Archeologisch vooronderzoek
Lijnmolenstraat (Gent)
Colofon
Ruben Willaert bvba
Auteurs: Jen Smet & Wouter Van Goidsenhoven Foto’s en tekeningen: Ruben Willaert bvba In opdracht van: Sogent
D/2013/12.814/26
© Ruben Willaert bvba, Sijsele, 2013
Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of welke wijze dan ook zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van Ruben Willaert bvba.
Ruben Willaert bvba aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.
I
NHOUD
Inhoud ... 3 1. Inleiding ... 5 1.1. Kader ... 5 1.2. Onderzoeksopzet en uitgangspunten ... 5 1.3. Ruimtelijke situering ... 5 1.3.1. Algemeen ... 5 1.3.2. Fysische geografie ... 6 1.4. Archeologische verwachting ... 7 2. Methode ... 9 3. Resultaten ... 10 4. Conclusies en aanbevelingen ... 20 4.1. Conclusies ... 20 4.2. Aanbevelingen ... 20Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied
Provincie: Oost-Vlaanderen
Gemeente: Sint-Amandsberg
Kadastrale gegevens: Afdeling 18, Sectie B, 241N4, 253C, 253D, 254G,
255N, 255T, 255W, 256X (partim) Projectcode:
Vindplaatsnaam:
GELI-13
Gent, Lijnmolenstraat
Coördinaten projectgebied: NW: X=107255.8484, Y=195714.1836
NO: X=107390.9785, Y=195819.4436 ZO: X=107424.8084, Y=195676.8336 ZW: X=107387.6584, Y=195626.2335 Opp. Projectgebied:
Opp. Onderzocht gebied:
1,9ha 2161,93m²
Opdrachtgever: Sogent/Lapeirre Woningbouw bvba
Projectverantwoordelijke: Jen Smet
Ruben Willaert bvba T: 050/36 28 20 E: info@rubenwillaert.be (vergunninghouder):
Bevoegde overheid: Agentschap Onroerend Erfgoed
Nancy Lemay
Gebroeders Van Eyckstraat 4-6 9000 Gent
T: 09/265 46 49
E: Nancy.Lemay@rwo.vlaanderen.be
Nr. opgravingsvergunning: 2013/425
Nr. vergunning metaaldetectie: 2013/425(2)
Uitvoering van het veldwerk: 21/11/2013 – 25/11/2013
Beheer en plaats documentatie: Stadsarchief de Zwarte Doos
Beheer en plaats van stalen en vondsten: Stadsarchief de Zwarte Doos
Omschrijving van de onderzoeksopdracht
Bijzondere voorwaarden:
Archeologische verwachting: Wetenschappelijke vraagstelling: Aanleiding tot het onderzoek: Eventuele randvoorwaarden:
Bijzondere voorwaarden bij de vergunning voor een archeologische prospectie met ingreep in de bodem: Gent, Lijnmolenstraat
Cfr. 1.4. Archeologische verwachting Cfr. 1.2. Onderzoeksopzet en uitgangspunten Cfr. 1.1. Kader
nvt Eventuele raadpleging van specialisten
Omschrijving van de inbreng van specialisten als hun advies werd ingewonnen bij substantiële staalname voor specialistisch onderzoek:
nvt
Omschrijving van de inbreng van specialisten als zij betrokken worden bij de conservatie:
nvt Omschrijving van de algemene wetenschappelijke advisering door personen die buiten het project stonden:
1.
I
NLEIDING
1.1.
K
ADERSogent plant de aanleg van een verkaveling op de percelen gelegen aan de Lijnmolenstraat te Sint-Amandsberg. Daar deze werkzaamheden een bedreiging vormen voor het mogelijk aanwezige erfgoed werd door het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid (OE) een archeologische prospectie aanbevolen.
Deze prospectie met ingreep in de bodem werd uitgevoerd door middel van continue proefsleuven van 21 november tot en met 25 november.
