phacelia), b l e e k geen positief effect t e v e r w a c h t e n . Zo b e d r o e g bij e e n N - b e m e s t i n g van 70, 100, 145 en 220 kg p e r ha de t o t a l e N-opname door bollen en b l a d
r e s p e c t i e v e l i j k 207, 230, 255 en 250 kg peer h a (TOUSSAINT (Ç)).
c . Invloed van b e r e g e n i n g op de sortering^
Een gunstige s o r t e r i n g i s v o o r a l bij b o l g e w a s s e n z o a l s tulpei van overwegend b e l a n g voor de g e w i c h t s en geldelijke o p b r e n g s t en de i n s t a n d h o u -ding van de p a r t i j ( k r a a m ) . Een groot aantal l e v e r b a r e bollen en een r u i m e h o e v e e l h e i d plantgoed i s h i e r v o o r e s s e n t i e e l . In t a b e l 6 wordt een o v e r zicht gegeven van de r e s u l t a t e n ten a a n z i e n van de s o r t e r i n g bij deze b e r e -g e n i n -g s p r o e v e n .
CU T3 C -P O 33 m X> « EH * « U fc, <S t. CD a. a S-i a. c a> f* s CD i - i M -a-( A vO vu O 0) '5(5. r- a i •<#. CD •«*. M £ a r- a CD ' ï R . 2 ^ ? a 0) "öS. "% <D ^ & Li ** CD " A (H ' -sft. I O JD eu O T 3 « £ £ £ L A O 8 V Pu 8 O « 8 V 8
§
? I A -a-co 2 S o c? o 00 co I A o 8 I A a o o K co ov o I A K\ vO 8 r-8 S » O I A c^ oI
ä « R fc & o CO 8 o SI -a-vD S O O O 3 o 8 I A CM > * 8 ? a • 2 * v- a o 8 RJ vu & S (Ol o m $I
o 8 O * 8 EA Sg
-* 8 r-O O S S'Zl-•
13Uit de gegevens in t a b e l 6 blijkt, dat b e r e g e n i n g , behalve bij de vocht -t r a p p e n p r o e f in 1965, een duidelijk effec-t had op de s o r -t e r i n g . De g r o o -t s -t e d e p r e s s i e ten opzichte van de m a x i m a l e opbrengst b e d r o e g bij Rose Cop-land 1970 (25%) en 2820 (46%) bollen p e r a r e voor r e s p e c t i e v e l i j k m a a t 10 en 11 c m en g r o t e r bij een uitdroging tot p F = 3 , 35 in de h o o f d g r o e i p e -riode (object V I ) . De hoogste o p b r e n g s t , u i t g e d r u k t in aantal bollen p e r a r e zowel van de m a t e n 10 a l s 11 c m en g r o t e r , w e r d b e r e i k t w a n n e e r een u i t -d r o g i n g s g r e n s van pT = 2, 45 niet w e r -d o v e r s c h r e -d e n . Op -dit t i j -d s t i p was 30% of 22 m m van het b e s c h i k b a r e w a t e r uit de laag 0 - 4 0 c m v e r b r u i k t (object V3). Bij K l e u r e n p r a c h t kon in 1963 en 1964 een duidelijk vochtef-fect op de s o r t e r i n g w o r d e n aangetoond. De g r o o t s t e d e p r e s s i e ten opzichte van de m a x i m a l e o p b r e n g s t (V4) b e d r o e g gemiddeld 3650 bollen p e r a r e van de m a a t 10 c m en g r o t e r of 59%, w a n n e e r in de hoofdgroeiperiode de grond t e l k e n s tot p F = 3, 35 uitdroogde a l v o r e n s aanvulling p l a a t s vond (VI), een
d e p r e s s i e v a n c i r c a 2470 stuks p e r a r e van m a a t 11 c m en g r o t e r of 78%. Bij f r e q u e n t e r b e r e g e n e n n a m de d e p r e s s i e af. De hoogste o p b r e n g s t , u i t -g e d r u k t in aantal bollen p e r a r e zowel van de m a t e n 10 als 11 c m en -g r o t e r w e r d b e r e i k t w a n n e e r t e l k e n s na uitdroging van de grond tot p F = 2, 45 vanaf de bloei het t e k o r t door b e r e g e n i n g w e r d aangevuld (V4). üi 1965 kon bij Golden H a r v e s t geen duidelijk vochteffect op de s o r t e r i n g w o r d e n aangetoond e c h t e r wel een effect op uitdroging van de g r o n d in v e r s c h i l l e n -de g r o e i s t a d i a . E e n m a l i g e uitdroging tot p F = 3, 35 in -de p e r i o d e vanaf het begin van de bladontwikkeling tot en m e t de b l o e i gaf t e n opzichte van een hoog vochtniveau (V4-1965) een o p b r e n g s t v e r h o g i n g van 1470 b o l ï e n p e r a r e van m a a t 11 c m en g r o t e r of 26% ( P I ) ; in de p e r i o d e n vanaf de bloei tot de oogst e e n o p b r e n g s t d e p r e s s i e van g e m i d d e l d 930 bollen p e r a r e cf 16%
(P2, P3 en P4). De o p b r e n g s t aan plantgoed (zift 7 tot en m e t 9 c m ) w a s in alle p r o e f j a r e n v o o r alle vochtobjecten nagenoeg gelijk. Het vochteffect k w a m dus uitsluitend tot uiting in de g r o t e b o l m a t e n .
