SiBLIÖTHEËK
NN31545. 0G69 STARINGGEBOU
NOTA 669 a p r i l 1972Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding Wageningen
PLANT DICHTHEID EN BOLOPBRENGST VAN TULPEN
G . G . M . VAN DER VALK en M . J . C . TIMMER
Nota's van het Instituut zijn in principe interne communicatie-middelen, dus geen officiële publikaties.
Hun inhoud varieert sterk en kan zowel betrekking hebben op een eenvoudige weergave van cijferreeksen, als op een con-cluderende discussie van onderzoeksresultaten. In de meeste gevallen zullen de conclusies echter van voorlopige aard zijn omdat het onderzoek nog niet is afgesloten.
Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Insti-tuut in aanmerking.
I N H O U D
b i z .
1. INLEIDING 1 2. LITERATUUR 1 3 . P R O E F O P Z E T EN METHODEN 2
4. INVLOED VAN DE PLANTDICHTHEID 4
4 . 1 . Bovengrondse ontwikkeling 4 4 . 2 - Gewasbedekking, -hoogte en - a f s t e r v i n g 8
4 . 3 . T o t a a l bolgewicht p e r geoogste plant en s o r t e r i n g 11
4 - 4 . Drogestofproduktie en - d i s t r i b u t i e 14 4 . 5 - W a r m t e - en waterhuishouding van de grond 21
5. DISCUSSIE 23 6. SAMENVATTING 26
1. INLEIDING
Sinds het begin van de z e s t i g e r j a r e n hebben economische o n t wikkelingen (met name een s t e r k e stijging van de loonkosten) de m e -c h a n i s a t i e van de t e e l t van b l o e m b o l l e n s t e r k g e s t i m u l e e r d . V o o r a l door de m e c h a n i s a t i e van planten en r o o i e n w a r e n wijzigingen in het p l a n t s y s t e e m gewenst. De c o n s e q u e n t i e s h i e r v a n worden onderzocht op de proeftuinen t e B o v e n k a r s p e l , B r e e z a n d en E n s en g e p u b l i c e e r d in de desbetreffende j a a r v e r s l a g e n (1).
Bij deze o n d e r z o e k e n wordt g e s t r e e f d n a a r snelle informatie over een b e p e r k t o n d e r d e e l van de p r o d u k t i v - s t a n d r u i m t e verhouding.
Een s y s t e m a t i s c h o n d e r z o e k n a a r de o o r z a k e n van de w a a r g e n o m e n o p b r e n g s t v e r s c h i l l e n w e r d in N e d e r l a n d nog niet u i t g e v o e r d . In 1968 en I969 w e r d e n op het L a b o r a t o r i u m voor Bloembollenonder zoek een s e r i e p r o e v e n opgezet o m :
m e e r inzicht te k r i j g e n in de invloed van de s t a n d r u i m t e op de g r o e i en produktie;
na te gaan in h o e v e r r e h e t door DE WIT (1965) en RIJTEMA en ENDRODI (I97O) ontwikkelde m o d e l voor de r e l a t i e t u s s e n s t r a -ling en droge stof produktie a l s v e r k l a r i n g zou kunnen dienen voor de o p b r e n g s t v e r s c h i l l e n ;
om na te gaan of de door TIMMER (1971) gepubliceerde r e l a t i e t u s s e n biologische en e c o n o m i s c h e opbrengst b r u i k b a a r zou zijn voor een e c o n o m i s c h e w a a r d e r i n g van de gevonden o p b r e n g s t v e r -s c h i l l e n .
Zij w e r d e n in 1968/1969 en in 1969/1970 u i t g e v o e r d op de proef-tuin van het L a b o r a t o r i u m voor B l o e m b o l l e n o n d e r z o e k te L i s s e .
2. LITERATUUR
In 1969 p u b l i c e e r d e n R E E S en TURQUAND de r e s u l t a t e n van een s e r i e p l a n t d i c h t h e i d s p r o e v e n m e t de c u l t i v a r s 'Apeldoorn' en 'Rose Copland', w a a r b i j bollen m e t een o m t r e k van 10 tot 11 c m a l s p l a n t -goed w e r d e n gebruikt.
-2
dichtheid d (in bollen p e r m ) en het g e p r o d u c e e r d e bolgewicht p e r geoogste plant (w) m e t de e m p i r i s c h gevonden r e l a t i e
W "1 = A + B d
H i e r i n fungeren A en B a l s constanten die in hun proever, voor 'Apeldoorn' r e s p e c t i e v e l i j k 0,0109 en 0,00016 er. .oor ' P o s e C o p -l a n d ' r e s p e c t i e v e -l i j k 0,0162 en 0,00013 b e d r o e g e n , D a r e constanten zijn in grootte afhankelijk van een aantal f a c t o r e n w a a r o n d e r de c u l t i v a r k e u z e , de a a r d en grootte van het u i t g a n g s m a t e r i a a l en de g r o e i -o m s t a n d i g h e d e n . B-ovenstaande f-ormule leent •zich uitstekend vc-or vereffening van gevonden verbanden m a a r v e r g r o o t het inzicht n i e t . Dit was een r e d e n om de p r o d u k t i e v e r s c h i l l e n ?.Is gîvolç van s t a n d -r u i m t e v e -r schillen op a n d e -r e wijze te b e n a d e -r e n . Dit w e -r d gedaan m e t het door DE WIT (1965) ontwikkelde
modelDe door DE WIT ontwikkelde b e r e k e n i n g van de d r o g e s t o f p r o d u k -t i e van een s -t a n d a a r d g e w a s (volledige grondbedekking, willekeurige o r i ë n t a t i e van h e t blad, geen b e p e r k i n g aan de fotosynthese door s u i -k e r t r a n s p o r t , t e m p e r a t u u r , w a t e r - en m i n e r a l e n v o o r z i e n i n g ) w e r d e n door R I J T E M A en ENDRODI (1970) op grond van onderzoek bij a a r d appelen aangevuld. H i e r b i j w e r d v e r o n d e r s t e l d dat de a d e m h a l i n g s -v e r l i e z e n e -v e n r e d i g zijn m e t de snelheid -van de drogestofproduktie en w e r d een c o r r e c t i e van onvolledige bedekking a a n g e b r a c h t . De f o r m u l e die voor de b e r e k e n i n g van de drogestofproduktie w e r d g e -b r u i k t w a s :
P = a . S . P t
c pot w a a r i n : a = c o r r e c t i e f a c t o r ademhaling
S = g e s c h a t t e b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e
P = potentiële produktie s t a n d a a r d g e w a s (De Wit, 1965)
3- P R O E F O P Z E T EN METHODEN
De p r o e v e n w e r d e n in 1968 en 1969 aangelegd op een oude h u
-mushoudende s l i b a r m e duinzandgrond m e t een o n t w a t e r i n g s d i e p t e die v a r i e e r d e t u s s e n 40 en 60 cm diepte. Zij w e r d e n u i t g e v o e r d m e t de c u l t i v a r 'Lustige Witwe', w a a r v a n de p l a n t m a a t 8/9 w e r d gekozen, omdat gemiddeld de g r o o t s t e f r a c t i e van het plantgoed in de p r a k t i j k tot deze s o r t e r i n g b e h o o r t . Bij het planten was het bolgev/icht r e s p e c -tievelijk 9» 2 en 9, 9 g r a m .
In I968 w e r d e n de bollen begin n o v e m b e r na o n t s m e t t i n g in een k w i k p r e p a r a a t uitgeplant in v i e r k a n t s v e r band op afstanden van r e s p e c t i e v e l i j k 5, 8, 10 of 16 cm in d r i e h e r h a l i n g e n p e r object t e r grootte van 1,10 x 3, 20 m e t e r . Een van de h e r h a l i n g e n werd gebruikt voor p e r i o d i e k e g r o e i m e t i n g e n , t e r w i j l van de beide a n d e -r e p e -r i o d i e k de bedekking en de gewashoogte, en aan het einde van de g r o e i p e r i o d e de bolopbrengst w e r d
bepaaldIn I969 w e r d de proef op hetzelfde p e r c e e l m e t dezelfde c u l -t i v a r en plan-tmaa-t. h e r h a a l d , w a a r b i j aan de genoemde r e e k s van v i e r k a n t s v e r b a n d e n nog een 24 c m object w e r d toegevoegd. Bovendien w e r d ook het effect van n i e t v i e r k a n t e p l a n t v e r b a n d e n o r i ë n t e rend bij het onderzoek b e t r o k k e n door aanleg van veldjes m e t s t a n d -r u i m t e n van 4 x 8 , 6 x 12, 8 x 16 en 12 x 24 c m . T e -r ve-rgelijking m e t het effect van de v e e l toegepaste r e g e l t e e l t w e r d e n bovendien nog v i e r veldjes geplant op een r e g e l a f s t a n d van 18, 5 cm en bollen op 2, 3 , 4, 8 of 12 c m afstand van e l k a a r in de r e g e l . Nu werden de
bollen voor het planten o n t s m e t in 0 , 1 % b e n o m y l gedurende 20 minuten. Vanaf begin a p r i l w e r d e n m e t t u s s e n p o z e n van 14 dagen t e l k e n s 10 planten geoogst uit de objecten m e t v i e r k a n t s planting, w a a r n a de droge stofverdeling over de plant, het b l a d o p p e r v l a k en de b l a d - en stengelafmetingen w e r d e n b e p a a l d .
