Geld in Amsterdam. Wisselbank en wisselkoersen, 1650-1725
Dehing, P.
Publication date
2012
Link to publication
Citation for published version (APA):
Dehing, P. (2012). Geld in Amsterdam. Wisselbank en wisselkoersen, 1650-1725.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)
and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open
content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please
let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material
inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter
to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You
will be contacted as soon as possible.
Namenregister
Ackerlaecken, C. van 131, 132, 134, 136, 159, 165 Act of Navigation (1651 en 1660) 250 Admiraliteit van Amsterdam 174, 189 Adriaensz, H. 260 Adrichem, C. van 259, 260, 265 Aken 39 Alkmaar 78, 151, 174 Aldewerelt, A. van 135 Amsterdam bankier 18, 51, 136, 246 begrotingstekort 30, 192 burgemeesters 30, 34, 37, 68-71, 73, 75, 78, 79, 81, 83-86, 89, 95-98, 102, 103, 107, 113, 121, 130-132, 176, 179, 181-183, 187-195, 202, 259, 275, 277, 282, 285 canoncommissie 22 conjunctuur 32, 43, 51 Desolate Boedelkamer 202 economie 19, 35, 59, 234 faillissementen, in 44, 47, 56, 87, 200, 256 financiële markt 22, 23, handel 18, 54, 81, 243, 261 kooplieden 18, 26, 63-65, 67, 70, 113, 118, 131, 133, 135, 220-222, 255, 256, 259, 261, 272, 284 marktliquiditeit 30, 32, 127, 172, 220, 234, 259, 276, 277, 278, 282 nieuwe stadhuis 78, 82, 84-88, 176, 178, 192 oude stadhuis 75, 79, 80, 82, 83, 122 prijscourant 15, 19, 36, 37, 204-206, 214, 245, 261, 265 prijspeil 43 rente 49, 50, 218, 234, 242, 253 stadsbestuur 20, 24, 26, 59, 64-68, 70, 73, 75, 78, 82-84, 91, 93-96, 98-100, 102, 104, 110-112, 114, 120, 123, 146, 179, 183, 184, 188-190, 192, 275, 277 stadsarchief 37 stadsbeleningkamer 191 stadskas 176, 192, 287 stedelijke thesaurie 79, 80, 85, 151, 174, 176, 179, 188, 190, 191, 192, 195, 282 wisselmarkt 21, 27, 33, 34, 207, 212, 213, 218-220, 224, 225, 231, 243, 245, 276, 282, 283 wisselrecht 52, 53, 200-202
Amsterdamse Wisselbank (zie: Wisselbank Amsterdam) Antwerpen 17, 38, 39, 41, 52, 53, 54, 200, 212, 213, 215-217, 224, 225, 226, 231, 232, 234, 241, 242, 245, 246, 247, 256, 259, 260-262, 264-268, 273, 284 Archangel 221 Arnold, N. 121 Azië 159, 160, 161, 162, 190 Backer, C. 97 Baltische landen 20, 27, 39, 40, 41, 220, 285 Banco della piazza di Rialto (Venetië) 63, 66, 278 Bank of England 51, 207, 241, 287
Bank van Lening 19, 174, 189, 195, 282, 296 Banque Générale, de latere Franse Banque Royale 18, 34, 162 Banque d’ État 150 Barbour, V. 28, 50, 133, 148, 252 Bas, D. 68, 194 Beaumont, S. van 67, 75, 76, 79, 81, 90 Beijwegh, J.G. de 135
Belin (of Belijn), G. 135 Belmonte, M. de 136 Bemden, E. van den 136 Berckheyde, J. 240 Beuningen, C. van 131 Beurs Amsterdam 22, 36, 56, 107, 121, 123, 126, 130, 184, 200, 204, 205, 233, 240, 246, 261, 282 gebouw in Amsterdam 240-261 Londen 17 Bicker, A. 14, 34, 89, 90, 114 Bicker, J. 114, Bistraet, D. de la 133 Blom jr, J. 159 Blon, M. le 134
Blott, C. 133 Bol, F. 86
Bollaert, J. & Cie 225, 245 Bontemantel, H. 70, 189 Bordeaux 262, 264, 267 Boreel, W. 130, 183, 184 Borremans, L. 135 Bosch, J. 159 Boucart 258 Boussemart, firma 242 Bowdler, R. 203, 204 Brabant 38, 145, 206 Bremen 39 Breslau 263, 264, 267 Broers, Th. 136 Brugge 38, 200 Brulez, W. 224, 225
Brunswijk-Lüneburg, A., hertog van 135 Bull, H. 134 Cadiz 208, 216, 225, 226, 242, 243, 246, 262, 264, 267 Campen, J. van 83, 84, 85, 87 Cantillon, R. 150 Cardon, P. 145 China 161
Christina van Zweden 134 Chardinel, E. 135 Clifford & Co, G. 133, 241 Cohen, B. J. 269
Condulmar, D. 135, 256, 257, 258 Contarini, A. 135, 256
