Externe logistiek en externe beperkingen (1) : wat is er
bijzonder aan externe logistiek?
Citation for published version (APA):
Tilanus, C. B. (1990). Externe logistiek en externe beperkingen (1) : wat is er bijzonder aan externe logistiek? Nieuwsblad Transport, 3(7 juli), 4-9.
Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1990
Document Version:
Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record
Please check the document version of this publication:
• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.
• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.
• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.
Link to publication
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.
If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:
www.tue.nl/taverne Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl
providing details and we will investigate your claim.
zaterdag
7 jull1990
4
Externe logistiek en externe beperkingen (1)
Wat is er bijzonder
aan externe logistiek'
Door prof.dr. C.B. Tilanus (TU Eindhoven)
Logistiek betekent volgens
zij,~;~ Griekse oorsprong niets anders dan rekenarij. In de kri.jgskunde wordt het beg rip al eeuwen gebruikt voor de bE!heersing van de aanvoer van mensen en goederen naar het front (met een dunne af-voer van gewonden en verlof-gangers), zodat de oorlog opti-maal ( vanuit een kant bezien)
g~voerd kan worden. In de bedrijfskunde is de term vooral de laatste tien jaar sterk in opkomst om de be-heersing van de goederen-stroom aan te duiden.
Men spreekt van integrale lo-gilitie k als bet de goederen-stroom van begin tot eind door alle schakels van de bedrijfsko-lom betreft, dus van natuur tot mens, van zand tot klant, van grond tot mond, etc. Bij een Ian-ge bedrijfskolom met veel scha-kels waartussen de goederen vap eigenaar wisselen, is goede-renstroombeheersing van begin tot eind (voorlopig) een utopie. Daarom wordt ook van integrale logistiekgesproken als een eige-naar (vestiging, bedrijf, concern, schakel in de bedrijfskolom) zijn goederenstroom beheerst vanaf de aanvoer van de vorige scha-kel tot en met de afvoer naar de volgende schakel, afhankelijk van bet punt waar de eigendom-soverdracht plaatsvindt. Dit traject wordtop verschillen-de wijzen opgesplitst, zie hier-voor figuur 1.
· Tweedeling
De oude tweedeling was in
materials management (aanvoer en doorvoer door bet bedrijf) en
physical distribution (afvoer). Het lijkt zinvol een nieuwe tweedeling te maken in interne
(doorvoer)en externelogistiek
(aan- en afvoer). Aan- en afvoer hebben voldoende gemeen-st!happelijke kenmerken om ze samen te vatten als externe lo-gistiek. Het kern-kenmerk van externe logistiek is dat er ver-voer plaatsvindt door de openba-re·ruimte (weg, spoor, water of Iucht).
Overigens vallen beide twee-delingen sam en, indien de afne-nier zich niet om de aanvoer hoeft te bekommeren en franco thuis geleverd krijgt, zie fi.guur
2. Deze situatie komt meer en meer voor, als de marktverhou-dingen tenderen naar een buy-ers' market en JIT -leveringen verlangd worden.
· ·Een autoproducent haalt daarentegen zelf de onderdelen bij'de leveranciers en brengt de gerede wagens bij de afnemers; deNerantwoordelijke afdeling beet afdeling 'Transport' en niet 'Fysieke distributie'.
De goederenstromen kunnen overal worden onderbroken door voorraadpunten, zowel in-ternals extern. Het overdrachts-punt van de eigendom/verant-woordelijkheid hoeft bij moder-ne goederentransacties niet bij de voordeur of de poort van de fabriek te liggen, maar kan ook dieper in de fabriek liggen, voor of achter een voorraadpunt, op de werkvloer, op de transport-band of in het schap van de win-kel. Enige mogelijkheden zijn getekend in figuur 3.
. De goederenstromen gaan met transactiestromen gepaard, zie als voorbeeld figuur 4. De verantwoordelijkheid voor de 'goederenstroom, bet feitelijk
be-zit en be beer van de goederen kan langs een hi~rarchische ke-ten worden uitbesteed; een aan-sprakelijkheidsketen loopt dan in tegengestelde richting.
