214
PEN
verklaring. Een verontrustend punt daarbij is wel dat de vrije art-senkeuze van met name mensen die opgenomen worden in een verzorgings- of verpleeghuis steeds meer wordt beperkt. Hier -door ontstaat de situatie dat de re-latie met hun eigen huisarts die soms vele tientallen jaren bestrijkt in een klap te niet wordt gedaan en dat deze mensen eerst weer een relatie met een nieuwe, hen onbe-kende, arts moeten opbouwen. Misschien is er bij euthanasiever-zoeken van verpleeghuisbewoners daarom nog wel een taak wegge-legd voor de vroegere huisarts.
In de praktijk blijkt dat een eu-thanasieverklaring in geval van wilsonbekwaamheid van de pa-tient op grate problemen stuit. Een eerste bezwaar dat (met name) vanuit de hoek van de ver-pleeghuisartsen wordt aange-voerd is dat de clemente patient zich niet van zijn lijden bewust kan zijn en euthanasie daarmee niet aan de orde is. Vergeten wordt daarmee dat die patient eerder een verklaring opstelde juist om te voorkomen dat hij in deze situatie zou blijven. Voor veel mensen is het aftakelingsproces waarmee de dementie gepaard gaat juist een
Waarom zouden
wij
dit niet willen?
In Socialisme &.Democratie van janu-ari 2ooo schreef Margo Trappen-burg een artikel, dat voor een deel gaat over de nieuwe regerings-voorstellen met betrekking tot eu-thanasie. 1
Titel, inleiding en ge-deeltelijk ook de inhoud van het
S &_o 4 2ooo
0
p
PAPIER
verschrikkelijk vooruitzicht en ze willen het eind van hun Ieven niet op deze, in hun ogen, menson-waardige wijze volbrengen. Juist nu verwachten ze de hulp die hen echter onthouden wordt.
Een ander argument om bij wilsonbekwamen geen acht te slaan op een eerder opgestelde eu-thanasieverklaring is dat iemand niet 'in de toekomst kan will en'; je kunt niet nu vast je wil uiten voor een situatie waarin je dat later niet meer zou kunnen. Toch zijn er ge-vallen waarin dit wei wordt geac-cepteerd. In de psychiatrie experi-menteert men met 'zelfbinding': een psychiatrisch patient spreekt nu met zijn behandelaar af dat hij toch behandeld wil worden in be-paalde zich in de toekomst voor-doende situaties (bijvoorbeeld wanneer hij in een psychose raakt) ook al verklaart hij later in die situ-atie geen behandeling te willen. Hij acht zichzelf nu meer in Staat zijn belangen te behartigen dan later en zet zijn toekomstige wil buitenspel. Waarom zou dit dan ook niet mogelijk kunnen zijn bij een euthanasieverklaring?
Een andere reden waarom art-sen nog wel eens af will en zien van euthanasie is de ouderdom van de
artikel suggereren, dat wij met deze voorstellen op de verkeerde weg zijn, die wij niet zouden moe-ten willen. Met deze moe-teneur ben ik het niet eens. Wat mij vooral onge-lukkig maakt is het feit, dat in het artikel op enkele belangrijke pun-ten een verkeerde voorstelling wordt gegeven van de strekking en inhoud van het voorliggende wets-voorstel. Vandaar een reactie.
verklaring. Bij de behandeling van het wetsvoorstel m.b.t. euthana-sie lijkt een meerderheid van de Tweede Kamer de mening toege -daan dat een wilsverklaring zijn geldigheid niet verliest. Wel zou het raadzaam zijn eens in de zoveel jaar de verklaring opnieuw te be -kijken en te actualiseren.
Een wilsverklaring waarin ie-mand verzoekt om zijn Ieven te beeindigen in geval van een coma of dementie is niet zo'n bedrei-ging als wordt gedacht. Het voor-komt dat de familie samen met de arts nog eens moet gaan praten over wat vader of moeder nu zou hebben gewild. Het is de laatste wens van een mens die zijn Ieven niet op een voor hem niet waar-dige wijze wil einwaar-digen en wie zijn wij dan om deze persoon daarbij niet terwille te zijn. De ontvanger van het verzoek kan het zelfbe-schikkingsrecht van de verzoeker respecteren, en metinachtneming van alle zorgvuldigheidseisen bij -dragen aan een waardige afsluiting van het Ieven.
R.H.M. DELEEUW
Juridisch medewerker van de Nederlandse Vereni9inB voor Vrijwilliae Euthanasie
De hoofdboodschap van het ar-tikel van Margo Trappenburg is, dat het wetsvoorstel te ver gaat in de richting van zelfbeschikking en dat het medisch-professionele model, dat tot nu toe heeft gegol -den, verlaten dreigt te worden.
Dit is volgens Trappenburg in de eerste plaats zo omdat het arti-kel, dat omschrijft aan welke zorg-vuldigheidseisen een arts moet
ling van : uthana-van de ~ toege-ing zijn /Vel zou e zoveel v te be-1rin ie-even te n coma bedrei-:t voor-metde praten nu zou laatste n Ieven : waar-vie zijn daarbij :vanger zelfbe-zoeker teming en bij-luiting tet
ar-trg
is, :aat in ingen .onele ~egol en. trg in t arti- zorg-moetP
EN
voldoen om strafrechtelijk niet vervolgd te worden, niet Ianger een medisch-professionele toets noodzakelijk stelt. De memorie
van toelichting verwijst volgens
haar expliciet naar 'de jurispru-dentie van het Chabot arrest' ter nadere invulling van de betekenis
van het begrip 'uitzichtloos en on-draaglijk lijden'. Sinds dat arrest is het volgens Trappenburg
ondui-delijk wat de medisch-professio-nele toets moet inhouden.