Cooijmans, Jan Wed. & Voet 133, 134 Cooymans, B. 194 Corff, H. 136 Cramrich, J.F. 133 Cromwell, O. 50, 251, Cuijsten, J. en N. 225 Dankertsz, C. 80 Dantzig 103, 206, 212, 215, 216, 231, 232, 247, 260-262, 266, 267 Dantziger grosschen 212, 232 Dapper, O. 72, 78, 79, 83, 176, 233 Deense kroon 133, 174 Delft 158, 161, 259 Denemarken 148, 174, 221, 228 Den Haag 50, 70, 135, 136, 145, 162, 252, 256 Deutz, J. 133, 134, 226, 228 Dillen, J.G. van 23, 24, 26, 28, 34, 54, 113, 116, 124, 140, 142, 176, 178, 189, 192, 29, 271, 273 Döge, M. 135 Drummond, John 18, 240
East India Company 51, 149, 161, 241 Egbertsz, R. 2
Edict van Nantes (1598) 148 Emden 39, 151, 174, 189, 261, 262 Engeland 13, 17, 18, 37, 40, 49, 50-52, 147-150, 153, 161, 183, 191, 206, 209, 210, 215, 217, 218, 233, 239-241, 248-252, 255, 272, 283 Engelse Burgeroorlog (1642-1648) 218 Engelse koning 50, 134, 174, 251, 252 Engelse Munt 49, 251 Engelse oorlog Eerste (1652-1654) 42 Tweede (1665-1667) 147, 218 Vierde (1780-1784) 191 Enkhuizen 158, 159, 161, 174, 189 Europa 18, 23, 26, 28, 36, 37, 39, 41, 42, 161, 162, 190, 199, 200, 226, 229, 230, 265, 266, 267, 284 Evance, S. 28, 239 Everaert, J. 226, 242, 245 Faille, de la, firma 224 Ferroni, F. 134 Fisher, I. 25 Flinck, G. 86, 87 Florence 200, 266 Floverdewe, Th. 226 Forchoudt, J en G.. 226 Forckenbeeck, A. 121, Forckenbeeck, E. 134, 136 Frankrijk 18, 40, 147-150, 153, 215, 217, 233, 241, 249, 255, 272, 283 Frankfurt 11, 39, 206, 212, 213, 216, 231, 232, 247, 249, 256, 261, 262, 265, 266, 267 Franse koning 131, 135 Furfine-algortime 155 Geelhand, P. 135 Geelvinck, J. 114 Geer, L. de 226
Generaalmeesters van de Munt 65, 75, 147, 181, 286 Generaliteitsmunten 26, 61, 75, 97, 109, 183 Generaliteitsmuntkamer 37, 110 Genua 39, 55, 200, 262, 264, 266, 267 Geyl, P. 258 Gillard, L. 14, 23, 27, 28, 29, 115, 124 Girard, H. 135 Glorious Revolution (1688) 50, 207, 241 Goor, van C.G. 258 Goossens, E.J. 88 Grauwhart, H. 195 Greenowes, F. 204 Greenowes. I. 204 Gresham, T. 17, 206, 259 Grill, A. 139, 140, 186 Grill, J. 73, 95, Groot, B. de 225, 242 Groote-Meerts, N. de 225, 242 Guasconi, G. 135 Gulden Vlies 88 Hamburg 28, 39, 42, 148, 154, 206, 208, 212, 213, 215-217, 225-228, 231, 232, 235, 247, 261, 262, 265-267, 273
n a m e n r e g i s t e r 4 8 1
Hamburgse daalder 212, 228, 232 Harderwijk 174
Heckscher, E.F. 23, 26, 27 Helt, Dirck Claesz 90, 121 Hochepied, D. 133, 134 Hochepied, J. B. 133, 134 Hoeff, E. van 133, 134 Hoefijser, P.M. 189 Hoeufft, J. en M. 133 Hof van Holland 37, 53, 202 Hogendorp, G.K. van 22 Holland 17-19, 21, 30, 37, 39-41, 49-53, 61, 64, 95, 110, 130, 131, 137, 149, 151, 174, 189, 191, 201 Hooft, C.P. 70 Hooghendorp, H., 73, Hoola, D. 105 Hoorn 158, 161, 196 Hoyngh, J.G. 2 Hugenoten 148 Hudde, J. 107, 179 Hulten, F. van 225 Huybrechtsz, H. 260 Huygens, C. 135 Inquisitie, raad van de 136 Irgens, J. 133 Israel, J.I. 19, 41, 81, 219, 249 Italië 39, 40, 54, 131, 197, 199, 200, 206, 224, 249, 261 Japan 161 Jansz, A. 260 Jansz, S. 73, 95, 96, 260 Jason 88 Johansen, H.C. 221 Jong, A.M. de 23, Jong-Keesing, E.E. de 27, 30, 31 Jonge van Ellemeet, C. de 241 Jonker, J.P.B. 53, 54 Jordaen, J. 86
Juda Lion, Moses & David 77, 78, 134, 136 Kampen 174 Karel I 49, 251 Kempenaer, H. de 136 Ketner, F. 259 Keulen 39, 135, 147, 216, 261, 262, 266, 267, 268 keurvorst van Beieren 135 van Brandenburg 135, 174, 189 van de Palts 135 van Osnabrück 135 Kersseboom, W. 23 Keyser, H. de 233 Keyser, T. de 2 Kieft, H. 77 Kindleberger, C.P. 229 Kleijbroeck, D. J. 228 Koning, van Denemarken 174 Engeland 50, 134, 174, 251, 252 Frankrijk 131, 135, 148 Polen 134 Portugal 136 Pruisen 135 Sicilië 135 Korthals Altes, W.A. 22 Kraijepoel, J. 93 Krus, J. 226 Laar, H.J. M. van de 23, 24, 124, 127, 172 La Rochelle 264 Law, J. 18, 34, 150, 162 Leipzig 206, 263, 264, 267 Leonard, J. 105 Lessius, L. 38, 52 Lestevenon, D. en M. 133, 134 Leu de Wilhem, D. le 135 Levant 131, 220 Lievens, J. 86 Lievense, P.B. 93, 195 Lille (zie: Rijssel)