De tweedeling interne· ex-terne logistiek is analoog aan de tweedeling interne - externe or-ganisatie. De interne organisatie duidt de structuur aan van
men-sen,
machines en materialen binnen de muren van bet be-drijf; de externe organisatie duidt de structuur aan van de markten en de handelskanalen.· Handelsbedrijven kunnen zo een onderdeel vormen van de externe organisatie van een an-der bedrijf. Analoog kunnen vervoerders en logistieke-dienstverleners een onderdeel vormen van de externe logistiek van een bedrijf. Het primaire proces van een handels- of trans-portbedrijf is dus een extern on-derdeel van een ander bedrijf.
N iet voor niets spreken vervoer-ders van 'produktie' wanneer zijn hun transport- of andere lo-gistieke diensten bedoelen. Een en ander is echter geen reden, de term externe logistiek te mijden.
Tien aspecten
We zullen nude interne en ex-teme logistiek vergelijken aan de hand van de volgende aspec-ten: 1. Proces; 2. Categorieen stromen; · · .3. Categori~n kosten; . 4. Marktverhoudingen; , 5. Technologie; 6. Externe procesverstorin-gen;
7. Infrastructuur; 8. Milieu-eisen; 9. Flexibiliteit; 10. Procesbeheersing. Er is niet altf gepoogd de ver-gelijking · te maken. De verschill en meer aan-dacht dan de overeenkomsten.
l.
Proces
Een produktieproces in econo-mise he zin wordt vaak beschre-ven als een transformatieproces. Men onderscheidt transformatie naar vorm ( taalkundig een pleo-nasme, men bedoelt iets maken), transformatie naar plaats en transformatie naar tijd (de laat-ste twee zijn taalkundig onlo-gisch, men bedoelt iets te ver-plaatsen en iets te bewaren). In-terne en exIn-terne logistiek ver-schillen ten aanzien van de rol die de verschillende transforma-tieprocessen spelen.
Intern: Transformatie naar vorm speelt een zeer belangrijke rol, naar tijd een matige en afne-mende rol, naar plaats een gerin-gerol.
Extern: Transformatie naar plaats een zeer belangrijk, naar tijd matig en toenmend, naar vorm gering (sleehts reconditio-neren, coderen, e.d.).
2.Stromen
We onderscheiden vier
catego-ri~n stromen: - goederenstromen, - geldstromen, - informatiestromen, - transactiestromen (zie
fi·
guurf).
De kenmerkende verschillen tussen interne en externe logis-tiek met betrekking tot de vier
categori~n stromen zijn: Intern: Goederenstromen eerst convergent, dan divergent. Geldstromen non-existent; tus-sen verschillende vestigingen binnen eenzelfde concern kun-nen geldstromen voorkomen, maar deze zijn vaak louter
vir-tueel, gebaseerd op fictieve over-drachtsprijzen. lnformatie8tro-men spelen een steeds crucialere rol; zij blijven binnen de grenzen van Mn hardware- en software-omgeving. Transactiestromen komen sleehts incidenteel voor, wat niet wil dat de ver-antwoordelij voor de goe-derenstroom nergens wordt overgedragen; de verbindingslij-nen zijn eehter kort.
Extern: Goederenstromen soms convergent (contributie), meestal divergent (distributie). Geldstromen zijn reii!el, in een richting tegengesteld aan de goe-derenstromen en (als bet goed is niet te veel) vertraagd of du-bieus. Informatiestromen lopen tussen verschillende organisa-ties met verschillende hardwa-re- en softwahardwa-re-omgevingen; Electronic Data Interchange (Edi), Moderne Transactie Com-municatie (MTC) en Externe Administratieve Integratie (EAI) !open ver achter bij inter-ne informatiesystemen; wereld-wijde standaardisatie (Edifact) laat op zich wacbten. Transactie-stromen in hiii!rarchisch ver-band, zie figuur 4 als illustratie.
3. Kosten
We onderscheiden bij de goede-renstromen vier
kostencatego-ri~n;
- handlingkosten (o.a. in-, uit-en overslag),
- opslagkosten (het bewaren), - transportkosten (bet ver-plaatsen),
- administratiekosten (plan-ningen registratie).
