De toegevoegde waarde. Magazine April 2009, nr 1 Redactie adres: Magazine Details of dance. Spoorstraat 19 4841 AN Prinsenbeek e-mail: info@sandrahaarbosch.nl Hoofd en eindredactie: Sandra Haarbosch en verder werkte mee: Toos Haarbosch, Marc Mathijssen, René Kool en Harold Koninckx. Grafi sche vormgeving: Sandra Haarbosch
Inhoudsopgave
Voorwoord... 2
Inleiding... 4
Pure passie... 8
1.1.
Fascinatie
1.2.
Fotografi e
1.3. De foto die raakt
1.4. Jean-Paul Vroom
Hans van Manen (biografi e 1932 tot heden)... 12
2.1. Hans van Manen
2.2. Van Manen fotografi e
2.3. Van Manen achterliggende gedachten
2.4.
Naaktheid
2.5. Zwart-wit fotografi e
2.6. Portret Dansers
Fotoanalyse Van Manen... 17
3.1. Hans van Manen
3.2. Foto Bacchanten
3.3. Open de ogen
3.4.
Pumps
3.5.
Beeldanalyse
3.6.
Samenvatting
Robert Mapplethorpe (biografi e 1946 tot 1989)... 24
4.1. Robert Mapplethorpe
4.2. Mappelthorpe fotografi e
4.3. Mappelthorpe achterliggende gedachten
4.4. Black male
4.5.
Erotiek
Fotoanalyse Mapplethorpe... 27
5.1. Robert Mapplethorpe
5.2. Foto Philip
5.3.
Beeldanalyse
5.4.
Samenvatting
Van Manen v.s. Mapplethorpe... 34
6.1.
Vergelijking
6.2.
Gevoel
6.3.
Praktijk
Termen... 36
Verklarende woordenlijst... 38
Verklarende personenlijst... 40
Bronnen... 42
Dit is het scriptieverslag van Sandra Haarbosch. Het schrij-ven van deze scriptie staat in het teken van het afstuderen aan de opleiding Communicatie Multi-media Design (CMD) aan de Avans Hogeschool te Breda. Mijn scrip-tie heeft als thema Dansfotografi e. Hiervoor heb ik gekozen om twee redenen. Dansen is één van mijn grootste passie uit mijn leven. Al van kleins af aan ben ik bezig met dansen. Dansen is voor mij een manier om mijn emoties te kunnen uiten en om te ontspannen uit deze drukke samenleving. Het is mijn eigen wereld waar niemand mij kwaad kan doen en waar stress geen rol speelt. Een moment van rust. Ten tweede ben ik zelf geïnteres-seerd in dansfotografi e. In mijn vrije tijd ben ik veel met dansers
in de weer om dansfoto’s te ma- ken van diverse dansstijlen. Ik probeer diverse dansstijlen op een zo abstract mogelijke manier met elkaar te verbinden of de context te veranderen, waardoor het een nieuwe input kan zijn voor inspi-raties of verbeelding van dans. Ik probeer op deze manier het verwa-chtingspatroon van de kijker naar dansfotografi e te doorbreken. De emotie in dans is het mooist om te verbeelden. Het vertelt een persoonlijk verhaal van de emo-tie en belevenis van een danser. Mijn onderzoek voor deze scrip-tie heeft zijn start gemaakt in het Theater Instituut in Amsterdam. Ik begon met mijn zoektocht naar de geschiedenis van dans en welke ontwikkelingen deze had onder-gaan door de jaren heen. Het the-ater instituut in Amsterdam is een
grote bibliotheek waar men alles kan vinden over dans en toneel. Van tijdschriften, boeken, posters, complete toneelstukken tot en met video materiaal. Alles wat ik nodig zou hebben voor mijn scriptie, zou ik hier kunnen vinden. Ik sloeg een boek open over Hans van Manen. Een hele bekende choreograaf in Nederland. Maar daarbij ontdekte ik iets waar ik veel bewondering voor had. Mijn hobby, dansfo-tografi e, zag ik terug komen in dat boek van ‘Hans van Manen’. Maar de manier waarop ik fotografeer is heel anders dan die van Hans van Manen. Ik was zo onder de indruk dat ik hier meer van wilde weten. Het gaf mij voldoende inspiratie om aan de slag te gaan met deze scriptie. Ik zou nog eens iets van deze fotograaf kunnen leren. Als ik dans nog meer zou begrijpen, dan zou ik de kunst van dans na,
leiding van deze scriptie, misschien beter kunnen vertalen naar beeld. Naast Hans van Manen kwam ik Robert Mapplethorpe tegen in di-verse fotografi sche boeken. De manier waarop Van Manen en Mapplehorpe soms met elkaar vergeleken werden, sprak mij aan. Persoonlijk was ik het niet eens met de vergelijking die ik las, maar de interresse greep mij naar de manier waarop deze fotografen met elkaar werden vergeleken. Ook de manier waarom deze twee fotografen in het leven staan en hun visie achter het maken van hun foto’s is vooral in-spirerend. Er zijn overeenkomsten, maar die worden door de fotografen op hun eigen interpetatie inge-vuld. Met verschillende passies. Tijdens het schrijven van mijn scriptie ben ik ondersteund door
een aantal mensen wat ik erg ge-waardeerd heb. Hier wil ik mijn dank naar uit brengen. Renee Kool, medewerkers van Theater Instituut Amsterdam en de dansers van CO-DARTS (Rotterdamse Dansacad-emie) en mijn scriptie begeleider Harold Konickx. Voor het geven van advies en tips. En iedereen die verder met me mee heeft gedacht. Sandra Haarbosch
‘Dans is de beweging van lich-amen door de ruimte en tijd. Dans is vloeibaarheid en continuïteit. Dans verbindt en legt bloot. Dans omhult ons, het komt tot ons via oog en oor. Fotografi e zet alles in twee dimensies vast. Fotografi e vlakt af en dikt in. Fotografi e vertelt het oor niets. Het fragmenteert de tijd en breekt de ruimte. Maar uit-eindelijk is beweging het doel, en zelf een sine qua non voor ware ‘dansfotografi e’, Hans van Manen.
Hans van Manen.
Bij de eerste kennismaking met de dansfoto’s van Van Manen wordt ik geraakt door zijn boeiende manier van fotograferen en het verbeelden van dans. De manier waarop hij een verhaal probeert te vertellen in zijn fotografi e roept direct bij het
zien, vragen op. Het geeft een niet alledaagse invalshoek, die we voor-namelijk gewend zijn, weer. Het werk kan worden beschouwd als een gekopieerde beweging met eigen interpretatie en door een medium vastgelegd is. Het heeft een inspi-ratie uit het verleden en dit is met persoonlijke waarde verhoogd tot een project dat gezien kan worden als verbeelding van de danskunst. Alles wat Van Manen maakt komt voort uit: “Dans kan gedefi nieerd worden als: evenwicht, verstoring en herstel”. De essentie ligt in de sus-pense, de instabiele situatie tussen begin en het eindpunt. Elke bewe-ging gaat vooraf uit van mislukking; elke herstel is een schijnoplossing, een einde dat slechts een nieuw begin aankondigt. Dans is vlucht, een continue ontsnapping aan
ver-starring,” aldus Van Manen. In Van Manen’s fotografi e is ordening be-langrijk. Wat hem interesseert is de expressie, de registratie daarvan is bijzaak. Hij houdt zich minder bezig met het schrijven van licht dan met het verstarren van beweging. Zijn fotografi e is meer een vergelijking met sculptuur dan aan schildering. Waar het fotograferen van vrou-welijk naakt aansluit bij een schil-derkunstige traditie uit de negen-tiende eeuw, gaat het afbeelden van mannelijk naakt terug op de antieke beeldhouwkunst van de Grieken. Een foto heeft op zichzelf geen betekenis, ze vertelt niet meer dan wat zich voor de camera bevind. Het geeft een bepaalde tijd en ruimte weer van een moment waarop er iets gebeurt. De foto geeft zelf geen
Inleiding
tijd aan, maar het moment van de foto wel. Bijvoorbeeld het hoogste moment van een sprong. Je zou het met je blote ogen niet kunnen zien, maar doordat het stukje tijd van de sprong vast wordt gelegd zie je een stuk tijd. Zo is een foto van een beweging een stil moment. Zowel in een pose als een sprong is het uiterste te zien bij de foto’s van Van Manen. Juist de aange-spannen spieren in een houding is een mooi moment voor een foto. Het geeft expressie van de kracht van de beweging weer. Dan pas zie je hoeveel kracht een bepaal-de beweging kost om te maken. Niet alles is zo simpel als het lijkt.
Robert Mapplethorpe.
Bij de ontmoeting van Robert Mapplethorpe ging het er op een
heel andere manier aan toe. Bij het zien van zijn foto’s werd ik overs-poeld met, een voor mij onbekende, emotie. Ik had niet verwacht dat zijn foto’s zo’n indruk op mij zou- den achter laten. Ik werd er in mee- gezogen en wilde er daardoor meer van te weten komen. Ik wilde weten wat mij zo meezoog bij het zien van zijn foto’s. Het gebeurd niet vaak dat ik door foto’s, een gevoel in mijn lichaam krijg die niet te beschrij-ven is. Voor mijn gevoel moest er een bepaalde visie achter de foto’s zitten die mijn aandacht vasthield. Bij het zoeken naar informatie over Mapplethorpe raakte ik steeds meer geïnspireerd door zijn foto’s. De verhoudingen die hij aan zijn modellen geeft zien er zo abstract uit. Het lijkt haast een
gebeeld-houwd werk. Zo volledig komt zijn werk over op mij. De organische vorm van ‘de mens’ wordt juist ge-bruikt in zijn foto’s. De mens is op zichzelf een kunstobject volgens de gedachtengang van Mapplethorpe. Mapplethorpe zocht naar het per-fecte evenwicht van de vorm van de mens. In dit geval zocht hij naar het geschikte model dat voor hem wilde poseren. Omdat een foto een weer-spiegeling is van een moment dat zich voor de camera bevind, kan hij geen dingen veranderen aan de werke- lijke situatie. Bij schilderingen kan men nog wel een beetje spelen met verhoudingen van diverse mensen, maar bij fotografi e kan dit niet. Hierdoor was Mapplethorpe lange tijd aan het zoeken, voordat hij de gewenste verhoudingen had gevon-den van een model. De manier hoe hij de modellen zocht is echt fascinerend. Hij wil zijn visie van dingen benaderen en beleven over-brengen aan de kijker, zonder dat hij daar dingen voor moet laten. Hij zoekt op een bepaalde manier naar de perfectie voor zijn bood-schap. Dit maakt Mapplethorpe heel bewust in zijn keuze en daar-door zijn foto’s. Hij bedenkt alles goed van te voren uit, voordat hij aan de slag gaat. Dat maakt het ook zo waardevol om zijn foto’s te mogen analyseren. De perfectie die terug komt is werkelijk magnifi ek.
