^ 0 ) è-\ rîf - J r.
BIBLIOTHEEK
NN31545.0521 STARINGGEBOUW
x
NOTA 521 9 juli 1969 Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding
DE KJCHTHUISHOUDING VAN DE BODEM IN VERBAND IYET OKTOBERZIEKTE BIJ SLA
S. Dasberg
Nota's van het Instituut zijn in principe interne communicatiemid-delen, dus geen officiële publikaties.
Hun inhoud varieert sterk en kan zowel betrekking hebben op een eenvoudige weergave van cijferreeksen, als op een concluderende discussie van onderzoeksresultaten. In de meeste gevallen zullen de conclusies echter van voorlopige aard zijn omdat het onderzoek nog niet is afgesloten.
Bepaalde nota's komen niet voor verspreiding buiten het Instituut
in aanmerking. . .
! ™. ^ _ ™ 1 1 FEB. 1998
I N H O U D
b i z .
INLEIDING 1 P R O E F O P Z E T 1 RESULTATEN E N CONCLUSIES 3
INLEIDING
Sedert enige jaren werd bij de herfstteelt van sla een verschijn-sel waargenomen dat met de naam 'oktoberziekte' werd aangeduid . Dit uit zich in geel-bruine bladrandverkleuring en is niet altijd te onderscheiden van Mn overmaat en van Zn schade. De gevoeligheid wordt in de hand gewerkt door een periode m e t :
1. slechts kleine verschillen tussen nacht- en dagtemperatuur bij een relatief hoge temperatuur;
2. weinig zon, weinig wind en hoge luchtvochtigheid.
Onder deze omstandigheden treedt er een stagnatie op in de ver-,, damping, de opname van voedingselementen en de assimilatie. Door verschillende onderzoekers van het Proefstation voor de Groenten-en Fruitteelt onder Glas te Naaldwijk (Ir. Y. van Koot Groenten-en Ir. C. J. van der Post) werd het denkbeeld geopperd dat deze verschijnselen
samenhangen met de luchthuishouding van de grond. Om deze hypo-these te onderzoeken, werd een, proef uitgevoerd in een klimaatscel, waarbij bovengenoemde klimaatsornstandigheden zoveel mogelijk werden nagebootst, met het doel om de groei van sla en de luchthuis-houding van de grond te vervolgen. , . .
PROEFOPZET
Door afscherming met kaasdoek en variatie in de afstand tot de lichtbron werden in de klimaatscel de volgende omstandigheden g e r e a l i s e e r d :
* Oktoberziekte in sla. Mededelingen van het Proefstation voor de Groenten- en Fruitteelt onder Glas, 22e jaargang; n o . l t , nov. 1968
* A B C 16° 16°
16,5°
1,0 0 , 0 0 , 5m . Windsnelheid L i c h t i n t e n s i t e i t Luchtvochtigheid Daglengte
T e m p e r a t u u r i / \ t -, / 2 • \ M I \
r ( r a / s e c ) ( c a l / c n r ' m i n ) % (uren)
0,032 85 10 0 , 0 1 2 90 10 0,112 85 10
Slaplanten ( r a s Rapide) opgekweekt in p e r spotje s werdenrruitggplant in g e s t o o m d e en niet g e s t o o m d e grond bij twee dichtheden (1,25 en
1» ^5..g/cm ) in e t e r n i e t , potten (28 x 28 x 40 c m ) m e t v i e r planten p e r pot. De grond w a s afkomstig uit een w a r e n h u i s in ïfoi^selersdijk w a a r de l a a t s t e j a r e n e r n s t i g e h i n d e r w e r d ondervonden van de Oktob e r z i e k t e . Bij het uitplanten w e r d e n in alle potten l u c h t m o n s t e r n a m e -b u i s j e s g e p l a a t s t op twee diepten (10 c m en 20 c m ) . Op gezette tijden w e r d het zuurstofgehalte van de bodemlucht b e p a a l d m e t behulp v a n e e n ß e c k m a r i z u u r stof arialysator. De diffusie van zuurstof door d e '
w a t e r f a s e w e r d g e m e t e n m e t P t - e l e c t r o d e n . D e potten w e r d e n z ó - "1
danig g e f r r i g é e r d , dat h e t luchtgehalte niet steeg boven 10% v o o r g r o e p B , t e r w i j l de g r o e p e n A en C h o o g s t e n s tot 15%lucht u i t d r o o g den. De proef duurde 56 dagen. In de l a a t s t e 16 dagen w e r d de t e m -p e r a t u u r tot 20 C o-pgevoerd. De -potten van g r o e -p B w e r d e n na 26
dagen o n d e r v e r d e e l d in d r i e g r o e p e n : de e e r s t e w e r d v e r d e r ':g e t e e l d
onder dezelfde omstandigheden, de tweede w e r d afwisselend bij k l i m a a t C én B g e t e e l d , t e r w i j l de d e r d e g r o e p onder k l i m a a t A v e r d e r w e r d geteeld en de l a a t s t e 6 dagen van de proef onder w a t e r w e r d g e z e t . Dit a l l e s h a d ten doel de v e r s c h i j n s e l e n van de z o g e -n a a m d e o k t o b e r z i e k t e bij de sla op te wekke-n door v e r a -n d e r i -n g e -n i-n de k l i m a a t s o m s t a n d i g h e d e n .