Lissabon 39, 208, 213, 215-217, 261, 262, 266, 267 Livorno 216, 262, 264, 267 Lodewijk XIV 148 Londen 17, 27, 28, 39, 42, 45, 49-51, 130, 131, 137, 148, 150, 154, 198, 199, 203, 204, 206, 208, 210-214, 216-219, 223-226, 231, 232, 236-241, 243, 246-249, 251-256, 261, 262, 265-268, 273, 282, 283 Loon, A. van 145 Lopes Suasso, A. 133, 134 Lopez Diaz 149 Lübeck 261, 262 Luik 39 Lyon 55, 133, 216, 262, 266, 267 Madrid 216, 262, 264, 266, 267 Malfaict, P. 90 Malynes, G. de 17, 37, 137, 206, 275, 289 Man, E. de 130, 131, 165
Mansfeld, graaf van 189 Mansvelt, W.M.F. 23 Marcelis, G. 133, 134 Marenholtz, C. van 135 Marlborough, hertog van 149 Marten, G. Wed. & Zn. 133 Massis, J. F. 135
Medea 88 Medemblik 174 Medici, C. de 134 Medina del Campo 55
Mees, W.C. 22-24, 37, 99, 115, 124, 127, 128, 137, 138, 178, 185
Meinerzhagen, D. 135 Meinerzhagen, J. 135 Mercurius 178, 243
Meyen, C. van der 225 Middelburg 39, 67, 95, 97, 112, 131, 132, 147, 190, 204, 262, 266, 267 Middellandse Zee 39, 264 Milan, G. 134 Moine de l’Espine, J. 18, 37, 268 Mollo, F. 134 Monte Lambart, P. 194 Morgan, G. 204 Mozes 88 Muller, F. 134 Mun, T. 206 Münster 135, 147, 256, 257 Munter, J. 97, 114 Nantes 148, 262, 264 Neal, L. 27, 29, 30, 52, 115 Neck, J. van 91, 104, 105 Nederlandsche Bank, De 22 Negenjarige Oorlog (1688-1697) 28, 42, 44, 51, 148, 241, 252 Neufville, J. de 133, 134, 136 Neurenberg 216, 261, 262, 265-267 Nieuwkerk, M. van 23 Nispen, J. van 112, 182, 183 noord-Italië 197, 199, 200 noordwest-Europa 199, 200, 226 Noorwegen 221 Normandie, J.A. de 135 Normandie, M. de 135 Nunes da Costa, J. 136 Ockers, W. 159
Oetgens van Waveren, F.H. 68, 70, 71, 194 Oort, J. 135 Oostenrijkse keizer 133 Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) 150 Oost-Friesland 83, 174, 189 Oost-Indië 161, 242 Oostzeehandel 42 Osorio, M. 134 Osterlo, A. 228 Otgher, D. 130
Oude Mannenhuis Amsterdam 174 Oxenstierna, A. 134 Parenti, P. en J. 133, 134 Parijs 18, 45, 133, 150, 208, 210-213, 215-218, 226, 231, 235, 236, 247, 249, 250, 261, 265-267 Pauw, R. 70 Pels, A. 51, 133, 220 Peru 84, 85, 88, 145, 195 Petty, W. 17 Phoonsen, J. 18, 37, 59, 72, 97-100, 123, 133, 137, 139, 201, 202 Piacenza 55 Piemontel, J. 121 Polak, M.S. 23, 26 Poniche, A. 133, 134 Portugezen 38 Posthumus, N.W. 36, 37, 121, 208 Potter, W. 17 Poulle, Gebr. 260, 261 Poulle, I. le 135, 203, 204, 260, 261 Pré, P. du 135 Price, B. 226 Price, J.M. 27 Prins Hendrik 107 Proop, J.D. 59 Puriteinse Revolutie (1650-1658) 50, 251 Quellijn (Quellinus), A. 178 Quellijn (Quellinus), E. 87 Quinn, S. 5, 23, 27, 28, 29, 30, 113, 124, 128, 152, 166, 207, 239, 241 Rans, J. 121 Reijnst, H. 114 Rembrandt van Rijn 86
Republiek, der Zeven Verenigde Nederlanden 17, 18, 20-26, 28, 31, 32, 38, 40-42, 45, 48-51, 60, 61, 63, 81, 109-111, 113, 118, 119, 136, 148-150, 152, 153, 160-162, 181, 189, 191, 193, 202, 206, 208-210, 215, 218-221, 223, 229, 231, 234, 240-244, 246, 248, 249, 251-253, 255, 272, 277, 278, 283 Ricard, J.P. 122, 264 Richard, J. 136 Richelieu 133, 135 Rijssel/ Lille 242, 261, 262, 266, 267 Ringenberch, G. 90 Roberds, W. 5, 23, 27, 29, 30, 113, 124, 128, 152, 166 Roberts, L. 252 Roeters, E. 114 Roeters, H. 70, 97, 114 Rotterdam 97, 112, 113, 146, 147, 149, 158, 174, 263, 267 Rouen 39, 213, 215-217, 261, 262, 266, 267 Rousseau, P.L . 27 Sautijn, S. 131, 133 Schaap, G. 93 Schaap, H. 93 Schama, S. 21, 288, 300 Schellinks, W. 122 Schobinger, D. 105 Schot, E. 136, 245 Schotland 150 Schubert, E.S. 27 Sevilla 38, 39, 216, 242, 262, 266, 267 Sijms, J. 196 Smyrna, 243 Smith, A. 124, 127, 145, 151, 158 Sneller, Z.W. 98, 99 Son, I. van 107 Sorgen, J. van 235 South Sea Company 52 Spaanse ambassadeur 136
n a m e n r e g i s t e r 4 8 3 Spaanse consul 136 Spaanse Successieoorlog (1702-1713) 42, 51, 119, 149, 217, 220, 252 Spanje 40, 136, 148, 150, 206, 224, 226, 235, 236, 255, 272, 283 Sperling, J. 27, 149, 239 Spiegel, L.J. 2 Spiegel, M. 103 Spufford, P. 51 Staats, H. 93, 94, 195 Stadsbeleeningkamer 191 Stalpaert, D. 83, 84, 85, 87 Staten-Generaal 25, 60-63, 65, 70, 109, 110, 112, 136, 146, 148, 174, 181-183, 234, 277, 278,