Dans.
Om te begrijpen wat er in de volgende paragrafen wordt be-sproken zet ik nog even op een rijtje wat dans precies inhoud: - Eén in tijd en ruimte geordende beweging die doel op zichzelf is.
- Als realisering van een licha-melijke dansimpuls (uitvoering). - Waarvoor lichamelijke energie is gemobiliseerd. - En die berust op een lichamelijk gevoel van maat, ritme en tempo. - Voortkomend uit een primair emotionele, psychische dansimpuls.
Vraagstelling.
Mijn vraagstelling is gekoppeld aan mijn persoonlijke ervaring van dansfotografi e en mijn inter-esse in dans. Wat maken de foto’s van Hans van Manen en Rob-ert Mapplethorpe voor mij zo in-spirerend dat ik hier over schrijf? Waarom raken deze foto’s mijn diepste gevoelens bij het zien daar-van? Wat voor invloed heeft dat op mijn kijk op dans en fotografi e? Ik probeer er door deze
vraagstel-ling achter te komen waarom ik deze twee fotografen zo interessant vind. Wat heeft mij geraakt, waar-door ik meer over hen wil weten. Naast mijn ervaring met het ver-beelden van specifi eke onderwer-pen, ben ik tot de conclusie geko-men dat het best moeilijk is om dit op een juiste manier te doen. Ik ondervond dit in mijn minor Fo-tografi e. Ik had niet zo zeer moeite met een foto maken, maar met het overbrengen van de juiste bood-schap. Iedereen kan een foto ma-ken, maar enkele foto’s behoren tot de profescionele. Je eigen verbeel-ding om zetten in een medium wordt versterkt door middel van de eerder te ontvangen beelden. Deze geven je een handvat om mee te werken. In het begin van fotograferen worden er veel dingen van andere
fo-tografen nagedaan, dit om bepaalde technieken onder de knie te krij-gen. Het dient als een leerproces. Tijdens het schrijven vond ik vooral “waarom” centraal staan. Waarom er voor bepaalde elementen in een foto is gekozen of juist is weggelaten. Naast mijn persoonlijke raakvlak met het onderwerp, richt ik mij ook op de beeldaspecten in fotografi e. Ik heb voor een kunstzinnig project gekozen, omdat kunst en cultuur mij een mooie verbreding biedt voor mijn toekomst als dansfo-tografe. Het geeft mij handvaten in het benaderen van foto’s, waardoor ik zelf ook weer beter kan werken met mijn persoonlijke ideeën.
Deelvragen.
Naast de formulering van de vraagstelling heb ik een aantal deelvragen waar ik antwoord op wil krijgen tijdens mijn onderzoek en het schrijven van mijn scriptie. De deelvragen zijn op zich-zelf staande vragen die in mijn scriptie worden toegelicht. - In hoeverre komt mijn eigen fas-cinatie voor dansfotografi e over-een met de foto’s van Hans van Manen en Robert Mapplethorpe? - Hoe hebben de foto’s van Hans van Manen/Robert Map-plethorpe mij weten te raken? - Welke visie zit er achter de foto’s als we deze terugkoppelen naar de tijd waarin ze zijn gemaakt? - Wat komen we te weten als we een beeldanalyse maken op enkele foto’s van de gekozen fotografen? - Welke conclusie kunnen we trek-ken als we de twee fotografen verge-lijken na aanleiding van de foto’s die bij de beeldanalyse zijn gebruikt? - Welke aspecten van het fo-tograferen, op het gebied van dans, ben ik na het schrijven van mijn scriptie, rijker geworden?
Wijze van aanpak.
De onderzoeksmethode is een lite-ratuuronderzoek aangevuld met een beeldanalyse van twee foto’s van zowel Van Manen als Mappletho-rpe. Om aan informatie te komen zullen de volgende stappen worden genomen. Ten eerste zal de theo-retische kant worden onderzocht en zal worden getracht om infor-matie te vinden die aansluit op de vraagstelling. Hiervoor zal gebruik worden gemaakt van zowel biblio-theek, Internet als vakliteratuur.
Op het Internet is een schat aan informatie beschikbaar. Naast de literatuur zal ook de praktijk onder de loep worden genomen door mijn eigen fotografi sche bewegingen. Vervolgens zal er via een beeld-analysemodel worden ingegaan op de diepgaandere betekenis van de symbolische aspecten in de onder-zochten foto’s. Bovendien wordt hier ook literatuur op los gelaten om enkele aspecten beter te kun-nen uitwerken. Bij de foto analyse zal er worden ingegaan op Compo-sitie, Tijdsperspectief en Symboliek. Er is bewust gekozen voor deze aanpak aangezien een grondige theoretische kennis noodzake-lijk is voor het formuleren van een goede onderzoeksvraag. Bovendien is dit een goede manier om met het onderwerp bekend te raken.
1.1. Fascinatie.
Ik dans vanaf mijn derde jaar en doe dit nog steeds. Ik was in spraak nooit echt een wonderkind, maar met dansen had ik geen problemen. Ik deed exact na wat de lerares mij voordeed. Doordat ik mijzelf niet kon verwoorden probeerde ik in dans mijn eigen weg te vinden. Ik zocht naar een bepaalde manier van communiceren. Nadat de jaren waren verstreken op de middel-bare school, kwam ik terecht op de vooropleiding van de Dansaca-demie Fontys in Tilburg. Tijdens de auditie voor de HBO opleiding werd ik afgewezen, omdat ik te korte achillespezen heb. Het risi-co dat ik te veel blessures zou op-lopen was te groot. Maar ik hield mijn interesse voor het dansen. Buiten het dansen om vind ik
teke-nen ook een geweldig kunstvak. Omdat de dansacademie niet meer doorging zocht ik een andere rich-ting die mij trok. Tekenen en het ontwerpen waren vakken waar ik iets mee kon gaan doen. In 2005 begon ik aan mijn HBO opleiding Communicatie Multimedia Design te Breda. Ik had vanaf het begin van mijn studiejaar al een voorkeur voor projecten waar ik iets met dans kon doen. Nu ik deze scriptie schrijf besef ik, dat ik mijn hele studie lang met dans bezig ben geweest. Dans blijft mij inspireren en ik vind het interressant om te zien hoe hier mee kan worden gecommuni-ceerd. Het is een bepaalde manier om een boodschap over te bren-gen die door iedere kijker anders kan worden ontvangen. De manier waarop een kijker iets ontvangt is
een persoonlijke interpetatie na aanleiding van de eerder ontvangen beelden. Ook heeft het te maken met de interresse van de kijker in dans. Als deze niet of nauwelijks aanwezig is, dan zal de boodschap ook moelijk over te brengen zijn.
1.2. Fotografi e.
Het doel van mijn eigen fotografi e is om juist datgene op te zoeken wat niet van te voren wordt ver- wacht door de kijker. Ik wil het verwacht-ingspatroon van de kijker doorbre- ken. De associatie van de kijkers juist gebruiken om mee te experi-menteren. De abstracte benade-ring van dans trekt mijn aandacht. De doorsneekijker die dans bekijkt heeft het verwachtingspatroon van een danseres in een balletpak, een tutu en balletschoenen. Maar als de
Pure
kijker zich verdiept in het dansen, dan komt hij erachter dat er veel meer verhaal in zit. De emotie en de passie van een danser is als het vastgelegd wordt, erg fascinerend om te zien. Dat maakt fotografi e zo intens. Als mensen een dans-voorstelling bezoeken dan worden zij helemaal opgenomen in de hele sfeer en emotie van de dansers. Ze beleven direct de emotie en voelen de intentie waarmee wordt gedanst. In een dansfoto zijn deze direct voelbare factoren niet aanwezig. Alles wat je in de foto ziet, moet als ware dezelfde intentie verbeelden. Dat maakt dansfotografi e een ‘mooi’ kunstvak. Een dansfoto heeft altijd meer afstand bij het kijken als een dansvoorstelling, waarin de ki-jker zich tussen de emotie bevindt. Het is dus de kunst om dezelfde emotie en passie in beeld vast te leggen. Naast de kunst van het vastleggen is het ook nog een moe-ilijkheid om het juiste moment te vinden om een dansfoto te maken. Ik opende een boek waarin ik een foto van Jean-Paul Vroom zag en ik was meteen overdonderd van de getoonde foto. Ik voelde een vreemd gevoel in mijn lichaam. Ik kon de foto niet goed plaatsen bij dans. Ik wist niet goed hoe ik op deze foto moest reageren. Vooral omdat ik dit soort foto’s niet dagelijks tegen kom. Wel was ik benieuwd naar waar het gevoel vandaan kwam en wat de re-den is dat ik me zo geraakt voelde.