In I 9 6 9 w e r d het bladoppervlak nog g e m e t e n door p l a n i m e t r e r e n van de b l a d e r e n . In 1970 mocht gebruik w o r d e n gemaakt van een f o t o e l e k t r i s c h e b l a d o p p e r v l a k t e m e t e r van het L a b o r a t o r i u m voor T u i n -bouwplanteteelt te Wageningen.
De droge stof gewichten w e r d e n bepaald na d r o g e n gedurende 48 u u r bij 80 C, gevolgd door 105 C tot constant gewicht in een gevent i l e e r d e droogsgeventoof. Op dezelfde dageventa w e r d e n van hegevent gewas de b e -dekking, de hoogte en, na de bloei, de m a t e van a f s t e r v i n g geschat. Nadat w a s gebleken dat een visuele schatting van de grondbedekking door het gewas vooral bij geringe bedekking z e e r onnauwkeurig w a s , w e r d een a n d e r e methode t o e g e p a s t . Vanaf een hoogte van c i r c a 1,00m boven het gewas w e r d in v e r t i k a l e r i c h t i n g een foto e r v a n gemaakt m e t behulp van een k l e i n b e e l d c a m e r a m e t een 35 m m l e n s . Nadat van het negatief een afdruk op f o r m a a t 13 x 18 was g e m a a k t , w e r d door knippen en wegen de verhouding b l a d - t o t - g r o n d o p p e r v l a k b e p a a l d . De gewashoogte was gelijk de afstand t u s s e n het m a a i v e l d en een vlak
door de gemiddelde tophoogte van het bovenste b l a d .
De a f s t e r v i n g van het gewas w e r d op het oog geschat a l s het p e r -centage geel en a f g e s t o r v e n b l a d o p p e r v l a k
De bollen w e r d e n op 26 juni 1969 en 6 juli 1970 geoogst, tegelijk m e t de s t e n g e l s en b l a d e r e n van 20 planten w a a r v a n het droge stof gewicht w e r d g e m e t e n . Het bolgewicht en de g r o o t t e v e r d e l i n g van de bollen werden o m s t r e e k s half augustus b e p a a l d .
Alleen in 1969 w e r d e n t e m p e r a t u u r m e t i n g e n v e r r i c h t t u s s e n het gewas en op v e r s c h i l l e n d e diepte beneden het m a a i v e l d bij v e r s c h i l lende objecten, omdat het gewas de w a r m t e b a l a n s aan het b o d e m o p -p e r v l a k s t e r k beïnvloedt. H i e r v o o r w e r d gebruik gemaakt van een 12-punts m i l l i v o l t - s e h r ijver m e t a u t o m a t i s c h e 0-punts c o m p e n s a t i e en k o p e r - c o n s t a n t a a n t h e r m o k o p p e l s . T e r controle op eventuele vochtver s c h i l l e n in de bodem van objecten w e r d i e d e r e 14 dagen het b o d e m p r o f i e l tot c i r c a 50 c m diepte b e m o n s t e r d , w a a r n a het v o c h t
-gehalte w e r d b e p a a l d .
R e g e n v a l en s t r a l i n g w e r d e n vanaf 1970 gemeten op het m e t e o r o l o gisch w a a r n e m i n g s s t a t i o n van het L a b o r a t o r i u m voor B l o e m b o l l e n o n -d e r z o e k .
4. INVLOED VAN DE PLANTDICHTHEID
4 . 1 . B o v e n g r o n d s e o n t w i k k e l i n g
E e n wijziging van de s t a n d r u i m t e van een plant v e r o o r z a a k t in een gewas v e r a n d e r i n g e n in een h e e l c o m p l e x van m i l i e u e i g e n s c h a p -p e n . H i e r o -p r e a g e e r t de -plant vaak m e t m o r f o l o g i s c h e v e r a n d e r i n g e n van v o o r a l de bovengrondse plantedelen (DONALD, 1963).
Uit o n d e r z o e k m e t tulpen in Engeland bleek dat het bladoppervlak p e r plant onafhankelijk was van de plantdichtheid, doch dat de s t e n g e l -lengte bij een g r o t e r e plantdichtheid t o e n a m (REES en TURQUAND, 1969). Uit b l a d o p p e r v l a k t e m e t i n g e n in onze p r o e v e n bleek dat het b l a d o p p e r v l a k vanaf de opkomst t o e n a m en o m s t r e e k s half m e i een m a x i m u m o p p e r -vlak b e r e i k t e . De t e r u g g a n g van h e t b l a d o p p e r v l a k d a a r n a is afhanke-lijk van een a a n t a l f a c t o r e n , m a a r begon in de proeven e e r s t na half juni (tabel 1). O v e r e e n k o m s t i g de w a a r n e m i n g e n van REES en T U R QUAND kon ook in onze p r o e v e n , ofschoon u i t g e v o e r d m e t een a n d e -r e c u l t i v a -r en k l e i n e -r e p l a n t -r a a a t , ook geen duidelijk effect van de plantdichtheid op het b l a d o p p e r v l a k w o r d e n w a a r g e n o m e n . Wel bleek dat het blad bij toenemende plantdichtheid m i n d e r stevig w e r d en dat zowel het v e r s gewicht a l s het d r o g e stof gewicht van het blad p e r eenheid van oppervlak afnam.
fi © > © o u O)
g
+» m "8 • — < O. (3 © 0 0 ni fi © Ü M (0 o. m 0 0.s
•o © .o Ci (D o> i 0 0 N > M U£
<u a oo 0 -o «1 r—( JO > • f i +» m 1 J " • •** S O O O N J - S O t - t © . » +* Ö O o* T * CO N O a» T * c • r 4•s
i >o © ! oo ai 1/1 t T* 0 0 Kl <M Cl TJ< CO CO *> fi M d] T H y u © O, o 0 0 " a 2 CD © T J © <a m P J N O T* -« »M .2 M ^2 •* c • i - i « ^ © o h ^ a) S <^ © CD P J m PJ N O T - l +> fi ai M ^ T *8* o
T 3 <r< ni i-M 4 3 P J N 0 0s
o ( M i n „.<»58
'3 ß C CO -* O >o •«Tl p p -o N O o t > © T f T H T f «M t » v û o •* T - t •^ m T * 0 0 co T * CO «ri T * 0 0 >o T * "NTS 5
5
« r i i f i •* rp -0 -0 0 0 o» CO o - H T - l O N T - t T - l CO N O 0 0 co o ( M 0 0 m T * m 0 0 «H O-o T H T f T * «NI i n T H m N O ( M co r-o o o T - I O N O m T - I PO PJ O N CO CO o T - l T f r f P i O^ O P J co co M O m P J o m P J m T * M N O O* P» r-O N o o T H o o N O T M co CM O N CO m 0 0 co co PJ O CO PJ CO PJ M p -• t f PJ P J T H M i n co M O N O O 0 0 •* o o o T * co o m T * m PJ CO CO •NO 0 0 N O o ra sO " H <M T H m Psl (VJ • ^ ( M •^ T H ( M • « * © > V o a, © § • M 10 ni a © a) C <o u u © ft 10 0 0 © xi © J 3 fi U - 0 0 N X ni i—i > u © © * +J ^ © a, oc a, o T3 n) i—< JO fi ri > •r* m r» ^ " • ©S
ooo fi r-•»H 1—1 © • iH % • M fi O o^ >ri O^ vD O» •r« fi • »H « © ni M © fi © fs, CO 0 0 CO r f • * T H • M PJ CM O U U © a, m 0 0 e " •*» 0 0 © © • ^ m ra »o © X » fi •I-l © Vi ai 13 C»J ( M «M O ( M ao ( M m ^ ( M o ( M 0 0 m «M © g S u • 3 fi Xi C ni • • - > W m -«H PSI o ao vo T-i PJ * * m oo Tf T H c o v u O i > T f n N N O O su m • * • * PJ O sO r- r- so T f TH P4 vO CO O m o^ co o o vu o Os o co 0 0 o m o o O" o T"l T H O PJ o vO Tt4 O ' o o T - l T-t co T < o P4 o o T}* CO 0 0 T H ro m p j o p j vO O T t T - l CO m co PJ 0 0 O^ o^ PJ o o CO T-t r-PJ 0 0 T - l co o r f i r-o 0 0 co T - l o CO P J N O m PJ co o o CO T-» CO CO T H co 0 0 PJ "Sf vO r - r - N O N N * SO O Tf T-l T-l •sO 00 vO ^ f - co vO P ->o o p -ON m p -N O 00 o P J O P J N O * oo NO PJ m vO O^ P -O^ 0s CT* O O CO P - 0 ^ 0 0 0 0 P» N O T H O in m m p -O T l ON ON CO o P J P J a^ Tjt o^ oo p-T f r f t m S a) Q s D O PJ Tj< i n \D \0 ON TH i no CO N CD * - M • H £ 0) C£ • rH 4-> CO 3 J e CD a f - i s - M ö Cd > eu ao <d • M Ö <D O u CD O H ÖJO
ä
o r-CD - r t T j <D cr> n v O CD Xt Ö cd > U a> , I - H • < J CD Tl fl fll > o • * Ö •T-t Ö CD XI c cd Xi h <u > *> Ö cd t—« ft CD +J tf cd OO »H (3 •!-• f H CD Ä •<-i 5 •V» 0 CD • f H > CD •r* Ö • i - t XIu
CD X> cd TH CD (sj SP« cd j o CD O U <D O A T « QJDOO Ö • f H X X .8«* l ? " -S * 1 X I v£> co X <* T H CM CM T - I index ' 8x1 6 cd CD U M cd T H 'lea f 6x 0 0 X Tf* • +J't
U f t c o cu C X \ PlTJ •8 § d o3.5
S
3 <d Q i 1 T H T * O CM CM • * oO CM O •*-• i n o o o o co o <M i n vO • < • * v u T * T H O PO o Tft T - t co o PO o 0 0 0 0 o m i n «r< O i n co CM T H T - t T * O <M (M CM i n m m r-o o •»-i vO m o m CM • * * CM <M CM O O m o s O T H m TF vO CM T * m 0 0 0 0 o o T H m sO O vO T f T H O m CM co 0 0 i n f -0 -0 ^-< m cy-r H N O CM co i n • * 0 0 m o *o v O o 0 0 Tj* T H CM vO CM O O i n o 0 0 T H vO T H i n CM oo Tp r-0 r-0 o o T H vO N£> O O T f T H T * v O CM t -O I f l • * H O ^ H O m ><-< m oo" X CM CM m ., oo •<rt & U"> e» ^ • H X T * i n oo CO CM m 00* X! CM CM i n co" •** X co m "* 0 0 •»4 * **l 0O «*4 I M r~ T H • » H CM CM O CM vO T H O T f Tf< O oo 0 0 o <M m •« • < - i m \0 ^ o 0 0 • r < 0 0 CM O m m N O co CM O >o r-o CM m T H CM N O •» CM CM t H •«H "* O CM M CO r~ rh T H co o> co o co o o> o T H r~ •*-< CM •<*< r-n PO o vO T H m Tt< ^ «o 'T* i n «o r» o co >o • ^ o r» (M ^« co m CM >0 d l " » • * r-0 r-0 T H m o^ ^< CM PO CM • ^ PO 0 0 o co sO TH O oo CM • * H vO m CM <M T f M Tt< O» 0 0 r-l vO T H r-CM r i T f vO 0 0 T H O r-TH O o CM • * H 0 0 ir> M r-Tt< ^ TtJ T < O ^ H vO m T *In t a b e l 2 i l l u s t r e r e n de droge stof gewichten voor twee data d e -ze w a a r n e m i n g . T e r w i j l dus het bladoppervlak niet samenhangt m e t de plantdichtheid, n e e m t het bladgewicht duidelijk toe bij afnemende plantdichtheid.