Gezien het feit, dat het aantal bollen van m a a t > 10 en > 11 c m s t e r k g e c o r r e l e e r d was m e t de g r o o t t e van de produktie (fig. 10a en 10b) kan w o r d e n g e c o n c l u d e e r d , dat b e r e g e n i n g een duidelijk effect heeft gehad op de s o r t e r i n g . Een b e l a n g r i j k a s p e c t h i e r b i j i s e c h t e r , dat wel het totale aantal te oogsten bollen vooraf kan w o r d e n beinvloed, onder a n d e r e door s c h u u r b e h a n d e l i n g , doch in m i n d e r e m a t e de g r o o t t e . Het u i t g r o e i e n tot onder a n d e r e l e v e r b a r e m a t e n wordt ook door a n d e r e f a c t o r e n beinvloed. Uit de in deze p r o e v e n v e r k r e g e n r e s u l t a t e n blijkt, dat v e r a n d e r i n g v a n het
-14-vochtniveau in de grond door middel van b e r e g e n i n g duidelijke invloed heeft gehad op h e t u i t g r o e i e n van hoofd- en bijbollen w a a r d o o r een aanzienlijk g u n s t i g e r s o r t e r i n g w e r d v e r k r e g e n ,
d. Invloed_van b e r e g e n i n g op de huidkwaliteit
Het t i j d s t i p v a n b e r e g e n i n g had invloed op de huidkwaliteit. Grote fluc-t u a fluc-t i e s in h e fluc-t vochfluc-tgehalfluc-te van de grond, die onfluc-tsfluc-tonden door b e r e g e n i n g na l a n g e r e p e r i o d e n van droogte (na c i r c a 80% w a t e r v e r b r u i k ) v e r o o r z a a k -t e n s c h e u r e n van de bolhuid. Bij f r e q u e n -t e r b e r e g e n e n -t r a d geen schade aan de huid op, indien vroegtijdig m e t b e r e g e n e n w e r d g e s t o p t . Aan de hand van p e r i o d i e k e b e o o r d e l i n g e n kon w o r d e n v a s t g e s t e l d , dat na c i r c a 50% b l a d a f s t e r v i n g niet m e e r m o e s t w o r d e n b e r e g e n d ; dit k w a m bij deze p r o e v e n
o v e r e e n m e t ongeveer d r i e weken vddr de oogst. Bij de h i e r beproefde r a s -sen heeft b e r e g e n i n g geen invloed gehad op de aantasting van ' z u u r '
( F u s a r i u m o x y s p o r u m ) . W ate r ve r b r u i k
In v e r b a n d m e t de w a t e r v o o r z i e n i n g i s het b e l a n g r i j k te weten, h o e v . el w a t e r een gewas tulpen kan v e r b r u i k e n . In de l i t e r a t u u r zijn gegevens b e kend over de v e r d a m p i n g van tulpen. Voor h e t r a s K r e l a g e ' s T r i u m p h b e -d r o e g -deze in een p e r i o -d e van c i r c a 40 -dagen (1 m e i tot en m e t 10 juni) gemiddeld 2, 5 4, 8 m m p e r dag en voor Golden H a r v e s t 8 m m op p r o f i e -len m e t g r o n d w a t e r s t a n d s i n v l o e d (KRAAYENGA (4)). Deze bepalingen w e r d e n v e r r i c h t door m i d d e l van het continu wegen van een aantal planten. Enkele v r a g e n h i e r b i j zijn of het g e w i c h t s v e r l i e s u i t s l u i t e n d door v e r d a m -ping v e r o o r z a a k t i s en in h o e v e r r e deze m e t i n g e n v e r g e l i j k b a a r zijn m e t h e t v e r b r u i k van een 'vol v e l d ' tulpen.
