NN315450768
I N O T A 768
BIBLIOTHEEK
STARINGGEBOUW
s e p t e m b e r 1973 Instituut voor Cultuurtechniek en W a t e r h u i s h o u d i n g
Wageningen TE VSR7.SN0F.N AAM H.I.D/s
BIBLIOTHEEK DE HAAFF
Droevendaalsesteeg 3 a Postbus 241 6700 AE Wageningen d.d. '^lio^a ja ~|~ neegSTUDIE: REGIONAAL WATERBELEID ONDERDEEL: BELEIDSDOELSTELLING EN STRUCTUUR VAN DE AFWEGINGSPROCEDURE
d r s . L. J . Locht
N o t a ' s van het Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e -m i d d e l e n , dus geen officiële p u b l i k a t i e s .
Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op e e n eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een c o n c l u d e r e n d e d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r van voorlopige a a r d zijn o m d a t het o n d e r z o e k nog niet i s afgesloten.
B e p a a l d e n o t a ' s k o m e n n i e t voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g
* De e s s e n t i e van deze nota i s e e r d e r g e p r e s e n t e e r d a l s e e n d i s -c u s s i e n o t a (okt. 1972)
^ | q t ( 3
1 2 FEB. 1998
I N H O U D biz. INLEIDING 1 1. BELEIDSDOELSTELLING EN STRUCTUUR VAN AFWEGING 1 1 . 1 . Basisdoelstelling 1 1. 2. Multicriteria procedures van afweging 2
1 . 3 . Uitwerking van de doelstellingsfunctie 6 1 . 4 . Operationalisering van de doelstellingsfunctie 8
1. 5. Structuur van de afwegingsprocedure 11 1. 6. Uitwerking van de afwegingsprocedure 15
INLEIDING
Uitgangspunt voor de studie 'Regionaal Waterbeleid' i s , dat doel van het onderzoek is om een afwegingsprocedure te ontwikkelen a l s instrument voor het bepalen ven beleid op regionaal niveau met b e -trekking tot waterkwantiteit en -kwaliteit. Dit i s dan ook uitgangs-punt voor het navolgende.
Wat de nummering betreft i s getracht aan te sluiten bij een rapportering waarin na een inleiding in deel I wordt ingegaan op de te hanteren beleidsdoelstelling en de structuur van de afweging. In die behandeling van de structuur worden elementen genoemd welke in de daaropvolgende delen worden uitgewerkt.
1. BELEIDSDOELSTELLING EN STRUCTUUR VAN AFWEGING 1 . 1 . B a s i s d o e 1 s t e H i n g
Als basisdoelstelling voor het regionaal beleid zal door de bur-ger worden gezien het maximaal voldoen aan de wensen van die regio-nale collectiviteit, zowel wensen in verband met direct gebruik als wensen volgend uit de moraal. In de economie duidt men deze doel-stelling aan als m a x i m a l i s e r i n g van de collectieve nutsfunctie. 1. 1. 1. Onder individueel nut wordt in dit verband verstaan het w e l
-bevinden'. Dit nut kan nader worden aangeduid als bestaande uit: het nut dat niet afhankelijk is van s c h a a r s e middelen, bijvoorbeeld vriendschap. Dit element van nut - hoe belangrijk ook - blijft in de economische afweging buiten beschouwing;
het nut dat afhankelijk i s van schaarse milieugoederen, waarbij het milieu niet alleen de fysische maar ook de sociale omgeving
betreft. Als milieu gelden alleen zaken waarvoor niet direct wordt betaald;
- het nut van goederen en diensten waarvoor een prijs wordt betaald (marktgoederen); daarbij loopt de verkrijging door de betrokkenen via geld (inkomen).
Opgemerkt wordt nog dat de mate van bestaanszekerheid welke samenhangt met een evenwichtig fysisch milieu een zeer belangrijk element van het nut i s . In de milieugoederen zijn begrepen de z o g e -naamde collectieve goederen en 'externalities'. Onder 'externalities' wordt verstaan het effect van een activiteit van de één op het w e l
-bevinden van anderen, zoals zich voordoet bij vervuiling.
1 . 1 . 2. Onder collectief nut wordt verstaan een sommering van het individueel nut na c o r r e c t i e - weging - met het oordeel van de collectiviteit uit hoofde van de moraal. Sommige wensen van de individuen - bijvoorbeeld uit hebberigheid - krijgen het gewicht 0, sommige een gewicht groter dan 1 - zo bijvoorbeeld in verband met 'wat erbe schaving', weer andere een gewicht tussen 0 en 1. In de literatuur worden hierbij de termen 'merit goods' en ^demerit goods' gebruikt. Omdat uitspraken over moraal van de collectiviteit n o r -maal alleen in vage zin voorhanden zijn, i s het niet mogelijk om de collectieve nutsfunctie operationeel te maken zonder het inbrengen van niet objectieve waarde-oordelen. De economische theorie als zodanig, wanneer die waardevrij wil zijn, kan h i e r m e e dus niet werken. In 1.2 en 1.3 zal aan de orde komen waarom en hoe, in dit beleidsinstrument de collectieve nutsfunctie wel operationeel g e -maakt wordt.
1 . 2 . M u l t i c r i t e r i a p r o c e d u r e s v a n a f w e g i n g
Geïnspireerd door de onder 1.1 genoemde moeilijkheden bij het operationeel maken van de collectieve nutsfunctie wordt door v e r
-schillende auteurs het standpunt ingenomen dat moet worden gewerkt met een reeks doelstellingen waarna de gewichten van die d o e l s t e l -lingen apart door het beleid - en wel achteraf - worden bepaald. In het kader van de C o m m i s s i e voor de Ontwikkeling van de B e l e i d s
-Analyse (COBA) is bijvoorbeeld een doelstellingsstructuur voorge-steld in termen van
- hoofddoelstelling - subdoelstellingen
- enkelvoudige doelstellingen
De in concreto opgevoerde doelstellingen worden vooral ont-leend aan de begrotingsstukken. In het kader van het waterbeheer zou onder meer gehanteerd worden: een schoon milieu, milieu
-differentiatie, recreatiemogelijkheden, minimale investeringen en onderhoud, verschaffen van de gevraagde hoeveelheid leidingwater, gezonde landbouw en verbetering van de visstand.
Men zoekt hieruit een structuur van operationele doelstellingen. Na bepaling van de effectiviteit van een maatregel ten aanzien van elk van de operationele doelstellingen door het onderzoek (kosten -effectiviteitsanalyse), wordt door de 'policy m a k e r s ' een beleids-keuze gemaakt; al of niet expliciet wordt daarbij gebruik gemaakt van gewichten en een multicriteria selectie procedure. Een dergelijke procedure lijkt voor vele vormen van beleid wenselijk en zo-ook
deze taakverdeling tussen wetenschap en beleid. Hierna wordt toe-gelicht dat deze procedure voor een teram in dienst van het beleid - althans voor het team voor deze studie - minder geschikt i s .
1. 2 . 1 . FANO (1972) doet verslag van een kosten-effectiviteitsanalyse in de bovenaangeduide zin. Na het gereedkomen was de op-drachtgever niet voldaan en vroeg het onderzoekersteam om bepaling van de gewichten. Deze zijn toen afgeleid uit de basisdoelstelling, niet als waardevrije wetenschappelijke conclusies m a a r als onder-zoek in een beleidskader. De opdracht,zoals in de inleiding vermeld, houdt in dat ook in deze studie de opdrachtgever van het team v e r -wacht dat inzicht wordt gegeven in de mogelijkheid van afweging van subdoelstellingen als gevraagde hoeveelheid leidingwater en r e c r e a t i e mogelijkheden. Dan r e s t e e r t evenals bij de studie van Fano als v e r -schil tussen het operationeel maken van de collectieve nutsfunctie en de procedure met de kosten-effectiviteitsanalyse alleen,dat de waarde-oordelen van het begin af worden ingebracht - in de bepaling van nut en schade - dan wel pas in de slotfase - in de bepaling van de gewichten.
1. 2. 2. LOCHT (1970 a) zet u i t e e n dat de gewichten in vele gevallen - en ook p r i n c i p i e e l - niet losgekoppeld mogen w o r d e n van het kwantum van de v o o r z i e n i n g : het gaat in de afweging o m m e e r of m i n d e r van een v o o r z i e n i n g , d a a r v o o r zijn g r e n s n u t (en g r e n s k o s t e n ) r e l e v a n t , niet het gemiddeld nut of het t o t a a l nut. In de p r o c e d u r e m e t kosteneffectiviteitsanalyse zal m e n bijvoorbeeld geneigd zijn o m de v o o r z i e n i n g m e t l e i d i n g w a t e r een hoog gewicht te geven hetgeen ook j u i s t i s a l s de kwantiteit a l l e e n voor d r i n k w a t e r w o r d t g e b r u i k t . Het m o d e l bepaalt e c h t e r of m e e r of m i n d e r l e i d i n g w a t e r gewenst i s ; gaat het d a a r b i j om a u t o ' s w a s s e n dan i s een laag gewicht nodig. Men kan de gewichten dan pas v a s t s t e l l e n a l s het kwantum i s b e p a a l d en h e t kwantum wordt in de m u l t i c r i t e r i a s e l e c t i e p r o c e d u r e p a s bepaald nadat de gewichten gegeven zijn. Dit pleit dus voor het e e r d e r dan in de slotfase i n b r e n g e n van afweging van s u b d o e l s t e l l i n g e n .