De archeologische inventarisatie en uitwerking van de onderzoeksresultaten zijn uitgevoerd door Jen Smet (archeoloog & projectverantwoordelijke), Wouter Van Goidsenhoven (archeoloog) en Louise Ryckebusch (archeoloog). De inventarisatie van de archeologische sporen is uitgevoerd in samenwerking met beëdigd landmeter-expert Geert Barbier. Het kraanwerk werd uitgevoerd door Luc Alluyn. De administratieve begeleiding werd verzorgd door Nancy Lemay (OE). De trajectbegeleiding werd gedaan door Gunter Stoops (Dienst Stadsarcheologie en Stadsarchief Gent).
1.2.
O
NDERZOEKSOPZET EN UITGANGSPUNTENDoel van een archeologische terreininventarisatie is het maken van een archeologische evaluatie van de projectlocatie, m.a.w. inzicht krijgen in de verspreiding, de densiteit, de aard en de chronologische waarde van de eventuele archeologische sporen op het terrein.
Uitgangspunten voor het onderzoek vormden de bijzondere voorwaarden en onderzoeksvragen opgenomen in de vergunning voor uitvoering van een archeologische prospectie met ingreep in de bodem met nummer 2013/425.
1.3.
R
UIMTELIJKE SITUERING1.3.1. ALGEMEEN
Sint-Amandsberg, deelgemeente van Gent, is gelegen net ten oosten van de Gentse binnenstad. De projectlocatie bevind zich op ca. 2km van de Dampoort en de Gentse binnenring (R40). Het terrein is begrensd door de Lijnmolenstraat in het zuiden, de Sint-Dorotheastraat in het westen en de Frans Uyttenhovestraat in het noorden. Kadastraal is de projectlocatie gekend als percelen 241N4, 253C, 253D, 254G, 255N, 255T, 255W, 256X (partim) (Stad Gent, deelgemeente Sint-Amandsberg, Afdeling 18, Sectie B). De oppervlakte van het projectgebied bedraagt ca. 1,9ha en was tot voor kort in gebruik als depot van de Gentse stadsdiensten.
Figuur 1. Algemene situering van het projectgebied op topografische kaart
1.3.2. FYSISCHE GEOGRAFIE
De quartairgeologische kaart (schaal 1/20000) geeft ter hoogte van de projectlocatie een profielopbouw weer van eolische afzettingen van het Weichseliaan en/of hellingsafzettingen van het Quartair op fluviatiele afzettingen van het Weichseliaan (code 3).
Figuur 2. Situering van het plangebied op de Quartairgeologische kaart (schaal 1/20000)
De bodemkaart van Vlaanderen (schaal 1/20000) geeft ter hoogte van het projectgebied bebouwing weer. De dichtsbijgelegen locatie waarop de bodemsequentie aangeduid staat, is een bodem bestaande uit vochtig zand (Zcc).
Figuur 3. Situering van het projectgebied op de bodemkaart van Vlaanderen schaal 1/200001
1.4.
A
RCHEOLOGISCHE VERWACHTINGDe Centraal Archeologische Inventaris (CAI) geeft in de omgeving van de planlocatie enkele gekende archeologische vindplaatsen weer. Ten noordwesten van het terrein, op percelen langs de Hogeweg te Sint-Amandsberg, hebben prospecties en opgravingen resten uit de Bronstijd, IJzertijd, romeinse periode, vroege Middeleeuwen en Tweede Wereldoorlog aan het licht gebracht2. Ten zuidwesten van het plangebied zijn twee Middeleeuwse vindplaatsen gekend.
1
http://www.agiv.be/gis/diensten/geo-vlaanderen/?catid=78
2
Figuur 4. Situering van het projectgebied ten opzichte van gekende CAI locaties
De kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden geeft gras- en akkerland weer ter hoogte van de projectlocatie. Er is geen indicatie van bebouwing.