2
T a b e l 2. Dr ooggewicht van tulpenblad in g r a m dm o m s t r e e k s eind m e i 2 P l a n t e n p e r m 400 156 100 70 39 17 1 juni 1969 0,562 0 , 7 0 1 0,816 0,834 0,899 -28 m e i 1970 0,657 0,737 0,771 0,806 0,863 0,891 De b l a d v o r m w e r d in z o v e r r e gewijzigd dat de l e n g t e - b r e e d t e 2 verhouding afnam in het t r a j e c t van 400 n a a r 100 planten per m van 2 , 8 tot 2, 3 voor het o n d e r s t e blad. Dit t r e e d t ook op bij v e r l a g i n g van de l i c h t i n t e n s i t e i t (WASSINK, 1965).
Het m i d d e l s t e en v o o r a l het o n d e r s t e blad hadden op het oog een duidelijk s t i j l e r e stand n a a r m a t e , vanaf een plantafstand van 24 c m , de s t a n d r u i m t e k l e i n e r w e r d . H i e r o v e r w e r d e n e c h t e r geen gegevens v e r z a m e l d .
De stengellengte gemeten vanaf de bolbodem tot de onderzijde van de b l o e m n a m m e t de plantdichtheid toe v o o r z o v e r deze g r o t e r
2
was dan 70 planten p e r m . Het drooggewicht n a m in t e g e n s t e l ling d a a r m e e juist af. Voor twee dat»ana de bloei zijn deze g e m i d -delde lengten en gewichten in t a b e l 3 gegeven.
T a b e l 3 . Gemiddelde stengellengte en stengelgewicht van tulpen 'Lustige Witwe' z. 8-9 bij v e r s c h i l l e n d e plantdichtheden, voor twee tijdstippen na de bloei
/ 2 P l a n t e n / m 400 156 1 0 0 70 39 17 Stengellengt 1969 4 6 , 1 3 9 , 9 3 5 , 7 3 4 , 8 3 5 , 2 e in c m 1970 4 9 , 3 4 2 , 1 4 1 , 6 3 9 , 9 3 9 , 1 3 5 , 8 Stengelgewicht in g r a m d r o g e stof per plant
1969 1,14 1,53 1,62 1,71 1,60 1970 1,08 1,36 1,38 1,56 1,60 1,46
Alhoewel de tendens in de standdiclitheidsinvloed op b l a d - en stengelontwikkeling in beide j a r e n deselfde w a r e n , valt het op dat e r t u s s e n beide j a r e n duidelijke v e r s c h i l l e n zijn in het niveau van b l a d o p p e r v l a k en -gewicht en van stengellengte en -gewicht. In
2 1970 was het b l a d o p p e r v l a k na de bloei gemiddeld 191 cm p e r plant
2
of c i r c a 40 c m l a g e r dan in 1969, de stengellengte d a a r e n t e g e n 3 à 5 c m g r o t e r . Deze v e r s c h i l l e n zijn niet het gevolg van de p l a n t -m a a t , -m a a r -m o e t e n w o r d e n geweten aan a n d e r e eigenschappen van het p l a n t m a t e r i a a l of aan de g r o e i - o m s t a n d i g h e d e n t u s s e n planten en de
bloei-4 . 2 . G e w a s b e d e k k i n g , - h o o g t e e n -af s t e r v i n g
De m a t e van grondbedekking door het gewas n a m toe tot o m -s t r e e k -s half m e i en toonde d a a r n a een lichte daling. Dit blijkt uit fig-1, w a a r de ontwikkeling van h e t b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e voor beide j a r e n i s gegeven.
°/o soil cover 100 8 0 6 0 -4 0 2 0 h 0 —o o o 5 1/5 1/6 1/7 1/5 1/6 1/7
F i g - 1- Ontwikkeling van de bodembedekking door tulpen c v . 'Lustige Witwe' p l a n t m a a t 89 c m , bij een a a n t a l p l a n t -dichtheden in 1969 (1) en 1970 (r)
Bij v e r g e l i j k b a r e plantdichtheden w a s de m a x i m a a l b e r e i k t e b e -dekking in 1970 k l e i n e r dan in 1969, wat te v e r w a c h t e n was op grond van h e t k l e i n e r e bladoppervlak p e r plant. T u s s e n het b l a d -oppervlak p e r eenheid van grond-oppervlak, de zogenaamde Leaf A r e a Index ( . L . A . I . ) en de gemeten b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e s bleek een nauw v e r b a n d t e b e s t a a n (fig. 2).
°/o soil cover 100
20/4 30/6 1970
8 9 10 ieaf-area-index F i g . 2. B e t r e k k i n g t u s s e n de Leaf A r e a Index en het p e r c e n t a g e
bodembedekking van tulpen c v . 'Lustige Witwe' z. 8-9 a- van opkomst tot c a . 6 a p r i l ; b . van 6 a p r i l tot 20 a p r i l ; c . van 20 a p r i l tot eind juni
De gegevens van beide j a r e n , v e r z a m e l d na c i r c a 1 m e i , tonen e e n l i n e a i r v e r b a n d tot een L. A . I . van 2, 5. Daarboven n e e m t de h e l l i n g af om bij e e n L . A . I . van 5 een 100% bedekking te b e r e i k e n . De gegevens van v ö ó r 1 m e i hebben een afwijkende helling omdat i n die p e r i o d e de b l a d e r e n zich ontvouwen en een vlakkere positie gaan i n n e m e n .
De b e t r e k k i n g t u s s e n plantdichtheid en bedekking is m e d e af-hankelijk van de t o e g e p a s t e s t a n d r u i m t e verhoudingen. Met n a m e
bij hoge plantdichtheden en z e e r ongelijke s t a n d r u i m t e verhoudingen z a l de bedekking bij v e r g e l i j k b a r e plantdichtheden g e r i n g e r zijn dan bij planting in v i e r k a n t s v e r b a n d . In de p r o e v e n w a r e n de
afwijkin-gen in bedekking t u s s e n v i e r k a n t s - en r e c h t h o e k s p l a n t i n g e c h t e r gering en c i r c a 5% bij het object 2, 3 x 18, 5 c m (fig. 3).
max. soi! cover 100
300 4 0 0 plants m
F i g . 3. Invloed van de l e n g t e - b r e e d t e verhouding van s t a n d r u i m t e op de r e l a t i e t u s s e n Leaf A r e a Index en bodembedekking
De duur van de periode w a a r i n g r o e i p l a a t s v i n d t , is afhankelijk van het tijdstip w a a r o p de af s t e r v i n g begint en v e r m o e d e l i j k ook van de wijze w a a r o p het afstervinf s p r o c e s v e r l o o p t . In 1969 w a r e n e r geen v e r s c h i l l e n in dit opzicht t u s s e n de objecten en w a s op de r o o i d a t u m (27 juni) c i r c a 50% van het bladoppervlak geel of a f g e -
storven-In 1970 d a a r e n t e g e n begon de af s t e r v i n g v r o e g e r en ontwikkelde zich s n e l l e r n a a r m a t e een r u i m e r plantverband was t o e g e p a s t (fig- 4).