T e r z i j d e wordt v e r m e l d dat m u l t i c r i t e r i a s e l e c t i e p r o c e d u r e s in s o m m i g e a n d e r e gevallen een doeltreffende methoden zijn. Bijvoorbeeld in het geval van afweging w a n n e e r s l e c h t s enkele a l t e r n a t i e v e s t r a t e g i e ë n open s t a a n z o a l s bij v e s t i g i n g s p l a a t s -k e u z e bij een gegeven s c h a a l in het p r o j e c t . In dat geval i s de kwantum v e r a n d e r i n g p e r geval niet het r e s u l t a a t van de afwe-ging en dus ook niet afhankelijk van de gewichten. Wanneer eenzelfde keuze volgt bij v e r s c h i l l e n d e s e t s gewichten kan m e n zich de m o e i t e van een n a u w k e u r i g e afweging b e s p a r e n (VAN DER MEER en OPSCHOOR, 1973). In de o n d e r h a v i g e studie kan moeilijk w o r d e n v o l s t a a n m e t enkele a l t e r n a t i e v e s t r a t e g i e ë n : h e t kwantum l e i d i n g w a t e r , de l a n d b o u w s c h a d e , de v e r v u i l i n g
zijn continue v a r i a b e l e n .
1. 2 . 3 . KO LM (1972) en TINBERGEN (1972) s p e c i f i c e r e n de n u t s -functie zo, dat blijkt dat het in de e c o n o m i s c h e t h e o r i e tot d u s v e r geldende hoofdbezwaar tegen h e t o p e r a t i o n e e l h a n t e r e n van de c o l l e c t i e v e nutsfunctie, niet opgaat. LOCHT (1970 b , 1972) komt tot dezelfde stelling door als uitgangspunt te n e m e n A of B n a m e l i j k A. een o v e r h e i d s t e a m een o r g a a n i s van de c o l l e c t i v i t e i t en h e t o p t e l
len en wegen van nut a l s zodanig wordt u i t g e v o e r d , niet a l s w e t e n -schappelijke u i t s p r a a k , of wel
B. h e t o v e r h e i d s g e d r a g ten a a n z i e n van het ontnemen van nut ( b e l a s -tingen) en het t o e d e l e n van nut (beleid) c o n s i s t e n t m o e t zijn: a l s m e n binnen i n k o m e n s k l a s s e n na c o r r e c t i e s voor k i n d e r t a l , b u i t e n -gewone l a s t e n e. d. een gelijke b e l a s t i n g heft, houdt dat in dat m e n * i n t e r p e r s o n e l e n u t s v e r g e l i j k i n g
de overige v e r s c h i l l e n in nut zoals in verband met intensiteit van beleving, geen gewicht toekent.
1. 2 . 4 . Als vierde argument voor het niet gebruiken \ai een multicriteria methode voor de afweging s s truc tuur heeft een rol gespeeld dat veel van hetgeen tot dusver onder 'merit goods' en 'demerit goods' i s gevangen, wensen betreft van groepen met lage respectievelijk hoge inkomens, zulks in verband met het feit dat overigens niet het indivi-dueel nut werd opgevoerd maar de koopkrachtige vraag (willingness to pay) welke een functie i s van nut en inkomen. Nadat voor m i l i e u -goederen de eventueel berekende 'willingness to pay' i s omgerekend in nut zoals hierna wordt toegelicht, i s veel van de noodzakelijke wegingen r e e d s g e r e a l i s e e r d . Overigens lijkt de moraal van de c o l -lectiviteit in ons land o m wat de m e n s e n zelf wensen voor een belang-rijk deel te accepteren. Wordt ook v o o r t s , zoals onder 1. 3 nog aan de orde komt, veel vollediger dan gebruikelijk was in de kosten-baten analyse, rekening gehouden met de individuele wensen, inclu-sief die naar bestaanszekerheid, dan zal het aantal te verwerken collectieve waarde-oordelen waarschijnlijk vrij gering zijn. Dit kan echter pas blijken in de praktische onderdelen van deze studie.
1. 2. 5. Vooruitlopend op het navolgende wordt hier opgemerkt dat de eventueel in de nutsfuncties en schadefuncties verwerkte v e r -onderstellingen over collectieve waarde-oordelen expliciet moeten zijn en de afwegingsprocedure moet inhouden dat de 'policy m a k e r s ' die kunnen wijzigen. In de voorgestelde procedure i s dit een 'output' naar hetgeen nader aan de orde komt als b e l e i d s s i m u l a t i e .
De conclusie van het bovengaande is dat de thans veel gepropa-geerde multicriteria procedure voor deze studie minder geschikt lijkt te zijn dan het r e c h t s t r e e k s opereren vanuit de ba si s doel stelling vooral omdat de gewichten samen moeten hangen met de kwantiteiten en de kwantiteiten in dit geval pas bepaalbaar zijn met behulp van de gewichten.
1 . 3 . U i t w e r k i n g v a n d e d o e 1 s t e H i n g s f u n e t i e
De problematiek van de beleidsdoelstelling en de toepassing daarvan wordt van oudsher behandeld in de 'Welfare E c o n o m i c s ' , de 'Economie du bienêtre'. Voor een goed begrip moet v e r m e l d w o r -den - zoals onder 1. 1 ook reeds opgemerkt - dat de 'utility' (U) i s
opgebouwd uit een deel (U. ) dat afhankelijk i s van schaarse en beheersbare middelen en een deel (U ) waarbij dat niet zo wordt gezien, b i j -voorbeeld vriendschap. Als in de economie alleen U. behandeld wordt houdt dat geen onderschatting van U in.
1 . 3 . 1. Het nut in de dimensie U. bestaat uit - zoals in fig. 1 aange-geven - een deel via marktgoederen (onder D. . tot Q*A) afhankelijk van het inkomen en een deel via milieugoederen (onder D , Q tot QAQ) afhankelijk van algemene schaarste.
Fifl. 1 » Milieu > / g o e d e r e n - / . . • * X
7
• v 1 morg. ! 4 nut P1 '
-! \ D ! \ 11 merktgoederen "'0 %Men schreef nu de probleemstelling van de W. E. a l s
Max \J± = f (L, K, F)
waarin L., K en F de hoeveelheden arbeid, kapitaal en bodem zijn. Om de plaats van de huidige problematiek in de W. E. doorzichtiger te maken i s het nuttig de functie uit te schrijven tot het volgende model. Het i s niet de bedoeling dit model a l s zodanig te gebruiken.
M a x U1 = U ^ L ^ Kl f F±, N ^ T±) (1) L4 = L4( Lp. U, Nl f . . . . T2) (2) Kl = Kl ^Kp_ K5 ' N p - " ) (3) Fl = F l( Fp ' Nl • " ) ( 4 ) Nl = Nl <Np ' K5 ' Ul " • • } ( 5 ) T\, = T - T , - T (6) 1 p 2 x v '
In (1) zijn nu de e l e m e n t e n van de 'nieuwe s c h a a r s t e ' toegevoegd, te w e t e n de n a t u u r welk e l e m e n t in ons land v o o r a l door HUETING (1971) n a a r v o r e n i s g e b r a c h t en de b e s c h i k b a r e v r i j e tijd, die ook a l s een nieuw e l e m e n t van s c h a a r s t e n a a r v o r e n komt en wel v o o r a l vanuit de r e c r e a t i e t h e o r i e . De a l g e m e n e t e n d e n t i e i s dat m e e r en m e e r e l e m e n t e n b e h e e r s b a a r en s c h a a r s w o r d e n . V r o e g e r lag
o
voor vele m i l i e u g o e d e r e n het b e s c h i k b a r e kwantum links van Q .Q
zodat ze niet s c h a a r s w a r e n en v e r a n d e r i n g e n in het k w a n t u m m i l i e u -g o e d e r e n -geen effect had op het nut. In fi-g. 1 i s v e r d e r no-g aan-ge-geven - stippellijnen - dat z e k e r e m i n i m u m h o e v e e l h e d e n nodig zijn.
In (2) . . . (6) i s aangegeven dat L , . . . T\ afhankelijk zijn van hun potentiële grootheden (L, . . . T ) m a a r bovendien dat
- L,. m e d e afhankelijk i s van het n u t s n i v e a u zelf (het welbevinden), van h e t m i l i e u (N) en de w e r k u r e n ;
- K. m e d e afhankelijk i s van de omvang van K- die we nodig hebben voor h e r s t e l van N ( z u i v e r i n g bijv. ) en van N, via bijv. c o r r o s i e , op de l e v e n s d u u r . V o o r t s i s N . afhankelijk van de bij de ' p r o d u k t i e ' (U. ) v r i j k o m e n d e afval;
- 1 \ volgt in functie (6) die het tijdsbudget aangeeft, na aftrek van
de w e r k u r e n ( T?) en v e r l i e s u r e n (T ) w a a r o p nog w o r d t t e r u g
-g e k o m e n .
De r e c r e a t i e i s i n dit m o d e l b i j v o o r b e e l d
1. Een o n d e r d e e l van de nutsfunctie (1), dus a l s via ' p r o d u k t i e ' b e -s c h i k b a a r komende behoeftebevrediging.
2. Een factor in (2): a l s o n d e r d e e l van U heeft r e c r e a t i e n a m e l i j k invloed op de a r b e i d s p r o d u k t i v i t e i t .
3. Een bepalende factor voor T in (6): naarmate voorbereiding voor r e c r e a t i e - grotere afstand bijvoorbeeld - m e e r tijd vergt, wordt
T groter en dus T. of T2 kleiner. Wat daarvan de gevolgen zijn
hangt af van de parameters van T in (1) en (2).
1 . 3 . 2 . Positieve effecten op U, zowel directe als indirecte, worden nut genoemd, negatieve effecten op U worden schade of k o s -ten genoemd. Het v e r s c h i l tussen nut enerzijds en schade of kos-ten anderzijds is dus uitsluitend een kwestie van teken, het zijn effecten op de r e a l i s a t i e van de doelstelling. Het model i s gegeven om te tonen wat in nut en kosten of schade i s begrepen.