* T e r v e r g e l i j k i n g : De gemiddelde s t r a l i n g in de m a a n d oktober b e d r a a g t 9 c a l / c m u u r = 0, 15 c a l / c m m i n , w a a r v a n ongeveer 50% l i c h t v e r l i e s in de k a s (Bierhuizen, J. F . , I960. Meded. D i r . Tuinb. 23(12): 822-831) * * L e m o n , E . R. and A. E . E r i c k s o n , 1952. The m e a s u r e m e n t of oxygen
diffusion in the soil with a p l a t i n u m r n i ç r e e l e c t r o d e . Soil Sei. Soc.
RESULTATEN EN CONCLUSIES
De zuurstofgehalten van de bodemlucht gemeten op 20 cm diepte op verschillende tijdstippen zijn weergegeven in de figuur. Hieruit blijkt dat onder klimaat B de laagste zuurstofgehalten gemeten wor-den. Dit klimaat met zijn lage lichtintensiteit zonder windbeweging van betekenis en daardoor lage verdamping komt het meest nabij aan de klimaatsomstandigheden waarbij de zogenaamde oktober-ziekte optrad. Men vindt hier dus inderdaad verlaagde zuurstofge-halten, maar ook 12% O- (het laagst gemeten gehalte) is nog
ruim-schoots voldoende voor goede wortelademhaling en plantengroei. De kasgrond die gebruikt werd voor deze proef had een hoog organische
stofgehalte (6, 4%) en een uitstekende structuur. PF-bepalingen aan deze grond wezen uit dat tussen p F 1, 0 en p F 2, 0 het luchtgehalte steeg van 3% tot 13%, zodat ook bij lage pF-waarden voldoende zuurstof in de grond kon doordringen. Ook de metingen met de Pt-electroden toonden aan dat zelfs onder natte en stagnerende om-standigheden (klimaat B), de luchthuishouding niet veel te wensen overliet.
De ontwikkeling van de slaplanten werd grotendeels beheerst door de lichtintensiteit. Slechts bij de hogere lichtintensiteit (klimaat C) was er sprake van een normale kropvorming; klimaat A toonde een redelijk goede groei met enigszins smallere bladeren zonder duide-lijke kropvorm, terwijl klimaat B lage groei met uiterst smalle bladeren te zien gaf. Dit effect van de invloed van het licht op de blad-breedte werd ook gevonden door Bensink , die op het hier beschreven traject van lichtintensiteiten een verdubbeling in bladbreedte van 6 tot 12 cm waarnam.
Het stomen van de grond had geen invloed op de luchthuishouding en op de plantengroei. Het gemiddeld kropgewicht voor gestoomde grond was 42 gram, tegenover 44 gram voor de niet gestoomde grond. Dit kan waarschijnlijk verklaard worden door aan te nemen dat de
•Bensink, J. i960. The formative effect of light intensity in lettuce plants grown at different nitrate concentrations. Meded. Landbouw-hogeschool Wageningen 60(19): 1-12
A
ifX
i_ (D +•» O OV
o
"jenco
~ OJ CO - CO • : • * ' " Cv! . OJ OJ Q " OJ GO r -lO «— : ;.'. •*fr" f . OJ ^ ™ O Ç -CO c o -M c o a2
c OJ O) o "ö ,**** "O c r» Ç. '"'''> > S) o o .c . . : . • •i-I O'' - * J i : ' Ü Ï C fit -»-» c 4 J J C y — ÖJ en. O D ) « # j O -•£• "-^ < +* O OE
ui < j ij 8 !'-• « :<1 ^ X) 0) C TD CS
-• •*-» 0) « J m c &•• - * J c •f-» JC U —. 0) o '*-'_ CD •*-> O oE
j * oi
• I. Ü • o »—N •o'S
c • Q'1
C> o> *&J aE
» •e-J a> - i - » ü l c ;'Ö -M c •»-> IJS o '—r;o
sz-> "-" U « t ~ o o \£ e1
'• -p ••' *'••'•• o.g e b r u i k t e grond r e g e l m a t i g g e s t o o m d was en d a a r d o o r nauwelijks op het s t o m e n r e a g e e r d e (het Mngehalte van de g e s t o o m d e en n i e t g e
-stoomde grond w a s gelijk, 28 d. p . m . ). De dichtheid, van de grond had een i e t s g r o t e r e invloed op de p l a n t e n g r o e i , de k r o p p e n geteeld in grond bij 1, 25 g / c m dichtheid wogen gemiddeld 48 g r a m ,
' " 3 " '
t e g e n o v e r 38 g r a m v o o r dichtheid 1, 35 g / c m . Niettemin w e r d e n geen v e r s c h i l l e n g e c o n s t a t e e r d in het zuurstofgehalte van de b o d e m -lucht bij deze twee dichtheden.