De gewashoogte w a s afhankelijk van de plantdichtheid. Bij d i c h -t e r e plan-ting n a m de gewashoog-te duidelijk -toe a l s gevolg van de s t e r k e r e s t e n g e l s t r e k k i n g (tabel 4). H o o g t e v e r s c h i l l e n w a r e n a l k o r t na opkomst in het begin van a p r i l aanwezig.
green leaf area in °/o of total leaf area 1 0 0r 8 0 -1/6 5 / 6 9 / 6 13/6 17/6 21/6 25/6 29/6 1970
F i g . 4. De v r o e g h e i d van b l a d a f s t e r v i n g van tulpen a l s gevolg van v e r s c h i l l e n in plantdichtheid van tulpen in 1970
T a b e l 4. Gewashoogte in c m in een s t a n d r u i m t e p r o e f m e t tulpen c v . ' L u s t i g e Witwe' z. 8-9 Standplaats 5 x 5 8 x 8 10 x 10 12 x 12 16 x 16 24 x 24 1< 1 7 / 4 15 10 9 6 6 -?69 1/5 28 25 22 20 20
-i
l 1/4 „ä , : 7 5 f 5 ! 5 i 5 t J.. 2 7 / 4 22 15 14 13 12 12 1970 4 / 5 3 0 27 24 22 20 18 1 9 / 5 36 29 28 28 26 25 1 / 6 36 30 28 28 26 25 4 . 3 . T o t a a l b o l g e w i c h t p e r g e o o g s t e p l a n t e n s o r t e r i n gBij de oogst op 671970 bleek een a a n t a l bollen te zijn a a n g e -t a s -t door F u s a r i u m e x y s p o r u m f. -tulipae ( ' z u u r ' ) . Om v e r s p r e i d i n g van de ziekte tijdens de b e w a r i n g te v o o r k o m e n , w e r d e n planten m e t a a n g e t a s t e bollen niet m e e g e o o g s t . Het p e r c e n t a g e a a n g e t a s t e bollen
b i j de oogst en de v e r w e r k i n g n a m duidelijk toe n a a r m a t e de s t a n d r u i m t e g r o t e r w a s . Voor een belangrijk d e e l m o e t dit worden t o e g e s c h r e v e n aan het late oogsttijdstip en aan v e r s c h i l l e n in a f r i j p i n g s stadiurn van de bollen op het m o m e n t van de oogst. Voor deze v e r l i e -zen w e r d e n de o p b r e n g s t c i j f e r s g e c o r r i g e e r d . De b o l o p b r e n g s t e n van beide j a r e n zijn in t a b e l 5 gegeven.
T a b e l 5. O p b r e n g s t bij v e r s c h i l l e n d e s t a n d r u i m t e van tulpen 'Lustige Witwe' in 1969 en 1970
S t a n d - Opbrengst R e g e l - Opbrengst Stand- Opbrengst O p b r e n g s t r u i m t e p e r afstand p e r r u i m t e p e r plant p e r plant
1:2 plant 1 8 , 5 cm plant 1:1 1969 1970 3 1 2 / m2 1 3 9 / m2 7 8 / m2 3 5 / m2 1 8 , 4 g r 23, 7 gr 26,6 gr 3 3 , 9 g r 235 / m2 1 3 5 / m2 6 8 / m2 45 / m2 1 8 , 8 2 2 , 7 2 9 , 3 3 6 , 5 4 0 0 / m2 1 5 6 / m2 1 0 0 / m2 6 9 / m2 3 9 / m2 1 7 / m2 1 4 , 1 4 2 5 , 1 4 3 0 , 1 5 3 4 , 6 0 3 8 , 8 2 1 4 , 9 0 2 3 , 3 0 2 8 , 4 0 3 0 , 3 0 3 6 , 9 0 40, 80
In fig. 5a is het v e r b a n d w e e r g e g e v e n t u s s e n plantdichtheid en de oogst p e r eenheid van b o d e m o p p e r v l a k . In dezelfde figuur is ook de r e -latie t u s s e n plantdichtheid en opbrengst p e r plant w e e r g e g e v e n .
Het is bekend dat de r e l a t i e t u s s e n het totaalgewicht per geoogste plant en de g r o o t t e v e r d e l i n g van de bollen in de oogst in p r o e v e n v r i j -wel s t e e d s onafhankelijk is van de t o e g e p a s t e behandelingen. Met n a m e geldt dit voor de p l a n t m a a t , de plantdichtheid, de groeiduur en de
g r o n d s o o r t (VAN DER VALK en SCHONEVELD, 1964; TIMMER, 1971). Dit houdt d e r h a l v e in dat het bolgewicht b e r e k e n d p e r geoogste plant a l s c r i t e r i u m voor het effect van de behandeling c e n t r a a l staat en dat de g r o o t t e v e r d e l i n g h i e r v a n een afgeleide i s . De o p b r e n g s t en s o r t e -r i n g s ge ge ven s w e -r d e n v e -r w e -r k t in figuu-r 5 b , w a a -r i n de lijnen m e t de hand door de punten w e r d e n getrokken. Door combinatie van de figuren
5a en 5b kan de consequentie van de plantdichthe id s v e r a n d e r ing via e e n v e r a n d e r i n g in h e t bolgewicht p e r geoogste plant voor de d r i e m a t e n van het geoogste a a n t a l l e v e r b a a r (>12, 11-12, 10-11 cm) en de geoogste hoeveelheid plantgoed w o r d e n b e r e k e n d . Deze wijze van b e r e k e n e n heeft a l s v o o r d e e l , dat toevallige afwijkingen, die v o o r a l a l s gevolg van de bepaling van de g r o o t t e v e r d e l i n g ( s o r t e r i n g ) z e e r groot kunnen
zijn, kunnen w o r d e n vereffend. Over 1970 zijn m e t behulp van de figuren 5a en 5b de o p b r e n g s t e n a a n l e v e r b a a r en plantgoed p e r m b e r e k e n d en w e e r g e g e v e n in t a b e l 6.
« i
»o m i » I K i » m iso
number of planta per «n*
- l — l — I — I 1 1
M » « » • ' distance between planta in cms
9.(0
- I 1 1
IS 10 W
-i r
s 10
g per plant of bulbs < to 0.70 no of b u l b s p er plant o.»o • i l , >io F i g . 5. R e a c t i e van de bolproduktie p e r o p p e r v l a k t e - e e n h e i d en p e r plant op de plantdichtheid, a l s m e d e de r e l a t i e t u s s e n b o l o p b r e n g s t p e r plant en de te v e r w a c h t e n g r o o t t e v e r d e i i n g van l e v e r b a r e bollen in de oogst
T a b e l 6. Opbrengst van tulpen 'Lustige Witwe', p l a n t m a a t z . 8 - 9 , bij v e r s c h i l l e n d e plantdichtheden in 1970 Plantdichtheid in p l a n t e n / m Gewicht < 10 p e r m m g r . Aantal p e r m 10/11 11/12 12/Op 17 39 69 100 156 200 250 300 400 190 336 414 570 936 1440 2130 2910 4200 1 3 13 22 50 72 100 103 64 3 12 28 43 64 60 42 29 20 13 24 26 30 14 10 6 3 0
Uit deze t a b e l blijkt de g r o o t s t e m a x i m a l e produktie van 10-11 c m en g r o t e r t e worden gevonden b i j e e n plantdichtheid v a n 250
2
planten p e r m , het g r o o t s t e a a n t a l 12 en g r o t e r b i j een p l a n t
2
dichtheid van 100 planten p e r m en de g r o o t s t e hoeveelheid gepogst 2
plantgoed ( 10) bij een dichtheid van 400 bollen p e r m . De e c o n o m i s c h optimale plant dichtheid w o r d t m e d e b e p a a l d door de p r i j s v e r h o u d i n gen van de ziftmaten en het plantgoed en van de afhankelijkheid t u s -sen k o s t e n p e i l en de plantdichtheid (DE VROOMEN, 1972). Uit fig. 5a blijkt dat de totale o p b r e n g s t in k g / h a ook bij de hoogst t o e g e p a s -te plantdichtheden nog t o e n e e m t . Verlaging van de aanwas (oogstgewicht m i n u s plantge(oogstgewicht) b i j g r o t e r wordende dichtheden, a l s g e -c o n s t a t e e r d door R E E S en TURQUAND (1969) kon h i e r nauwelijks w o r d e n w a a r g e n o m e n .