Wat Trappenburg hier schrijft
is in verschillende opzichten mis-leidend. De Hoge Raad heeft
wel-iswaar in het Chabot arrest be-paald, dat het loutere feit, dat het lijden van de patient niet van so-matische oorsprong is en de pa-tient niet in de terminale fase
ver-keert, geen absolute belemme-ring vormt voor hulp bij
zelfdo-ding. 2
Dit betekent niet, dat er sindsdien niet meer door dokters naar medische, geobjectiveerde normen getoetst moet worden.
Dit wordt ook duidelijk uit de me-morie van toelichting bij het hui-dige wetsontwerp. Deze verwijst
niet, zoals Trappenburg stelt, naar het Chabot arrest, maar naar een
uiteenzetting van minister Sorg-drager over de betekenis van uit-zichtloos en ondraaglijk lijden in
een notitie aan de Tweede Kamer
over het vervolgingsbeleid inzake
euthanasie in Iicht van het Chabot arrest. 3 Wie deze notitie leest kan niet goed volhouden, dat er geen
sprake zal zijn van een inhoude-lijke medisch-professionele
toet-sing. Het medisch vakkundig
oor-deel is bepalend voor de vraag of er sprake is van uitzichtloosheid
van het lijden. Verwezen wordt
naar criteria van de Commissie Aanvaardbaarheid
Levensbeeindi-s &.o 4 >ooo
0
p
PAPIER
gend Handelen van de KNMG,
voor geobjectiveerde medische maatstaven ter bepaling van de vraag of er sprake is van een reeel behandelingsperspectief. 4 Ook lezing van de zorgvuldigheidsei-sen in art. 2 van het wetsontwerp
kan tot geen andere conclusie lei-den dan dat er sprake zal moeten
zijn van een medisch-professio-nele toetsing.
Het tweede argument, dat Trappenburg gebruikt om haar
stelling te onderbouwen, dat het
wetsvoorstel een te grote ver-schuiving beoogt in de richting
van het zelfbeschikkingsmodel, is de regeling van de schriftelijke wilsverklaring. Zij doet het
voor-komen alsof het betreffende arti
-kel een sterke inperking van de
zelfstandige beoordeling van de arts suggereert. Wie het be-treffende artikel en de memorie
van toelichting leest, moet con
-cluderen dat Trappenburg de
strekking daarvan onzorgvuldig
weergeeft. De arts kan aan de wils-verklaring gevolg geven, als aan aile zorgvuldigheidseisen, die ook worden gesteld wanneer iemand zelf in staat is een verzoek te do en,
wordt voldaan. Hij is dus evenmin
als bij euthanasie waar de patient nog in staat is zijn wil te uiten
ver-plicht aan de wilsverkaring gevolg
te geven.'De arts zal evenwel al-tijd, in het Iicht van de
zorgvuldig-heidseisen voor levensbeeindiging op verzoek, zijn eigen afweging moeten en kunnen maken', zo vermeldt de memorie van toelich-ting.s
Bovendien mag hij aan de wils -verklaring geen gevolg geven, als hij gegronde redenen heeft om het
verzoek niet in te willigen. Dit zou
bijvoorbeeld het geval kunnen
zijn, als de stand van de medische
ontwikkeling is voortgeschreden sinds het afleggen van de
wilsver-klaring, of als de verklaring niet duidelijk genoeg is. 6 Het is duson -juist om te suggereren, dat de nieuwe wetgeving
verpleeghuis-artsen verplicht om clemente be
-jaarden, die er eerder om ver-zocht hebben, te doden. De wet verplicht de arts niet om in strijd
met zijn geweten of zijn medische
overtuiging te handel en.
Andere argumenten voor haar gewichtig klinkende conclusies voert Trappenburg niet aan.
Na-tuurlijk heeft zij gelijk, dat over le-galisering van euthanasie goed moet worden nagedacht. Maar haar suggestie dat dit wetsvoorstel te kort schiet op de door haar ge-noemde pun ten lijkt mij onjuist. FRE LE POOLE
Lid Eerste Kamer voor de PvdA 1 • Deze reactie betreft aileen het deel
van haar artikel dat gaat over het
voorliggende wetsvoorstel met betrekking tot euthanasie en niet het
deel over abortus. Het wetsvoorstel met betrekking tot euthanasie ligt op dit moment bij de Tweede Kamer. De Eerste kamer fractie heeft nog geen standpunt ingenomen. Mijn reactie bevat dus mijn mening, niet een
fractiestandpunt.
2. Het is wellicht niet irrelevant, dat het Chabot arrest over een geval van
hulp bij zelfdoding ging en niet over
euthanasie.
3· TK 1993-1994, 23877, nr.I
4· 'Een behandelingsperspectief is reeel als (a) er naar huidig medisch inzicht
bij adequate behandeling zicht op verbetering is, (b) binnen afzienbare termijn, (c) met een redelijke verhouding tussen de te verwachten
resultaten en de belasting van de
behandeling voor de patient.'
S· TK 1998·1999, 26691, nr.3, p.tl