1.3. De foto die raakt.
Jean-Paul Vroom gaf mij een gevoel van opwinding en sexy tegelijk. Ik kon mijn ogen niet geloven bij het
zien van deze foto. Het was zo an-ders, dan wat ik daarvoor had gezien van afbeeldingen in dans. Zelfs mijn eigen foto’s waren daarbij nog te ge-woontjes en te braaf. Bij de foto van Vroom treedt de foto buiten zijn oe-vers op het gebied van de associatie. Het is meer dan alleen dans. De foto vertelt een verhaal. Het wekt zoveel aandacht dat ik er geïnspireerd van raak. Juist omdat het me zo overdonderde, vond ik het een waardevolle foto om op in te gaan.
1.4. Jean-Paul Vroom.
Door het analyseren van de foto wil ik duidelijk maken, waarom het mij zo inspireerde en wat er mij toe heeft aangezet om er een scriptie over te schrijven. Jean-Paul Vroom was niet de
re-den voor deze scriptie. Wel is zijn foto de aanleiding geweest. Laten we de foto eens bekijken en nader ingaan op de informatie die we uit deze foto kunnen halen. Wat we zien is een naakte man die een danssprong maakt. In dit geval is de naakte man Gérard Lemaitre. Een danser bij Hans van Manen. De naakte Lemaitre is al een verrassing op zich. Voorheen had ik nog niet eerder een naakte man in een dans-pose gezien. Mijn verwachting was dan ook dat ik alles zou zien behalve het geslachtsdeel. Het doorbreekt duidelijk mijn verwachtingspa-troon van een dansafbeelding. Mijn verbeelding bij dansfoto’s was tot nu toe vaak met kleren aan. Nu ik in aanraking ben gekomen met naakt, was het voor mij niet erg
schok-kend. Ik ervaarde het juist als een verrassingselement van de foto. Ik voel me aangetrokken door het ge-bruik van naaktheid, omdat het zo onverwacht is. Ik krijg er even een extase van opwinding van. Iets wat ik ervaarde als een onbekend gevoel. Buiten de naaktheid van Lemaitre, valt er nog iets op. Zijn hoofd hangt naar voren gebogen, waardoor het oogt alsof Lemaitre zich in zijn ei-gen wereld bevindt. Lemaitre komt als afwezig over. Vaak als men deze sprong uitgevoerd, dan wordt hij gepresenteerd met het hoofd om-hoog. De danser kijkt dan recht vooruit. Als we beter naar het hoofd van Lemaitre kijken zien we dat hij zijn ogen naar iets gericht heeft. Dit kan bewust of onbewust gedaan zijn door Vroom. Maar wat zou dat vlekje
zijn, waar Lemaitre naar toekijkt? Waar Lemaitre naar kijkt lijkt op een ichthus. Ichthus is een afkor-ting voor de Griekse woorden Je-zus Christus, Gods Zoon, Verlosser. Toen de eerste Christenen werden vervolgd, moesten ze onderduiken. Maar hoe wisten ze nu van een ander of hij ook Christen was, zodat hij te
vertrouwen was. Daar gebruikte ze de Vis voor, in het Grieks ICHTHUS. ICHTHUS betekent letterlijk 'vis'. De I staat voor Jezus, de CH voor Christus, de T voor THeou, de U voor Uios, de S voor Soter. Vertaalt Jezus Christus Gods Zoon Verlosser. De sprong is een ‘open pose’, wat wil zeggen dat de kijker uitgenodigd wordt tijdens het maken van de be-weging. Niks valt over elkaar heen, zodat alles volledig zichtbaar is van de danser. Een open pose zouden we ook kunnen zien als ‘openlijk’. Jezelf openstellen voor iets, of iets willen vertellen. Jezelf willen uiten. Deze open pose heeft ook nog iets opvallends. Er komen in de bewe-ging alleen schuine lijnen voor. Zelfs de romp van Lemaitre is niet recht. De schuine lijnen in de beweging zijn ten opzichte van de achter-grond tegenstrijdig met elkaar. De schuine lijnen vallen namelijk op, omdat de achtergrond alleen maar horizontale en verticale lijnen heeft. Als we die schuine lijnen nog eens bekijken, zien we dat deze lijnen een zelfde punt hebben waaruit ze samenkomen. Ze komen samen bij het geslachtdeel van Lemaitre. Als we de achtergrond bekijken
heeft het iets weg van Eadweard Muybridge . In 'The Human Fig-ure in Motion' legde hij bewegin-gen van mensen door middel van reeksen kleine foto's vast in allerlei posities. Ik zie in de achtergrond een soort gelijk grid als van Muy-bridge. Ieder vierkant zou een foto kunnen voorstellen die een mo-ment opname is van een gedeelte van een beweging of in dit geval een sprong. Een foto analyse van de sprong in beeldmateriaal De ruitjes hebben een ritmische structuur. Het heeft een herhalende regelmaat en keert meerdere malen terug. In dans is het ritme erg be-langrijk. Ritme kan in de beweging zelf zitten, maar kan ook onder-steund worden door muziek. Dan is de muziek het ritme van de dans. Het ritme zorgt er namelijk voor dat alles gelijk gaat en dat de telling van de muziek kan worden aangehou-den en de dans zo nauwkeurig kan worden uitgevoerd.
We hebben nu de uiterlijke ken-merken van de foto besproken. Kort samengevat kunnen we zeggen dat de ‘open’ sprong, die door Lemai-tre naakt is uitgevoerd en met zijn hoofd naar beneden, een diepere betekenis heeft. Om te achterhalen wat deze diepere betekenis inhoudt, gaan we wat dieper in de foto zitten. Hierdoor krijgen we wat meer infor-matie over de fotograaf, maar ook wat het totale verbeelding inhoudt.
“Bewust of
onbewust?
“
Het hoofd van Lemaitre hangt niet zonder doel naar beneden. Als ik de afbeelding nog eens goed bekijk, herken ik de positie van de twee armen en het hoofd van Le-maitre. Het is een verwijzing naar het Christendom. Ik zie namelijk de verbeelding van Jezus Christus die aan het kruis hangt. Als ik een foto van Jezus ernaast leg, dan zie ik duidelijke overeenkomsten. Je-zus, heeft waarschijnlijk naakt aan het kruis gehangen. Het toonde zijn kwetsbaarheid als mens, zijn soli-dariteit met ons. De inhoud van de kruisiging van Jezus Christus is het kernpunt van het Christelijk geloof. Dat kernpunt wordt “redding” of “verlossing” genoemd. Daarmede wordt bedoeld, dat mensen voor eeuwig gered kunnen worden of anders gezegd eeuwig zullen leven. Als we dit vergelijken met de tijd waarin dit is gemaakt, dan kunnen we zeggen dat het een manier is van “verlossing”. Het is de verlossing van het standaard verwachtingspatroon van dansfotografi e. Het doel is om de innerlijkheid van een danser en de puurheid van de emotie te tonen.
Om mijn ervaring met de foto van Jean-Paul Vroom nog eens beter te doorgronden ga ik in op het werk van Van Manen en Mapplethorpe. Dit zijn twee bekende fotografen die veel vanuit hun eigen fasci-natie hebben gewerkt. Dat maakt het inspirerend om daar meer van te weten te komen. Wat hun bele-vingen zijn bij het maken van de foto’s en met welke visie ze zijn ge-maakt. Beide fotografen zijn mijn idolen, omdat ik de manier waarop ze dingen hebben vastgelegd echt een eigen manier vind om dingen te verbeelden van bepaalde aspect-en. Vooral de abstractie die ik zoek komt terug in hun foto’s.
Hans van
Manen
Biografi e (1932 - heden)
2.1. Hans van Manen.
Van Manen is de zoon van een Duitse dienstbode. Van een kleine jongen die bij zijn moeder tussen de schuifdeuren op zondagmiddag danste. Op de muziek van het Con-certgebouw groeide hij uit tot één van meest vooraanstaande Neder-landse choreografen. Hij studeerde onder andere bij Sonia Gaskell , Françoise Adret en Nora Kiss. Van Manen heeft het moderne bal-let, als een combinatie van acade-mische ballettechniek met moderne dans- en bewegingstechnieken, bij een groot publiek populair weten te maken. Hij behoort dan ook tot de toonaangevende danskunstenaars die vooral in de jaren zestig vorm gaven aan de, inmiddels gebruike-lijke, synthese van academische en
andere danstechnieken. Bepaalde aspecten van Van Manens cho-reografi eën zijn spreekwoordelijk geworden: de helderheid en schijn-bare eenvoud en de uiterst even-wichtige, mathematisch aandoende structuur van zijn bewegingscom-posities. In het algemeen laat Van Manen zich door vormproblemen en constructieprincipes leiden.
2.2. Van Manen -
Fo-tografi e.
Van Manen heeft ook een kant die minder bekend is. Sinds 1973 heeft hij zich ook intensief bezig gehouden met fotografi e. Hij was altijd geïnteresseerd in beeldende kunst, en praatte daar graag over met de schilder Jean-Paul Vroom. Van Manen werd steeds opnieuw gevraagd om te gaan schilderen,
maar zodra hij een potlood vast hield, werd hij volgens eigen zeg-gen ‘achterlijk’. Omdat van Manen het totaal niet zag zitten om te gaan schilderen, attendeerde Jean-Paul Vroom hem erop dat hij dan kon gaan fotograferen. Hans van Manen wist als geen ander iets van compo- sitie af. Dit is natuurlijk af te leiden van zijn choreografi eën. Maar de technische aspecten van fotografe- ren vond van Manen te ingewikkeld en verzette zich tegen het maken van foto’s. Toen de halfautoma-tische camera’s op de markt kwa-men, had van Manen, volgens Jean-Paul, geen excuus meer om niet te gaan fotograferen. Zo is van Manen langzaam naar een Hasselblad ge-groeid, naar een donkere kamer en naar een eigen studio. In 1979 was zijn werk voor het eerst te bewon-deren in een galerie in Amsterdam. In 1986 verscheen het eerste foto-boek van Hans van Manen onder de titel ‘Portrait’. Hij fotografeerde veel van zijn dansers. Naakte lichamen fi gureerden prominent in zijn foto’s.
2.3. Van Manen –
achterliggende
ge-dachten.
