Een KZGW/NMV/WTKG excursie op het nieuwe Maasvlakte-2 strand 23 juni 2012

89 AFZETTINGEN WTKG 33(4),2012

Een

KZGW/NMV/WTKG

excursie

_{op het nieuwe}

Maasvlakte-2

strand 23

_juni

2012

Anton Janse¹ enAnthonievanPeursen

²

Deelnemers

Aanleiding

De

_afgelopen

drie

_jaar

is ereen

grootschalige

havenuit-breiding

voorRotterdamterhand genomen. Hiervoorwas

ruim 250

_miljoen

kubiekemeterzand

_nodig.

_{Dit is}

gewon-nendoor het

verdiepen

enverbredenvande

naderingsweg

voorde

haven,

de

_{zogenaamde Eurogeul}

en een

omliggend

gebied

hiervan.

Van andere

_{kustsuppleties}

was bekend dat dit materiaal

vaak interessante zaken bevatte zoals

_{supralitorale}

fauna-elementen,

continentale_enmariene fossielen_enartefacten uit veelal de

jonge steentijd.

Diverse keren is er

gepoogd bij

de directie

_Havenbedrijf

RotterdamendeaannemerPutna

_toelating

te

_krijgen

tot

ditvers

aangelegde

gebied

om tekomen verzamelen.Al

dezeverzoeken

zijn afgewezen

in verbandmet

veiligheid

en

mogelijke aansprakelijkheid

vandien.

Een paar keer hebben strikt

georganiseerde

verzameltoch-ten

plaatsgevonden

voor een select

gezelschap

uit

diver-Zoeken in_gruis...(FotoTonLindemann)

Muizenkiesjes... (FotoSylvia Verschueren)

Dinekevan

Belzen,

Peter de

_Bruijn

en

echtgenote,

Steef

Campbell,

Bavius

_Gras,

AntonJanse,BertenAnneke Jan-sen, Lex

Kattenwinkel,

Ton

Lindemann,

Anthonievan Peursen,

Harry

Raad,

Bodewijk Reehorst,

Wilco

_Regter,

Frans

_Schouten,

Marleen

_Schouten,

Elsen

George Simons,

Sylvia Verschueren,

Rob Vink.

90 AFZETTINGEN WTKG 33 (4),2012

Overzicht van de aangetroffen soorten

Familie Soort Nederlandse naam fossiel recent

Anomildae Anomia _ephippiumLinnaeus, 1758 Paardezadel •

Astartidae Astarte borealis (Schumacher,1817) Groteastarte •

Buccinidae BuccinumundatumLinnaeus, 1758 Wulk •

Cardiidae Laevicardium crassum {Gmelin, 1791) Noorse hartschelp •

Cerastoderma _{glaucum (Poiret, 1789)} Brakwaterkokkel •

Cerastoderma edule (Linnaeus, 1758) Kokkel • •

Acanthocardia tuberculata(Linnaeus,1758) Geknobbelde hartschelp •

Corbiculidae Corbiculasl. Korfmossels •

Dentaliidae _{Dentalium sp.} •

Dentalium vulgare (Da Costa, 1778) Zwakgeribeolifantstand •

Donacidae Donax vittatus(DaCosta, 1778) Zaagje • •

Hiatellidae Turneriajeffreysi (Winckworth, 1930) Geplooiderotsboorder •

Lucinidae Lucinella divaricata(Linnaeus,1758) Dubbeltjesschelp •

Mactridae Spisulaelliptica (Brown,1827) Ovalestrandschelp • •

MactraglaucaBorn, 1778 Bredestrandschelp •

Muricidae Ocenebra erinaceus(Linnaeus, 1758) Stekelhoren •

Myidae _Myaarenaria Linnaeus, 1758 _Strandgaper • •

Myatruncata Linnaeus, 1758 _{Afgeknottegaper} •

Nassariidae Nassarius reticulatus(Linnaeus,1758) Gevlochten fuikhoren • •

Naticidae Lunatia catena (daCosta, 1778) lepelboren •

Ostreidae Ostrea edulis_Linnaeus, 1758 Oester • •

Pectinidae _Mimachlamysvaria(Linnaeus, 1758) Bonte mantel •

Pharellidae Ensisdirectus (Conrad,1843) Amerikaansezwaardschede •

Pholadidae Zirfaeacrispata (Linnaeus,1758) Ruwe boormossel •

Barnea candida (Linnaeus, 1758) Witte boormossel • •

Psammobiidae Garifervensis (Gmelin, 1791) Geplooide zonneschelp •

Sepiidae Sepiaofficinalis Linnaeus,1758 Zeekat •

Sphaeriidae Pisidium amnicum { Müller,1774) Rivier-erwtenmossel •

Tellinidae Macoma balthica(Linnaeus,1758) Nonnetje • •

Turridae Oenopotaturricula _{(Montagu, 1803) Trapgevel} •

Unionidae Unio tumides_Philllpsson,1788 Bolle stroommossel •?