Staten van Holland 61, 64, 95, 130, 131, 174, 189, 191, 277, 286 Stoffels, J. 136 Stols, E. 224 Surmont, C.L. de 135 Surmont, Ph. de 133, 134, 135 Suriano, C. 256 Suyskens, C. 225 Swoboda, A.K. 269, 270 Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) 43, 118, 193 Tamagno, R. 131, 132, 136 Temple, W. 50, 145, 153, 154, 252 Tonneman(s), J. 121, 132, 136 Tonneman, P. 121, Trip, G. 257 Trip, P. 257 Twaalfjarig Bestand (1609-1621) 18, 39, 43 Ulevelt, C. 133
Usson de Bonrepas, François. d’ 145 Utrecht 23, 42, 150, 174, 220 Valckenier, W. 114 Velden, M. van 37, 209, 227, 237, 243 Venetië 15, 20, 38, 39, 63, 131, 135, 136, 154, 200, 208, 212, 213, 215-218, 231, 232, 236, 243-249, 255, 256, 261, 262, 265-268, 273, 282, 283 fondsen uit 135 gezant van 135 Senaat in 256 Vennekool, J. 87 Verhaghen, M. 203, 204 Verre Oosten 20, 27, 38, 220, 241, 285 Ville, J. de 93 Visscher, C.J. 233 Visser, J. de 133 Vlaanderen 17, 38, 145, 149, 241, 249 Vlamingh van Outshoorn, D. de 68 Vlieck, R. 91, 93, 86, 97, 98, 103-107, 195, 196 VOC, Verenigde Oost-Indische Compagnie 19, 22, 36,
42, 56, 57, 70, 78, 95, 100, 131, 132, 134, 136, 150, 151, 158-162, 174, 183, 184, 188-193, 196, 282, 287, 296 aandelen, beurskoers 56 Heren Zeventien 132 kamer Amsterdam 131, 132, 158, 159, 174, 189, 190, 191, 282 kamer Delft 158, 161 kamer Enkhuizen 158, 159, 161, 174, 189 kamer Hoorn 158, 161, 196 kamer Rotterdam 158, 174 kamer Zeeland 131, 132, 158, 159, 161 leningen 36, 78 producten 132
Vondel, J. van den 82-85, 88, 145 Vos, J. 88, 89, 145 Vos, P. de 93 Vries, J. de 19, 23-25, 28, 30, 40, 41, 52, 124, 229, 235, 273 Vries, W. de 235 vrouwe Justitia 87 vrouwe Prudentia 87 Wagenaar. J. 72, 89 Waningen, H. 103
Wee, H. van der 23, 27, 137, 139 Wester, J. 178
WIC, West-Indische Compagnie 70, 130, 136, 174, 183, 184 Willem II 192 Willem III 51, 148, 241, 252 Willems, G. en H. 227 Wilson, Ch. 26, 27 Wisselbank Amsterdam archief 22, 23, 35 assignaties 54, 64, 67, 77, 89, 91, 93, 94, 104 bankbalans 84, 172, 188, 189, 192, 195 bankgeld 22, 24, 28, 29, 32, 33, 36, 55, 66, 69, 74, 78, 93, 97, 98, 107, 108, 110-117, 119-129, 132, 140, 152, 154, 156-158, 162, 163, 165-167, 169, 178, 183-187, 190, 190, 205, 231, 233, 234, 271, 278, 279, 281, 285, 287 bankgulden 22, 28, 29, 31-34, 36, 52, 66, 77, 78, 91, 96, 98, 104, 108, 110-120, 122, 124-130, 132, 135, 144, 145, 152, 156, 157, 162-165, 169, 183, 186, 207, 222, 228, 230, 231, 233-235, 255, 256, 269, 270-272, 274, 276, 278-281, 283, 284, 285 bankgeld, fictief 279 bankgeld, handel 121, 158, 279 bankgeld, hoeveelheid 31, 127, 128, 132, 170, 276, 281 bankoverschrijvingen 20, 26, 35, 54, 55, 89, 163, 197 banktegoed, -saldo 12, 20, 26, 29, 32, 43, 76, 100, 110, 115-117, 124, 125, 140, 143, 145, 146, 148-150, 153, 172, 176, 193, 232, 254, 276-279 bankvolmachtformulier 93, 94 bedrijfsvoering 33, 60, 67, 69, 89, 159, 172-174, 176, 180, 182, 184, 186, 188, 190, 192-194, 196, 276, 281, 284
boekhouder 18, 59, 69, 72, 74-77, 79, 86, 89-98, 100-105, 107, 123, 131, 132, 136, 140, 158-160, 174, 195, 201, 264 boekhouding 54, 55, 77, 86, 89, 96-98, 100, 102, 104, 121, 123, 175, 194, 195 cashmanagement 132, 193, 230, 280, 281 cashratio 120, 145, 147, 149-153, 167, 168, 173 commissarissen 59, 68-74, 76, 81, 85, 86, 88, 96-98, 100, 102, 112, 114, 120, 121, 128, 130, 154, 174-176, 185-188, 191, 193-195, 202, 275, 278, 280, 281,287 conversiefaciliteit 93, 104, 173 crediteurenadministratie 100 depositoreserve 34, 66, 146, 148 edelmetaalverkopen 155 essayeur 72-74, 81, 85, 95, 96, 112, 128, 139, 140, 160, 185, 186, 194, 280, 281, 282 geldschepping 30, 60, 66, 76, gelegenheidsrekeningen 132 inkomsten 22, 121, 180 inrichting 32, 67, 81, 157
kasrekening, van de speciekamer 36, 100, 104, 124 koers van het bankgeld, bankagio (zie: agio) kredietverlening 30, 36, 66, 69, 70, 78, 145, 150, 168,