In Van Manen’s werk gaat het altijd om menselijke relaties, die vooral door het erotische spel van aantrek-king en afstoting worden gekleurd. Vaak is zijn aanpak speels, mede door de relative-rende, mild ironische óf scherp satirische humor waarmee hij, louter via beweging, de mense-lijke verhoudingen in beeld brengt. Van Manen is er niet op uit om als fotograaf balletten vast te leggen. Hooguit vertaalt hij dezelfde
obses-sies van het ene medium in het an-dere. Op het eerste gezicht wekt die keuze voor dat andere medium dan ook verwondering. Fotografi e is het tegendeel van beweging. De sluiter klikt en het moment be-vriest tot eeuwigheid; het heden is defi nitief verleden geworden. Wat de foto vastlegt, is de herinnering aan een moment dat onherroepe-lijk voor-bij is. Waar fi lm erin slaagt voor-bij elke vertoning opnieuw het verleden te actualiseren, spreekt fotografi e slechts van wat geweest is en voor-goed voorbij. Film is altijd nu; fo-tografi e is altijd toen.
Bij de eerste ontmoeting met de foto’s van Van Manen was mij het beeld niet direct duidelijk. Of beter gezegd zag ik niet wat hij precies wilde vertellen. Wel was ik aange-trokken tot zijn foto’s. Zijn manier van fotograferen boeide me. Hij liet de dans op een heel andere manier zien, dan dat ik tot nu toe heb gefo-tografeerd. Zijn detailleerde foto’s zijn inspirerend omdat ze buiten de ‘normale’ dansfotografi e vallen. Hij speelt met het verwachtings-patroon van de kijker. Dat is het interessante aan zijn fotografi e.
Hij probeert aan de ene kant iets te vertellen aan de kijker, terwijl hij ze ook uitlokt van ‘de standaard’ dansfotografi e. Hij zoekt het uiter-ste op wat net nog aanvaardbaar is.
2.4. Naaktheid.
Na het gebruik van naaktheid in Van Manen foto’s werd al gauw gesproken over de erotische geaard-heid die al snel werd geassocieerd. Deze geaardheid kan ik op bepaal-de manieren beamen, maar ben het daar niet honderd procent mee eens. De erotische laag van de foto is al snel vergeten als je langer naar de foto’s kijkt. Je ziet een danser die een kunstvak laat zien. Buiten dat het over dans gaat, vertelt deze danser ook nog een verhaal.
Een naakt lichaam is heel natuur-lijk. Het lichaam is zo pure schoon-heid. Deze pure schoonheid toont ook de ware persoonlijkheid en emotie van de danser. De naakte danser laat zijn persoonlijke ex-pressie zien. Deze exex-pressie is niet gemaakt. Dit is een natuurlijke gave en bij iedere danser is dit anders. Dat maakt het zo interessant aan de dansers die Van Manen voor zijn camera heeft gehad. Het niveau van
denken op het gebied van puurheid snap ik wel. Het is niet gemaakt en niet te kopiëren. Het gevoel is een moment opname en kan niet worden gezien als namaak. Het is ook nog eens persoonsgebonden. Een opvallend kenmerk van de Oud-Griekse kunst is de verheer-lijking van het mannelijk naakt. De naakt-heid werd in de tijd van de Grieken gezien als de identiteit tussen het Goede en het Schone. Met andere woorden: wat innerlijk goed is, is noodzakelijk ook uiterlijk mooi, én omgekeerd. Van Manen probeert deze schoonheid van een danser naar voren te laten komen in zijn foto’s. Om dit zo optimaal te gebruiken moet er vertrouwen zijn tussen de fotograaf en zijn model. Een model moet zichop zijn gemak
voelen wil hij zich kunnen tonen. Buiten het gebruik van naaktheid in de foto’s van Van Manen zien we ook enkele foto’s waarbij de man/ vrouw verhoudingen uit zijn con-text zijn getrokken. Er is sprake in de foto’s van androgynie. Het woord androgynie is afgeleid van het griekse andro voor mannelijk en gyne voor vrouwelijk en betekent dus letterlijk man-vrouwelijkheid. Van Manen gebruikte androgynie in zijn fotografi e om duidelijk te maken dat in de danswereld ieder-een hetzelfde is. Je bent ieder-een danser, een product en het maakt in die zin niet uit of je nu man of vrouw bent. Je kunt beide dezelfde dans uitvoeren. Dus het uiterlijk is niet belangrijk. Het gaat om je gevoel
en je innerlijkheid. Daarbij com-municeer je naar het publiek. Ook is volgens Van Manen naaktheid de emancipatie tussen man en vrouw. Van Manen: emancipatie houdt in, dat iemand optimaal kan zijn wie hij is, ongeacht wat dat verder in-houd. Dat moet de reden zijn waar-om erotiek in zijn werk zo’n belan-grijke rol speelt; enerzijds wenst hij een fundamentele hartstocht niet uit de weg te gaan, anderzijds doet hij een beroep op het voyeurisme. Dit is een duidelijk standpunt dat men in meerdere aspecten in zijn werk terug ziet komen. Dit doet hij door de kijker op een twijfelachtig spoor te brengen. De kijker begri-jpt de afbeelding, maar kan niet uit de afbeelding opmaken of het nu om een vrouw of een man gaat. In
principe maakt het niet uit of er een man of vrouw wordt afgebeeld. Het gaat om het gevoel en de emotie die deze danser heeft. De rest is bijzaak. De lust tot abstraheren bepalen de choreografi eën van Van Manen. ‘Maar deze abstractie mag nooit het menselijk wezen ondergraven, aldus Van Manen. De bedoeling is dat de kijker beseft dat er mensen staan en geen objecten. In zijn foto’s komt dit tot uiting door middel van alleen een mens te fotograferen en niet dergelijke aspecten daar rond om heen. Het gaat om de persoon, de danser, en zijn expressie. Die expressie kan heel intiem en sen-sueel zijn als de fotogaaf enkele de-tails van die persoon fotografeert.
2.5. Zwart-wit
fo-tografi e.
Van Manen maakt veel gebruik van zwart-wit foto’s. Kleurenfotografi e was nog erg duur en dus werden de meeste foto's destijds nog in zwart-wit gemaakt. Pas rond de jaren zeven-tig werd kleurenfotografi e populair en nam het gebruik van zwart-wit fi lms drastisch af. Vanaf die peri-ode werd zwart-wit vooral de keuze voor meer artistiek bedoelde foto's. Zwart-wit is eigenlijk een rare om-schrijving voor deze vorm van fo-tografi e. Een zwart-wit foto bevat niet alleen de kleuren zwart en wit, maar doorgaans vooral grijstinten. Zwart-wit foto's worden daarom ook wel eens monochrome foto’s ge-noemd. In een zwart-wit foto wordt de beeldinformatie gegeven door variaties in helderheid en niet door variaties in kleur. In een zwart-wit foto wordt je oog niet afgeleid door
de kleuren en dus krijgen onderw-erp, compositie, en belichting meer aandacht. Dit zou voor Van Manen ook een bewuste keuze kunnen zijn. De puurheid van zijn foto’s is een manier om zijn verbeeldin-gen te versterken en te verwoorden. Maar zwart-wit fotografi e is niet zo gemakkelijk als men zou den-ken. Het juiste licht is hierbij be-langrijk; zo kan licht dat van opzij komt texturen goed uit laten ko-men of licht dat vanuit één richting komt voor grote verschillen in licht en schaduw zorgen. Met dit licht speelt Van Manen heel goed in zijn fotografi e. Bij het nader beki-jken van zijn foto’s in het volgende hoofdstuk, wordt dit verhaal aan de hand van enkele voorbeelden een stuk duidelijker uitgelegd.
De keuze van zwart-wit fotografi e door Van Manen kan ook worden afgeleid uit het feit dat de patronen en lijnen veel beter tot zijn recht ko-men in een foto. Het geeft een ex-tra dimensie die de beweging van de dansers extra kunnen aanvul-len. Maar naast de lijnen denk ik dat Van Manen nog een goede re-den had voor zwart-wit fotografi e. Door zwart-wit fotografi e wordt de kleur niet het verhalende aspect. Van Manen vindt kleding al een invulling van een verhaal, nu er geen kleding zichtbaar is zou juist kleur ook een invloed kunnen heb-ben op zijn afbeelding. Door zwart-wit wordt het puur en natuurlijk. Zwart-wit fotografi e brengt je terug naar de essentie van vorm, sfeer en licht. Er wordt eigenlijk weinig aan toegevoegd op het gebied van het
verhaal. Zwart-wit wordt als kunst-zinniger beschouwd dan kleur en er is een grote opleving in dit medium (fotografi e). Zwart-wit fotografi e is in grote mate afhankelijk van schaduwdetails, contrastverschil en lichtval. Met dit feit gaat Van Manen duidelijk aan de slag. Door het gebruik van een kleine licht-bron is de sterkte van de lichtlicht-bron niet zo groot. Deze grootte heeft een grote invloed op de afbeeldingen van Van Manen. Het zorgt voor een speciaal effect. De schaduwpartijen zijn een onderdeel waarmee Van Manen speelt. Dit element zorgt voor een aanvulling in het verhaal.
