ETE-AK-HAVO-2015-1-c

(1)

Correctievoorschrift HAVO

2015

tijdvak 1 dinsdag 26 mei 07.30 - 10.30 uur

aardrijkskunde

Inzenden scores

Verwerk de scores van alle kandidaten in het bijgeleverde programma Wolf. Zend de gegevens uiterlijk woensdag 3 juni 2015 elektronisch naar het ETE.

(2)

Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling

Algemene regels Vakspecifieke regels Beoordelingsmodel

1 Regels voor de beoordeling

Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 30, 31 en 32 van het Landsbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-v.s.b.o. d.d. 23-06-2008 (PB. 2008, no. 54). Voor de beoordeling zijn de volgende passages van bovenvermelde artikelen van het Landsbesluit van belang:

1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het ETE (Examenbureau). 2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van

de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen.

3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het ETE (Examenbureau).

4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast.

5 Komen zij daarbij niet tot overeenstemming, dan wordt het aantal scorepunten bepaald op het rekenkundig gemiddelde van het door ieder van hen voorgestelde aantal scorepunten, zo nodig naar boven afgerond.

2 Algemene regels

Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten,

het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat.

2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2, .., n, waar bij n het

maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd.

3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1 indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen

aantal scorepunten toegekend;

3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het

beoordelingsmodel;

3.3 indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als

(3)

toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel;

3.4 indien slechts een voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld; 3.5 indien meer dan een voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig

antwoord gevraagd worden, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal;

3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of

berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegeke nd tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven;

3.7 indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord;

3.8 indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen.

4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal punten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan een antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend.

5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar een keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het

beoordelingsmodel anders is vermeld.

6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld.

7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij dient de fout of onvolkomenheid wel mede te delen aan het ETE. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen door het ETE rekening gehouden.

8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen.

Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur.

De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer. Dit cijfer kan afgelezen worden uit

omzettingstabellen die beschikbaar worden gesteld door het ETE na de bepaling van de definitieve cesuur.

3 Vakspecifieke regels

Voor dit examen Aardrijkskunde Havo 2015 eerste tijdvak kunnen maximaal 66 scorepunten worden behaald. Het examen bestaat uit 38 vragen.

(4)

4 Beoordelingsmodel

Opgave 1 Handel en ontwikkeling in het Caribisch gebied

1 maximumscore 2

• Twee namen van eilanden/gebieden in het Caribisch gebied die niet onafhankelijk zijn. Voorbeelden zijn: alle Franse eilanden en Frans-Guyana, Puerto Rico, de Virgin eilanden, Cayman eilanden, de BES-eilanden, enz. 1 • Deze gebieden/eilanden zijn niet onafhankelijk/vallen meestal onder het

‘moederland’/zijn bij de statistieken van het moederland te vinden. 1

• De internationale arbeidsdeling houdt in dat arme landen grondstoffen leveren aan de rijke landen en industrieproducten van de rijke landen kopen. 1 • De landen in bron 1 exporteren voor het grootste deel (onbewerkte) grondstoffen ,

met lage opbrengst (ze moeten wel dure eindproducten kopen). 1

Voorbeelden van juiste redenen zijn:

Korte afstand tot de (Amerikaanse) afzetmarkt / weinig controle op zaken zoals milieuwetten, arbeidswetten en arbeidsomstandigheden

Veel meer producten worden nu gemaakt in bijvoorbeeld Zuid-Amerikaanse landen, Mexico en China. (Globalisering). De landen van het Caribisch gebied importeren nu dan ook veel meer uit deze landen dan voor de globalisering.

• Complementariteit: vraag in de VS, aanbod in het Caribisch gebied. 1 • Transporteerbaarheid: door nabije ligging zijn de transportkosten betaalbaar. 1 • Tussenliggende mogelijkheden: er zijn geen goedkopere alternatieven dichterbij. 1

Uit het antwoord moet blijken dat de VS een boycot hadden tegen Cuba.

(5)

Vraag Antwoord Scores

• Cuba is communistisch. 1

• De HDI wordt berekend op basis van onder andere het onderwijsniveau en de

gezondheidszorg. In Cuba zijn deze zaken voor de hele bevolking toegankelijk. 1

• India. 1

• Na afschaffing van de slavernij/door arbeidstekorten/als contractarbeiders om te

werken op de plantages. 1

Opgave 2 Soufrière Hills op Montserrat 1992-2003

1 - a 2 - b 3 - c

indien drie antwoorden juist : 2 punten indien twee antwoorden juist : 1 punt indien één antwoord juist : 0 punt Uitleg:

• Zuidelijk deel is jonger en hoger, omdat het een kortere periode is blootgesteld aan exogene krachten/ noordelijk deel is lager, het is langer blootgesteld geweest aan

exogene krachten. 1

Twee van de volgende, voor elk 1 punt:

 (as)regen

 bewolking (daling van de temperatuur)

 mist

 opwarming (vanuit de aarde)

(Zuid) Italië heeft ook veel ervaring met vulkanen.