174, 175, 177, 179, 188, 190, 180, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 195, 198, 219, 225, 234, 235, 243, 255, 270, 278, 280, 281, 282
‘lender of last resort’ 30, 32, 191 metaalaankopen 155, 156 metaalvoorraad 22, 24, 31-34, 48, 69, 77, 84, 85, 112, 117-120, 127-129, 130, 145, 147, 149, 150-156, 167, 168, 170, 173, 175, 177, 179, 190-192, 195, 230-233, 235, 236, 239, 253-255, 270, 272, 273, 278-280, 283, 284 monopolie 52, 66, 170, 277 muntinbreng 155, 156, 270, 280 muntonttrekking 155, 270 nutsfunctie 29, 31, 287 omzet 33, 136, 138, 139, 165 ontvangers 36, 55, 69, 72-78, 81, 86, 90, 98, 155, 158, 159, 161 oprichtingskeur 65, 67, 179 partij- of stuivergeld 179, 180 personeelskosten 43, 48, 101 recepis 15, 26, 29, 32, 99, 100, 108, 124-129, 157, 168, 170, 270, 271, 273, 279, 281 recepis, beleningsperiode 126, 184 recepis, dukaton 124-126 recepis, marktprijs 55, 126, 127, 129, 170, 185, 280, 281 rekening 121, 122, 130, 131, 133, 135, 136, 158, 165, 196, 221, 256, 271 rekeninghouders 20, 26, 29, 33-36, 55, 66, 67, 70, 75-78, 81, 82, 89, 91, 93-95, 97, 100-102, 104, 112, 117, 130-137, 139, 140-144, 146, 147, 151, 152, 155, 157, 158, 162, 163, 165-167, 169, 170, 172-175, 178, 185, 187, 189, 191, 193, 241, 270, 271, 277-280, 282, 284-286
rekening Republiek Venetië 131 rentabiliteit 33, 172, 178, 180, 191, 193, 281 reserves 30, 32, 176, 188
risicobeheer 32, 33, 55, 60, 65, 132, 158, 187, 230, 272, 281
roodstand 55, 66, 141, 188, 189
speciekamer (centrale kas) 36, 55, 69, 74, 77, 78, 81, 86, 100, 104, 155, 158, 173, 185, 186, 194, 278, 280-282, 292
stormloop op de bank (1672) 95, 116, 119 trans-actiekosten 122, 223, 270 transactievolume 35, 134, 136, 139, 163, 164, 168, 271 valutabeheer 55 winst 172, 176, 177, 186, 192, Wisselbank Middelburg 131, 132, 190 stormloop rekeninghouders 132 Wallert, J.A.F. 53, 200 West-Afrika 38 Witsen, G.J. 70
Woude, A.M. van der 19, 23, 24, 25, 30, 40, 41, 52 Wuijtiers, G. 134 Wuijtiers, D. 133 Yarranton, A. 17 Zeeland 39, 131, 132, 148, 158, 159, 161, 206, 262 Zevenjarige Oorlog (1756-1763) 27 Zuid-Duitsland 38 Zuidelijke Nederlanden 38, 51, 110-112, 149, 220, 241, 261 Zuid-Europa 41 Zwolle 174
Zakenregister
aandelenhandel 252 aandelenkoersen 252
agio (ook: bankagio) 28, 29, 32, 55, 97-99, 108-129, 131, 157, 167, 168, 170, 184, 186, 230, 231, 233-235, 272, 279-281, 292, 293, 295, 305, agiofixatie 98 agiokoers 116, 118, 119, 121, 126, 127, 157, 184, 231, 233-234, 279, agiomarkt 121 arbeidsvolume 56, 57 arbitrage 27, 28, 29, 32, 33, 63, 99, 119, 154, 158, 185, 202, 206, 208, 226, 229, 239, 241, 243-245, 247, 252, 255, 271-273, 279, 282-284, 293, 295-297 assignaties (ook: order- of overschrijfbriefjes) 54 Baltisch graan 39, 41
bankcourant of courantbank 31, 98, 99, 137 bankgeld (zie ook Wisselbank Amsterdam) 22, 24, 28,
29, 32, 33, 36, 55, 66, 69, 74, 78, 93, 97, 98, 107, 108, 110-117, 119-129, 132, 140, 152, 154, 156-158, 162, 163, 165-167, 169, 178, 183-187, 190, 205, 231, 233, 234, 271, 278, 279, 281, 285, 287
bankgeschiedenis 21, 103, 140, 177, 194
bankgulden (zie ook Wisselbank Amsterdam) 22, 28, 29, 31-34, 36, 52, 66, 77, 78, 91, 96, 98, 104, 108, 110-120, 122, 124-130, 132, 135, 144, 145, 152, 156, 157, 162-164, 165, 169, 183, 186, 207, 222, 228, 230, 231, 233-235, 255, 256, 269, 270-272, 274, 276, 278-281, 283, 284, 285 flexibele wisselkoers 52 markt voor 108, 117, 278, 281 bankroeten (zie: faillissementen) beleggingen 41, 48, 250, 252, 270 belenings- of verpandingssysteem 98, 99, 183 betaalstandaard 108, 285 betalingsbalans 23, 27, 52, 254 betalingsnetwerk 51, 202 betalingsproblemen 63, 108, 261, 285 betalingssysteem 34, 52-54, 44, 70, 197, 199-201, 265, 277, 284 betalingstechnieken 52, 200 betalingsverkeer 19-22, 26, 27, 29, 32, 34, 35, 42, 43, 54, 59, 60, 61, 63, 65-67, 77, 81, 89, 93-95, 98, 99, 108, 111, 123, 137, 152, 154, 162, 163, 165, 166, 172, 173, 177-181, 187, 193, 197, 200, 202, 220, 259, 270-272, 274-279, 281, 284-287 giraal 20, 22, 35, 52, 54, 55, 81, 82, 132, 137, 139, 165, 270 internationaal 21, 277 betalingsvoorschriften 67