De
kenmerkende verschillen tussen interne en externe logis-tiek met betrekking tot de viercategori~n zijn:
Intern: Handling vrijwel het-zelfde als extern, met dien ver-stande dat overslag typisch een externe activiteit is; de scheids-lijn tussen handling en intern transport is niet scherp. Opslag:
vrijwel hetzelfde als extern; hieronder vallen de drier-en; ruimtekosten, rentekosten en ri-sico-incourant-kosten. Trans-port, uitsluitend intern, zie handling. Administratie: hier-voor geldt, net als hier-voor de ande-re kostencategori~n. dat de
ca-tegori~n wei gemakkelijk te be-noemen zijn, maar dat de bijbe-horende kosten allesbehalve ge-makkelijk te bepalen zijn.
Extern: Handling, als intern. Opslag, a1s intern. Transport, bet piece de resistance van de exter-ne logistiek; transportkosten kunnen weer in dri~n gesplitst worden:
- afstandsafhankelijke kosten (te verbijzonderen naar hetzij volume, hetzij gewicht, hetzij zending, naar gelang de meest beperkende factor);
- tijdsafhankelijke kosten (rentekosten van goederen in de
pijpleiding, maar ook conditio-neringskosten, verliezen door economisch of technisch bederf, eventueel bet chauffeursloon, etc.);
- zendingsafhankelijke kos-ten (koskos-ten voor bet bezoeken van een adres, ook wei 'omrij-kosten' genoemd).
Administratie, als intern; bier komen als complicaties bij:
at-stemming van bet interne infor-matiesysteem op externe syste-men en standaards, Edi, statu-sinformatie van goederen (trac-king en tracing).
4. Marktverhoudingen
In principe staat een onder-nemer bij elke activiteit voor een make-or-buy-beslissing (bij dienstverlening wordt wei ge-sproken van Buy-or-Diy: do-it- , yourself). Voorwaarde voor uit-besteden is dater een markt vooris.
Intern: Interne logistiek is zeer moeilljk los te maken uit bet ~rijfsproces, in
tegenstel-ling tot bij voorbeeld schoonma-ken, kantine, onderhoud. Er. worden wel bewerkingen uitbe-steed in loondienst, met bijbeho-rende goederenstroombeheer-sing, bij voorbeeld verven, druk-ken en finishen in de textielin • dustrie.
Extern: Diverse vervoersmo-daliteiten vormen de aanbodzij· de van de markt. Er zijn bedrijfs-takken voor: • wegtransport • spoorwegen • binnenvaart -zeevaart -luchtvaart.
De eerste drie zijn 'landtran-sport', althans volgens de defini-tie van de European Conference of Ministers in Transport (ECMT) te Parijs.
Ook andere dienstverlenende
fun~ties in de externe logistiek vormen bedrijfstakken, zoalsex· pediteurs, integrators, veembe-drijf, public warehouses, de klas· sieke bedrijven betrokken bij de zeevaart: cargadoors, stuwa-doors.
5. Technologie
De technologiel!n voor hand-ling en opslag zijn vrijwel gelijk voor interne en externe logis-tiek. Bij bet transport vinden we weer de grote verschillen:Intern: Veel intern transport iscontinu (lopende banden, ket-tingen, paternosters, p · idin-gen). Discreet zijn: vo ef- en andere trucks, robots, buizen-post. In bet intern transport vin-den we veel ad-hoc-transport-technieken. V aste kosten heb-ben in het intern transport een overwegend aandeel.
Extern: V eel transport is dis-creet (vrachtauto, trein, schip, vliegtuig). W einig is continu (pijpleiding). Veel transport· technieken zijn standaard. V ari-abele kosten hebben in bet ex-tern transport een overwegend aandeel.
6. Verstoringen
De ernstigste procesverstorin-gen, zowel internals extern, zijn calamiteiten ais brand, break-downs van installaties of machi-nes, stakingen.Intern: blijft het daarbij. 'Extern: bier komen versto-ringen van de infrastructuur bij. Op de weg bij voorbeeld files en opstoppingen tengevolge van ongelukken of overbelasting van klimatologische factoren zo· als mist en neerslag.
7. Infrastructuur
Infrastructuur is de onderbouw benodigd voor een goed functio-neren van bet bedrijfsleven, zo-als wegen, spoorwegen, havens, kanalen, vliegvelden.Intern: Hier speelt de infra-structuur per definitie geen di-recte rol.