Venehdae Dosiniaexoteta _{(Linnaeus, 1758) Artemisschelp} •

Venerupissenegalensis( Gmelin, 1791) Tapijtschelp • •

Chamelea striatula (Da Costa, 1778) Venusschelp • •

Venerupissenescens(Cocconi, 1873) Grijze tapijtschelp •

Soortenoverzicht:

Bert

Jansen.

Overzicht van de

aangetroffen

soorten

Familie Soort Nederlandsenaam fossiel recent

Anomiidae Anomia_ephippiumLinnaeus, 1758 Paardezadel •

Astartidae Astarte borealis (Schumacher,1817) Groteastarte •

Buccinidae BuccinumundatumLinnaeus, 1758 Wulk •

Cardiidae Laevicardiumcrassum (Gmelin, 1791) Noorse hartschelp •

Cerastoderma glaucum (Poiret, 1789) Brakwaterkokkel •

Cerastoderma edule (Linnaeus, 1758) Kokkel • •

Acanthocardia tubercutata(Linnaeus, 1758) Geknobbelde hartschelp •

Corbiculidae Corbiculasl. Korfmossels •

Dentalildae _{Dentalium sp.} •

Dentalium vulgare (Da Costa, 1778) Zwakgeribeolifantstand •

Donacidae Donaxvittatus(Da Costa, 1778) Zaagje • •

Hiatellidae TurneriaJeffreysi(Winckworth, 1930) Geplooiderotsboorder •

Lucinidae Lucinelladivaricata (Linnaeus,1758) Dubbeltjesschelp •

Mactridae _{Spisula elliptica (Brown, 1827)} Ovalestrandschelp • •

Mactra_glaucaBom,1778 Brede strandschelp •

Muricidae Ocenebra erinaceus(Linnaeus, 1758) Stekelhoren •

Myldae _Myaarenaria Linnaeus, 1758 _Strandgaper • •

Myatruncata Linnaeus,1758 _{Afgeknottegaper} •

Nassarildae Nassarius reticulatus _{(Linnaeus, 1758)} Gevlochten fuikhoren • •

Naticldae Lunatiacatena (da Costa, 1778) Tepelhoren •

Ostreidae Ostrea edulis_Linnaeus, 1758 Oester • •

Pectinidae _Mimachlamysvaria(Linnaeus, 1758) Bonte mantel •

Pharellidae Ensisdirectus (Conrad, 1843) Amerikaansezwaardschede •

Pholadidae Zirfaeacrispata (Linnaeus, 1758) Ruwe boormossel •

Barnea Candida (Linnaeus, 1758) Witte boormossel • •

Psammobiidae Gan fervensis (Gmelin,1791) Geplooide zonneschelp •

Sepiidae Sepiaofficinalis Linnaeus,1758 Zeekat •

Sphaeriidae Pisidium amnicum (Müller,1774) Rivier-erwtenmossel •

Tellinidae Macoma balthica_{(Linnaeus, 1758) Nonnetje} • •

Turridae _Oenopotaturricula(Montagu, 1803) Trapgevel •

ünionidae Unio tumides_Phillipsson,1788 Bollestroommossel •?

Veneridae Dosinia exoleta _(Linnaeus,1758) Artemisschelp •

Venerupis senegalensis(Gmelin, 1791) Tapijtschelp • •

Chametea striatula _(DaCosta, 1778) Venusschelp • •

AFZETTINGEN WTKG 33(4),2012 91

se

disciplines.

Vondsten hiervan

zijn

al

geïnventariseerd,

maarnog niet

gepubliceerd, sommige

aspecten zagener veelbelovenduit.

Dit

_jaar

isnetvoorhet Pinksterweekeinde heteerste

_stukje

strandvanditnieuwelandvoorhet

_{publiek opengesteld.}

Tijd

dusom

nieuwsgierige

en

verlangende

verzamelaars op tetrommelen. Een mooi aaantal deelnemers heeft zich

demoeite_getroostomdeze uithoektebereiken.

Bijzonde-re

vermelding

verdientonsnieuwe lid

_Lodewijk

Reehorst;

metde treinnaarHoekvanHolland

gereisd,

daarhet

pontje

naarde Maasvlakte genomen,om

_vervolgens

te voet

_12,5

kilometer ineenzandstorm afte

_leggen

omop het

excur-siepunt

tekomen!!

De excursie

Op

23

_juni

wasde

dag

omde

gezamenlijke

excursiete

on-dernemen.Deelnemers hieraanwarenledenvande KZGW

(Werkgroep Geologie

vanhet

Koninklijk

Zeeuwsch

Ge-nootschap),

de NMV

_(Nederlandse

_{Malacologische}

Ver-eniging)

en de WTKG

(Werkgoep

Tertiaireen Kwartai-re

Geologie). Sommigen zijn

zelfs lidvanmeerdere

ver-enigingen.

We

_{hebben, gezien}

het

_verloop

vandeze zomertotnutoe,

een

goede dag getroffen.