In de i n dit a r t i k e l b e s c h r e v e n p r o e v e n w e r d het w a t e r v e r b r u i k b e p a a l d uit de v e r a n d e r i n g e n van het vochtgehalte in de g r o n d v e r m e e r d e r d m e t de n e e r s l a g . Het gemiddelde v e r b r u i k lag beneden de g e m e t e n w a a r d e n van K r a a y e n g a en k w a m ongeveer o v e r e e n m e t de gemiddelde v e r d a m p i n g
(3\ m m p e r dag) die door VAN DER VALK en SCHONEVELD (10) w e r d g e
-b r u i k t voor de -b e r e k e n i n g van het v o c h t t e k o r t op z a n d - , z a v e l - en k l e i g r o n d . Voor h e t v e r k r i j g e n van de optimale produktie was het w a t e r v e r b r u i k n a 100 g r o e i d a g e n (1 a p r i l tot en m e t 9 juli) c i r c a 300 m m . Dit komt o v e r e e n m e t g e m i d d e l d 3, 0 m m p e r g r o e i d a g .
-15-In figuur 9 i s de d r o g e - en v e r s e stofopbrengst w e e r g e g e v e n t e g e n het w a t e r v e r b r u i k . H i e r u i t blijkt, dat de opbrengst l i n e a i r t o e n e e m t m e t t o e -n a m e va-n het w a t e r v e r b r u i k tot ee-n optimum va-n 300 m m .
Zoals r e e d s v e r m e l d t r a d in 1965 bij Golden H a r v e s t geen b e r e g e n i n g s -effect op, v e r m o e d e l i j k m e d e als gevolg van h e t lage v e r d a m p i n g s n i v e a u , w a a r d o o r een aanzienlijke r e d u c t i e in w a t e r v e r b r u i k o p t r a d bij een voor dit r a s te l a a g o p b r e n g s t n i v e a u .
T u s s e n het w a t e r v e r b r u i k en de gemiddelde vochtspanning in de grond b e s t o n d een goed v e r b a n d (fig. 9). H i e r d o o r kon w o r d e n aangetoond, dat de w a t e r v o o r z i e n i n g door middel van b e r e g e n i n g goed i s g e w e e s t .
In een zandgrond als h i e r b e s c h r e v e n i s t u s s e n p F = 2, 0 en p F = 2, 45 (bij p F = 2, 45 w e r d in de m e e s t e gevallen de hoogste o p b r e n g s t b e r e i k t ) , b i j een d o o r w o r t e l b a r e diepte van 40 c m , c i r c a 22 m m watex b e s c h i k b a a r . Bij een w a t e r v e r b r u i k van 300 m m en een gemiddelde r e g e n v a l van 150 m m
(gemiddeld over 30 j a a r ) in de p e r i o d e vanaf 1 a p r i l tot en m e t 9 juli (100 g r o e i d a g e n ) , zal ongeveer e e n m a a l in de 14 dagen w a t e r m o e t e n w o r d e n t o e g e v o e r d . In een p e r i o d e van 100 g r o e i d a g e n m o e t dan 7 m a a l w o r d e n b e -r e g e n d . In p e -r i o d e n zonde-r -r e g e n v a l wo-rdt de f-requentie u i t e -r a a -r d g -r o t e -r . Op g r o n d e n , w a a r b i j c a p i l l a i r e n a l e v e r i n g uit de o n d e r g r o n d van b e t e k e n i s i s (lage zandgronden, klei en zavel), a a l b e r e g e n i n g nauwelijksnodig zijn. Hierbij dient e c h t e r wel in h e t oog gehouden te w o r d e n dat de b e w o r t e l i n g s -diepte van een ttilpengewas g e m i d d e l d niet g r o t e r dan 40 à 45 c m i s (VAN DER KLOES (2)). Op vele van zulke gronden zal d a a r o m in een p e r i o d e van droogte onvoldoende w a t e r uit de o n d e r g r o n d w o r d e n a a n g e v o e r d ; b e r e g e -ning zal dan h i e r e v e n e e n s nodig zijn. De b e r e g e n i n g s f r e q u e n t i e z a l in het a l g e m e e n evenwel k l e i n e r zijn dan op de hoge zandgronden.