Extern: Bij alle transport wordt gebruik gemaakt van de infrastructuur. De infrastruc-tuurvormt bet kader, en dik-wijls de knellende constraints, waarbinnen de externe logistiek moet opereren. Het belang van de infrastructuur per vervoers-modaliteit:
• wegtransport: zeer belang-rijk(wegen, bruggen, tunnels);
- spoorwegen: idem;
- binnenvaart: belangrijk (ka-nalen, rivieren);
- zeevaart: minder belangrijk (havens);
-luchtvaart: minder belang-rijk (vliegvelden);
- pijpleiding: belangrijk (grond met buizenstelsel).
8. Milieu-eisen
Ook in bet bedrijfsleven dringt bet milieubewustzijn door. Een wegtransportonderne mer overweegt gebruik te rna-ken van gecombineerd vervoer omwille van de publieke opinie. Intern: Milieu-eisen kunnen een grote invloed hebben op debedrijfsvoering, zelfs op de be-drijfslokatie. Milieu-eisen kun-nen prohibitief zijn, afhankelijk van de vestingplaats.
Extern: Milieu-eisen nemen in belangrijkheid toe. Emissie-en lawaainormEmissie-en wordEmissie-en ver-scherpt. Er rijst verzet tegen de aanleg van nieuwe wegen en vliegvelden, met alle gevolgen van dien voor de capaciteit van de infrastructuur.
9. Flexibiliteit
Flexibiliteit van de produktie is invers gerelateerd aan de se-rie/ charge-grootte. Bij omstel-tijd nul is theoretisch een serie-grootte een mogelijk. In de pro-cesindustrie is bet vaak noodza-kelijk te werken met charges (batches).
Intern: Serie/ charge-grootte tendeert naar beneden, ten ge-volge van dalende omsteltijden en -kosten, betere kwaliteitsbe-heersing,lagere veiligheids-voorraden.
Extern: Serle I charge-grootte tendeert naar boven. Verzen-deenheden worden containers in steeds grotere maten. Inhoud van vrachtwagens verdubbelt ten behoeve van bet groot-volu-mevervoer. Wagons worden bloktreinen. Tankers worden supertankers. Vliegtuigen wor-den jumbo's.
10. Beheersing
De planning en beheersing zowel van de interne als van de externe goederenstromen stel-len steeds hogere eisen aan de planners en de informatiesyste-men. Wij volstaan bier met bet noemen van enkele plannings-systemen.Intern: Statistical Inventory Control (SIC), allemaal gestart met de formule van Camp; MRP I en II; OPT; Lineaire program-meringsmodellen (LP); heuristi-sche methoden voor bet oplossen van volgordeproblemen (pro-duction scheduling), snij- en
'
pakproblemen (cutting en pac-king).
Extern: hier ook SIC; voorts DRP I en II (Distribution Reqt{l-rements resp. Resources Plan-· ning. M. Christopher bepleit een integratie van MRP en DRP in · de vorm van L~P: Logistics Re~
quirements/ResourcesPlan- ·· ning); heuristische methoden • voor routeplanning, voertuig-,, planning, consolidatie-/ groupa.-geplanning.
Statistiek
Externe logistiek betreft goe-derenstroombeheersing geken-merktdoor transformatie naar plaats door de openbare ruimte (weg, spoor, water, Iucht). Hele bedrijfstakken verdienen in de externe logistiek hun brood. Voor hun relatief belang in de nationale economie verwijzen · wij naar tabell. De Transport-, opslag- en communicatiesector is van de orde van grootte van d~
Metaalindustrie; zij blijft achter bij de Handel, maar overtreft de
Landbouw en de Bouwnijver-heid.
Externe logistiek komt aileen in de nationale rekeningen bo~
ven water voorzover de externe logistiek wordt uitgeoefend door vestigingen van bedrijven voor datdoel (het beroepsvervoer). Het zogenaamde eigen vervoer blijft onzichtbaar. Wat de toege-voegde waarde van het eigen vervoer voor de nationale eco- · nomie betekent, is onbekend. Wei worden er volume-statistie-ken gepubliceerd, uitgedrukt in tonnen en ton kilometers (:lie
ta·
bel2).