1 . 4 . O p e r a t i o n a l i s e r i n g v a n d e d o e l s t e l l i n g s f u n c t i e 1 . 4 . 1 . De overheidsuitgaven die als kosten in het s y s t e e m voorkomen
zijn uitgedrukt in geld. Dit wordt gezien als belastinggeld; het offer in nut per gulden i s dan het naar aantal personen gewogen g e middelde van het nut van een gulden in het midden tussen netto b e -steedbaar inkomen en bruto inkomen. Uit praktische overwegingen wordt in plaats van het gewogen gemiddelde nut genomen het nut van de gulden voor degenen met een gemiddeld inkomen en wel in een basisjaar. Deze uitgaven zijn zo dominant in b e l e i d s b e s l i s s i n g dat deze eenheid het nut van een gulden bij het gemiddelde inkomen -als eenheid van nut in de afweging zal worden gebruikt.
1 . 4 . 2. De veranderingen in milieugoederen die in het s y s t e e m voor-komen zijn in principe te benaderen naar de zogenaamde 'willingness to pay', dat i s de subjectieve waarde, dat wil zeggen het bedrag in geld dat men over heeft voor opeenvolgende eenheden van het goed. Ongetwijfeld zal het vaak moeilijk zijn om die sub-jectieve waarde te achterhalen maar dat neemt niet weg dat in prin-cipe inzicht in het nut als gegevens in de eenheid van de subjectieve waarde beschikbaar komen. Deze subjectieve waarde (W) i s een functie van het nut en van de koopkracht (Y). Naarmate de koopkracht groter i s bij eenzelfde nut, is de subjectieve waarde groter en wel volgens: marginale 'willingness to pay' van een goed = marginaal nut van een goed gedeeld door het marginaal nut van het geld, dus
u het marginaal nut (dimensie nut) van een goed; X het grensnut van het geld (dimensie nut/geld).
Om in de dimensie nut te werken in de hiervoor ingevoerde e e n heid van nut als het nut van extra inkomen bij het gemiddelde i n -komen - wordt X nader g e p r e c i s e e r d als het nut van extra geld in de betrokken inkomensklassen gedeeld door het nut van extra geld bij het gemiddelde inkomen, dus
X = uv • u _
Voor het operationeel maken i s onderzoek naar X nodig. TINBERGEN (1972) heeft getoetst
X = In Y
na toevoeging van andere verklarende variabelen. LOCHT (1970b) veronderstelt dezelfde relatie en toetst die aan de b e l a s t i n g p r o g r e s s i e , uitgaande van de wens om de interpersonele nutsvergelijking aan de uitgavenzijde consistent te doen zijn met die aan de inkomstenzijde.
De consequentie i s dat veranderingen in de milieugoederen - door verandering in de in fig. 1 met Q^Q aangegeven beperking - voorzover daarvan de subjectieve waarde kan worden achterhaald, worden o m -gerekend met de A voor de betrokken inkomensgroep zijnde Y . Y. en wel Y in de zin van inkomen per huishouding.
1 . 4 . 3 . Sommige veranderingen in de milieugoederen zijn zo ernstig dat zonder berekening van de willingness to pay een b e r e k e -ning die dan vaak ook moeilijk i s - gesteld kan worden dat de schade
groter i s dan de mogelijke opbrengst van die verandering. Het i s dan efficiënt het nut hiervan niet te berekenen maar het in te voeren als a. de kosten van vervanging elders (bijv. natuurbouw) + 1; wat het
v e r s c h i l groter i s dan 1 heeft dan i m m e r s toch geen invloed; b. zo vervanging niet mogelijk i s ats een beperking op de b e l e i d s
-mogelljkheden.
Dit i s dan een veronderstelling over het collectieve waarde-oordeel als bedoeld aan het slot van 1. 2 welke een output naar de beleidssimulatie moet zijn.
1. 4. 4. Van sommige veranderingen in milieugoederen is niet vooraf duidelijk dat de schade groter i s dan de opbrengst maar wel
dat de schade g r o t e r i s dan de boven ook o n d e r a. genoemde k o s t e n van v e r v a n g i n g . De d o e l s t e l l i n g wordt dan o p e r a t i o n e e l g e m a a k t a l s boven o n d e r a.
1.4. 5. T e n s l o t t e zijn e r v e r a n d e r i n g e n in de m i l i e u g o e d e r e n die a l t h a n s in e e r s t e i n s t a n t i e in r a n g o r d e of in punten w o r d e n b e -p a a l d . Het i s een k w e s t i e van efficiency of o-p die -p u n t e n w a a r d e r i n g een bepaling in subjectieve w a a r d e en v e r v o l g e n s in nut m o e t volgen, dan wel een v e r o n d e r s t e l l i n g o v e r het c o l l e c t i e v e w a a r d e - o o r d e e l m o e t worden g e ï n t r o d u c e e r d . In h e t l a a t s t e geval v e r d i e n t het a a n -beveling o m in het p u n t e n s t e l s e l n a a s t de b e t r o k k e n m i l i e u g o e d e r e n
3
ook een goed op te n e m e n a l s w o o n r u i m t e in m voor degenen m e t een gemiddeld i n k o m e n . Via de d a a r v o o r geldende punten kunnen dan de m i l i e u f a c t o r e n tot de n u t s c h a a l h e r l e i d w o r d e n .
1.4. 6. De v e r a n d e r i n g e n in de m a r k t g o e d e r e n k o m e n in dit m o d e l v o o r a l voor a l s k o s t e n in de zin van geldelijke u i t g a v e n voor o v e r h e i d en b e d r i j v e n . De a r g u m e n t a t i e o m elke gulden van de o v e r -heid gelijk te s t e l l e n aan een n u t s e e n h e i d is h i e r v o o r al gegeven. E l k e gulden van b e d r i j v e n kan op dezelfde wijze behandeld w o r d e n . 1.4. 7. V e r a n d e r i n g e n in kwantum m a r k t g o e d e r e n voor de c o n s u m e n t
k o m e n in dit m o d e l voor in de l e i d i n g w a t e r v o o r z i e n i n g . Het nut dat de c o n s u m e n t d a a r v a n heeft b e s t a a t uit een deel w a a r v o o r b e t a a l d w o r d t en een d e e l a l s h e t z o g e n a a m d e c o n s u m e n t e n s u r p l u s . Het is gebruikelijk in de economie om v e r g r o t i n g van h e t collectief nut door wijziging in de i n k o m e n s v e r d e l i n g en d a a r m e d e in h e t t o t a l e pakket m a r k t g o e d e r e n p e r huishouding te zien a l s b e h o r e n d e tot een a p a r t s u b s y s t e e m van h e t beleid en dit n i e t in te b r e n g e n in o p t i m a l i s a t i e s voor b e l e i d s o n d e r d e l e n . In dat geval dient m e n in h e t s u b s y s t e e m van h e t w a t e r b e l e i d de ongelijke v e r d e l i n g van de m a r k t -g o e d e r e n te a c c e p t e r e n o n d e r de v e r o n d e r s t e l l i n -g dat het a n d e r e s u b s y s t e e m o p t i m a a l z a l w o r d e n . In dat geval dient m e n in de s f e e r van de m a r k t g o e d e r e n de guldens gelijk te wegen. Het i s ook denk-b a a r dat m e n het w a t e r denk-b e l e i d wil zien a l s een i n s t r u m e n t in h e t v e r d e l i n g s b e l e i d .
1 . 5 . S t r u c t u u r v a n d e a f w e g i n g s p r o c e d u r e 1. 5 . 1 . G r e n z e n van h e t s y s t e e m
In h e t m a a t s c h a p p e l i j k leven hangt v r i j w e l a l l e s m e t a l l e s s a m e n . Het w a t e r b e h e e r s s y s t e e m m o e t d a a r o m a l s een s u b s y s t e e m van een g r o t e r s y s t e e m w o r d e n afgezonderd en vele - ook z e e r wel k w a n t i f i c e e r b a r e r e l a t i e s m o e t e n buiten de afweging in het s u b s y s -t e e m w o r d e n gehouden. Een v o o r b e e l d h i e r v a n i s de kos-tenfunc-tie voor v e r m i n d e r i n g van v e r v u i l i n g door de i n d u s t r i e . H i e r v o o r w o r d t binnen h e t w a t e r b e h e e r s s y s t e e m u i t g e g a a n van de k o s t e n voor e e n a n d e r p r o d u k t i e p r o c e s . Het i s e c h t e r z e e r wel d e n k b a a r dat b i j v o o r -b e e l d de v l a s i n d u s t r i e die k o s t e n niet kan d r a g e n en in p l a a t s van h e t m a k e n van deze k o s t e n zou o v e r g a a n tot b e d r i j f s s l u i t i n g m e t a l l e m a a t s c h a p p e l i j k e k o s t e n van dien.