boekhouder (ook: Wisselbank Amsterdam, boekhou-der)
bruto binnenlands product 40, 49 centrale bank 26, 27, 30, 104 clearing 55, 132, 200, 202, 278, 280, 285, 292, 294, 298, conjunctuur 19, 28, 32, 43, 44, 45, 47, 41, 56, 57, 58, 276 theorie 19 in Amsterdam 32, 43, 51 convooien en licenten 42 courante gulden 28, 95, 110, 113, 115, 118, 123, 129 deflatie 25, 43, 46 devaluatie 26, 63, 109, 152, 230, 275, 277 discontorente 218, 220, 222, 223, 224, 241, 282 dukaat 62, 75, 77, 113, 115, 116, 148, 194, 197, 198, 212, 222, 221, 226, 232, 242, 243, 244-246, 248, 249, 255-258 dukaton 91, 108, 111-114, 124, 125, 126, 149 economische groei 17, 20, 24, 40, 81, 107, 219, 275, 286 economische politiek 21, 124, 287 effectenmarkt 42 edelmetaal 20, 23, 24, 26, 27, 33, 36, 59, 61-63, 66, 69, 73, 74, 85, 97, 98, 104, 109, 111, 112, 124, 128-130, 148, 149, 151, 152, 154-158, 160-162, 168, 175, 177, 183, 198, 199, 206, 208, 209, 219, 226, 229, 230, 242, 243, 246, 251, 252, 255, 270-273, 280-284
aan- en verkopen Wisselbank (zie: Wisselbank) bewegingen 206, 209, 229, 230, 246, 255, 272, 283
ongemunt 24, 59, 97, 109, 208, 226, 242 pariteiten 208
vermunt 24, 66, 74, 111, 112, 124, 152, 154, 160 emigranten 39
Engelse bankiers 50, 252 Engelse fondsen, koersen van 28 Engelse lakenhandelaren 38, 113 Engelse legers 51, 241
Engelse overheidsschuld 51 Engelse rente 50, 219, 252
essayeur (zie: Wisselbank Amsterdam, essayeur) exportverbod goud- en zilvergeld 18, 147, 149, 286 financieel risicobeheer 55, 60, 132, 187, 281 financieel systeem in de Republiek 21, 30, 51, 53, in Amsterdam 18, 20, 21, 29, 31, 52, 128, 193 financiële centra 34, 37, 221, 238, 266, 267 financiële crisis 1720 47, 119, 215, 233, 1621 251 1696 306 financiële dienstverlening 30, 41, 42, 54, 65, 167, 197, 200, 218, 282, 283 financiële fraudes 107 financiële innovatie 19, 20, 29, 31, 33, 41, 51, 52, 54, 89, 124, 125, 128, 200, 276, 287 financiële infrastructuur 55, 277 financiële kerngebied 265, 284 financiële markten 39, 51, 52, 222, 233 financiële onrust 150, 217, 280 financiële revolutie 51 financiële sector 20, 52, 53 financiële structuur 18, 21 financiële transacties 52 Franse inval (1672) 41, 95, 116, 119, 132, 136, Franse staatsschuld 18 geld chartaal 22, 23, 25, 26, 55, 59, 77, 129, 136, 139, 140, 163, 184, 279, 281 contant 20, 53, 54, 64, 65, 74, 76, 81, 122, 127, 128, 140, 149, 173, 183, 197, 198, 220, 221, 254, 258, 264, 282 fiduciair 53 functies 269 internationaal 52, 269, 284 circulatie 26, 29, 54, 60, 111, 167, 277 stabiel 275, 287 waardevermindering 26, 108-110, 163, 212, 230, 232, 244, 254, 256, 275, 287, geldaanbod 24, 33, 144-147, 149, 151, 153, 167, 168, 170, 230, 231, 280, 281, 286 geldhoeveelheid 19, 24, 25, 31, 54, 65, 66, 127, 132, 162, 169, 170, 224, 271, 276, 277, 270, 281, 285, 286 basis 19 geldhuishouding 25 geldmarkt 22, 23, 124, 139, 234 geldmobiliteit 27
geldomloop (zie ook: muntcirculatie) 24, 26, 111, 286 geldovervloed en -schaarste 51, 65, 128, 161, 182, 225, 242, 246, 256 geldpolitiek 36 geldsubstitutie 127, 128, 271 model 33, 127, 129, 130, 152 geldvoorraad 19, 25, 30, 83 geldvoorziening 24, 40, 286, 287 geldvraag 30, 31, 33, 128, 130, 166, 167, 169, 170, 172, 193, 230, 280, 281, 286 geldwisselaar 62, 63 geldzuivering 26
geschiedschrijving (ook: historiografie) 21-23, 25-27, 29, 30, 36, 202, 229, 276, 285, 287
girosysteem (zie: betalingsverkeer, giraal) goud- en zilverhandel 22 goud- en zilverexport 20, 22, 23, 27, 28, 60, 128, 148, 150, 154, 183, 208, 239, 241, 242, 251, 255, 272, 283 goudprijs 161, 208, 209, goud-zilverratio 148, 161, 209, 210 guldenmarkt 34, 117, 220, 269, 271, 280, 281 handelsbalans 20, 27, 199, 206, 246 handelsmunten (zie: munten, handels) Hollands kapitaal 50, 250