Figuur 5. Situering van het projectgebied op de kaart van Ferraris (1771-1778)3
3
De Atlas der buurtwegen (1841) geeft eveneens geen bebouwing weer ter hoogte van de projectlocatie.
Figuur 6. Sitering van het projectgebied op de Atlas der Buurtwegen4
2.
M
ETHODE
2.1.
A
LGEMEENHet archeologisch potentieel van het ca. 1,9ha grote projectgebied is in kaart gebracht door middel van continue proefsleuven met een variabele tussenafstand conform het goedgekeurde sleuvenplan5.
Een deel in het noordwesten van het terrein was niet toegankelijk voor prospectie daar het te dicht bebost was. Aangezien bij de verkaveling zoveel mogelijk bomen zullen blijven staan was rooien van dit bos geen optie.
De proefsleuven hebben een gemiddelde breedte van 2m. De proefsleuven en kijkvensters hebben een gecombineerde oppervlakte van 2161,93m², dit is een dekking van 11,4% van het plangebied.
2.2.
A
ANLEG EN REGISTRATIE VAN DE PROEFSLEUVENDe proefsleuven werden aangelegd door een rupskraan met platte kraanbak. Tijdens de inventarisatie werd één werkvlak aangelegd, de diepte hiervan varieert in functie van de leesbaarheid van de archeologische sporen.
Tijdens het onderzoek is de bodemopbouw van het projectgebied onderzocht door middel van 17 profielkolommen met een maximale tussenafstand van 50m. Bij deze profielkolommen werd telkens ongeveer 1m schoongemaakt en geregistreerd. Ze hebben een diepte van gemiddeld 60cm in de moederbodem. 4 http://www.gisoost.be 5 cfr. Verslag startvergadering 15/10/2013
De sleuven, sporen en profielen werden ingemeten door een landmeter-expert met behulp van een Robotic Total Station.
De sporen werden oplopend genummerd. Vondsten werden handmatig ingezameld.
In de proefsleuven werden archeologische sporen aangetroffen, die het relevant maakten om op deze plaatsen bijkomende kijkvensters te maken. Deze kijkvensters hadden tot doel de omvang, aard en functie van de aanwezige sporen beter te kunnen begrijpen en documenteren, alsook hun ruimtelijke en chronologische relatie t.o.v. mogelijke andere sporen te onderzoeken. In totaal werden 2 kijkvensters aangelegd.
Figuur 7. Situering van de aangelegde proefsleuven en kijkvensters binnen het projectgebied
2.3.
U
ITWERKING EN DATABEHEERTijdens de basisuitwerking zijn de verkregen gegevens geadministreerd en gedigitaliseerd, zijn vondsten geteld en opgelijst en is over het terreinwerk en verwerking gerapporteerd.
Conform de overeenkomst tot het uitvoeren van de archeologische prospectie tussen Ruben Willaert bvba en de projectontwikkelaar zullen de vondsten en het opgravingsarchief na afronding van het onderzoek ondergebracht worden in het stadsarchief De Zwarte Doos.
3.
R
ESULTATEN
3.1.
B
ODEMKUNDIGDe bodemopbouw van de planlocatie werd in kaart gebracht aan de hand van 18 profielsecties.
50 0 25 meter KV2 KV2 KV2 KV2 KV2KV2KV2KV2 KV2 17 17 17 17 17171717 17 777777777 8 8 8 8 8 8 8 8 8 11 11 11111111111111 16 16 16 16 16161616 16 19 19 19 19 19 19 19 19 19 4 4 4444444 3 3 3 3 3333 3 666666666 2 2 2 2 2 2 2 2 2 18 18 18 18 18181818 18 KV1 KV1 KV1KV1KV1KV1KV1KV1KV1 15 15 15 15 15 15 15 15 15 9 9 9 9 9 9 9 9 9 8 8 8 8 8 8 8 8 8 7 7 7777777 12 12 12 12 12 12 12 12 12 5 5 5555555 1 1 1111111 10 10 10 10 10101010 10 14 14 14 14 14 14 14 14 14 13 13 13 13 13 13 13 13 13 Legende Sleuf Gent Lijnmolenstraat Gent Lijnmolenstraat Gent Lijnmolenstraat Gent Lijnmolenstraat Gent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent Lijnmolenstraat
Figuur 8: Overzichtskaart van de geregistreerde profielen op de projectlocatie.