In p r i n c i p e i s e r o n d e r z o e k denkbaar n a a r de d r a a g k r a c h t van de i n d u s t r i e en de s c h a d e van b e d r i j f s s l u i t i n g . G e s t e l d w o r d t e c h t e r dat e e n d e r g e l i j k o n d e r z o e k buiten h e t w a t e r m a n a g e m e n t s y s t e e m v a l t . U i t e r a a r d m o e t e r toch r e k e n i n g m e e gehouden kunnen w o r d e n , v o o r g e s t e l d w o r d t o m dit te doen v i a b e l e i d s s i m u l a t i e ; dit i s dus e e n wijze van r e l a t i e leggen m e t a n d e r e s u b s y s t e m e n . In de b e l e i d s
s i m u l a t i e kan gebruik g e m a a k t w o r d e n van c o m p l e t e m o d e l l e n b i j v o o r b e e l d e e n r e g i o n a a l e c o n o m i s c h m o d e l of een n a t i o n a a l w a t e r t r a n s p o r t -m o d e l . Dit l a a t s t e wordt h i e r genoe-md in v e r b a n d -m e t het i n v o e r e n van een i n v o e r p r i j s en een u i t v o e r p r i j s voor w a t e r . Binnen h e t r e g i o -n a l e w a t e r b e h e e r s m o d e l w o r d e -n deze -niet b e p a a l d m a a r ze m o e t e -n via de b e l e i d s s i m u l a t i e w o r d e n i n g e b r a c h t . De b e l e i d s s i m u l a t i e zal in vele gevallen n i e t b e s c h i k k e n o v e r u i t g e w e r k t e m o d e l l e n voor a n d e r e s u b s y s t e m e n en m o e t dan m e t onvoldoende kennis e e n b e l e i d v o e r e n .
1. 5. 2. Beperkingen voor h e t m o d e l
Ook enige wel tot h e t s y s t e e m b e h o r e n d e r e l a t i e s w o r d e n niet in het m o d e l g e o p t i m a l i s e e r d , dit zijn de u i t v o e r i n g s m a a t r e g e -l e n . In e e r s t e aan-leg wordt v e r o n d e r s t e -l d dat qua u i t v o e r i n g a -l -l e s mogelijk i s en wel zonder k o s t e n ; via de b e l e i d s s i m u l a t i e kunnen in t w e e d e i n s t a n t i e k o s t e n w o r d e n i n g e v o e r d voor een b e p a a l d e u i t
v o e r i n g s m a a t r e g e l , de efficiency d a a r v a n i s niet binnen h e t m o d e l aan de o r d e .
C o n c r e e t : op grond van de s c h a d e door w a t e r v e r b r u i k in b e p a a l d e z o m e r s en h e t b e p e r k t e nut van v e r b r u i k , geeft h e t m o d e l aan tot welk k w a n t u m h e t v e r b r u i k m o e t w o r d e n t e r u g g e b r a c h t . E r w o r d t niet aangegeven of dat m o e t g e b e u r e n door
- p r i j s v e r h o g i n g in die p e r i o d e , dan wel - r a n t s o e n e r i n g in die p e r i o d e .
In h e t tweede geval zijn e r wellicht aanzienlijke k o s t e n in v e r b a n d m e t het v a s t s t e l l e n van de r a n t s o e n e n en de c o n t r o l e . In h e t e e r s t e geval i s e r wellicht s c h a d e d o o r d a t h e t v e r b r u i k ook t e r u g g e b r a c h t
w o r d t in p e r i o d e n w a a r i n dat niet nodig i s . D e r g e l i j k e k o s t e n zijn _ k w a n t i f i c e e r b a a r en valt binnen de g e z i c h t s k r i n g van de s t u d i e g r o e p . , . " Het k i e z e n uit deze u i t v o e r i n g s m a a t r e g e l e n wordt e c h t e r buiten het
m o d e l gehouden. Het z a l s e p a r a a t aan de o r d e w o r d e n g e s t e l d . Een analoog geval b e t r e f t h e t l o z e n van m e s t op s l o t e n door b o e r e n . C o n t r o l e k o s t e n w o r d e n in e e r s t e i n s t a n t i e niet in h e t m o d e l o p g e n o m e n . In tweede i n s t a n t i e e v e n t u e e l wel m a a r dan a l s opgave via de b e l e i d s s i m u l a t i e .
1. 5. 3 . B a s i s s t r u c t u u r van de a f w e g i n g s p r o c e d u r e
In de Welfare E c o n o m i e s geeft de t h e o r i e van het a l g e m e e n evenwicht de v o o r w a a r d e n aan w a a r de huishoudingen aan m o e t e n voldoen o m h e t m a a t s c h a p p e l i j k o p t i m u m te r e a l i s e r e n ( m o d e l van P a r e t o ) . Men s p r e e k t van de o p t i m u m v o o r w a a r d e n . Het w a t e r b e h e e r i s in h e t o p t i m u m a l s ook d a a r aan die v o o r w a a r d e n wordt voldaan. Welke p r a k t i s c h e o p t i m a l i s a t i e p r o c e d u r e ook gevolgd w o r d t , i m p l i -c i e t of expli-ciet wordt g e t o e t s t a a n deze o p t i m u m v o o r w a a r d e n .
Een van de o p t i m u m v o o r w a a r d e n i s
T T
c
*
(1)
dat wil zeggen dat het m a r g i n a l e nut ( ^ U ) van een e e n h e i d van hetzelfde w a t e r in a l l e aanwendingen gelijk i s . Voor t o e p a s s i n g van (4) zijn nutsfuncties nodig dat wil zeggen het v e r l o o p van het nut a l s functie van het kwantum v o o r z i e n i n g . Wanneer nutsfuncties w o r d e n i n g e -v o e r d -voor i n d u s t r i e e l g e b r u i k , huishoudelijk gebruik en r e c r e a t i e f
Marg nut Mang. Kosten Huishoudelijk gebruik \ .
l\
v Industrieel gebruik \ \ . i \ Recreatief gebruik " ~ ~ ^ ^ - ^ Fig. 2a * i Ji Q;Principe tekening van de allocatie van produkten met gelijke marginale kosten. Hierin is met Q* het verbruik aangegeven bij optimale verdeling
Expansiepad
Fig. 2 b . Principe tekening van de opti-malisatie over soorten water (Q. en Q,) met verschillende marginale kosten en nut. Hier i s met U het nut aangegeven van Q. + Q, en met K de kosten van Q. + Q, een en ander voor verschillende niveaus van voorziening
Nut zonder elasticiteit
CL Nut t= 0 5 10 met elasticiteit t= 0 Q, "o ^ ~ o
Fig. 2c. Verbruiksschatting zonder elasticiteit en met elasticiteit, beide met verschuiving in de tijd. Huidig verbruik is QQ
g e b r u i k , geeft de v o o r w a a r d e de o p l o s s i n g w a a r b i j in elke r i c h t i n g van aanwending van hetzelfde w a t e r het m a r g i n a a l nut gelijk i s . D a a r u i t volgt dan t e v e n s de - o p t i m a l e - v e r d e l i n g van het w a t e r (vgl. fig. 2a).
V o o r t s is een o p t i m u m v o o r w a a r d e
-è£_=c 12)
àK C2 [d)
dat wil zeggen dat de m a r g i n a l e k o s t e n voor a l l e p r o d u k t i e v o r m e n van Q gelijk w o r d e n . Wanneer functies w o r d e n i n g e v o e r d voor k o s -t e n voor w a -t e r z u i v e r i n g en schade voor r e c r e a -t i e geef-t de v o o r w a a r d e aan dat door elk van de p r o d u k t i e v o r m e n zoveel ' g e p r o d u c e e r d ' wordt dat de m a r g i n a l e k o s t e n gelijk w o r d e n . Dit geeft dan de o p t i m a l e produktiewijze a a n .
Ook m o e t w o r d e n voldaan aan
TÖ7 " dKj
(3)dat wil zeggen dat h e t m a r g i n a a l nut van twee p r o d u k t e n z ic h v e r -houdt a l s de m a r g i n a l e k o s t p r i j s . Dit i s van t o e p a s s i n g w a a r een o n d e r s c h e i d w o r d t g e m a a k t t u s s e n v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n w a t e r (en vervuiling) te weten l e i d i n g w a t e r en o p p e r v l a k t e w a t e r voor i n d u s -t r i e e l en r e c r e a -t i e f gebruik (vgl. fig. 2b).
Het m o d e l van P a r e t o is - o m s t r e e k s 1850 - g e f o r m u l e e r d voor de m a r k t g o e d e r e n en onafhankelijke n u t s f u n c t i e s . Het i s g e m o d i f i e e r d door BOULDING, P F A F F en P F A F F en a n d e r e n (1970), g e h e e l in een r i c h t i n g die ook h i e r b o v e n t e r s p r a k e was bij de f o r m u -l e r i n g van de inhoud van de c o -l -l e c t i e v e nutsfuncties d o o r d a t een m o r e e l o o r d e e l een r o l speelt via de identificatie van de subjecten o n d e r l i n g . Een beschouwing h i e r o v e r i s ook gegeven in LOCHT (1972).