Samenvatting en c o n c l u s i e s
Onder de in Nederland geteelde b o l g e w a s s e n n e m e n tulpen v e r r e w e g de b e l a n g r i j k s t e p l a a t s in. In t i e n j a a r tijds w e r d het a r e a a l v e r d u b b e l d en b e d r o e g in 1965 c i r c a 5630 h a . Door een s t e e d s t o e n e m e n d e s t a d s u i t b r e i
ding in gebieden m e t oude b o l l e n g r o n d e n n e e m t de c o n c e n t r a t i e op de k l e i en z a v e l g r o n d e n t o e . Momenteel bevindt zich h i e r o p 50 à 60% van h e t t u l -p e n a r e a a l . Bij eventuele v e r -p l a a t s i n g van de b e d r i j v e n n a a r de goudgrond z a l a a n p a s s i n g aan de v e r a n d e r d e o m s t a n d i g h e d e n niet altijd gemakkelijk blijken (moeilijkere b e w e r k b a a r h e i d in v e r b a n d m e t onder a n d e r e planten
•
16w a t e r v o o r z i e n i n g bij tulpen ontbraken. Teneinde de kennis o m t r e n t de r e -actie op b e r e g e n i n g te v e r g r o t e n , w e r d e n vanaf I960 p r o e v e n u i t g e v o e r d op een m a t i g humushoudende zandgrond m e t de c u l t i v a r s Rose Copland, K l e u r e n p r a c h t en Golden H a r v e s t . Gronden, die e n i g s z i n s v e r g e l i j k b a a r zijn m e t de g r o n d op Sinderhoeve, vindt m e n v o o r n a m e l i j k in N o o r d B r a -b a n t .
Om de gewenàs uitdroging van de g r o n d te v e r k r i j g e n w e r d h e t g e w a s vanaf 1963, k o r t na het begin van de bladontwikkeling, tijdens natuurlijke n e e r s l a g afgedekt door middel van r o l k a p p e n . De g r o e i o m s t a n d i g h e d e n w e r d e n door de tijdelijke asfdekking s l e c h t s weinig beinvloed, wat b l e e k uit de g e r i n g e v e r s c h i l l e n in v e r d a m p i n g .
C o n c l u s i e s t e n aanzien van de v e r k r e g e n r e s u l t a t e n kunnen in de volgende punten w o r d e n s a m e n g e v a t :
1. B e r e g e n i n g v o o r k w a m vroegtijdige b l a d a f s t e r v i n g . In een v r i j droog g r o e i s e i z o e n (I960) b e d r o e g het t i j d s v e r s c h i l bij c i r c a 50% bladaf s t e r -ving t u s s e n een frequent b e r e g e n d en een onberegend gewas zelfs 30
dagen (fig. 4). Het t i j d s t i p w a a r o p de a f s t e r v i n g begon en de snelheid van afsterving hingen s t e r k s a m e n m e t de m a t e van uitdroging van de g r o n d .