4 . 4 . D r o g e s t of p r o d u k t i e e n - d i s t r i b u t i e
P e r i o d i e k w e r d de d r o g e stof produktie p e r plant bepaald om d a a r a a n de b e r e k e n d e w a a r d e n voor de nettofoto synthese te k u n -nen t o e t s e n . Deze m e t i n g e n w e r d e n voor een a a n t a l plantdelen af-zonderlijk u i t g e v o e r d om t e onderzoeken in h o e v e r r e de s t a n d r u i m t e de d i s t r i b u t i e van drogestof over de plant beïnvloedt. Bij alle m e tingen bleef h e t w o r t e l s t e l s e l buiten beschouwing. D a a r de w o r t e l ontwikkeling o m s t r e e k s half a p r i l v r i j w e l voltooid i s , m a g de i n vloed h i e r v a n op de d r o g e s t o f b a l a n s in de beschouwde p e r i o d e n w o r -den v e r w a a r l o o s d (VAN DER VAJLK en DE HAAN, 1969).
Uit de tabellen 7 en 8 en uit fig. 6 blijkt dat het drooggewicht van de oude bol o m s t r e e k s half a p r i l r e e d s tot een k w a r t van h a a r beginge -wicht was v e r m i n d e r d en n a half m e i v r i j w e l niet me e r afnam. In h e t a l g e m e e n w a s e r geen v e r b a n d t u s s e n de gewichtsafname en de plantdichtheid, m e t u i t z o n d e r i n g van de k l e i n s t toegepaste s t a n d r u i m te (25 c m ) w a a r de gewicht s afname vanaf begin m e i duidelijk s t e r -k e r was in beide j a r e n .
Het drooggewicht van b l a d e r e n en stengel nam in de periode half m e i - begin juni t o e , o m v e r v o l g e n s geleidelijk t e dalen. In 1969 was e r tot half m e i geen invloed van de plantdichtheid op h e t drooggewicht, m a a r na half m e i stopte de gewichtstoename bij
2
s t a n d r u i m t e n k l e i n e r dan 100 c m , doch ging tot eind m e i door in de wijder beplante objecten (fig. 6)
T a b e l 7. D r o g e stof gewichten van tulpen cv. 'Lustige Witwe' z . 8-9 in een s t a n d r u i m t e p r o e f in 1968/1969. Drooggewiehten in g r a m p e r plant P l a n t v e r b a n d Plantgewicht 5x5 -(400 s t / m ) 8x8 -(156 s t / m ) \ * » 10x10 (100 s t / m2) 12x12 (70 s t / n i ) 16x16 (39 st/ixT) 15/11 1 7 / 4 1 / 5 16/5 2 8 / 5 1 2 / 6 2 7 / 6 15/11 1 7 / 4 4 / 5 1 6 / 5 2 8 / 5 1 2 / 6 2 7 / 6 15/11 1 7 / 4 1 / 5 1 6 / 5 2 8 / 5 1 2 / 6 2 7 / 6 15/11 1 7 / 4 1 / 5 1 6 / 5 2 8 / 5 1 2 / 6 2 7 / 6 15/11 1 7 / 4 1 / 5 16/5 2 8 / 5 1 2 / 6 2 7 / 6 Q Oude bol 4 , 0 1 1,06 0 , 5 1 0 , 3 6 0 , 2 6 0 , 2 6 0 , 2 3 4 , 0 1 0 , 9 5 0 , 6 7 0 , 3 8 0 , 3 4 0 , 3 3 0 , 3 0 4 , 0 1 1 , 0 2 0 , 6 2 0 , 4 8 0 , 3 3 0 , 3 4 0 , 2 9 4 , 0 1 1,18 0 , 8 1 0 , 4 5 0 , 3 6 0 , 3 2 0 , 2 9 4 , 0 1 1 , 2 2 0 , 8 4 0 , 4 4 0 , 5 0 0 , 2 8 0 , 2 9 Nieuwe D U l -0 , 4 4 0 , 5 4 1,21 2,15 5 , 4 0 ? 5,73 _ 0,49 0 , 8 4 2 , 5 3 4 , 0 6 6,27 9,40 _ 0,48 1,16 3 , 5 9 6 , 4 3 9 , 1 9 12,57 » 0 , 4 8 1,36 3 , 5 2 7 , 5 9 1 1 , 0 3 1 3 , 6 2 _ 0,65 2 , 0 2 5 , 1 9 8 , 8 2 1 1 , 6 6 1 5 , 7 0 Blad+ s t e n g e l + bloem -1,81 3 , 0 6 3 , 1 2 2,71 2 , 5 3 2 , 1 7 -1,62 2 , 6 9 4 , 4 5 3 , 6 6 3 , 5 5 2 , 7 2 -1,49 2 , 7 8 3 , 8 3 4 , 0 2 3 , 8 1 2 , 7 8 -1 , 5 4 2 , 9 0 3 , 2 9 4 , 0 7 2 , 9 4 2 , 7 1 . 1,62 3 , 1 8 4 , 1 1 4 , 4 6 3 , 4 5 3 , 2 3 T o t a a l 4,01 3,31 4,11 4 , 6 9 5,12 8,19 8 , 1 3 4,01 3,06 4 , 2 0 7 , 3 6 8,06 10,15 1 2 , 4 2 4,01 2 , 9 9 4 , 5 6 7 , 9 0 1 0 , 7 8 1 3 , 3 4 1 5 , 6 4 4,01 3 , 2 0 5,07 7 , 2 6 1 2 , 0 2 1 4 , 2 9 1 6 , 6 2 4,01 3 , 4 9 6 , 0 4 9 , 7 4 1», 78 1 5 , 3 9 1 9 , 5 2 T o t a a l 2 p e r m i n gram 1604 1324 1644 1876 2048 3276 3252 625 477 655 1148 1257 1583 1938 401 299 456 790 1078 1334 ^ 5 6 4 281 2 2 4 355 508 841 1000 1163 157 136 236 3 8 0 537 600 750 B e r e k e n d e o p b r e n g s t m gr/m2 * 1324 1627 1977 2282 2726 3124 477 7 2 4 1049 1345 1763 2161 -.* 2 9 9 511 787 1031 1376 1704 ~ * 2 2 4 371 576 765 1032 1287 , * 136 272 4 0 6 522 686 842 15
Tabel 8. Drooggewichten van tulpen cv. 'Lustige Witwe' z. 8-9 met
vierkantsplanting in een standrutmteproef in 1969/1970» Drooggewicht in gram per plant
P l a n t v e r b a n d 5x 5 8x8 1 0 x 1 0 4 2 x 1 2 1 6 x 1 6 2 4 x 2 4 1 5 / 1 1 6 / 4 2 0 / 4 4 / 5 4 9 / 5 1 / 6 1 5 / 6 6 / 7 1 5 / 1 1
Att
Ws
tft
i 5 / 6 6 / 7 1 5 / 1 1 6 / 4 2 0 / 4 4 / 5 1 9 / 5 1 / 6 1 5 / 6 6 / 7 1 5 / 1 1 6 / 4 2 0 / 4 4 / 5 1 9 / 5 1 / 6 1 5 / 6 6 / 7 1 5 / 1 1 6 / 4 2 0 / 4 4 / 5 1 9 / 5 1 / 6 1 5 / 6 6 / 7 1 5 / 1 1 6 / 4 2 0 / 4 4 / 5 1 9 / 5 1 / 6 1 5 / 6 6 / 7 Oude b o l -1 , 3 7 0 , 9 1 0 , 3 7 0 , 3 8 0 , 3 2 0 , 2 6 0 , 2 2 • —.Pi
$V0
'è-, 47 0 , 4 0 0 , 3 4 0 , 3 0 _ 1 , 3 0 0 , 9 6 0 , 6 8 0 , 4 6 0 , 4 1 0 , 3 9 0 , 3 5 _ 1 , 3 0 0 , 8 9 0 , 6 8 0 , 5 2 0 , 4 7 0 , 4 4 0 , 4 0 _ 1 , 3 2 0 , 9 6 0 , 5 4 0 , 4 7 0 , 4 6 0 , 4 1 0 , 3 7 • 1 , 4 4 1 , 0 5 0 , 6 2 0 , 4 8 0 , 4 8 0 , 4 1 0 , 3 7 Nieuwe b o l -0 , 1 3 0 , 2 9 0 , 3 7 1 , 3 0 2 , 3 9 4 , 2 9 6 , 2 8,PVft