G e s t e l d w o r d t dat door t o e p a s s i n g van de o p t i m u m v o o r w a a r d e n op eenvoudige en d o o r z i c h t i g e wijze h e t o p t i m u m gevonden kan w o r -den. D a a r t o e m o e t de p r o c e d u r e zijn
a. s l e c h t s twee eindprodukten w o r d e n o n d e r s c h e i d e n te weten w a t e r voor gebruik en v e r v u i l i n g s g e l e g e n h e i d ;
b . van die twee p r o d u k t e n w o r d e n a l s s u b p r o b l e m e n kostenfuncties
en nutsfuncties b e p a a l d welke de omhullenden zijn van de m o g e lijke p r o d u k t i e k o s t e n ( m i n i m a l e ko s t e n o p l o s s i n g e n ) en de o m -hullenden van de mogelijke n u t s o p b r e n g s t e n bij aanwending ( m a x i m a l e nutsmogelijkheden);
c. de i n t e r r e l a t i e s t u s s e n de kosten en het nut van de beide Produk-t e n w o r d e n bepaald;
d. e r wordt i t t e r a t i e f een o p t i m u m bepaald door e e r s t p e r produkt het o p t i m u m te bepalen volgens de m a r g i n a l e k o s t e n r e g e l , dat wil zeggen
dU _ àK
èQ ~
TO"'
V e r v o l g e n s wordt voor het gevonden voorlopige o p t i m u m voor w a t e r g e b r u i k via de o n d e r c. bedoelde gegevens e e n nieuwe k o s -tenfunctie voor de zuivering i n g e v o e r d e t c . Gezien het feit dat de i n t e r r e l a t i e van w a t e r g e b r u i k op de k o s t e n van z u i v e r i n g niet groot i s en het effect van het niveau van z u i v e r i n g op de k o s t e n van w a t e r -gebruik evenmin, wordt v e r w a c h t dat het totale o p t i m u m aldus eenduidig kan w o r d e n gevonden;
e. de nutsfunctie is bepaald a l s s u b p r o b l e e m a l s additie van de n u t s functies van de d i v e r s e b e s t e m m i n g e n , w a a r b i j voor elke k w a n t i
-t e i -t is voldaan aan ? 0 = c . ;
f. in de kostenfunctie i s als s u b p r o b l e e m de o p t i m a l e c o m b i n a t i e van de ' p r o d u k t i e ' mogelijkheden opgelost a l s een keuze t u s s e n bijv. n a t u u r s c h a d e , landbouwschade, i n v e s t e r i n g s n i v e a u ;
g. de o n d e r f. i n g e v o e r d e n a t u u r s c h a d e , i n v e s t e r i n g s n i v e a u en d e r g e lijke zijn afkomstig uit v e r d e r e s u b o p t i m a l i s a t i e p r o g r a m m a ' s w a a r -in eventueel volgens v e r s c h i l l e n d e methoden voor elk niveau van t o t a l e n a t u u r s c h a d e of i n v e s t e r i n g e n de m i n i m a l e ko s t e n o p l o s s i n g e n zijn bepaald ;
h. vanuit de einduitkomst van de i t t e r a t i e wordt t e r u g g e g a a n n a a r de s u b m o d e l l e n w a a r i n wordt teruggevonden welke m i x van p r o d u k t i e en v e r b r u i k s w i j z e het totale o p t i m u m i m p l i c e e r t . Dit v o r m t t e -z a m e n m e t de v e r o n d e r s t e l l e n d e c o l l e c t i v i t e i t s o p v a t t i n g e n de 'output' n a a r de b e l e i d s s i m u l a t i e ; i. de b e l e i d s s i m u l a t i e c o r r i g e e r t v e r o n d e r s t e l l i n g e n of v r a a g t n a a r de u i t k o m s t onder a l t e r n a t i e v e v e r o n d e r s t e l l i n g e n , w a a r u i t nieuwe k o s t e n - en nutsfuncties volgen. 14
1. 5 . 4 . Wiskundig m o d e l a l s o p t i m a l i s a t i e p r o c e d u r e
P F A F F en P F A F F (1970) en a n d e r e n geven voor d e r g e l i j k e p r o b l e m e n f o r m e l e b e s l i s s i n g s a l g o r i t h m e n . Veelal e e r s t onder g e
s i m p l i f i c e e r d e v e r o n d e r s t e l l i n g e n a l s een s i m p l e x p r o b l e e m na i n v o e r i n g van de concave doelfunctie, door het o p l o s s e n n a a r z a d e l -punten. In de bijlage is een d e r g e l i j k e b e n a d e r i n g g e r e p r o d u c e e r d .
Het lijkt w a a r s c h i j n l i j k dat de i t t e r a t i e v e aanpak z o a l s o m s c h r e v e n onder 1. 5 . 3 . c door een dergelijk f o r m e e l o p t i m a l i s a t i e -p r o g r a m m a kan w o r d e n v e r v a n g e n . Het lijkt e c h t e r niet gewenst om de p a r t i ë l e nutsfuncties en kostenfuncties - dus het nut in de d i v e r s e aanwendingen en de k o s t e n bij de d i v e r s e ' p r o d u k t i e ' w i j z e n - d i r e c t in z o ' n p r o g r a m m a in te v o e r e n in de p l a a t s van de o n d e r 1. 5. 3 a a n -gegeven p r o c e d u r e o m d a t
Ie m e n het o r g a n i s a t o r i s c h e en p r e s e n t a t i e v o o r d e e l m i s t van het
af-z o n d e r e n van s u b p r o b l e m e n ;
2e nog geen v o o r b e e l d e n voorhanden zijn, w a a r u i t blijkt dat deze
m e t h o d e efficiënter i s .
Dit n e e m t e c h t e r niet weg dat op het m o m e n t dat de p a r t i ë l e n u t s
-en kost-enfuncties -en de k-ennis o v e r de i n t e r r e l a t i e s b e s c h i k b a a r zijn g e t r a c h t kan w o r d e n om ook een m a t h e m a t i s c h e o p t i m a l i s a t i e p r o c e d u r e te ontwikkelen, dit heeft i m m e r s w e e r zijn eigen p r e s e n t a t i e -v o o r d e l e n .
1.6. U i t w e r k i n g v a n d e a f w e g i n g s p r o c e d u r e
Zoals h i e r v o o r toegelicht wordt in het suboptimum de m i n i m u m k o s t e n l i j n bepaald voor de ' p r o d u k t i e ' van w a t e r . In die b e s l i s s i n g m o e t e n de v e r s c h i l l e n d e mogelijkheden w o r d e n afgewogen n a a r hun k o s t e n . H i e r o m m o e t schade voor landbouw en natuur w o r d e n o p g e -n o m e -n e-n afgewoge-n tege-n a -n d e r e mogelijkhede-n voor ' p r o d u k t i e ' . Het n o r m a l e gebruik van g e w a s s e n via v e r d a m p i n g v e r s c h i j n t dus a l s een kostenfactor a a n de a a n b o d s z i j d e . A n d e r z i j d s i s w a t e r -gebruik voor b e r e g e n i n g en reiniging van s t a l l e n een e l e m e n t aan de v r a a g z i j d e .
Analoog moet bij de produktie van vervuiling s gelegenheid de i n v e s t e r i n g in zuivering worden afgewogen tegen de schade van het
a c c e p t e r e n van de v e r v u i l i n g . De wens van een schoon m i l i e u voor n a t u u r en r e c r e a t i e k o m t in deze afweging dan ook voor a l s k o s t e n -f a c t o r .
A n d e r z i j d s zijn e r v e r s c h i l l e n d e mogelijkheden voor het gebruik van l e i d i n g w a t e r zoals huishoudelijk en i n d u s t r i e e l g e b r u i k . Deze w o r d e n a l s s u b p r o b l e e m in de nutsfunctie afgewogen. Alhoewel de b e t e k e n i s van m e e r of m i n d e r l e i d i n g w a t e r wordt bepaald a a n de hand van v e r s c h i l l e n in k o s t e n voor v e r s c h i l l e n d e p r o c e s s e n , v e r -schijnt het in de afweging a l s een n u t s e l e m e n t aan de v r a a g z i j d e . 1 . 6 . 1 . S c h e m a ' s a f w e g i n g s p r o c e d u r e
In fig. 3 i s m e t blokken in een s c h e m a de c a s c a d e in de af-weging gegeven. H i e r i n s t a a n de e e r d e r genoemde subafaf-wegingen welke l e i d e n tot nutsfuncties en k o s t e n f u n c t i e s voor w a t e r g e b r u i k en v e r v u i l i n g s g e l e g e n h e i d (de blokken 3 , 4, 6 en 7). Het zij h e r h a a l d dat deze functies bepaald w o r d e n a l s a d d i t i e s van de n u t s en k o s t e n -functies voor s p e c i a l e b e s t e m m i n g e n en produktiewijzen. V e r d e r i s aangegeven dat de nutsfuncties voor s p e c i a l e b e s t e m m i n g e n w o r d e n afgeleid uit studie van de ontwikkeling van produktie en c o n s u m p t i e (2). Voor die ontwikkeling wordt een p r o g n o s e gebruikt die geen r e k e n i n g houdt m e t invloeden vanuit het w a t e r b e l e i d , dat wil zeggen de exante ontwikkeling wordt aangehouden.
A n d e r z i j d s i s aangegeven dat de kostenfuncties b e r u s t e n op o n d e r -zoek n a a r eventuele schade voor het m i l i e u (en landbouw en r e c r e a t i e ) en kennis van de k o s t e n voor t e c h n i s c h e v o o r z i e n i n g e n (5). Uit de v e r gelijking van een en a n d e r volgen de m i n i m u m k o s t e n (schade) o p l o s -singen.
De eindafweging i t t e r a t i e f dan wel m e t een wiskundig m o d e l -i s -in (8) als schade m -i n -i m a l -i s a t -i e aangegeven. Het s p r e e k t well-icht b e t e r aan, om van s c h a d e m i n i m a l i s a t i e t e s p r e k e n dan van n u t s -m a x i -m a l i s a t i e o -m d a t in feite voor de -m e e s t e a s p e c t e n s c h a d e aan de o r d e i s . O v e r i g e n s i s h e t v e r s c h i l a l l e e n een k w e s t i e van t e k e n : s c h a d e n zijn negatieve effecten op de d o e l s t e l l i n g , nut is een positief effect.
De b e l e i d s s i m u l a t i e - o n d e r d e e l (9) in de afweging - ontvangt van (8) i n f o r m a t i e over de v e r o n d e r s t e l l i n g e n en de u i t k o m s t e n . Via
* Dit is een functie die aangeeft de k o s t e n van eigen v e r v u i l i n g s b e s t r i j d i n g of de schade door niet p r o d u c e r e n van vervuiling en wel l a a g s t e van beide ** Milieuschade bij a c c e p t e r e n van vervuiling of kosten ( o v e r h e i d s ) p r o j e c t e n *** Deze output is niet a l l e e n de optima m a a r ook de d a a r o n d e r liggende
t e c h n i s c h e c o n s t e l l a t i e en v o o r t s de ' m o r a a l ' v e r o n d e r s t e l l i n g e n . Na wijziging van die veror d e r s t e l l i n g e n moet opnieuw g e m i n i . a a l i s e e r d w o r d e n . De peilen voor deze invoer van de b e l e i d s s i m u l a t i e t e r u g n a a r 3 , 4, 6 en 7 zijn h i e r niet getekend.