Het blijft behelpen met de ge-tallen van tabel2, om verschil-lende redenen:
- Tabel 2 geeft tonnen die ver· voerd zijn; interessanter voor de vervoersprestatie zijn tonkilo-meters, maar die zijn voor het grensoverschrijdend vervoer niet bekend.
- Geen onderscheid wordt
ge-maakt tussen door Nederlandse en door buitenlandse vervoers-bedrijven vervoerde tonnen.
- De vervoerde tonnen zijn ecomomisch ongelijkwaardig; een door de Iucht vervoerde ton kan honderden keren meer waard zijn (een honderden ke~
ren grotere waardedichtheid · hebben) en het vervoer per ton-kilometer kostook honderden keren meer dan dat van een over zee vervoerde ton.
-De kwaliteit van het ver-voer is ook ongelijkwaardig, zo~
als weerspiegeld wordt in de prijsverschillen. Vervoer over de weg en door de Iucht over-treffen vervoer over het water en het spoor ten aanzien van flexibiliteit, betrouwbaarheid, snelheid, etc.
-De vervoerscapaciteit is va-ker volumebeperkt (volume in de zin van inhoud), dan ge-wichtsbeperkt. De statistiek zou beter in kubieke meters kunnen worden uitgedrukt. .
Ondanks de gebrekkigheid van de getallen, laat tabel2 dui-delijk het enorme aandeel van het wegvevoer zien. Het eigen vervoer voegt nog eens 62% toe aan het binnenlands beroepsgoe derenvervoer over de weg. .
Het totaal-generaal van aile vervoerde tonnen in 1986 is ruimeen miljart(1069.6 miljoen ton). Het wegvervoer is met zijn aandeel van 42,6% een orde van grootte belangrijker dan het spoorvervoer met zijn 1.6%. Wil het spoorvervoer het wegver-voer bijbenen dan zal het met onwaarschijnlijke percentages moeten groeien.
, ~ r
Conclusie
Externe logistiek is een func- . tiegebied sui generis, wei te on-derscheiden van de interne lo-gistiek (produktie- en voorraad-beheersing binnen industri~le. . bedrijven). .
In tegenstelling tot de interne logistiek, heeft de externe logis-tiek te maken met scherpe ex-terne beperkingen in de zin van:
- onvoldoende en onbetrouw-bare capaciteit van de infra-structuur;
- concurrerende categorieen infrastructuurgebruikers; .. ·
- toenemende milieu-eisen en de publieke opinie.
In de volgende twee artikelen zullen we een aantal externe be-perkingen nader beschouwen. ·
Literatuur
P. Bessens,R. SchenkenL. Ver- spui(red.),lntemationaledistribu-ti a 1992,Studievereni-gi ia,TechnischeUniversi-teit ndhoven,Eindhoven,l989.
M. Christopher, Effective Logis-tics Management, Gower, Aldershot, 1985.
A.R. vanGoor,M.J. Ploosvan Amstelen W. PloosvanAmstel,Fy-siekedistributie: denken in toege-
voegdewaarde,StenfertKroese,Lei-den,1989. ~
E. vanderWeegen,Logistiekebe-sturingvan fysieke distributie: sa-men werken aanlogistiekesasa-men- aanlogistiekesamen-werking,Samson,Alphenaan den Rijn,l989.
schakels stromen fysieke contributie (physical schakel/ stromen p(odJ<tie-en voorraad-beheefsing stromen fysieke distributie (physical distribution) schakels
F•gu.r 1. Opsplitsing van het traject inteo-ale logistiek
schakell stroorn I materials I 1 management/ 1 interl"le :logistiek I stroorn schakel physical 1 distributi~ externe logistiek
~
A
overdrachtspu1ten van de eigendomlverantwoordelijmeidFig..u 2. Als franco wordt geleverd. vallen de beide tweedelingen materials management - physical distribution en
schakel voor- stroom voor- schakel raad raad I I I I I I I I I
~
~:
I I I 1 2 3 4 56i= 1_,6 mogel*e overdrachtspunten van de
eigendom/verantwoordeli jkheid
1-6 floor-to-floor
2-5 door-to-door
3-4 aileen transport
Figur 3. Meer gedetailleerde overdrachtspu1ten van de
eigendom/verantwoordeli_Jqleid uitbeste-dlngsketen I