2 , 76 3 , 6 7 8 , 2 0 9 , 8 2 _ 0 , 1 3 0 , 4 5 1 , 1 8 3 , 2 7 6 , 4 5 9 , 3 6 1 1 , 9 8 _ 0 , 1 0 0 , 3 4 1 , 3 8 4 , 0 5 7 , 6 4 1 1 , 2 8 1 2 , 7 8 _ 0 , 1 3 0 , 3 4 1 , 3 7 4 , 5 9 , 1 3 1 3 , 5 2 1 5 , 5 9 _ 0 , 1 2 0 , 4 6 1 , 4 4 4 , 5 5 9 , 4 1 1 3 , 6 9 1 7 , 2 0 B l a d + s t e n g e l + bloem -0 , 7 3 1 , 2 1 2 , 0 6 2 , 9 4 2 , 3 6 2 , 3 2 1 , 5 0 • < / V , - . t £,;&! > , 2 8 2, 29 3 , 4 8 2 , 9 7 2 , 9 9 2 , 0 2 _ 0 , 6 5 1 , 3 0 2 , 4 6 3 , 3 7 3 , 2 8 2 , 8 6 2 , 3 5 _ 0 , 7 4 1 , 1 9 2 , 7 8 4 , 0 1 3 , 6 5 3 , 3 8 2 , 5 3 _ 0 , 7 4 1 , 3 2 2 , 4 8 4 , 0 4 3 , 5 6 3 , 5 3 2 , 3 3 _ 0 , 6 7 1 , 0 6 2 , 2 3 3 , 3 5 3 , 4 5 3 , 2 6 2 , 5 2 T o t a a l 3 , 8 6 2 , 2 4 2 , 4 1 2 , 8 1 4 , 6 2 5 , 9 7 6 , 8 7 8 , 0 0 3 , 8 6 2 , 3 2 2 , 6 8 3 , 8 8 6 , 6 5 7 , 0 4 1 1 , 5 3 1 2 , 1 4 3 , 8 6 2 , 0 9 2 , 7 0 4 , 3 2 7 , 1 0 1 0 , 1 4 1 2 , 6 1 1 4 , 6 8 3 , 8 6 2 , 1 4 2 , 4 3 4 , 8 3 8 , 5 8 1 1 , 7 6 1 5 , 1 0 1 5 , 7 1 3 . 8 6 2 , 1 8 2 , 6 2 4 , 3 8 9 , 1 0 1 2 , 1 5 1 7 , 4 6 1 8 , 2 9 3 , 8 6 2 , 2 3 2 , 5 7 4 , 2 8 8 , 3 8 1 3 , 3 4 1 7 , 3 6 2 0 , 0 9 T o t a a l p e r m i n gram 1 5 4 0 8 9 6 9 6 4 1 1 2 4 1 8 4 8 2 0 2 8 2 7 4 8 3 0 2 4 6 0 2 3 6 2 4 1 8 605 1037 1 0 9 8 1 7 9 9 1 8 9 4 3 8 6 2 0 9 2 7 0 4 3 2 710 1 0 1 4 1261 1 4 6 8 2 6 9 1 4 9 1 7 0 337 6 0 0 823 1057 1 0 9 9 151 8 4 101 171 355 4 7 4 681 713 66 3 9 45 7 4 142 227 290 3 4 2 B e r e k e n d e o p b r e n g s t i n g r / m "* ik 896 1 0 9 3 1 3 9 2 1787 2 1 1 8 2 5 3 9 2 9 0 5 " A 3 6 2 4 7 9 706 1 0 5 8 1 3 7 0 1 7 5 2 2 0 4 5 " * 2 0 9 2 9 8 4 5 9 728 968 1 2 6 0 1451 ~ A 149 201 3 1 8 508 677 883 1 0 0 4 _ 84 1 1 4 1 8 6 305 406 5 2 2 597 — 39 55 90 145 1 9 2 2 4 8 2 9 4 16d r o o g g e w i c h t in g t / p l a n t » 6 . t ï . 4 . 2 . p l . m " 7A V» 'Vs » A "/• 2 8/ 6 t i j d
F i g . 6. V e r d e l i n g van de drogestof in tulpen over b l a d e r e n en stengel ( ), de m o e d e r b o l ( ) en de nieuwe bollen ( . . . . ) voor een r e e k s plantdichtheden t u s -sen 39 en 400 planten p e r m ^ .
De g e m e t e n en b e r e k e n d e drogestofproduktie op v e r s c h i l l e n d e tijdstippen b i j v e r s c h i l l e n d e standdichtheden in 1969 en 1970 is in de figuren 8a en 8b w e e r g e g e v e n .
In I 9 6 9 w e r d gebruik gemaakt van door h e t K . N . M . I . op de w a a r n e m i n g s stations te Vlissingen en Den H e l d e r v e r z a m e l d e s t r a ling s g e g e v e n s . In 1970 w e r d de globale s t r a l i n g H , te L i s s e g e m e -ten m e t behulp van een K i p p ' s s o l a r i m e t e r en i n t e g r e r e n d e m V - m e t e r
(tabel 9).
-2 -1 T a b e l 9- Gemiddelde dagelijkse s t r a l i n g in c a l . cm dag
M e e t p l a a t s Vli s singen -Den H e l d e r L i s s e i / 4 - 1 7 / 4 1 7 / 4 - 1 / 5 362 372 6 / 4 - 2 0 / 4 2 0 / 4 - 4 / 5 302 377 Peri< 1 / 5 - 1 6 / 5 385 3de 1969 1 6 / 5 - 2 8 / 5 427 P e r i o d e 1970 4 / 5 - I 9 / 5 I 9 / 5 - I / 6 1 483 4 4 8 2 8 / 5 - 1 2 / 6 1 2 / 6 - 2 7 / 6 534 473 / 6 - 1 5 / 6 1 5 / 6 - 2 9 / 6 602 510 17
D E WIT b e r e k e n d e v o o r z i j n s t a n d a a r d g e w a s de d r o g e s t o f p r o d t i k t i e v o o r h e l d e r e d a g e n ( P .) e n v o o r b e w o l k t e d a g e n ( P ), a a n n e m e n d e d a t d e L i c h t i n t e n s i t e i t op b e w o l k t e d a g e n s l e c h t s 20% z o u b e d r a g e n v a n d i e o p h e l d e r e d a g e n (H ,) ( 1 9 6 5 ) . D e z e s t r a l i n g op h e l d e r e d a g e n e n de b i i -C i Q b e h o r e n d e p r o d u k t i e s z i j n in f i g u u r 7 w e e r g e g e v e n v o o r 52 N B . M e t de g e m e t e n s t r a l i n g w a a r v a n w o r d t a a n g e n o m e n d a t 50% f o t o s y n t h e t i s c h a c t i e f i s , w e r d e n o v e r 1 4 d a a g s e b a l a n s p e r i o d e n nu de f r a c t i e s a a n h e l -d e r e -d a g e n ( F ) e n b e w o l k t e -d a g e n ( 1 - F ) b e r e k e n -d m e t -de f o r m u l e H , - H c l a 0, 8 H c l (H ••= 0 , 5 H ) K a sir
dry matter production kg ha-1 day- 1
radiation in cal. e r n- 2 d a y- 1 5 0 0 3 0 0 1 0 0 1/4 1/5 1/6 1/7 1/8 1/9 F i g . 7- D a g s o m v a n de foto s y n t h e t i s c h a c t i e v e s t r a l i n g (400 - 700 m m ) op z e e r h e l d e r e d a g e n ( r ïci ) en de f o t o s y n t h e s e s n e l h e i d op z e e r h e l d e r e e n op b e w o l k t e d a g e n v o o r e e n s t a n -d a a r -d g e w a s (DE W I T , 1965) De g e m i d d e l d e p o t e n t i ë l e d a g p r o d u k t i e a a n d r o g e stof k a n d a n w o r d e n b e r e k e n d a l s P . = F . P + (1 - F ) P pot c v ' o 18
c o - f o •o o •o .E CM o o o CJ O o o •f— o o o o CJ o o o <-o o o o <M o o o s— o
a^Z\
-d 0) r i-i •»-« «J Ö te > d ? . - I .ff DO * J >—) O 3 C ° •o « Ä o ^ Q ii£ u, ^ ^ 2 « « co ao S 0 0 1 1 --o • O C '—- cu » / O R ^ ° o fa u -n & <u Ö ' " d £ J ^ O o - * <u • r-4 <D T J <> +J pj 0). 5
-On ,-J <u <u T l O) _ T3 T l *•< ?<-3 * » s
> o ^ -. jH O O r ^ l l - l > r O O , 00 •r-t 19P e r b a l a n s p e r i o d e van 2 weken w e r d m e t formule P = a-S . P
r a pot
de werkelijke produktie b e r e k e n d , w a a r b i j als p a r a m e t e r voor de b e -dekking (S ) het gemiddelde b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e over die periode •werd gebruikt en de efficiency van de fotosynthese (a) w e r d geschat op 70%. Als einde van de g r o e i p e r i o d e werd het tijdstip a a n g e m e r k t w a a r o p 50% van het blad was afgestorven. In 1969 viel dit tijdstip voor a l l e objecten samen m e t de oogst, m a a r in 1970 w e r d het voor i e d e r object grafisch bepaald uit het af s t e r v i n g s v e r l o o p (fig. 4).
De t o t a a l b e r e k e n d e p r o d u k t i e . z o a l s v e r m e l d in de t a b e l l e n 6 en 7 en de figuren 8a en 8b, w e r d v e r k r e g e n door de b e r e k e n d e produktie s van de b a l a n s p e r i o d e n op te t e i l e n bij de g e m e t e n d r o g e
-stofhoeveelheid aan het begin van de g r o e i p e r i o d e .