De volgende t a b e l toont het v e r l o o p van de proef en de e i n d o p -b r e n g s t e n gemiddeld voor g e s t o o m d e en n i e t - g e stoomde grond en v o o r twee dichtheden. Groep Dagen na p l a n t e n : 1 k l i m a a t 2 k l i m a a t 3 k l i m a a t 4 k l i m a a t 5 k l i m a a t 0-26 C A B B B 26-40 C A B C A 40-50 C A B B A 50-53 C A B B onde 53-56 C A B C :r wate Opbrengst ( g / k r o p ) 109 67 2 4 5 1 r 19 De k l i m a a t s o m s t a n d i g h e d e n hebben de o p b r e n g s t ten z e e r s t e b e ï n vloed, m a a r niet v i a de luchthuishouding van de grond, e c h t e r w a a r
-schijnlijk v i a de invloed van het licht. De planten van de g r o e p e n 4 en 5 vertoonden na 27 dagen v e r s c h i j n s e l e n van b l a d o m k r u l l i n g (zie foto) die m i s s c h i e n te v e r g e l i j k e n w a r e n m e t het begin van de o k t o -b e r z i e k t e . Deze v e r s c h i j n s e l e n v i e l e n s a m e n m e t de verhoging van de l i c h t i n t e n s i t e i t en de windsnelheid, na een b e g i n p e r i o d e m e t s t a g -n e r e -n d e g r o e i o m s t a -n d i g h e d e -n . H e l a a s v e r d w e -n e -n deze v e r s c h i j -n s e l e -n w e e r n a enige dagen. Ook het onder w a t e r z e t t e n van de planten van
g r o e p 5 had geen al te nadelige gevolgen, na z e s dagen bleken de w o r t e l s nog g r o t e n d e e l s te leven. Uit dit a l l e s blijkt dat sla niet b i j -z o n d e r gevoelig i s v o o r de luchthuishouding van de b o d e m . Andere
onderzoekingen in Engeland hebben aangetoond dat v e r s l e m p i n g van de grond, v e r o o r z a a k t door r e g e n of i r r i g a t i e nadat de planten w a r e n a a n g e s l a g e n , geen invloed had op de s l a - o p b r e n g s t , ondanks het feit. dat de gasdiffusie in s o m m i g e gevallen a a n m e r k e l i j k k l e i n e r w a s .
De c o n c l u s i e s van deze proef kan m e n dus als volgt r e s u m e r e n : 1. Bij goede kas,grond m e t een hoog g e h a l t e aan o r g a n i s c h e stof en
goede s t r u c t u u r zullen niet gauw p r o b l e m e n in de z u u r s t o f v o o r z i e ning van de p l a n t e n w o r t e l s o p t r e d e n , zelfs onder natte o m s t a n d i g -heden; ... -.;:. ..-«j. •:••.;••••.•.•
2. Sla schijnt niet bijzonder gevoelig te zijn v o o r slechte b o d e m l u c h t -huishouding;
3. E r kon geen v e r b a n d w o r d e n g e c o n s t a t e e r d t u s s e n de v e r s c h i j n s e l e n van de z o g e n a a m d e o k t o b e r z i e k t e en de luchthuishouding van de
grond, zodat a n d e r e o o r z a k e n van physiologische en b o d e m - c h e m i s c h e a a r d gevonden m o e t e n w o r d e n .
* S a l e , P . J. M. , 1964. The growth of e s t a b l i s h e d lettuce p l a n t s a s affected by soil capping. J. H o r t . Sei. 3 9 : 162-172