Hollandse economie 39, 40, 41 historiografie (zie: geschiedschrijving) hypothese geldsubstitutie 124, 127, 129 gezamenlijk-belang 29, 128, markt verandert 31, 278 immigratie 39 inflatie 19, 43-49, 56, 152, 153, 193, 231-235, 246, 247, 254, 255, 283, 285, 286 institutionele vernieuwing 22
internationaal geld (zie geld, internationaal) internationale financieringen 30, 41 internationale handel 20, 38, 39, 41, 60, 111, 167, 197, 199, 200, 224, 259, 277 investeringen 44, 45, 47, 49, 51, 224, 250, 254 Italiaanse kooplieden 54, 197, 200 kapitaal export 20, 22, 45, 49, 51, 253 Hollands 50, 250 overvloed 17, 51 mobiliteit 49, 65, 150, 251-253, 277, 286 rendement 246-250 verkeer 27, 31, 49, 252 vlucht 48, 49, 150, 169, 233, 251, 254 kasgeldschaarste 128 kassiers 25, 26, 31, 38, 53-55, 59, 62-69, 72, 74, 86, 90-93, 97, 99, 104, 108, 110-112, 114, 116, 121-125, 132, 136-140, 146, 150, 158-161, 165, 179, 271, 276, 279 bedrijf 54, 59, 64, 121, 137, 139
z a k e n r e g i s t e r 4 8 7 kwitantie 91, 104, 122 papier 53, 54, 55, 64, 137 promesse 137 rekeningen 114 verbod 64, 108, 110, 111, 146, 276 koopkrachtpariteitentheorie 34 koopmanskapitalisme 21
kosten van levensonderhoud 43, 231, 247
kwitanties (ook: ontvangstbewijs) 89, 90-94, 99, 104, 105, 122, 123, 125 leeuwendaalder 62, 63, 74, 75, 109, 110, 148 liquiditeit in Amsterdam 20, 21, 24, 30-33, 114, 128, 132, 167, 169, 172, 220, 234, 253, 258-260, 265, 276-278, 281, 282, 286 liquiditeitsbeheer 24, 167, 230, 272 liquiditeitsgebrek 118 marktfalen 26 marktimperfectie 26, 28 marktschokken 30, 32, 42 marktwaarde 26, 43, 61, 111, 127, 270, 277, 279 mercantilisten 27
metaalaankopen (zie: Wisselbank Amsterdam, metaal-aankopen) metaalwaarde 38, 75, 112, 206, 278 monetair beleid 19, 20, 21, 23, 25, 31, 60, 61, 65, 89, 108-110, 120, 121, 123, 130, 150, 170-172, 255, 274-277, 281-283, 286, 287 monetair effect 118, 119, 170, 279 monetair evenwicht 193, 275 monetair-financiële centraliteitsindex 34, 37, 265-267, 269, 271, 284 monetair markteffect 59, 60, 62, 275, 277 monetair systeem 29, 266, 267, 276, 287 monetaire autoriteiten 19, 31 monetaire buffer 24, 229 monetaire expansie 30, 234 monetaire financiering 55, 193, 282, 285 monetaire flexibiliteit 286, 287 monetaire onrust 169 monetaire organisatie 20 monetaire kanalen 276 monetaire onzekerheden 276 monetaire problemen 20, 21, 54, 276, 285 monetaire stabiliteit 31, 276, 286, 287 monetaire transmissie 276, 281, 285 monetaire verhoudingen 26, 285 monetaristen 19, 21, 25, 26, 169 muntaanpassing 61, 62, 277 muntcirculatie 22, 23, 25, 26, 60, 61, 109, 110, 234, 277 munten gewicht en edelmetaalgehalte 20, 73, 113 handels 29, 59, 74, 128, 148, 181
koersen of officiële nominale waarde, ordonnantie-koersen 60-63, 108-110, 113, 114, 118, 146, 152, 230, 234, 277 marktprijs 60, 62, 63, 112, 114-116, 123, 184, 277, 278 plakkaten 112, 115, 181, 182 standaard 60, 208, 277 typen 23, 60-62, 75, 109, 112, 122, 181, 279 Zuid-Nederlandse 110, 113, 145 muntequivalent 62
muntinbreng (zie: Wisselbank Amsterdam, muntin-breng) munthandelaren 59 muntheer 60, 62, 73 munthuizen 26, 60-62, 69, 73, 96, 109, 120, 147, 181, 183 muntmarges 61, 62 muntmeesters 61, 109, 147, 151, 160, 174, 182-184, 193, 281 muntonzekerheden 61 muntpariteiten 208 muntproductie 26, 60, 61, 72, 109, 277 muntslag 63 muntsnede 62 muntverzwakking 210, 275 muntvoet 110, 113, 148, 278
muntwaarde (zie: munten, koersen of officiële nomi-nale waarde) negotiepenningen 54, 59, 65, 111, 148, 162 omloopsnelheid bankgulden 32, 33, 130, 152, 162, 163, 165-167, 169, 221, 280 geld 25 ondernemingsklimaat 39, 41 onderwaardering 109, 111, 112, 152, 248-250, 255, 273, 283 onstabiele prijzen 152