2.6. Portret dansers.
Van Manen maakt veel gebruikt van portretfotografi e van zijn dansers. Dansers zijn, volgens Van Manen, uitvoerende kunstenaars, die be-wust worden gekozen door hem. Van Manen kiest dansers die zijn visie begrijpen en een eigen persoonlijk-heid hebben. Hij zoekt dansers die risico’s durven te nemen. Volgens Van Manen zijn dansers die risico’s vermijden terughoudend en kunnen dus niet tot het uiterste gaan. Van Manen zoekt mensen die fouten durven te maken. Van die dansers wil Van Manen graag een inter-pretatie van zijn choreografi e zien. Van Manen’s dansers en lichaams-delen worden zo objectief en on-sentimenteel mogelijk vertaald naar beeld. Maar niet ongevoelig. Om de lichaamsdelen te kunnen fotograferen moet er wel wat meer voor nodig zijn om dit te kunnen bij de dansers. Van Manen gaat een diepgaand vertrouwensband aan. De band die Van Manen heeft met
zijn dansers is erg inspirerend. Om de persoonlijkheid van de dansers boven tafel te krijgen. Door het vertrouwen kan de ware persoon-lijkheid te voorschijn komen. De dansers moeten hard werken bij Van Manen. Van Manen maakt pas een foto als de danser op zijn maximale spanning staat. Dat zorgt voor veel karakteristiek in de foto’s. Het is het moment dat alle spieren volledig gespannen zijn wat de stel-ling onderstreept van Van Manen. ‘Als het lichaam zich inspant wordt het sexy’. Dat is het beeld wat Van Manen zo interessant vindt. Van Manen benadrukt het belang van samenwerking van dansers met choreografen. “Ik blijf tijdens een repetitie nooit op de stoel zit-ten, en doe alle passen voor. Bal-letmeesters en choreografen die dat niet doen, wantrouw ik ten zeerste. Thuis balletten maken, dat kan niet. Balletten moet je maken in een stu-dio, die moet je maken met dansers. Het is een samenspel, ik zou mijn balletten nooit zelf kunnen dansen, ik doe het voor, maar ik ben ab-soluut afhankelijk van de uitvoer-ende met ieder zijn eigen inbreng.” Elke danser interpreteert de cho-reografi e op zijn of haar eigen manier. Je danst als vanzelfsprek-end met een bepaalde intentie, zonder dat er persé een verhaal of bedoeling achter moet zitten. Als we de foto’s nader bekijken staan de dansers ‘even stil’ voor de cam-era. Het is een moment opname van een stukje van de choreografi eën van Van Manen. Soms fotografeert Van Manen op het moment dat de
danser zijn choreografi e uitvoert, maar hij fotografeert ook als hij en de danser één op één aan het dans-en zijn. Dit heeft te makdans-en met de intimiteit tussen de choreograaf en de danser. Het moment wordt vast gelegd. Een gefotografeerde be-weging, kan zoveel meer vertellen dan wat het oog zou kunnen zien. Door middel van een foto kan de kijker pas zien wat de ‘hele’ beweg-ing inhoud. Het is fascinerend wat een lichaam allemaal kan len. Het lichaam kan meer vertel-len dan woorden. Het gevoel en de emotie die het lichaam toont, is niet gemaakt of in woorden uit te druk-ken. Dat maakt het zo fascinerend.
Boeken lees je, naar muziek luister je en naar beweging moet je kijken.
Foto-analyse
Van
Manen
3.1. Hans van Manen.
Ik heb enkele foto’s van Van Manen gekozen na aanleiding van de in-spiratie en de aantrekkingskracht die het mij persoonlijk gaf. De foto’s hebben iets in mij geraakt. Om er nu achter te komen waar-om ik er door werd geraakt, maak ik een beeldanalyse. De beeld-analyse komt voort uit de kennis en mijn persoonlijke ervaringen bij de foto’s van Van Manen.
3.2. Foto bacchanten.
De gekozen afbeelding is niet zomaar gekozen. Het was de tweede af-beelding die ik in een boek over Van Manen zag. Het trok mijn aandacht, waardoor ik er niet om heen kon. Ik moest even wennen en begreep de foto op het eerste ogenblik niet helemaal. Vele vragen dwarrelden
door mijn hoofd. Ik kon er op het moment dat ik de foto zag nog geen antwoord opgegeven. Maar door het lezen en langer te kijken kwam ik tot een geweldige analyse.
Bacchanten.
Bacchanten is de benaming voor de nimfen uit het gevolg van de wijngod Bacchus. De term Bac-chanten werd later ook gebruikt voor vrouwen die gehuld werden in dierenvellen en in een staat van extatische razernij in bossen en velden de Dionysus-feesten vierden.
3.3. Open de ogen.
Als we de foto bekijken dan is het niet wat we zouden denken dat het is. Het heeft een erotische lading en ook heeft het iets weg van homo-seksualiteit, maar dit denken wij te
zien door ons algemeen beeld. Dat beeld is ontstaan door wat wij heb-ben meegekregen aan beelden over en van homoseksualiteit. De me-dia die ons veel beelden laten zien, geeft ons een vermogen om beelden te herkennen en te associeren. Maar in dit geval zijn we op een vals spoor gezet door de geven beelden uit de media. Echter de foto toont iets heel anders. Het is in mijn ogen een geweldig stuk, fotografi sche kunst. Wat een heel ander soort niveau van kijken vergt. Een gemiddelde kijker van dit beeld zal zich niet aanget-rokken voelen tot dit beeld. Het is een te specifi ek beeld waar je van moet houden om het te begrijpen. Ikzelf had er duidelijk een raakvlak en kriebelige gevoelens bij. Die bij mij vooral interesse opwekte.
Ik zal de afbeelding van ‘Bacchan-ten’ globaal bekijken en toelichten. Wat we zien zijn twee blote benen op zwart gekleurde pumps. Op de foto staat een lichaam dat is af-gesneden. Alleen het onderlichaam van deze van der Heyden is te zien.
3.4. Pumps.
“Pumps worden als een troon voor de voeten gezien. Met een pump zijn voet en been altijd elegant. Zelfs als een vrouw zit, blijven haar benen geposeerd, want het is onmogelijk om je te ontspannen op pumps,“ aldus een uitspraak van Van Manen over pumps. Pumps zijn echt vrouwelijke ele-menten en dat maakt deze foto ook zo fascinerend. Dat een man hier op kan staan is wonder. Ik, als vrouw, vind het al moeilijk om op zulke
hoge hakken te staan. Je moet een behoorlijke wreef hebben om dit te kunnen. Dat maakt het zo knap dat Van Manen Van der Heyden op deze pumps heeft weten te stabiliseren. Dit is voor een man, die nooit op zulke hakken staat, een hele op-gave in tegenstelling tot een vrouw. De keuze van de ‘pumps’ zijn be-hoorlijk specifi ek in deze afbeeld-ing. Het is het enige voorwerp in de foto, buiten de menselijke benen. Het is daarom een opvallend ele-ment en heeft daardoor ook waarde toegevoegd aan de foto. Ook om-dat de pumps zwart/donker grijs worden afgebeeld, terwijl de rest van de foto in lichte grijze tinten is.
3.5. Beeldanalyse.
3.5.1 Beeld.
- Vorm: Een foto die gemaakt is na aanleiding van de voorstelling Bac-chanten.
- Inhoud: Emancipatie tussen man en vrouw.
- Functie: Het doel van deze foto is om te communiceren met de kijker. Deze communicatie bestaat uit sym-bolische aspecten, tijdsgebonden elementen en de achterliggende ge-gevens over het doel van de maker. Deze elementen zijn belangrijk om het communicatieproces tussen de kijker en de maker te doen smelten.
3.5.2. Beeldende middelen.
- Techniek: De techniek die hier is gebruikt is een fotocamera. Deze camera is geen hoogstandje zoals we nu de spiegelrefl excamera’s kennen. Ook heeft de gebruikte camera nog een analoge opname van het beeld-materiaal. De opkomst van de came-ra had zo zijn beperkingen in die tijd. Het precieze model fotocame-ra is niet te achterhalen geweest. - Materiaal: Naast de fotocamera is er ook gebruik gemaakt van een lichtbron. Dit was een lamp die een belichting bracht op een object of in dit geval op het model. In de tijd dat de foto is gemaakt was een lichtbron nog in opkomst om mee te werken.
3.5.3. Beeldelementen. 3.5.3.1. Punt, Lijn en vlak.
Van Manen heeft in deze af-beelding gebruik gemaakt van horizontale en verticale lijnen. De verticale lijnen komen terug in de lengte van de benen. Het standpunt van de fotograaf (Van Manen) geeft hierdoor nog een
extra lengte mee aan de benen. De pumps staan gelijk met de ho-rizon, waardoor het lijkt of ze ook horizontaal gericht staan. Dit geeft een afscheiding tussen de achter-grond en de vloer. Deze scheiding benadrukt het verschil tussen de donkere en de lichte grijswaarden in de foto. Daardoor komen de hori-zontale lijnen nog extra naar voren. Maar wat ook nog opvalt bij de horizontale lijn, is dat de schaduw van Van der Heyden wegvalt. Dat zou betekenen dat er een ruimte tussen de achtergrond en de vloer zou zitten. Maar de vraag blijft of dit werkelijk ook zo is? Het lijkt er op, maar met zekerheid kunnen we dit niet vaststellen. Ook waren hierover geen gegevens te vinden.
3.5.3.2. Compositie.
Een foto op zich is een 2-dimen-sionale afbeelding, maar in de foto zijn wel driedimensionale objecten aanwezig. Als we de afbeelding ‘Bacchanten’ van Van Manen dieper bekijken dan zien we dat er diepte is tussen het voorste (stand)been en het achterste been. Dit geeft aan dat er is gewerkt met diepte in de af-beelding. De kijker draagt de ken-nis bij zich dat hij weet dat een mens een driedimensionaal object is. Dus de kijker zal niets driedimension-aals uit de foto halen, maar de mens zien als een standaard 3-D object. Als we verder kijken dan alleen lij-nen, zien we ook dat er gebruik is gemaakt van geometrische vormen. Als we goed kijken, kunnen we een driehoek uit de afgebeelde pose lei-den. Een driehoek staat in de dans-cultuur bekend als een stabiele houding. Het is ook een makkelijke
pose voor het lichaam. Het is een stevige positie om het lichaam lan-gere tijd in te laten staan. Het kost voor een danser niet veel energie om hier lang in te blijven staan. Dit is volgens mij ook nodig geweest bij het maken van deze foto. Want als we het tijdsperspectief bekijken waarin deze foto is gemaakt, kun-nen we er vanuit gaan dat in deze tijd nog niet van die moderne foto-camera’s aanwezig waren als die we nu kennen. Het duurde lang voordat er een foto gemaakt kon worden. Er werd dus veel van een danser verwacht die vast werd gelegd op beeld. Hoe moeilijker de pose, hoe ingewikkelder het was om een foto te maken, hoe langer het duurde om in dezelfde pose te blijven staan. De driehoek kunnen we nog na-der bekijken. Als je de afbeelding beter bekijkt zie je dat de pun-ten van de lijnen bij elkaar ko-men bij de romp. De romp bevindt zich precies in het midden van de driehoek wat een stabiele hou-ding geeft voor Van der Heyden. De persoonlijke compositie ken-merkt Van Manen door het gebruik van organische vormen: ‘de mens’. De ronde vormen van een lichaam is op zich al heel ‘natuurlijk’. Deze ronde vormen verschillen dan ook per persoon of in dit geval het model, maar de essentie van een mens blijft. Deze essentie is ook erg belangrijk bij de compositie van Van Manen. Hij laat geen geslachtsdeel aan de kijker zien, waardoor het model niet in een hokje gestopt kan worden van ‘man’ of ’vrouw’. Het gaat om een mens. Deze essentie is vernieuwd.