De bodemkundige bevindingen op de planlocatie zijn conform de bodemkaart. De ondergrond kent een relatief homogene opbouw. Deze bestaat uit een ploeglaag die gemiddeld 40cm dik is. Daaronder tekent zich een verweringshorizont af. Dit is een gehomogeniseerde laag bruin zand met onscherpe ondergrens. De dikte van deze verbruiningslaag varieert langsheen het projectgebied met een gemiddelde van 40cm. Onder deze verweringshorizont komt het moedermateriaal voor, dat bestaat uit een pakket van witgeel, gevlekt zand.
Op bepaalde plaatsen was de bodem grondig verstoord door recente werkzaamheden.
Figuur 9. Profielopname in sleuf 8 (profiel 1)
50 0 25 meter 9 9 9 9 9 9 9 9 9 15 15 15 15 15151515 15 10 10 10101010101010 14 14 14141414141414 8 8 8888888 16 16 16 16 16 16 16 16 16 7 7 7 7 7 7 7 7 7 13 13 13 13 13 13 13 13 13 12 12 12 12 12 12 12 12 12 5 5 5555555 4 4 4444444 19 19 19 19 19191919 19 8 8 8 8 8 8 8 8 8 7 7 7 7 7 7 7 7 7 17 17 17171717171717 6 6 6 6 6 6 6 6 6 3 3 3 3 3333 3 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 2 2 2 2222 2 18 18 18 18 18 18 18 18 18 1 1 1111111 Legende Profiel Gent Lijnmolenstraat Gent Lijnmolenstraat Gent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent Lijnmolenstraat
Figuur 11. Profielopname in sleuf 3 (profiel 1)
3.2.
A
RCHEOLOGISCHVerspreid over het terrein werden verschillende sporen waargenomen en geregistreerd. In totaal werden 49 sporen als dusdanig geregistreerd. 24evaluerende coupes hebben uitgewezen dat het merendeel van de gecoupeerde sporen een natuurlijke oorsprong hebben. Over het hele
projectgebied werd slechts één archeologisch relevant spoor waargenomen.
Figuur 13. Algemeen sporenplan
Op twee locaties werden sporen aangetroffen waar verdere evaluatie zich opdrong. Tijdens het aanleggen van sleuf 9 werden centraal in de sleuf twee relatief grote lichtgrijze vlekken waargenomen (sporen 11 & 12).
50 0 25 meter 31 31 31 31 31313131 31 48 48 48484848484848 34 34 34 34 34 34 34 34 34 32 32 32323232323232 43 43 43 43 43 43 43 43 43 42 42 42 42 42424242 42 47 47 47 47 47 47 47 47 47 777777777 46 46 46 46 46 46 46 46 46 35 35 35 35 35 35 35 35 35 6 6 6666666 29 29 29292929292929 10 10 10101010101010 3 3 3 3 3333 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 36 36 36363636363636 38 38 38 38 38383838 38 39 39 39393939393939 28 28 28 28 28 28 28 28 28 49 49 49494949494949 9 9 9 9 9999 9 40 40 40 40 40 40 40 40 40 15 15 15151515151515 888888888 26 26 26 26 26 26 26 26 26 25 25 25 25 25252525 25 14 14 14141414141414 242424242424242424 16 16 16 16 16161616 16 17 17 17 17 17171717 17 37 37 37373737373737 1 1 1 1 1111 1 23 23 23 23 23 23 23 23 23 13 13 13 13 13 13 13 13 13 22 22 22 22 22222222 22 2 2 2222222 19 19 19191919191919 212121212121212121 20 20 20 20 20202020 20 18 18 18181818181818 Legende Archeologisch spoor Natuurlijke verstoring Recente verstoring Gent Lijnmolenstraat Gent Lijnmolenstraat Gent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent LijnmolenstraatGent Lijnmolenstraat
Figuur 14. Detailopname van spoor 11 en spoor 12 in sleuf 9
Teneinde deze sporen verder ruimtelijk te kunnen evalueren werd beslist een kijkvenster aan te leggen rondom spoor 11 & 12.