De o v e r e e n s t e m m i n g t u s s e n de g e m e t e n en b e r e k e n d e o p b r e n g -sten w a s goed, mede gezien het geringe a a n t a l planten dat bij de p e r i o d i e k e rooiingen werd gebruikt. Voor de eindoogst van de v i e r kante en n i e t v i e r k a n t e p l a n t v e r b a n d e n , van beide j a r e n , kon de r e l a t i e t u s s e n gemeten en b e r e k e n d e drogestofopb rengst worden w e e r g e -geven door de vergelijking Y = 1,01 X (fig-
9)-computed dry matter production in gr r r r ^ 3000 x row distance 18.5 cm ospacing distance 1:2 a spacing distance 1:1 2000 h _L 1000 20O0 3 0 0 0 measured dry matter production
in gr m - 2
F i g . 9- Relatie t u s s e n g e m e t e n en b e r e k e n d e drogestof opbrengst voor v e r s c h i l l e n d e plantdichtheden bij tulpen c v . 'Lustige Witwe'
4 . 5 . W a r m t e - e n w a t e r h u i s h o u d i n g v a n de g r o n d
De mate van grondbedekking door een gewas heeft grote invloed op het microklimaat tussen het gewas en op de bodemtemper&turen (GOL/VILiLE, 1968)., Bij toenemende grondbedekking zal een toene-mende hoeveelheid energie als yer4tóïpingswarmte worden afgevoerd en minder straling aan het bodemoppervlak in warmte w o r -den omgezet. Daardoor zullen de dagelijkse temper atumr variatie s jkleiner zijn dan bij lage bedekkingspercentages. Om een indruk te krijgen van de grootte van deze verschillen, werd in 1969 een serie metingen uitgevoerd in vier plantdichthe-idsobjecten op 5 cm boven de grond, op 1 en op 10 cm diepte in de grond. Voor een aantal
perioden zijn in tabel 10 de temperaturen gegeven als gemiddelden Van 4-uurlijkse waarnemingen.
Tabel 10. Gemiddelde temperaturen onder- en bovengronds in een gewas tulpen in verschillende perioden tijdens de groei in I969 bij enkele plantdichtheden en bedekkingspercen-tages P e r i o d e 1 8 - 2 1 / 4 5 x 5 . •• „„j..". B e d e k k i n g s % l u c h t t e m p . + 5 c m b o d e m t e m p . - l c m i d e m - 1 0 c m 8 x 8 b e d e k k i n g s % l u c h t t e m p . + 5 c m b o d e m t e m p . - l c m i d e m - 1 0 c m 1 2 x 1 2 b e d e k k i n g s % l u c h t t e m p . + 5 c m l u c h t t e m p . - l c m i d e m - 1 0 c m 1 6 x 1 6 b e d e k k i n g s % l u c h t t e m p . + 5 c m b o d e m t e m p . - l c m i d e m - 1 0 c m 97% 5 , 0 6 , 0 5 , 8 71% 5 , 3 6 , 0 6 , 2
m%
6 , 0 6 , 9 6 , 6 25% 5 , 8 6 , 6 6 , 8 2 8 - 3 0 / 4 98% 8 , 3 8 , 4 8 , 5 87% 8 , 5 9 , 4 9, 5 51% 9 , 5 1 0 , 7 1 0 , 2 34% 9 , 0 1 0 , 9 1 0 , 7 2 8 - 3 0 / 5 100% 1 5 , 0 1 4 , 2 1 3 , 8 97% 1 5 , 3 1 5 , 3 • ' 1 4 . 5 62% 1 6 , 3 1 6 , 5 1 5 , 8 38% 1 6 , 3 1 7 , 5 1 6 , 7 6 - 9 / 6 100% 1 4 , 3 1 3 , 5 1 3 , 0 97% 1 4 , 9 1 4 , 8 1 4 , 5 62% 1 6 , 5 1 5 , 5 1 5 , 7 38% 1 6 , 4 1 6 , 4 1 5 , 5 1 3 - 1 6 / 6 1ÖÖ% 1 9 , 5 1 9 , 2m,&
95% 1 9 , 4 2 0 , 1 1 8 , 6 60% 2 1 , 2 2 0 , 7 1 9 , 2 35% 2 0 , 1 2 1 , 8 2 0 , 2 2 0 - 2 3 / 6 100% 1 6 , 2 1 6 , 1 1 6 , 0 95% 1 6 , 0 1 6 , 8 1 6 , 1 60% 1 7 , 0 1 7 , 4 1 6 , 9 35% 1 6 , 2 1 7 , 2 1 7 , 0 21D a a r u i t biijkt dat de gemiddelde t e m p e r a t u r e n bij dicht planten duidelijk l a g e r blijven. Duidelijker dan in de gemiddelde t e m p e -r a t u -r e n vindt m ë h de be dekking s invloed t e -r u g in de dagelijkje fluctuaties voor enkele zonnige dagen in juni (fig- 10). Deze hoge*r e b o d e m en l u c h t t e m p e hoge*r a t u hoge*r e n hebben ongetwijfeld invloed g e -had op de g e m e t e n o p b r e n g s t v e r s c h i l l e n en op de v e r s c h i l l e n in b o l a a n t a s t i n g door F u s a r i u m , doch hun a a n d e e l kon niet w o r d e n vastgesteld»
D a a r de v e r d a m p i n g van het gewas in het a l g e m e e n g a l t o e n e -m e n bij d i c h t e r e planting, kunnen de a l s gevolg h i e r v a n aanwezige v e r s c h i l l e n in vochthuishouding van de grond e e n belangrijke i n -vloed hebben op de p l a n t d i c h t h e i d - o p b r e n g s t r e l a t i e (SALTER,
1961). Deze v e r s c h i l l e n in bedekking bleken e c h t e r in de b e s p r o k e n p r o e v e n geen v e r s c h i l l e n in vochtgehalte en v o c h t s p a n -ning in de grond te hebben v e r o o r z a a k t . De o n t w a t e r i n g s d i e p t e van 55 à 65 c m w a s kennelijk voldoende voor een optimale v o c h t v o o r -ziening. De invloed van de vochthuishouding van de grond op de s t a n d d i c h t h e i d - o p b r e n g s t r e l a t i e wordt nog onderzocht op een l y s i m e t e r - i n s t a l l a t i e te L i s s e .
5. DISCUSSIE
Uit het voorgaande is gebleken dat het effect van de p l a n t d i c h t heid op de produktie in s t e r k e m a t e v e r b a n d h i e l d m e t de g r o n d bedekking en de g r o e i d u u r Deze grondbedekking is behalve u i t e r a a r d van de grootte en de verhouding l e n g t e b r e e d t e van de s t a n d -r u i m t e afhankelijk van h e t bladoppe-rvlak p e -r plant en de b l a d s t a n d . De b e l a n g r i j k s t e factor i s e c h t e r h e t b l a d o p p e r v l a k van de plant. De grootte h i e r v a n i s van een a a n t a l f a c t o r e n afhankelijk. E r i s in dit opzicht een duidelijk c u l t i v a r v e r s c h i l . REES (1966) geeft voor één p l a n t m a a t (zift 11 cm) van de c u l t i v a r s 'Golden H a r v a s t ' ,
'Rose Copland' en 'William P i t t ' m a x i m a a l b e r e i k t e b l a d o p p e r v l a k -2
ten van r e s p e c t i e v e l i j k 47.3,'209 en 401 cm* p e r plant. In een a n d e -r e publikatie (REES, 1969) v e -r m e l d t deze a u t e u -r gegevens ove-r de r e l a t i e t u s s e n de p l a n t m a a t en het b l a d o p p e r v l a k . Bollen van 'Rose Copland' van r e s p e c t i e v e l i j k zift 6, zift 8, zift 10 en zift 12 l e v e r -den planten m e t een b l a d o p p e r v l a k van r e s p e c t i e v e l i j k 95, 123, 145
en 225 cm . Naast deze factoren zijn ook de plantgoedbehandeling (TIMMER, 1970), de herkomst van het plantgoed en vermoedelijk ook de omstandigheden tussen planten en bloei van invloed op de realisatie van de bladstrekking- De vraag kan worden gesteld in hoeverre produktie ver schillen tussen cultivars en tussen diverse plantmaten van één cultivar het gevolg zijn van een v e r s c h i l in het maximaal te bereiken bladoppervlak- Een poging om de invloed van het bladoppervlak in het kader van de standruimte-opbrengst relatie te benaderen i s gedaan in figuur 11, waar in vier quadr.*nten de r e l a -tie t u s s e n standruimte-bladoppervlak per plant en L . A . I . -bedekkings-percentage en snelheid van de droge at of produktie zijn gegeven.
% yoif cover
plants / m '
F i g . 11. Schematische weergaven van de invloed van het bladoppervlak per plant op de r e l a t i e t u s s e n de plant -dichtheid en de fotosynthese snelheid per eenheid van grondoppervlak De c i j f e r s in l i a en l i d hebben b e -trekking op het bladoppervlak p e r plant.
Daarbij i s uitgegaan van de v e r o n d e r s t e l l i n g dat de relatie t u s s e n L . A . I . en b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e alleen afhankelijk i s van het bladop-pervlak van de plant (en niet van de r u i m t e l i j k e s t r u c t u u r ) en dat de
relatie tussen bedekking en droge stof produktie s t e e d s gelijk i s aan he-t in deze figuur gegeven v e r b a n d dat t u s s e n half a p r i l en eind juni in h e t
b e s c h r e v e n onderzoek w e r d w a a r g e n o m e n .