Door de man en vrouw gelijk te stel-len, wordt de kijker er op gewezen dat we gelijk aan elkaar zijn. En dan maakt het niet uit of je man
of vrouw bent. Je bent een mens. Deze gedachten van Van Manen is terug te koppelen aan de driehoek. De driehoek draagt een betekenis in deze foto. De driehoek is niet zomaar gekozen door Van Manen. Transgenderisme betekent dat er een evenwicht is tussen een man-nelijk en vrouwelijk lichaam in één. Hiervoor wordt het symbool driehoek vaak mee geassocieerd. De gelijkzijdige driehoek die we terug zien komen in de afbeelding heeft een speciale lading. De gelijkzijdige driehoek met de horizontale onder-kant is een mannelijk symbool dat staat voor goddelijkheid, vuur, leven, het hart, opstijging, voorspoed, har-monie en koningschap. Goddelijk-heid zien we terug als schoonGoddelijk-heid van het lichaam. De vorm van een lichaam is persoonlijk en daarmee interessant. Vuur kan ook worden gezien als de passie. Passie voor het dansen; passie voor puurheid. Het hart is de emotie die het van der Heyden toont aan de kijker. Op-stijging staat voor het de openlijk-heid van de pose. De kijker wordt
uitgenodigd bij het bekijken van de foto. Voorspoed, zien we terug als gelukkig zijn met de geaardheid van het mens zijn. We moeten trots zijn op wat we zijn en doen. Het maakt geen verschil of je nu man of vrouw bent. Van binnen zijn we hetzelfde. Harmonie van rust zien we terug in het lijnenspel en kleuren as-pect. Door zwart-wit heeft alles dezelfde lading en is er geen uit-zondering. Koningschap komt op mij over als het zichzelf zijn. Geen toegevoegde waarde, maar gewoon jezelf zijn. Dat is pas een kunst.
3.5.3.3. Kleur.
De kleur zwart/wit heeft zo zijn im-pact op de foto. Zwart-wit beelden bestaan typisch uit zwart, wit en eventueel tussenliggende
grijstin-ten. De pumps zien er heel donker zwart uit. Dit is opvallend, omdat de omgeving in lichte grijstinten wordt afgebeeld. Door het ge-bruik van grijstinten geeft deze foto een monochroom effect. Het maakt een eentonig plaatje. Alles heeft evenveel waarde in de foto.
3.5.3.4. Ruimte.
Het gefotografeerde model, Van der Heyden, staat midden in de ruimte. Rondom Van der Heyden is veel lege ruimte te zien en staat daardoor vrij in de ruimte. De lege ruimte geeft mij een gevoel van vri-jheid, doordat het ruimtelijk oogt. De ruimte rond om Van der Heyden zouden we kunnen zien als vrijheid. Vrijheid geeft een verwijzing zou in dit geval kunnen verwijzen naar de seksuele vrijheid. Dit komt
aar-dig overeen met de gedachten die Van Manen had. Van Manen pro-beert de vrijheid van sekse open-lijk te stellen. Van Manen gebruikt juist de ruimte als informatiebron om te kijker te vertellen dat Van der Heyden open staat voor de vri-jheid van de sekse. De lege ruimte draagt bij aan het overbrengen van de juiste emotie van het verhaal. De ruimte wordt ook medebepaald door het standpunt waarin de foto is genomen. Het standpunt wat gebruikt is, is een laag standpunt. Alleen het onderlichaam staat op de foto afgebeeld. Om dit te bereiken, moet Van Manen zijn gezakt om deze foto te kunnen maken. Het standpunt dat hier wordt gebruikt is een kikvorsperspectief. Hierdoor ontstaat er een sterk perspectief en de sterke afsnijding aan de boven-kant van de foto. Door het gebruik van kikvorsperspectief geeft de foto een dramatische beleving, om-dat de kijker niet alles ziet. Bekijk de foto hiernaast. Als ik naar deze foto kijk, dan vraag ik mijzelf af wat er nog meer is. De afsnijding geeft een bepaalde spanning weer, die gezien kan worden als opwin-dend. Ik zou graag willen weten wat er nog meer is dan alleen de benen van Van der Heyden. Het verlangen om meer te zien is groot. Daardoor trekt het de kijker naar zich toe. Dit wordt extra aangezet door het standpunt dat er is gebruikt door Van Manen. Als ware kijk ik vanuit zijn camera met de fotograaf mee. Naast het standpunt is ook de struc-tuur van materiaal erg belangrijk. De achtergrond komt een gevlekt
over. Het komt over alsof het een doek is dat gebruikt is als achter-grond. In de fotografi sche wereld wordt doek gebruikt om een warm gevoel of sfeer over te brengen in foto’s. Vooral bij portretten zie je het veel terug komen. Niet alleen in de huidige fotografi e, maar ook in de schilderkunst van de mid-deleeuwen gebruikte ze doeken om aan te geven welke dure mateiralen ze konden betalen. Het was een bepaalde status voor de hogere krin-gen. Maar Van Manen wil juist van die associatie af. Hij wil juist laten zien dat doek, maar doek is. Bij de schilderkunst zag je dat kleden aan de muur hingen. Van Manen ge-bruikt ook het doek als ondergrond voor de foto. Daardoor viel het mij op dat er een bewerking in het doek zat. Ook lijkt het of dat het doek niet helemaal strak ligt. Daardoor krijgt het wat schaduwpartijen.
3.5.3.5. Beweging en tijd.
De ware dans is voor Van Manen gericht op emancipatie van de geest. ‘Elke pas was/is/blijft ge-richt op emancipatie, losmaking, analyse, ontrafeling, onschuld, kortom: dans,’ aldus Van Manen. De tijd waarin de foto is genomen was in de jaren ‘80. In deze periode gin-gen veel Nederlanders vrijer den-ken over seksualiteit. In deze foto komt de emancipatie revolutie uit deze jaren terug. In deze revolutie werd meer de nadruk op de indi-viduele beleving gelegd en werd er nagestreefd om seksualiteit los te koppelen van het algemeen kader van de menselijke voortplanting. De man en vrouw werden meer gelijk aan elkaar. Van Manen
pro-beert dit duidelijk te maken door het geslachtsdeel vaag tot niet te tonen. Daardoor wordt de man en vrouw als waren niet getoond, maar wordt de focus op de benen gelegd. De benen lijken, door de manier waarop de lichtbron is gebruikt, smaller. Hierdoor wordt de sugges-tie gewekt dat het gaat om vrouwen benen. Doordat de verhouding tus-sen wit en zwart zo groot is, kunnen we niet de volledige ronding van de bovenbenen zien. Zo kunnen we niet duidelijk genoeg zien of het ook daadwerkelijk vrouwen benen zijn. Het standpunt van de camera ten opzichte van het model heeft ook een invloed op de smalte van de benen. Aan de zijkant lijken de benen veel smaller, dan als je gewoonlijk aan de voorkant zou ervaren. Dit is een bewust gekozen compositie om dit nog extra te benadrukken. De driehoek waar we het bij com-positie overhadden zorgt voor een relatie tussen man en vrouw. Deze relatie heeft ook een invloed op de bepaalde visie waarmee de kijker van de foto kijkt. Deze visie heeft te maken met de tijd waarin de foto wordt bekeken. De foto heeft niet een bepaalde koppeling met een bepaalde tijd of stijl. De foto zou nu ook gemaakt kunnen zijn door een fotograaf. Als we de foto bekijken met de huidige kijk van de samen-leving word er volgens mij eerder een connectie gelegd tussen homo-seksualiteit dan met een vrijheid van jezelf uiten. Dit heeft te maken met het feit dat we homoseksualiteit ook meer als gewoon zien. De oorzaak van deze kijk is ontstaan van de
beelden waar we dagelijks mee ge-confronteerd worden. Als we een gelijkwaardige afbeelding zien van homoseksualiteit dan leggen we al gauw de connectie met die beelden. We worden zowat dood gegooid in de huidige samenleving met deze beelden waardoor we de intensiteit van de beelden niet meer zien. We krijgen stereotypes te zien. We gaan er vanuit dat dit ook de werkelijk-heid is, maar dit is vaak in tegen-strijd wat de maker wil vertellen. Het is sonde dat de visie van de mensen op de emancipatie in hokjes cultuur terecht is geko-men. De openheid waarmee Van Manen deze foto heeft gemaakt is werkelijk zoveel meer dan men ziet.