2. B e r e g e n i n g had een duidelijk positief effect op de b o l p r o d u c t i e . Bij Rose Copland (I960) w e r d de hoogste o p b r e n g s t b e r e i k t door aanvulling van het v o c h t t e k o r t , w a n n e e r m a x i m a a l 30% van het b e s c h i k b a r e w a t e r in de b e w o r t e l b a r e laag van 040 c m (pF = 2 , 4 ) w a s v e r b r u i k t . De g e m i d d e l -de d e p r e s s i e ten opzichte van -de m a x i m a l e o p b r e n g s t b e d r o e g 45 (12%) en 75 kg (29%) bollen p e r a r e bij een u i t d r o g i n g s g r e n s van r e s p e c t i e v e -lijk p F = 2, 90 en p F = 3, 35, bij v e r b r u i k van r e s p e c t i e v e l i j k 60 en 80% van de b e s c h i k b a r e h o e v e e l h e i d w a t e r . Bij K l e u r e n p r a c h t (1963-1964) w e r d de hoogste o p b r e n g s t b e r e i k t m e t een m a t i g e b e r e g e n i n g v ó ó r de bloei (uitdroging tot 50% v e r b r u i k ) en een frequente b e r e g e n i n g d a a r n a
(uitdroging tot m a x i m a a l 30% v e r b r u i k van h e t o p n e e m b a r e w a t e r ) . Bij m a t i g e en g e r i n g e b e r e g e n i n g vanaf het begin van de bladontwikkeling
(uitdroging tot 60 en 80% v e r b r u i k ; p F = 2, 90 en p F = 3, 35) b e d r o e g de o p b r e n g s t d e p r e s s i e ten opzichte van de hoogste o p b r e n g s t r e s p e c t i e v e -lijk 43 en 87 kg bollen p e r a r e of 14 en 29%. Vooral de r e s u l t a t e n m e t Golden H a r v e s t (1965) gaven w e e r , dat de p e r i o d e vanaf de bloei tot
-17-enkele weken v66c.de oogst het m e e s t gevoelig was v o o r v o c h t t e k o r t . De o p b r e n g s t n e e m t l i n e a i r toe van p F = 2 , 9 (uitdroging p F = 3, 45) tot p F = 2 , 2 (grens p F = 2, 45) w a a r b i j een optimum w e r d b e r e i k t (fig. 9). 3 . Met b e r e g e n i n g w e r d een duidelijk g u n s t i g e r s o r t e r i n g v e r k r e g e n . Bij
Rose Copland (i960) b e d r o e g de g r o o t s t e d e p r e s s i e c i r c a 1970 (25%) bollen p e r a r e van m a a t 10 c m en g r o t e r en c i r c a 2820 (46%) stuks van m a a t 11 c m en g r o t e r bij uitdroging tot p F = 3, 35 in de h o o f d g r o e i p e -r i o d e . De g u n s t i g s t e s o -r t e -r i n g v/e-rd b e -r e i k t doo-r b e -r e g e n i n g na 30% v e r b r u i k van h e t b e s c h i k b a r e w a t e r (pF = 2, 45). Bij K l e u r e n p r a c h t
(1963, 1964) w e r d de g u n s t i g s t e s o r t e r i n g v e r k r e g e n m e t een m a t i g e b e r e g e n i n g v66r de bloei (na 50% v e r b r u i k ) en frequente b e r e g e n i n g d a a r n a (na 30% v e r b r u i k ) . De g r o o t s t e d e p r e s s i e ten opzichte van de g u n s t i g s t e s o r t e r i n g b e d r o e g c i r c a 3650 bollen p e r a r e van m a a t 10 c m en g r o t e r en 2470 stuks van m a a t 11 c m en g r o t e r , r e s p e c t i e v e l i j k 59 en 78%, w a n n e e r b e r e g e n d w e r d na 80% v e r b r u i k (uitdroging tot p F = 3, 35). De p e r i o d e vanaf de bloei b l e e k ten aanzien van de s o r t e
-ring h e t m e e s t gevoelig v o o r v o c h t t e k o r t (Golden H a r v e s t , 1965). 4. Het t i j d s t i p van b e r e g e n i n g had invloed op de huidkwaliteit. Aanvulling
van v o c h t t e k o r t na l a n g e r e p e r i o d e n van droogte (na c i r c a 80% w a t e r v e r b r u i k , uitdroging tot p F = 3, 35) v e r o o r z a a k t e s c h e u r e n van de b o l -huid.
Dit t r a d e v e n e e n s op bij te lang d o o r g e v o e r d e b e r e g e n i n g . Als veilige n o r m voor beëindiging van de b e r e g e n i n g kan ten m i n s t e 3 weken v66r de oogst w o r d e n aangehouden. Op dit t i j d s t i p was ongeveer 50% van het b l a d a f g e s t o r v e n . Aantasting en u i t b r e i d i n g van ' v u u r ' (Botrytis tulipae
Land) w e r d e n door b e r e g e n i n g alleen dan b e v o r d e r d , indien de w e e r s omstandigheden k o r t d a a r n a ongunstig w a r e n (hoge r e l a t i e v e l u c h t -vochtigheid g e p a a r d gaande m e t hoge t e m p e r a t u r e n ) .