Het b e d r a g voor de gemiddelde dagelijkse droge stofproduktie bij 100% bedekking, 256 k g / h a , komt z e e r goed o v e r e e n m e t voor landbouwgewassen v e r m e l d e gegevens (SIBMA, 1970). Ook uit E n g e l s e proef r e s u l t a t e n m e t tulpen kan bij b e n a d e r i n g dezelfde droge stofproduktie p e r dag p e r ha worden b e r e k e n d . Met gegevens over de drogestofproduktie van d r i e c u l t i v a r s kon t u s s e n 21 a p r i l en 26 m e i na c o r r e c t i e m e t behulp van fig. 2 voor onvolledige b e dekking r e s p e c t i e v e l i j k 264, 250 en 241 k g / d a g / h a worden b e r e -kend van 'Golden H a r v e s t ' , 'Rose Copland' en '"William P i t t ' .
Met behulp van fig. 11 en m e t bladoppervJakteg2ia;evens van een o n d e r z o e k m e t v e r s c h i l l e n d e p l a n t m a t e n (RE-ES, 1969) w e r d de door ons b e r e k e n d e drogestofproduktie t u s s e n 20 a p r i l en eind m e i v e r g e l e k e n m e t de g e m e t e n d r o g e s t o f t o e n a m e . De c o r r e l a t i e t u s s e n beide r e s u l t a t e n was z e e r goed. K e i a a s konden gegevens van dezelfde auteur (REES en TURQUAND, 1969) in p l a n t a f s t a n -denproeven niet worden getoetst, d a a r droge stof gegevens ont-b r a k e n . Ofschoon het in figuur 11 ontwikkelde m o d e l nog v e r d e r m o e t w o r d e n g e t o e t s t , biedt het in b e g i n s e l de mogelijkheid, m i t s de b l a d o p p e r v l a k t e n p e r plant bekend zijn, de snelheid van de drogestofproduktie te vergelijken van v e r s c h i l l e n d e p l a n t m a t e n , c u l t i v a r s onder v e r s c h i l l e n d e omstandigheden. De totale d r o g e -stofproduktie is e c h t e r mede afhankelijk van de groeiduur- De m a x i m a l e l e n g t e - g r o e i d u u r i s endogeen b e p a a l d , mogelijk via een door de hoofdbol uitgeoefende invloed. Ze kan e c h t e r door de uitwendige omstandigheden worden b e k o r t . Uit e e r d e r onderzoek i s gebleken dat m e t n a m e v o c h t t e k o r t e n gedurende het g r o e i s e i -zoen kunnen leiden tot een v e r v r o e g d e af s t e r v i n g van het gewas (TOUSSAINT, 1964; VAN DER VALK, 1964). Uit de praktijk van de b l o e m b o l l e n t e e l t is bekend dat hoge l u c h t en/of b o d e m t e m -p e r a t u r e n a a n het eind van het g r o e i s e i z o e n de af s t e r v i n g van het gewas kunnen inleiden en b e v o r d e r e n . Dit a s p e c t werd in phytotron p r o e v e n n a d e r onderzocht door R I J T E M A en BROERTJES (1970) voor gelijke lucht en b o d e m t e m p e r a t u r e n . Zij c o n s t a t e e r d e n dat de gevoeligheid van tulpen c v . Apeldoorn voor hoge t e m p e r a t u -r e n vanaf de bloei toenam- Op g-rond van een v e -r o u d e -r i n g s t h e o -r i e kon het a f s t e r v i n g s v e r l o o p in p r o e v e n onder n i e t s t a t i o n a i r e t e m -p e r a t u u r -omstandigheden worden b e r e k e n d . V e r d e r onderzoek is noodzakelijk om de r e l a t i e t u s s e n af s t e r ving s s t a d i u m en n e t t o -fotosynthese v a s t te s t e l l e n .
De t o t a l e droge stof produktie van de plant en d a a r m e d e ook de v e r s e - stof-produkti e en b o l g r o o t t e v e r d e l i n g zou dan in p r i n c i p e kunnen worden b e n a d e r d bij a a n n a m e van een a r b i t r a i r a f s t e r v i n g s t i j d s t i p , van de bladontwikkeling en de s t r a l i n g en van de g e w i c h t s -t o e n a m e van de nieuwe bol in de p e r i o d e da-t e r geen fo-tosyn-these p l a a t s v i n d t . Ten aanzien van dit l a a t s t e punt m o e t nog v e r d e r e i n f o r m a t i e w o r d e n v e r z a m e l d
-6. SAMENVATTING
In v e l d p r o e v e n m e t tulpen c v . 'Lustige Witwe' zift 8-9 w e r d de invloed van de plantdichtheid onderzocht op b o l p r o d u k t i e , s o r t e -r i n g en d -r o g e stof p -r o d u k t i e . H e t b l a d o p p e -r v l a k p e -r plant b l e e k onaf-hankelijk van de plantdichtheid, het bladgewicht was e c h t e r k l e i n e r bij toenemende plantdichtheid. De L . A . T . had voor beide j a r e n e e n zelfde v e r b a n d m e t het g e m e t e n b e d e k k i n g s p e r c e n t a g e . Het b e d e k -k i n g s p e r c e n t a g e was v r i j w e l r e c h t l i j n i g g e r e l a t e e r d aan de snelheid van d r o g e s t o f p r o d u k t i e . Bij volledige bedekking was deze produktie 256 kg drogestof p e r dag per h a . Het i s w a a r s c h i j n l i j k mogelijk om voor v e r s c h i l l e n d e c u l t i v a r s , p l a n t m a t e n en dergelijke de drogestof -produktie te b e r e k e n e n in afhankelijkheid van de s t a n d r u i m t e , m i t s gegevens over de bladontwikkeling, de groeiduur en de s t r a l i n g b e -schikbaar zijn.
LITERATUUR
ANON J a a r v e r s l a g e n Stichting Proeftuinen - B o v e n k a r s p e l 1964 t / m 1969
J a a r v e r s l a g e n Stichting Proeftuinen - B r e e a a n d 1964 t / m 1969
J a a r v e r s l a g e n Stichting Proeftuinen - Ene l ? ó 6 en 1967. COLVILLE, W . L . , 1968. Influence of plant and population, on a s p e c t s
of the m i c r o c l i m a t s . A g r o n . J o u r n . 60. pr> 6 5 - 6 ? .
DONALD, C . M . 1963. Competition amount c r o p and p a s t u r e p l a n t s . Adv. in A g r o n . 15- pp 1-118.
R S E S , A . R . , 1966. Dry m a t t e r production by field grown t u l i p s . J . H o r t . Gei. 41. p p . 19-30.
, I 9 6 9 . Effect of bulb siza on the grow-:'- cf t u l i p s . An. Bot. 3 3 . p p . 133-142.
R E E S , A . R . e n E . TURQUAND, 1969- Effects of. planting density on the bulb yield in the t u l p i s . J. Appl. E c o l . 6. p p . 3 4 9 - 3 5 8 . R I J T E M A , P . E . en G. ENDRODI, 1970. Calculation of p r o d u c t i o n of
p o t a t o e s . Neth. J. A g r i c . S c i . 13. pp. 2 6 - 3 6 .
R I J T E M A , P . E . e n N . B R O E R T J E S , 1971. J a a r v e r s l a g 1970. I n s t . voor C u l t u u r t . en W a t e r h u i s h . pp. 4 4 - 4 5 .
S A L T E R , P . J . , 1 9 6 1 . The i r r i g a t i o n of e a r l y s u m m e r cauliflower in r e l a t i o n to stage of growth, plant spacing and n i t r o g e n - l e v e l . J . H o r t . S e i . 3 6 . p p . 241-253.
SIBMA, L. , I97O. R e l a t i o n between total r a d i a t i o n and yield of s o m e field c r o p s in the N e t h e r l a n d s . Neth. J. A g r . S e i . 18 pp. 4 2 5 - 1 3 1 .
TIMMER, M. J . G . , 1970.The effect of s t o r a g e t e m p e r a t u r e on the p r o -duction of t u l i p b u l b s . P r o c . 18th. I n t e r n . H o r t . Congr. Vol. 1 p p . 144.
, I 9 7 I . Some a s p e c t s of the r e l a t i o n s h i p between the b i o -logical and the economic yield of tulip b u l b s . T e c h n . c o r a m . ISHS 2 3 . p p . 1 3 7 - 1 4 1 .
TOUSSAINT, C G . , 1964. B e r e g e n i n g bij tulpen op zandgrond. Meded. I n s t v C u l t u u r t . en W a t e r h u i s h . Wageningen no. 142.
VALK, G . G . M . VAN DER en F . A . M . DE HAAN, 1969- G e v o l g e n v a n b o d e m v e r d i c h t i n g voor de produktie van b l o e m b o l g e w a s s e n . I n s t . v. C u l t u u r t e c h n . en W a t e r h u i s h . Wageningen nota 498.
VALK, G . G . M . VAN DER en J . A . SCHONEVELD, 1964. De r e a c t i e van tulpen op grondwater diepte en profielopbouw. Meded. D i r . Tuinb. 27. p p . 631-639.
WASSINK, E . C . Light intensity effects in growth and development of t u l i p s , in c o m p a r i s o n with those in g l a d i o l u s . Meded. Land-bouwhogeschool Wageningen 65 no. 15.
WIT, C T . D E , 1965. P h o t o s y n t h e s i s of leaf c a n o p i e s . A g r i c R e s . R e p . 663. P u d o c . Wageningen.