3.5.3.6. Kader/afbakening.
De foto wordt weergegeven in een medium kader. Een medium kader, kadert het lichaam ter hoogte vanaf het middel. Het kader zorgt ervoor dat de fotograaf het geen laat zien wat hij belangrijk vindt. Bij Van der Heyden wordt het bovenlichaam weggelaten. We zien alleen de benen van Van der Heyden, waardoor we de fotograaf Van Manen bekijken. Hij wil iets met dit kader vertellen en wij worden als kijker in zijn visie
mee gezogen. In het kort gezegd maken we kennis met Van Manen’s denkwijze: als beelddenker. Ik ben het met de keuze van het medium kader eens dat de emotie hiermee het beste naar voor komt. Een gezicht of een arm in deze foto zou deze emotie kunnen beïnvloeden. Nu we twee benen zien, komen we pas te weten wat voor emotie benen met zich meedragen. Het geeft een verrassing weer. Dat ook de benen van een persoon iets interessant kunnen toevoegen of vertellen. We gaan er vaak vanuit dat de emotie voornamelijk in het gezicht te zien is, maar het hele lichaam heeft ook een bepaalde vertoning van emotie. Naast de afsnijding van het boven-lichaam wordt er nog een afsnijding gedaan bij de benen. Als we goed kijken zien we dat de kuiten be-haard zijn en de boven benen volle-dig glad. De mannelijke dansers in de danswereld scheren hun benen net als de vrouwen. We kunnen dus de conclusie trekken dat de haren er bewust aanwezig zijn. Ondanks deze aanwezige haartjes, lijken de voeten op de pumps iets weg te hebben van hoefjes. Hoefjes van een paard. De associatie brengt mij tot een beeld van een paard en een mens in één. Een centaur . Een centaur wordt gevormd door een volledig mensfi guur, met een "toe-gevoegd" paardenlichaam (zonder de voorste benen). Als we dit terug koppelen aan androgyn, dan heeft dit wel duidelijk een symbolische lading in de afbeelding. De centaur symboliseert de mens die gevangen zit in zijn eigen zinnelijke driften, vooral begeerte en geweld. Het geeft
een strijd weer tussen de afkeer van een geaardheid. De ontdekkings-fase wat je nu werkelijk bent. Een paard wordt ook gezien als vrouwelijk. Als de bovenste helft man is en het onderste gedeelte wordt vrouwelijk afgebeeld dan ko-men we bij de man/vrouw verhou-dingen uit. Als deze samen worden gesmolten dan is er geen verschil tussen man/vrouw en dat zorgt voor de emancipatie in het beeld.
3.5.3.7. Licht.
Op de foto is duidelijk te zien dat er gebruikt wordt gemaakt van een lichtbron. Deze lichtbron geeft niet veel sterkte van licht. Dit komt door-dat er gebruik is gemaakt van één lichtbron. Daardoor oogt het licht zwak, omdat hij niet alle punten evenveel kan belichten. Het effect hiermee is dat enkele delen, waar de lichtbron op gericht is, meer in het licht komen te staan en daardoor meer opvallen. Hiervan maakt Van Manen goed gebruik. Hij probeert met die ene lichtbron zijn werk uit te belichten door de details van de foto extra te belichten. In dit geval legt hij de nadruk op de billen van Van der Heyden. Door de aandacht te vestigen op de billen, hebben we automatisch geen aandacht voor het ontdekken van het geslacht. Aan de binnenkant van de benen is voornamelijk schaduw, waardoor we het geslacht niet zien. Buiten dat vindt Van Manen dat het ge-slacht er niet toe doet. Maar waar-om heeft hij gekozen voor de billen? Als ik de foto goed bekijk zie ik dat die billen op vrouwen billen lijken. Ze zijn mooi rond gevormd. Geheel glad. Alsof ze iets willen
weerspiege-len. De ronding van de billen wordt nog extra aangezet in de holling van de rug. De rug heeft een diepe holling, waardoor het vrouwelijk oogt. Ook zijn de billen behoorlijk gespierd. Dat maakt het ook opwindend. Een gevoel van extase. Het zijn mooie billen die bij een model zouden kun-nen horen die we terug zien in een vrouwelijk tijdschrift. Toen ik het zag was ik een beetje jaloers. Omdat deze billen zo mooi gevormd zijn. Die zou iedereen wel willen hebben. Maar wat nog meer opvalt, is dat de pumps een weerkaatsing geven van het licht dat er opschijnt. Dat betek-end dat de pumps van glad materi-aal zijn gemaakt. Deze weerkaatsing valt op, omdat er verder niks anders glimt. Het is een soort sprookjesa-chtige glimp. Ik associeer het met een ster die fl ikkert. Sprookjes hebben vaak een raadselachtig en een mysterieuze verhaallijn. Dit zit ook een beetje in de foto van Van Manen. Van der Heyden is niet helemaal te zien, waardoor hij mys-terieus overkomt. Dit maakt het juist zo indrukwekkend om naar deze foto te kijken. Het is boeiend. Het heeft iets raadselachtig dat je prikkelt. Om het raadsel op te los-sen moet je beter kijken en zie je di-verse elementen die je herkent en zo krijg je de uitkomst van het raadsel.
3.5.3.8. Contrasten.
In de foto zitten diverse contras-ten verwerkt. Allereerst hebben we natuurlijk zwart-wit contrast. Dit is een contrast van kleur. Ook kunnen we zeggen dat de foto ver-weg is en dichtbij. De reden hier-voor is dat de afstand tot de kijker als verweg gezien kan worden. Dit
omdat het een vlak beeld is. Om de foto als dichtbij te beschouwen, wordt dit gedaan door het stand-punt dat is gebruikt. Je kijkt mee vanuit de visie van de fotograaf: Van Manen. Van der Heyden is niet ver van de camera vandaan. Daar-door oogt de afbeelding dichtbij.
3.6. Samenvatting.
In het kort kunnen we zeggen dat het gebruik van voorwerpen bij Van Manen’s foto’s geen afhanke-lijke waarde heeft. Deze voorwer-pen geven extra informatie, maar de foto is niet afhankelijk van deze informatie. Zonder die informatie is de foto ook nog te begrijpen en is de boodschap nog steeds helder. Van Manen toont Van der Heyden in een medium kader wat tot gevolg heeft dat je maar een gedeelte van
het lichaam ziet. Dit is bewust gekozen om de boodschap extra te benadrukken. Van der Heyden staat in het midden van de afbeeld-ing waardoor de volledige expressie en emotie te zien zijn. Daarbij wordt niets afgesneden. De pose waar van Van der Heyden in staat, is de es-sentie van het verhaal. Er kunnen diverse symbolen gelezen worden uit de foto om het verhaal te verdui-delijken. Van Manen probeert dit beeldend weer te weergeven. Hij speelt met de belichting om enkele elementen te laten vervagen. Zo maakt hij er een soort sprookje van, zodat er bij de kijker diverse vragen worden opgeroepen. Deze vragen worden bewust opgewekt maar juist gestimuleerd om de foto beter te begrijpen. Daardoor heeft het por-tret een verwarrende uitwerking.
Het been wordt door de vorm van de schoen gespannen op een wijze die ons maar op één manier ver-trouwd is. Als damesbeen. De com-binatie van blanke huid en zwarte lak, de gezwollen aderen op de voet en de bolling van de kuitspier is een erotisch cliché, dat wordt verstoord door de harigheid van het been. Het lijkt alsof we het lichaam betrappen tijdens de transformatie van man-nelijk naar vrouwelijk. Of vice versa. Het verhaal wat achter de foto schuilt is zo ontzettend meer dan alleen een foto. Het is een persoonlijke weer-gave van dans. Dat maakt de con-nectie zo ontzettend fascinerend.
Robbert
Mapplethorpe
Biografi e (1946 - 1989)
4.1. Robert
Mapple-thorpe.
Robert Mapplethorpe staat vooral bekend om zijn uiterst esthetische en soms pornografi sche naaktfoto's, waardoor hij regelmatig met schan-dalen, censuur en sluitingen van tentoonstellingen te maken kreeg. Van 1963 tot 1968 studeerde Map-plethorpe aan het Pratt Institute in Brooklyn, waar hij schilderen en beeldhouwen studeerde. In deze tijd in 1967 ontmoette hij artiest, dichter en muzikant Patti Smith. Zij moedigde hem aan in zijn werk en poseerde voor talrijke foto's toen zij samenwoonden in Brooklyn en in het Chelsea Hotel in Manhattan, een plaats van samenkomst voor kunstenaars, schrijvers en muzi-kanten in de vroege zeventiger jaren. Het was oorspronkelijk niet
Map-plethorpe's bedoeling om fotograaf te worden en van 1970 tot 1974 maakte hij voornamelijk assem-blages van pornografi sche foto's van mannen, gevonden objecten en schilderwerk. Om zijn eigen af-beeldingen te creëren voor deze collages begon Mapplethorpe te fotograferen, waarvoor hij eerst een Polaroid SX-70 camera ge-bruikte. Geïnteresseerd in portret-fotografi e, werkte Mapplethorpe als staf fotograaf voor Andy War-hol's tijdschrift ‘Interview’ (1969). Hij maakte platenhoezen voor Patti Smith en de groep Television. Mapplethorpe diverse werk, homo-erotische afbeeldingen, stillevens van bloemen, foto's van kinderen, portetten in opdracht, mixed-media, beeldhouwwerk, is ver-bonden door de standvastigheid
van zijn benadering en techniek. In midden en late jaren tachtig keerde hij terug naar zijn gebeeld-houwd gebruik om fotografi e te zien in zijn eerdere assemblages, Mapplethorpe creëerde sensuele tweeluiken en drieluiken van fo-to's afgedrukt op textielpanelen. Mapplethorpe stierf aan de gevol-gen van complicaties van AIDS op 9 maart 1989 in Boston.
4.2. Mapplethorpe
-Fotografi e.