Er stondeenharde zuidwestenwind diede

vorming

vanmooie

gruisbankjes

teniet

deed,

echter het

_droge

deelvanhet strand werd

_{keurig schoongeblazen,}

waarbij

de grovere inhoud hiervan bloot kwam.

Het op dit strand

aangebrachte

materiaalis

_afkomstig

uit

een

dieper gedeelte

vande win-locatie. Dit bestaat uit

grof-zandige

en

grindrijke smeltwaterafzettingen,

uit het Weich-selienenhet

_Saalien,

tweekoude

_perioden,

dus defaunais

vrij

arm.

Op

heteerste

_gezicht

domineertMacoma,

gevolgd

door diversevormen van

Spisula

en

Cardium,

eenaantal

dou-bletten Ensisentientallen

rugschilden

van

Sepia officinalis.

Vervolgens

een

aantal,

meestal

verpoelde

eemien

soor-tenenuiteenkoudere

periode

stammende Tridonta bore-alis.

_Opvallend

echterwas eengrootaantal niet

afgerolde

exemplaren,

grooten

klein,

vanCorbicula

fluminalis

s.l.

Meijer

& Preece

₍₂₀₀₀₎

hebbeneen

uitvoerige

studie

ge-pleegd

naarhet voorkomenvande Corbiculidae in

Noord-west-Europa

in het Pleistoceen.

_Zij

concluderen dat alleen Corbicula

_fluminalis

s.l. voorkomt inhet Holsteinienen

van

midden-pleistocene

ouderdom is.

Wanneermenechter

goed

naar de

afbeelding

in het arti-kelvan

Meijer

& Preece

_{(2000, fig.}

1 _pag.

_{242) kijkt,}

dan komt de

_afgebeelde

vormA wel ergovereenmet devorm

van Corbicula

fluminea (Müller,

1774), (mening

Antho-nie). Hierbij

wordt niet beweerd dat hetomdetwee

recen-te soorrecen-ten gaatdienuin Nederland voorkomen; Corbicula

fluminea (Müller,

1774)

en Corbicula

_{fluminalis (Muller,}

1774).

Uit de

afbeeldingen blijkt

echter wel dat de fossie-le

_exemplaren

in vorm overeenkunnen komenmetde

re-centesoorten

_(zie

onderstaande

_figuur).

Eenvandedoorzetters,

Sylvia Verschueren,

heeft de door-staande wind

_getrotseerd

enheeft

_urenlang

het

_uitgestoven

gebied

besnuffelden tientallen!restenvan

kleine

_zoogdieren

verzameld.

“Nog

nooit zo’n

rij-ke

_{plek aangetroffen”}

washaar reactie.

Een andere

verza-melaarster,

Marleen

Schouten,

heeft zich op de recente

fau-na kunnen werpen,

een

bruinvislijk

van

z’n

_tandjes

kunnen ontdoenen eendode

haaivan

kop

en

em-bryo

verlost_voor na-dere determinatie. Bert Jansen toonde

eenflink

_afgerold

ar-tefact,met

Levallois-sculptuur,

deze duidt op

mogelijk

mesoliti-sche herkomst.

Aan het eindevande

verzameldag

toon-den demeeste

deel-nemers zich enthou-wel watgrotergewordenin coll. A.v.P.o.a. een

exem-plaarmeteenhoogtevan24,8mm.De _eroplijkendefossiele exemplarenwordenechtergroter. Vormvergelijkingfossiele enrecente Corbicula’s. (Foto’s envergelijking:Anthonie vanPeursen)

AFZETTINGEN WTKG 33(4), 2012

92

siastoverhunbezoekaandit

_afgelegen

nieuwe

_stukje

Ne-derland.

Dankwoord

Met dankaanBert Jansenvoorhet leverenvanhet

over-zicht vande

_gevonden

soorten. De

vergelijkingstabel

en de foto’svanCorbicula’s

zijn gemaakt

doorAnthonievan

Peursen. De andere foto’s komenvanLex

_{Kattenwinkel,}

Ton

_Lindemann,

Marleen SchoutenenSilvia Verschueren.

Geraadpleegdeliteratuur

Bruyne,

R.H.

_de,

2004.

_{Veldgids Schelpen, KNNVUitgeverij.}

Meijer

&Preece,2000, Areview of theoccurrenceof

Cor-bicula inthePleistoceneof North-West

_Europe.

-

Geo-logie

en

Mijnbouw/Netherlands

Journal of

Geoscien-ces 79

_(2/3);

241-255.

NMV-Zoekkaart,

2008.

_Schelpen

van het Nederlandse

strand,

© Haus der Natur- Cismar.

Ruijter,

E.

_de,

enA.

_{Schoenmaker, eindredactie,}

1989.

Zee-boek,

Jeugdbondsuitgeverij

JBU.

‘Anton

Janse,e-mail:

_{acjanse@hetnet.nl}

'AnlhonievanPeursen,e-mail:

_{peurs040@planet.nl}

Uitde wind... _(FotoLex_{Kattenwinkel)}