Vraagzijde Aanbodszijde
P r o d u k t i e en bevolking
e x a n t e , t = 5 2
ï
Milieu en i n f r a s t r u c t u u r 5 aanwezig en best mogelijk t = 5
Nut8functie 3 w a t e r g e b r u i k
Nutsfunctie voor''" 4 vervuiling sgele genheid
T
Kosten 'functie' w a t e r g e b r u i k 6
Kostenfunctie voor""*'" 7 vervuiling s gele genheid S c h a d e m i n i m a l i s a t i e :
' o p t i m a a l gebruik w a t e r en vervuiling s gele genheid p
P r o d u k t i e en bevolking expost t = 5
ï
ï
B e l e i d s s i m u l a t i e : w e r k e lijk gebruik w a t e r en v e r -vuilingsgelegenheid g Milieu en i n f r a s t r u c t u u r expost t = 5 P r o d u k t i e en bevolking exante t = 1 02a
T
i
Milieu en i n f r a s t r . exante t = 10 5at
F i g . 3. Blokschema van de s c h a d e m i n i m a l i s a t i e b e r e k e n i n g e n . H i e r m e d e wordt aangegeven welke s u b p r o g r a m m a ' s c. q. gegevens nodig zijn. De c i j f e r s v e r w i j z e n n a a r de p a r a g r a f e nh e t o p r o e p e n van p r o g r a m m a ' s voor a n d e r e s y s t e m e n of zonder s y s t e m a t i s c h e i n f o r m a t i e wordt bepaald:
1. in h o e v e r r e de g e w e n s t e a a n p a s s i n g van de i n d u s t r i e in p r o c e s en van de huishoudingen in v e r b r u i k , niet tot stand z a l k o m e n m a a r zal leiden tot een wijziging in de s e c t o r e n i n d u s t r i e en c o n s u m p t i e . Aldus volgt de r a m i n g van i n d u s t r i e en c o n s u m p t i e expost.
2. Analoog wordt n a g e g a a n of de volgens het o p t i m u m t e a c c e p t e r e n s c h a d e aan n a t u u r , r e c r e a t i e en landbouw a a n v a a r d w o r d t . D a a r uit volgt de situatie ten aanzien van m i l i e u en p r o j e c t e n na r e k e ning gehouden te hebben m e t de i n f o r m a t i e uit o. a. h e t w a t e r -b e l e i d m o d e l .
De e r v a r i n g bij h e t o p s t e l l e n van lange t e r m i j n p r o g n o s e s z o -wel als bij het gebruik is dat:
- w a n n e e r a l l e e n voor een v e r a f gelegen d a t u m e e n p r o g n o s e w o r d t g e m a a k t , m e n het inzicht in de v r i j h a r d e p r o g n o s e op de k o r t e t e r m i j n m i s t ; o m g e k e e r d i s een k o r t e t e r m i j n p r o g n o s e onvol-doende voor een lange t e r m i j n beleid z o a l s h i e r aan de o r d e i s ; - het beleid behoefte heeft o m te v e r w e r k e n dat aanbevelingen uit
h e t m o d e l - z o a l s ten a a n z i e n van s t e r k v e r v u i l e n d e b e d r i j f s t a k k e n en v e r e i s t e i n v e s t e r i n g e n - niet d i r e c t w o r d e n u i t g e v o e r d m a a r m e t door h e t b e l e i d te v a r i ë r e n v e r t r a g i n g e n ;
h e t beleid v o o r a l ook g e i n t e r e s s e e r d i s in de f a z e r i n g van de i n -v e s t e r i n g e n en d a a r m e d e s a m e n h a n g e n d e effecten.
Om deze r e d e n lijkt het gewenst om de o p t i m a l i s a t i e en de i n -schakeling van de b e l e i d s s i m u l a t i e m e t h e r h a l e n d e c y c l i van bijv. 5 j a a r uit te v o e r e n .
LITERATUUR
COMMISSIE VOOR DE ONTWIKKELING VAN BELEIDSANALYSE. 1973. Driemaandelijks bericht nr. 2. Den Haag
FANO, . 4 972. Paper Conferentie Regional Science Association, Rotterdam
HUETING, R. 1971. Wat i s de natuur ons waard. Wereldvenster, Baarn
KOLM, S . C . 1972. Une suite à Justice et Equité: le fondamentalisme. CEPRE MAP, P a r i s
LOCHT, L. J. 1970 a. Planalternatieven en beoordeling. Nota ICW nr. 539
, 1 9 7 0 b . Weighting utilities of different aspects of govern-ment projects where incomes of those involved differ. Nota ICW nr. 550
, 1972. Guiding principles for dealing with transfrontier pollution; some tentative conclusions from experience of project evaluation
MEER, G.J. VAN DER en J. B. OPSCHOOR. 1973. Multicriteria Analyse - de Electra Methode. Uitgave Instituut voor Milieu Vraagstukken V. U.
OPSCHOOR, J . B . 1971. Cost benefit analysis en Milieuverontreini-ging
P F A F F , H. en A. P F A F F . 1970. Grants Economics: An evaluation of governments p o l i c i e s . Wayne State Univ.
TINBERGEN, J. 1973. An interdisciplinairy approach to the measurement of utility or welfare. Universiteit Rotterdam
Bijlage : Reproduktie van een deel uit een nota van P F A F F en P F A F F
A decision algorithm for public expenditures has to involve the maxim-ization of benefits; it has to take account, at the same time, of a set of
institutional constraints. As first approximations to a decision algorithm^ methods of linear and non-linear programming may be employed.
The public decision maker's task involves the realization of a set of
conflicting goals with generally complex trade-off functions. In practice the explicit preferences of the public decision maker are derived in negotiations by a group of people representing the interest of the community. The group decision process will frequently produce inconsistencies in those trade-off functions. Two alternative ways of defining these trade-off or community welfare functions may be conceived:
(a) The function may be defined in terms of the goals specified by the
decision (or policy) maker, or in terms of single operational measures on those goals.
(b) Each goal may be hard to assess in terms of single operational indicator, and the function may be defined therefore in terms of a set of
operational measures, representing, in fact, a functional term involving possibly more indicators than goals.
A first—admittedly oversimplified—model we can state in a slightly adapted form of a simplex problem;, The linear welfare function to be maximized is
\ wl * b2 w2 + ^ wm
where wj are the indicators of the community social welfare function and b. the benefit per unit of the J indicator. The bj's are determined by the valuation of the decision makers and the matrix of _jj£ represents
the pairwise trade-offs between indicators; due to the linearity assumption, in this case a constant transformation between pairs of indicators is
assumed.
This welfare function is to be maximized subject to the constraints
2£ *ij
WJ ^ c J " 1 »
n^ °
J
i27 6vj
where a..« ^iL , the marginal change in the Jtn indicator associated with
ij ox^
a marginal increase in expenditure of the i public program (due to the linearity assumption these partial derivatives are constants); c. are the costs per $ of expenditure. i*e. actual expenditure plus allotted
adminis-th
trative costs of the i public expenditure program.
This statement can be recognized readily as the dual of the following primal programs
Minimize 2 3 ci xi
Subject to
E
aiJ
Xi>
bj
i x ^ o
The decision maker is also faced with a set of constraints in terms of total resource availability to different•programs, which is expressed in the primal problem.
Solution of either of these problems, yielding identical results may be obtained by use of any conventional linear programming algorithm.
The conceptual weaknesses of this model are quite obvious:
The public decision maker is not likely to have preference functions involving linear tradeoffs between norms (or indicators). It is far more likely to assume diminishing marginal rates of substitution, and
at« overall concave welfare function. The latter may not hold in a dynamic view, where in fact, ifter attainment of a certain degree of satisfaction of
all indicators a hike in expectations may cause a gradual stepwise aovement in the overall welfare function. In other words, marginal rates of satis-faction change over time.
28
of substitution between indicators, '{however, retaining, the» asaurrotion*of linear constraints),we may formulate the problem as a constrained maximi-zation problem of concave objective function,
maximize f (w,, w_ .. .wm)
subject to gk ( v^ ... wffl) « 0 k • 1, 2 n
n
or maximize 6(w,y) • f(w1,w2, ... v^) + 11 ykgk(wl tw2, ... % )
' k"l
where f (w1$ w2 ... wQ) is our community welfare function, and gk
(w1, w2,..wm) the set of n constraints »yk are called Lagrangian
multi-pliers; yk are unknowns.
The solution is an unrestricted vector (wpW2 . ..*ta) obtained by .
setting the first partial derivatives of (w, y) equal to zero.
Kuhn and Tucker proved that under certain qualifications a maximization problem in programming of a concave function may be solved by finding
a saddle point (w» y) i f t n e 8 e t o f constraints is of the form,
•
wj £ ° (J * 1» 2 m)
gk (wx . . . . wm) ^ 0 (k • 1, .... n )
replacing the equality in the constraints of the original problem by an inequality and constraining w. to be nonnegative.
Algorithms for solving certain non-linear programming problems have been developed in some variety. A discussion of any technique goes beyond the framework of this paper.
1.