• Platen convergeren (botsen)/Er is subductie. 1

• Stratovulkaan 1

• Door de explosieve eruptie (hoge druk) komen aswolken en stenen vrij (bij de

uitbarsting) 1

(6)

• voedsel, water, medische zorg, huisvesting, sanitaire voorzieningen, onderwijs 1 Mogelijke verklaringen:

• de voorraden (en de oogst) waren grotendeels verwoest. 1 • het vliegveld (en de haven) was ook verwoest (aanvoer ging niet gemakkelijk). 1

• oorzaak: juli valt in het orkaanseizoen 1

• gevolg: de windrichting kan onder invloed van orkanen draaien. 1 (Of een antwoord dat duidt op ligging van luchtdrukgebieden als verklaring voor de windrichting.)

Opgave 3 Bonaire: Milieu en staatkundige structuur

• Aan het begin van de regentijd is er geen tot weinig vegetatie waardoor veel water

afspoelt. 1

• Aan het einde van de regentijd is er meer vegetatie om het water op te nemen/tegen

te houden. 1

• 10-10-10 werden deze eilanden een bijzondere gemeente van Nederland, 1 • waardoor de natuur en het milieu (en alle andere zaken) op deze eilanden ook

onder verantwoordelijkheid vallen van Nederland./milieu heeft een hoge prioriteit

voor Nederland. 1

• Er stromen meer sedimenten/er stroomt meer verweringsmateriaal naar zee (water

is minder troebel). 1

• Hierdoor wordt koraalgroei belemmerd/verweringsmateriaal komt op het koraal,

minder groei. 1

Politici zijn bang de stemmen te verliezen van de eigenaren van de geiten.

• Landdegradatie/verwoestijning/verdroging. 1

• 54e druk: kaart 226 A/C/D (53e druk: 219 A/C/D) 1

Zand en stenen vormen een natuurlijke barrière tegen een stijgende zeespiegel / hevige stormen met overstromingen (als gevolg van de klimaatverandering).

(7)

Opgave 4 De BRIC-landen

Emerging economies/ Newly Industrialising Countries/ (NIC’s/ NIL)/ Aziatische tijgers/ opkomende landen.

 De lonen in China waren lager dan in de andere drie landen

 Een grote reserve aan goedkope arbeiders

 Aanwezigheid van Speciale economische zones/Export processing zones

 Minder strenge milieuwetten en arbeidswetgeving

Fragmentarische modernisering: grote moderne bedrijven naast traditionele (kleine) bedrijven.

Hoge grondprijzen/tekort aan ruimte.

• Shanghai ligt aan zee, (gemakkelijk voor internationaal transport). 1 • Shanghai ligt aan de uitmonding van een rivier, waardoor er veel plaats is

langs de oevers voor havens e.d. 1

Uit het antwoord moet blijken dat

• In 1992 de lonen in Shanghai zeer laag waren, vergeleken met Taiwan, dat de lonen in Shanghai sneller stegen dan in Taiwan, en in 2014 zelfs hoger lagen

dan in Taiwan. 1

• Doordat er steeds meer bedrijven naar Shanghai kwamen, steeg de vraag naar arbeiders en daardoor ook de lonen./ In de loop der jaren steeg het

opleidingsniveau van de arbeiders in Shanghai en daarmee ook de lonen./

De komst van hoogopgeleide buitenlanders. 1

• Er zijn Export Processing Zones ingesteld (lokaal). 1 • Er vindt migratie naar Shanghai plaats (nationaal). 1

(8)

Gebruik van containers heeft laden en lossen/transport van goederen: sneller gemaakt/ goedkoper gemaakt.

Opgave 5 Venezuela

• Naarmate de armoede daalt, neemt de bevolkingsgroei af. 1 Voorbeelden van juiste verklaringen:

Minder armoede betekent:

• meer onderwijs / meer sociale voorzieningen en (hogere pensioenen) / meer

emancipatie / ontkerkelijking en anticonceptie 1

• waardoor het geboortecijfer daalt. 1

Uit het antwoord moet blijken dat Venezuela een ‘socialistisch’ systeem kent/ of een beschrijving daarvan, bijvoorbeeld: het overheidsbeleid is gericht op het verlichten van de armoede van de laagste inkomensklasse (bijv. met premies en goedkoop voedsel).

Cijfers tonen aan dat de overheid goed bezig is met haar beleid/ met deze cijfers kunnen de huidige politici weer andere verkiezingen winnen.

 Informele sector/zelfvoorzienende activiteiten worden niet meegeteld.

 Het prijsniveau varieert per gebied of land/hoge inflatie.

 Koerswisselingen kunnen invloed hebben op de hoogte van het BNP.

 Regionale ongelijkheid.

• Piramidemodel 1

• Groene druk 1

• Er zijn veel jongeren/ de basis van de piramide is breed. 1

• 54e druk: 1

Geboortecijfer 20 (53e 20) Sterftecijfer 5 (53e 5)

• Transitiefase 3; omdat het sterftecijfer laag is, het geboortecijfer nog hoog is/kan

(9)

Uit het antwoord moet blijken dat een hoog BNP gepaard gaat met een hoge

verstedelijkingsgraad/laag BNP met een lage verstedelijkingsgraad./ Hoe hoger het BNP hoe hoger de verstedelijkingsgraad.

Uit het antwoord moet blijken dat:

Hoewel het BNP van Venezuela niet hoog is, het land een hog e verstedelijkingsgraad heeft.