Mapplethorpe wilde geen gay-fo-tograaf genoemd worden en eigen-lijk zelfs helemaal geen fotograaf, maar beeldend kunstenaar. Aanvan-kelijk beschouwde Mapplethorpe fotografi e nauwelijks als kunst-vorm. Dit veranderde pas onder
invloed van zijn geliefde Sam Wag-staff, een van de grootste fotover-zamelaars van de Verenigde Staten, die iets zag in de polaroids die Map-plethorpe met een geleende camera maakte om zijn erotische avonturen te documenteren. Pas onder Wag-staff's invloed begon Mapplethorpe bewuster te fotograferen. Hij be-gon zich meer in de aspecten van fotografi e te verdiepen. Of men zijn foto's nu waardeert of niet. Dat ze gemaakt zijn met de inzet van een kunstenaar is duidelijk. Hij fotografeerde vanuit zijn eigen gevoel met zijn ervaringen. Som-mige onderwerpen waren in de ogen van een doorsneekijker con-fronterend. Maar hij zocht op de eerste plaats het esthetische op. Zijn eigen gevoel dat hij bij iets had. Robert geloofde dat zijn eigen crea-tiviteit magisch was en dat hij door een of andere onverklaarbare vorm van tovenarij in staat was tegen-strijdige beelden en voorwerpen te verenigen tot een kunstwerk. Zijn beelden geven een inzicht in mensen en voorwerpen in hun meest intieme, met een spon-taniteit die doen denken aan de houdingen van de onderwerpen in grote renaissance schilderijen. In het begin van zijn fotografi e fo-tografeerde Mapplethorpe met een realistisch karakter. Hij probeerde alles zo natuurlijk mogelijk weer te geven. Naarmate de jaren verstrij-ken gingen zijn modellen meer lij-ken op klassieke beeldhouwwerlij-ken. Zijn visie van SM- en mannenfoto’s bleef, maar met dezelfde esthe-tische visie ging Mapplethorpe ook portretten en bloemen fotograferen.
4.3. Mapplethorpe
– Achterliggende
ge-dachten.
Mapplethorpe werd bekend door zijn kunstfotografi e met zijn portretten. Door journalisten, critici, curatoren en collectoren werd Mapplethorpe omschreven als een kunstenaar die als een auteur te werk gaat. Zijn werken worden ook omschreven als ‘afbeeldingen uit de duisternis’. Hij heeft zijn repertoire uitgebreid naar bloemen, organismen en ge-zichten, die Mapplethorpe precies en ethisch verantwoord weergeeft. Hij probeert zijn gevoel te weerleg-gen in zijn foto’s. Zijn onderwerpen bestaan uit - S/M rituelen, vrou-welijke bodybuilders, zwarte man-nen – dat een verhoogde waarde krijgt als we zijn beheersing van fotografi sche technologie bekijken.
4.4. Black male.
Mapplethorpe beweerde dat zwarten en homo’s bijzondere banden met Satan hadden. 'In de liefde zijn drie personen betrokken. Jijzelf, de an-der en de duivel', dacht hij, en ook: ‘schoonheid en de duivel zijn een en hetzelfde. Hij moet (homo-) seksualiteit als zondig hebben er-varen. Dit kan worden afgeleid uit zijn katholieke achtergrond. Zijn hele leven heeft hij verborgen gehouden dan hij homo was. De afbeeldingen van de zwarte mannen hoeven niet altijd gezien te worden als het product met persoon-lijke intenties van het model of de maker achter de lens, maar kan be-schouwd worden als cultuuraspect dat iets zegt over de manier waarop witte mensen kijken naar de zwarte
bevolking en waarom zwarte man-nelijke seksualiteit gezien wordt als anders. Dit wordt weergegeven in de precieze visie van Mapplethor-pe met zijn complete controle over fototechniek en esthetische status van een object. Mapplethorpe’s persoonlijke motivatie voor zijn werk is dat hij het oog van de came-ra opent voor aspecten van stereo-types, een dezelfde opinie bevriest het kijken, die de gecirculeerde af-beeldingen in kranten, op televisie, sport en pornografi e weerleggen. Wij kijken door een opeenvolging van individuele, persoonlijk ge-noemde, Afro-Amerikaanse men-sen, maar wat wij zien is slechts hun geslacht als essentieel van het totaal aan betekenissen die rond zwart-heid en mannelijkzwart-heid worden beschreven. Het is alsof, volgens Mapplethorpe’s wijze van denken: Zwart + Mannelijk = Erotisch/Es-thetisch object. Ongeacht de sek-suele voorkeur van de toeschouwer, is de connectie en de essentie van zwarte mannelijkheid te vergelij-ken op het gebied van seksualiteit. Deze toereikende informatie wordt bereikt door de specifi eke visuele codes die uit te oefenen zijn op de intentie van de afbeelding. De ge-beeldhouwde en gevormde afge-beelde kunst ‘naakt’ kan worden omschreven als het beeld van de zwarte man gepresenteerd aan de toeschouwer met een bron van ero-tisch plezier in het achterhoofd. Als we de traditionele code bekijken van het onderwerp van het naakt zijn, komen we bij de westerse cul-tuur uit op het (witte) vrouwelijke lichaam. De zwarte man is een so-ciaal minderwaardig onderwerp in
deze cultuur. Mapplethorpe wil niet mee met deze hokjes cultuur. Hij ziet zwarte mannelijke organen als abstract en mooie dingen. De esthe-tische en de eroesthe-tische benadering van Mapplethorpe heeft het effect dat de afbeeldingen zijn uitgesloten van hokjes cultuur, door middel van de weerspiegeling op sociaal, histo-risch en politieke context. Geen van de drie aspecten hebben invloed bij het werk van Mapplethorpe. Zijn visuele abstracte benadering van es-sentie voor zwarte mannelijke licha-men wordt bijna een esthetisch ide-aal. In deze zin laat de betekenis, meer de wensen over van de verbor-gen en zichtbare witte mannelijke object achter de camera en wat hij wil laten zien, dan wel over de ano-nieme zwarte mannen die met mooie lichamen worden afgebeeld.
4.5. Erotiek.
De erotiek die wordt gebruikt bij Mapplethorpe’s foto geeft een mooie weerspiegeling van schoon-heid. Erotiek is een vorm van sek-sualiteit, waarbij de nadruk in de eerste plaats niet ligt op geslachts-gemeenschap, maar op de gevoel-ens daarom heen en vooral om het opbouwen van een al dan niet sterk verlangen naar geslachtsge-meenschap. Het is geweldig om te zien hoe Mapplethorpe de grens zoekt tussen erotiek en pornografi e. De grens tussen erotiek en porno-grafi e is heel erg gebonden aan de persoonlijke levensopvattingen en opvattingen over seksualiteit. Wat voor de ene persoon "onschul-dige" erotiek is, kan door de ander ervaren worden als pornografi e. Jonge of seksueel onervaren
per-sonen zullen eerder een bepaalde afbeelding of boek erotisch vin-den dan mensen met veel ervaring. Door deze ervaring kunnen mensen de foto’s van Mapplethorpe als af-standelijk ervaren. Echter vind ik dat deze foto’s een mooie vorm van erotische kunst laten zien. Het is misschien wel confronterend, maar het is puur en echt. Het is zoals het is. Het is een vastgelegd beeld van de werkelijkheid. De kritiek die er is geweest op Mapplethorpe kan ik wel begrijpen. Maar ik denk dat de mensen eerder bang waren dat de duistere kant van seksu-aliteit bekend zou worden door deze vorm van uiting. Maar het is een manier om te communiceren met ‘het’ onbekende. Zo raken we in contact met dingen die we eer-der nog niet mee hebben gemaakt of mee in aanraking zijn geweest. Ook erotiek is erg openlijk. Naakt is een bepaalde openheid die je vastlegt en toont aan de kijker. Om een kijker hier in mee te ne-men moet een kijker ook wel open staan voor erotisch getinte foto’s. Als de kijker hier niet voor open-staat, dan zal hij de foto’s van Mapplethorpe ook niet begrijpen. In Mapplethorpe’s werk, bestaat het feit dat zowel het onderwerp als het voorwerp in zijn ogen man-nelijke spanning heeft door de actieve rol en passieve rol met el-kaar te vergelijken bij het kijken.
Foto-analyse
Mapplethorpe
5.1. Robert
Mapple-thorpe.
Mapplethorpe is een kunstenaar die op zichzelf leeft. Hij maakt zijn werken na aanleiding van de ge-beurtenissen rondom hem heen. Dat maakt zijn foto’s zo fascinerend en erg persoonlijk. Het is een weer-spiegeling van zijn gedachten en over zijn levensstijl. De manier waarop hij dit in beeld brengt in zijn foto’s wordt gedaan door een vaststaand plan dat hij ge-bruikt om diverse foto’s te maken. Hij zoekt de perfectie op, om alles op de detail nauwkeurig in beeld te brengen. Deze perfectie lijdt tot een verhaal waarover is nage-dacht en volledig is uitgewerkt.
5.2. Foto Philip.
Mapplethorpe maakt in deze foto gebruik van erotiek van het pop-penspel. De vreemde houding met de spitzen en het theaterdoek dat zich rechtsboven in de hoek van de afbeelding bevindt geeft een vreemde indruk op mij. De af-beelding komt voor mijn gevoel niet overeen met het thema dans-fotografi e. De erotiek en het pop-penspel verwijzen naar een soort rollenspel in het theater. Theater is wel een onderdeel voor het ver-tonen van dansvoorstellingen. Het theater werd in de tijd van de foto gebruikt om bepaalde samenlevings onderwerpen tentoon te stellen. Hierdoor was er een mogelijkheid om enkele gevoelens of kritieken te laten zien aan het publiek. Het publiek moet zich niet inleven en
daardoor een situatie aanvaarden en begrijpen, integendeel, het moet de structuren leren doorzien, het moet zelf tot een standpunt komen.
Spitzen.
Vreemd gevoel. Iets zegt mij dat deze foto niet is wat het lijkt. Hij is anders. Anders dan de andere foto’s, waardoor hij opvalt. Die spitzen zitten niet goed. Dat is wat er niet klopt. De spitzen zitten niet goed aan de voeten van dit model. De spitzen die gebruikt worden in deze foto komen vreemd over op de kijker. Allereerst valt het op dat het zwarte spitzen zijn. Normaal gesproken worden er roze spitzen gebruikt in de danswereld. Wat nog meer opvalt, is dat de spitzen niet strak om de voeten heen zitten. Dit is wel gebruikelijk om er goed op