For statement and proof of the Kuhn - Tucker Theorem under several conditions see [26]
BIBLIOTHEEK BE HAAFF
BIBLIOTHEEK
^ S S c s t e e g ïa STARINGGEBOUW
Postbus 241
6700 AE Wageningen Appendix bij nota 768
P r o g r a m m a van u i t v o e r i n g van de a f w e g i n g s p r o c e d u r e en t o e l e v e r e n d o n d e r z o e k
Bij h e t navolgende w o r d t het s c h e m a van afweging gevolgd zoals dit in nota 768 i s gegeven. E r w o r d t aan h e r i n n e r d dat e e n o n d e r s c h e i d i s g e m a a k t t u s s e n g e b r u i k e r s van w a t e r en v a n v e r v u i l i n g s g e l e g e n heid en e e n v e r d e r o n d e r s c h e i d t u s s e n actief gebruik w a a r b i j de b e t r o k k e n g r o e p zelf b e s l i s t en p a s s i e f gebruik w a a r b i j h e t gebruik v e r -a n d e r t onder invloed v-an -a n d e r e n , dus -als een ' e x t e r n -a l i t y ' .
O n d e r d e e l 1: DOELSTELLING EN PROCEDURE
De f o r m u l e r i n g van de d o e l s t e l l i n g en de o p e r a t i o n a l i s e r i n g d a a r van m o e t s u c c e s s i e f w o r d e n v e r b e t e r d n a a r m a t e onduidelijkheden b l i j ken of nieuwe g e z i c h t s p u n t e n w o r d e n geopend. Met n a m e zal dit ook i n -houden een behandeling van de doelstelling(en) die in a n d e r e s t u d i e s over w a t e r h u i s h o u d i n g zijn g e b r u i k t .
De opzet voor de s t r u c t u u r van de a f w e g i n g s p r o c e d u r e zal w o r d e n a a n g e p a s t a a n de hand van de e r v a r i n g e n in het g e b r u i k . E e n en a n d e r kan p a s w o r d e n afgerond als de studie w o r d t afgerond (LOCHT, SPAINK).
O n d e r d e e l 2: PRODUKTIE EN BEVOLKING MET (EXANTE) V E R -BRUIKS- EN VERVUILINGSRAMINGEN
Zowel het v e r b r u i k van w a t e r a l s de vervuiling hangen af van omvang en s a m e n s t e l l i n g van p r o d u k t i e en bevolking. In fig. 4 is a a n -gegeven l a n g s welke weg r a m i n g e n van w a t e r g e b r u i k en v e r v u i l i n g door b e d r i j v e n (fig. 4a) en p r i v é huishoudingen (4b) tot stand kunnen k o m e n .
2 . 1 . Input-output m a t r i x
Beide genoemde r a m i n g s p r o c e d u r e s s t a r t e n vanuit een 'input--output' m a t r i x a l s v a s t l e g g i n g van de produktie s t r u c t u u r . Dit i s een in de economie g a n g b a r e p r e s e n t a t i e van de onderlinge l e v e r i n g e n van de b e d r i j f s t a k k e n en de l e v e r i n g e n aan de c o n s u m p t i e h u i s h o u d i n
gen, een en a n d e r binnen en buiten het gebied. In de z o g e n a a m d e r e g i o n a l e r e k e n i n g e n zijn d e z e m a t r i x e s voor G e l d e r l a n d a l s geheel b e s c h i k b a a r voor I960 en 1965. Als bijlage i s de input-output t a b e l voor I960 toegevoegd. Voor Oost G e l d e r l a n d zijn d e r g e l i j k e t a b e l l e n niet b e s c h i k b a a r , zodat zal m o e t e n w o r d e n v o l s t a a n m e t een b e n a d e r i n g ; deze is wellicht het b e s t e t e v e r k r i j g e n door weging m e t de w e r k -gelegenheid in Oost G e l d e r l a n d m e t de grootheden voor G e l d e r l a n d . O v e r dit o n d e r z o e k is o v e r l e g d m e t het ETI, m a a r e r zijn geen af-s p r a k e n g e m a a k t . De r a t i o van het i n t r o d u c e r e n van de input-output t a b e l i s d a a r o m voorlopig v o o r a l dat een p r o c e d u r e w o r d t gegeven en r e l a t i e s w o r d e n gebruikt zoals m e n die ook in de t o e k o m s t zal willen g e b r u i k e n . Bij i n f o r m a t i e bij het CBS is n a m e l i j k gebleken dat:
de r e g i o n a l e v e r b i j z o n d e r i n g n a a r delen van de P r o v i n c i e nu wel w o r d t g e m a a k t (het gebied A c h t e r h o e k o m v a t d a a r b i j e c h t e r niet de d e l e n die onder A r n h e m en Nijmegen zijn gelegen; de r e g i o b e -g r e n z i n -g i s a l s bijla-ge toe-gevoe-gd);
niet de gehele tabel wordt gegeven m a a r a l l e e n de r a n d t o t a l e n . Dit is e c h t e r voldoende voor het h i e r beoogde g e b r u i k .
Een v o o r b e e l d van het effect van h e t gebruik van deze t a b e l i s dat de s e c t o r a l e w a t e r v e r b r u i k s c o ë f f i c i ë n t e n dan w o r d e n v e r w e r k t — en b e s t u d e e r d — als de verhoudingen t u s s e n w a t e r v e r b r u i k en t o t a l e produktie of toegevoegde w a a r d e , t e r w i j l ze nu w o r d e n gegeven a l s een verhouding tot het aantal a r b e i d s k r a c h t e n . Dit l a a t s t e geeft w e e r nieuwe p r o g n o s e moeilijkheden in v e r b a n d m e t de stijging van de a r b e i d s p r o -d u k t i v i t e i t .
2 . 2 . G e b r u i k v e r v u i l i n g door b e d r i j v e n
Voor de b e d r i j v e n houdt het w e r k in blok 2 in dat n a a s t de input--output t a b e l gebruik gemaakt w o r d t van een v e c t o r voor s e c t o r a l e g r o e i - i n d i c e s , dat wil zeggen een s c h a t t i n g van de t o e k o m s t i g e g r o e i p e r b e d r i j f s t a k (eveneens door h e t ETI op te s t e l l e n ) . Uit e e n en a n d e r volgt dan de input-output m a t r i x voor t = 5 (overleg v . B e e k , C . P . B . ) . Dit w o r d t een exante r a m i n g genoemd omdat het een r a m i n g is w a a r -bij nog geen r e k e n i n g is gehouden m e t invloed van v e r a n d e r i n g in het w a t e r b e h e e r zelf.
Als d e r d e ingang zouden de s e c t o r a l e v e r b r u i k s - c o ë f f i c i ë n t e n van het WOG w o r d e n gebruikt, dat wil zeggen het w a t e r g e b r u i k g e r e l a t e e r d
aan toegevoegde w a a r d e (of p r o d u k t i e ) . H i e r b i j zal w o r d e n o n d e r
-scheiden n a a r s o o r t e n v e r b r u i k (leidingwater, g r o n d w a t e r , o p p e r v l a k t e w a t e r ) zodat het een m a t r i x i s .
Als v i e r d e ingang is zojuist bij het CBS b e s c h i k b a a r gekomen een m a t r i x van vervuilingscoëfficiënten (groep HUETING).
Volledigheidshalve w o r d t o p g e m e r k t dat h i e r o n d e r ook valt h e t ' a k t i e v e ' w a t e r g e b r u i k door de landbouw (beregening en r e i n i g i n g van stallen) en de vuillozing van landbouw.
2 . 3 . G e b r u i k en v e r v u i l i n g door b e w o n e r s
De p r o c e d u r e voor de r a m i n g van het huishoudelijk v e r b r u i k (vgl fig. 4b) s t a r t ook vanuit de p r o d u k t i e p r o g n o s e . F o r e n s i s m e en a r b e i d s -p r o d u k t i v i t e i t in a a n m e r k i n g n e m e n d volgt de bevolkings-prognose (ETI, P P D ) m e t k e n m e r k e n van de bevolking als inkomen en woningbezetting. H i e r o p w o r d e n de v e r b r u i k s c o ë f f i c i ë n t e n voor huishoudelijk gebruik geënt volgens de nota van BOONSTOPPEL (RID) en vervuilingscoëf-ficiënten voor de huishoudingen.
2 . 4 . G e b r u i k en v e r v u i l i n g door r e c r e a t i e
De r a m i n g van r e c r e a t i e f gebruik en v e r v u i l i n g s t a r t vanuit de b e -v o l k i n g s p r o g n o s e . De e x t e r n e r e c r e a t i e d r u k in a a n m e r k i n g nemend, volgen de r e c r e a t i e p l a n n e n (PPD) die (actief) w a t e r g e b r u i k e n , dat wil zeggen de s t r a n d b a d e n . H i e r o p w o r d e n de v e r b r u i k s c o ë f f i c i ë n t e n en vervuilingscoëfficiênten t o e g e p a s t w a a r o v e r o n d e r z o e k i s g e ë n t a m e e r d (opvolger BROUWER). O p g e m e r k t w o r d t nog dat h e t niet gaat om de vervuilingscoëfficiênten p e r b a d e r , m a a r p e r bad. dat wil zeggen wat e v e n -t u e e l vanui-t he-t bad w o r d -t geloosd op h e -t o p e n b a r e s y s -t e e m .
2 . 5 . Natuur
G e b r u i k en vervuiling door natuur is aan de v r a a g z i j d e niet aan de o r d e .
2 . 6 . R a m i n g e n voor t = 10 e n z .
Voor d r i e v r a a g c a t e g o r i e ë n is h i e r b o v e n de v e r b r u i k s r a m i n g (exante) voor t = 5 a a n g e g e v e n . Na a a n p a s s i n g van p r o d u k t i e en b e volking aan de e i s e n vanuit het w a t e r h u i s h o u d i n g m o d e l , volgt de w e r -kelijk v e r w a c h t e situatie in t = 5. D a a r o p volgt een nieuwe exante
b e r e k e n i n g en wel n a a r t = 10 (aangegeven a l s 2A in fig. 3). Het w a -t e r h u i s h o u d i n g p r o g r a m m a w o r d -t h e r h a a l d w a a r n a w e e r exan-te n a a r t = 15 w o r d t g e r a a m d ; e n z .