ontvangers (ook: Wisselbank Amsterdam, ontvangers) ontvangstbewijs 55, 91, 92, 99, 104, 123-125, 184 oorlogsfinanciering 241, 255, 272, 283 oorlogsschepen 242 openmarktoperatie 31, 33, 55, 108, 127-130, 154, 155, 157, 170, 278, 279, 281, 284 openmarktpolitiek 22, 30, 124, 127, 154, 158, 230, 280, 286 oplichting 107 oppotting 25
optie (ook: recepis) 55, 170, 281 orderbriefjes (ook: assiganties) 54, 64 overheidstoezicht 55, 275
overschrijfbriefjes (ook: Wisselbank Amsterdam assig-naties) 64, 67, 77, 89, 91, 93, 94, 104 overwaardering 48, 51, 109, 194, 248, 249, 283 papiergeldexperiment 107 parallelvaluta 28, 279 participatievennootschap 136 patagon 91, 108, 110-114, 118, 146, 152 pond Vlaams passim
pond sterling passim prijsfluctuaties 24, 98, 193, 229 prijsniveau 19, 48, 152, 153, 286 prijspeil in de Republiek 246, 248 relatieve 246
putoptie (ook: recepis) 55 realen van achten 160, 194 reële economie 19, 25, 276 reële lonen 43, 44
rekeneenheid (zie: rekenmunt)
rekenmunt 34, 55, 59, 63, 98, 108, 110, 113, 198, 199, 207, 208, 210, 214, 226, 231, 246, 249, 254, 269, 278, 279, 284 waardevastheid 71, 128, 271, 276, 286 rente 17, 18, 27, 36, 37, 45-50, 56, 69, 78, 91, 104, 105, 107, 170, 179-181, 184, 185, 187-189, 191-193, 195, 203, 215, 218, 219, 222-224, 234, 235, 240, 242, 246, 250-255, 261, 270-272, 276, 281-283 betalingen 78, 91, 105, 113, 158, 192 conversie 50, 252 disconto 218, 220, 222-224, 241, 282 Engelse 50, 219, 252 in Amsterdam 49, 50, 218, 234, 242, 253 in Europa 27 reële 45-47, 49, 50, 254, 283 structuur 45, 46, 49, 282 retourwissel 237, 273 rijksdaalder 62, 63, 74-76, 109-114, 146, 148, 152, 182, 183, 189, 221, 226 schuldbekentenis 83, 91, 198 sleutelvaluta 34, 269-271, 284
speciekamer (zie Wisselbank Amsterdam, speciekamer) speculatie 23, 25, 27, 52, 119, 145, 150, 167, 170, 179, 181, 183, 185-187, 193, 206, 215, 226, 229, 243-246, 252, 255, 257, 273, 279, 280, 281 winst 179, 181, 183, 185, 186, 193, 281 tulpomanie 170 valsheid in geschrifte 107 valuta handel 69, 172, 173, 177, 180, 187 koers 186, 211, 213, 214 markt 21, 203, 213, 218, 230, 232, 246, 255, 271, 272, 273, 283 omwisseling 198
optie (ook: putoptie) 55, 170, 281 portefeuille 272 risico 32, 51, 65, 194, 199, 223, 258, 261, 272, 282, 286 risicobeheer 32, 272 termijnpolitiek 22 transactie 270 Venetiaanse dukaat 113, 212, 222, 232, 243, 244, 245, 255 vroedschap Amsterdam (zie: Amsterdam, stadsbestuur)
windhandel 150, 170 wissel aanbod 219, 220, 241, 256 arbitrage 27 betalingen 226, 242, 259, 261, 272 circulatie 221 contantmarkt 203 contract 197, 204 controle 32, 55, 66, 67, 163, 254, 272 courtage 131 endossement 53, 200, 202 handel 18, 32, 37, 221, 222, 224, 243, 245, 278 krediet 30, 225 makelaar 133, 138, 206 protest 202, 261 protestakte 261 remise 221, 225, 241, 242 route 221 traite 221-223, 226, 246, 282 transactie 33, 206, 208, 220, 225, 237, 256, 260, 282 verkeer 18, 28, 33, 52, 53, 197, 199, 210, 212, 220, 221, 224, 237, 240, 260, 273, 283 wisselaars 38, 55, 62-64, 72, 114, 116, 137, 138, 183 wisselbrief (ook: wissel) 18, 52, 53, 99, 197-199, 201,
202, 220, 226, 240, 259, 260 wisselkoers fluctuaties 22, 29, 49, 153, 218, 246, 247, 250, 254, 255, 272, 284 in Amsterdam 23, 31, 33, 128, 209, 211, 214, 217, 224, 230, 233-235, 236, 271, 273, 282, 283 notering 34, 36, 37, 202-204, 206, 207, 209, 261, 262, 264, 265, 269, 284 politiek 24, 52, 255, 283, 284 reeksen 203, 208, 213 stabiliteit 234, 277 systeem 37, 266 verloop 34, 203, 210, 211, 230, 231, 233, 235, 256 voordeel 28 vorming 202, 206, 243 wisselkoersen 17, 21-24, 27, 28, 31-34, 38, 65, 66, 113, 128, 148, 170, 197, 198, 200, 202-204, 206-220, 222, 224, 226, 228-231, 233-236, 239, 240, 242-245, 246, 248, 250, 252, 255, 256, 260, 265, 267-269, 271-273, 276, 282-284, 286 zilverprijs 28, 147, 148, 161, 183, 193, 209, 281 zilvercrisis, Hollandse 149 zilveren rijder 113, 115 zilvergeld 51, 75, 149, 158, 182 zilverovervloed 161, 242 zilverreservoir 28, 124 zilverschaarste 161, 242 zilverstroom 161 zilvervloten 38, 150, 183, 242, 243