Figuur 15. Vlakopname van kijkvenster 1 tussen sleuf 9 en sleuf 15
Na aanleg van het kijkvenster werd duidelijk dat spoor 11 en spoor 12 één geheel vormen. Op basis van de zeer grillige vorm en steriele, licht- tot blauwgrijze vulling bleek dit spoor een natuurlijke oorsprong te hebben.
Bij de aanleg van dit kijkvenster werden nog één potentieel spoor (spoor 40) waargenomen. Het spoor had een ovale vorm in vlak en een lichtgrijsbruine vulling. Teneinde de opbouw en aard van dit spoor te evalueren werd het spoor gecoupeerd. In coupe bleek dit spoor een kuil te zijn met een diepte van 35cm en grijze tot lichtgrijze, uitgeloogde vulling.
Figuur 16. Vlakopname van spoor 40
Figuur 17. Coupefoto van spoor 40
Tijdens het aanleggen van sleuf 17 werden in vlak enkele vage bruine sporen dicht bij elkaar waargenomen. Ter hoogte van deze cluster werden twee losse fragmenten handgevormd aardewerk gerecupereerd. Daar dit de enige aardewerkvondst was over het hele projectgebied, werd beslist rondom de vage sporencluster een kijkvenster aan te leggen.
Figuur 18. Vlakopname van kijkvenster 2 op sleuf 17
In dit kijkvenster werd het enige relevante spoor op het projectgebied aangetroffen. Spoor 42 had een ronde tot ovale vorm in vlak en werd gekenmerkt door een donkergrijze tot zwarte, organische vulling.
Figuur 19. Vlakopname van spoor 42
Een evaluerende coupe wees uit dat het om een kuil gaat van ca. 26cm diep met relatief vlakke bodem.
Figuur 20. Coupefoto van spoor 42
Tijdens het couperen werden 15 fragmenten aardewerk gerecupereerd. Het betreft 5 versierde wandfragmenten, 3 onversierde wandfragmenten, 5 fragmenten van de aanzet van een bodem en 2 kleine randfragmenten. Het aardewerk is handgevormd en traag nagedraaid, wat een datering in de late ijzertijd of vroegromeinse periode suggereert. De wandversiering bestaat uit kleine nopjes en spatelindrukken.
4.
C
ONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
4.1.
C
ONCLUSIESSogent plant de aanleg van een verkaveling op de percelen gelegen aan de Lijnmolenstraat te Sint-Amandsberg (Stad Gent). Het archeologisch projectbureau Ruben Willaert bvba heeft tussen 21 november en 25 november het 1,9ha grote terrein geïnventariseerd door middel van proefsleuven.
Doelstelling van het onderzoek was na te gaan of er op de planlocatie archeologische vindplaatsen aanwezig zijn, die aangetast of vernield kunnen worden naar aanleiding van de geplande werkzaamheden.
Bij het proefsleuvenonderzoek is slechts 1 archeologisch relevant spoor aangetroffen met een datering in de late ijzertijd of vroege romeinse periode.
4.2.
A
ANBEVELINGENVoor de projectlocatie Sint-Amandsberg-Lijnmolenstraat wordt geen vervolgonderzoek aanbevolen. De nagenoeg volledige afwezigheid van relevante sporen en aanlegvondsten wijzen op een zeer lage archeologische waarde van de projectlocatie, waar verder onderzoek geen bijkomende informatie zal opleveren.