O n d e r d e e l 3: NUTSFUNCTIE WATERGEBRUIK (de v r a a g n a a r w a t e r )
3 . 1 . Nut en v a r i a t i e in nut
Het v o o r g a a n d e geeft dus p u n t s c h a t t i n g e n v o o r v o r m e n van het g e b r u i k . Voor een (economische) b e o o r d e l i n g of m e e r of m i n d e r aan die b e s t e m m i n g m o e t w o r d e n toegewezen, is e c h t e r ook nodig een b e -paling van h e t nut en de v a r i a t i e in het nut(wanneer in die b e s t e m m i n g m e e r of m i n d e r w o r d t g e b r u i k t ) . Dit l a a t s t e w o r d t h i e r aangeduid a l s de e l a s t i c i t e i t . H i e r b i j kan e c h t e r w o r d e n v o l s t a a n m e t een b e p e r k t t r a j e c t op de n u t s c u r v e r o n d het (exante) v e r b r u i k (vgl. fig. 3c).
V o o r g e s t e l d w o r d t de v r a a g n a a r w a t e r in te v o e r e n als de volgen-de f u n c t i e s .
3 . 2 . Vraagfunctie voor b e d r i j v e n .
De v r a a g e l a s t i c i t e i t voor w a t e r , welke i s gekoppeld aan de lozing, is wat de i n d u s t r i e betreft in studie bij het R I D . Wellicht m o e t het
p r o g r a m m a voorlopig d r a a i e n m e t s c h a t t i n g e n van de u i t k o m s t e n van dat o n d e r z o e k . Het gaat h i e r b i j om de s c h a d e (kosten) welke o n t s t a a n w a n n e e r m i n d e r w a t e r b e s c h i k b a a r zou w o r d e n g e s t e l d . De v r a a g e l a s t i c i t e i t voor actief w a t e r g e b r u i k door de landbouw kan w o r d e n g e -schat uit de s t u d i e s van B a a r s en Hellings over b e r e g e n i n g . E r is nog niet v a s t g e s t e l d wie dat zal doen. De v r a a g e l a s t i c i t e i t voor d i e n s t e n
(ziekenhuizen) i s wellicht m i n d e r b e l a n g r i j k . 3 . 3 . Vraagfunctie voor huishoudelijk g e b r u i k .
L i t e r a t u u r s t u d i e , h i e r o v e r (USA) is r e e d s u i t g e v o e r d door HAGEN. Voor N e d e r l a n d zijn al b e r e k e n i n g e n u i t g e v o e r d door B O O N S T O P P E L . V e r d e r e b e w e r k i n g van dit o n d e r d e e l i s in v o o r b e r e i d i n g m e t MEULEN-BERG ( h o o g l e r a a r m a r k t o n d e r z o e k LH).
3 . 4 . Vraagfunctie voor actief w a t e r g e b r u i k bij r e c r e a t i e
Het gaat h i e r om gevallen dat m e n nog een keuze heeft t u s s e n a a n l e g g e n of niet aanleggen en om de k e u z e t u s s e n v e r v e r s i n g en r e c i r -c u l a t e (of v e r g r o t i n g w a t e r a r e a a l ) . B e s -c h i k b a a r in U i t e r w i j k Winkel
(SBB, 1972) en o n d e r z o e k opvolger B r o u w e r . 3 . 5 . Algemene nutsfunctie
Beoogd w o r d t om de e l a s t i c i t e i t s b e r e k e n i n g e n te b e t r e k k e n op w a t e r in de k n e l p e r i o d e n (knel j a r en). Deze k n e l p e r i o d e n volgen v o o r -n a m e l i j k uit de ko s t e -n o -n d e r zoeki-nge-n e-n bepale-n i-n w e z e -n e c o -n o m i s c h v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n w a t e r . De k n e l p e r i o d e n en de frequentie van v o o r k o m e n m o e t e n w o r d e n opgegeven door de t e c h n i s c h e o n d e r z o e k e r s .
Het p r o g r a m m a in blok 3 omvat behalve het bepalen van g e n o e m -de nutsfuncties ook h e t a g g r e g e r e n tot e e n a l g e m e n e n u t s f u n c t i e . D e z e i s een s u b o p t i m a l i s a t i e n a m e l i j k e e n o p t i m a l e v e r d e l i n g over s o o r t e n gebruik voor de d i v e r s e mogelijke k w a n t i t e i t e n . Het is de omhullende van de punten die de o p b r e n g s t m o g e l i j k h e d e n a a n g e v e n .
O n d e r d e e l 4: NUTSFUNCTIE GEBRUIK VERVUILINGSGELEGENHEID (de v r a a g n a a r v e r v u i l i n g s gelegenheid)
4 . 1 . Nut en v a r i a t i e in nut
Uit blok 2 komen zoals aangegeven puntschattingen voor de v o r -m e n van v e r v u i l i n g b e s c h i k b a a r . T h a n s gaat h e t o-m b e r e k e n i n g e n van de k o s t e n of s c h a d e n en v o o r t s om een b e r e k e n i n g van de s c h a d e w a n n e e r d i v e r s e s o o r t e n v e r v u i l i n g — e v e n t u e e l a l l e e n in de k n e l p e r i o d e n — a n d e r s zouden w o r d e n . H i e r i n is b e g r e p e n de mogelijkheid dat de p r o d u c e n t of c o n s u m e n t geen vuil m e e r p r o d u c e e r t , m a a r ook de m o gelijkheid dat h i j zelf r e i n i g t (de l a a g s t e van beiden b e p a a l t de k o s -ten) .
4 . 2 . Vraagfunctie voor bedrijven
O n d e r z o e k over de i n d u s t r i e is v e r v a t in de e e r d e r genoemde R I D - s t u d i e . De functies voor vuillozing en die voor w a t e r g e b r u i k zijn d a a r b i j n a m e l i j k gekoppeld. De e l a s t i c i t e i t bij landbouw ten a a n z i e n van vuillozing betreft de m e s t en d a a r m e d e v o o r a l de v a r k e n s h o u d e r i j . O m dat voor dit a s p e c t de p u n t s c h a t t i n g — in de nota Van SCHAIK — b e -s c h i k b a a r i -s , i -s d e z e e l a -s t i c i t e i t -s b e r e k e n i n g a l -s e e r -s t e t a a k voor SPAINK o p g e v o e r d . Het lijkt z e e r de v r a a g of de e l a s t i c i t e i t voor d i e n s t e n kan w o r d e n a c h t e r h a a l d .
4 . 3 . G e z i n s h u i s h o u d i n g e n
Voor de huishoudingen m o e t w a a r s c h i j n l i j k ( v o o r l o p i g ? ) e e n i n -e l a s t i s c h -e v r a a g w o r d -e n a a n g -e n o m -e n .
4 . 4 . R e c r e a t i e
De e l a s t i c i t e i t e n in de vuillozing bij r e c r e a t i e — op het o p e n -b a r e s y s t e e m — is aan de o r d e g e s t e l d in de o p d r a c h t voor B r o u w e r en opvolger).
O n d e r d e e l 5: MILIEU EN INFRASTRUCTUUR m e t (exante) l e v e r i n g e n
van w a t e r en v e r v u i l i n g s g e l e g e n h e i d
Het m i l i e u omvat h i e r de n a t u u r , het wonen, de landbouw en de r e c r e a t i e in het g e b r u i k e n van w a t e r s t a n d e n en w a t e r k w a l i t e i t a l s m i l i e u g o e d e r e n . De w e r k z a a m h e d e n in dit blok omvatten b e h a l v e de m i l i e u k a r t e r i n g e n van VAN DER MAREL en GARDENIERS ook een b e s c h r i j v i n g van het gebruik van het m i l i e u door i n d u s t r i e , landbouw
en r e c r e a t i e en in p r i n c i p e ook h e t gebruik voor wonen. V o o r t s o m v a t het ook e e n b e s c h r i j v i n g van de aanwezige i r f r a s t r u c t u u r in de zin van v o o r z i e n i n g e n voor waterwinning (WOG) en z u i v e r i n g ( Z u i v e r i n g s s c h a p ) en de plannen tot t = 5.
V e r d e r b e h o o r t h i e r t o e e e n b e s c h r i j v i n g in t e c h n i s c h e zin van de huidige g r o n d en o p p e r v l a k t e w a t e r s i t u a t i e (grondwater en o p p e r v l a k -t e w a -t e r modellen) m e -t de -t e c h n i s c h e c o n s e q u e n -t i e s voor e e r d e r genoem-de c a t e g o r i e ë n . Bij genoem-de behangenoem-deling van genoem-de w a a r d e b e p a l i n g o n d e r 6
w o r d t dit m i l i e u g e b r u i k t o e g e l i c h t .
Mijns i n z i e n s moet groep C o n d e r d e e l 5 van h e t o n d e r z o e k m e t een r a p p o r t afronden.
O n d e r d e e l 6: KOSTENFUNCTIE WATER (Aanbod w a t e r ) 6 . 1 . A l g e m e e n
Behalve een b e s c h r i j v i n g van s o o r t e n en kwantiteiten a l s m i l i e u f a c t o r e n , is een t a b e l nodig van de schaden (of voordelen) bij v e r a n -d e r i n g van -de w a t e r h o e v e e l h e -d e n , -dus van -de a a n b o -d e l a s t i c i t e i t e n . H i e r v o o r zijn schadefuncties nodig voor de m e e r g e n o e m d e c a t e g o r i e ë n .