B e r e g e n i n g h a d geen invloed op de a a n t a s t i n g door ' z u u r ' ( F u s a r i u m o x y s p o r u m ) .
5. Bij een m a x i m a l e produktie van 320 kg p e r a r e b e d r o e g het v e r b r u i k gemiddeld over 100 g r o e i d a g e n (1 a p r i l tot en m e t 9 juli) 3, 0 m m p e r dag. De o p b r e n g s t aan d r o g e en v e r s e stof n e e m t l i n e a i r toe m e t t o e -n a m e va-n h e t w a t e r v e r b r u i k tot ee-n optimum va-n 300 m m (fig. 9). Op zandgronden m e t een v e r g e l i j k b a r e v o c h t v o o r r a a d zal g e m i d d e l d e e n
-
-18-maal per 14 dagen moeten worden beregend. Voor een klei- en zavel-grond zal in verband met onder andere de geringe bewortelingsdiepte van tulpen eveneens beregening nodig zijn, waarschijnlijk met geringe-re fgeringe-requentie.
6. Op een droge, matig humushoudende zandgrond konden met succes tulpen worden geteeld, mits het vochttekort in de grond tijdig met b e hulp van beregening werd aangevuld. Het opbrengstniveau kan in v e r -gelijking met die op klei- en zavelgrond redelijk tot goed worden ge-noemd. De verwachting i s , dat de resultaten representatief zullen zijn voor andere zandgronden in ons land, ook daar waar iets minder hu-mus voorkomt.
•19-L i t e r a t u u r
1. BLAAUW, A . H . 1938. De b e t e k e n i s van de g r o n d w a t e r s t a n d v o o r b l o e m -b o l l e n c u l t u u r . V e r h . Kon. Acad. Wetensch. A m s t e r d a m
2e s e c t i e , 37: 1 - 9 1 .
2. KL.ODS, L. J. J. VAN DER. 1965. Bodemkundige a s p e c t e n van de t e e l t van enige tuiribouwgewas sen. V e r s l . L a n d b . k . O n d e r z . 665.
3 . KRAANEN, C h r . J. M. en W. J. M, VAN DER VOORT. 1959. De b o d e m g e s t e l d h e i d van het p r o e f t e r r e i n ' S i n d e r h o e v e ' in de g e -m e e n t e Renku-m. Rapp. Stichting B o d e -m k a r t e r i n g 510. 4. KRAAYENGA, D. A. I 9 6 0 . Groeimetingen bij de tulpenbol. Med. L a n d
-bouwk. Wageningen, 60, 8: 1 - 5 3 .
5. en A. SCHOUTEN. 1958. B e r e g e n i n g van t u l p e n . P r i k -t i j k a d v i e s 57, R. T. C. Hoorn.
6. SLOOTWEG, A. F , G. 1965. T e e l t en afzet v a n b l o e m b o l l e n . Med. Dir. T u i n b . 9: 438 - 449.
7. STADHOUDERS, P . J. 1965. De s t r u c t u u r van het bloembollenbedr-jf op de k l e i g r o n d e n . Med. D i r . Tuinb. 9 : 457 - 467. 8. STICHTING VOOR BODEMKARTERING. 1965. De b o d e m van N e d e r
-land. Toelichting bij de b o d e m k a a r t van N e d e r l a n d , s c h a a l 1 : 200 000, Wageningen, blad 8.
9. TOUSSAINT, C G . 1964. B e r e g e n i n g en slikstofbemesting bij tulpen. Nota I. C. W. 258.
10. VALK, G . G . M . VAN DER, en J. A. SCHONEVELD. 1963. W a t e r v o o r -ziening bij de t e e l t van tulpen. Med. R. T. C. Hoorn, 7 . 4 : 70 - 7 3 .
1 1 . en J. A. SCHONEVELD. 1964. De r e a c t i e van tulpen op g r o n d w a t e r diepte en profielbpbov.w. Med. Dir. Tuinb.
& WABENINGENl Forquolityoflije
