Habecardium tenuisulcatum (Nyst, 1836) op Texel aangespoeld

AFZETTINGEN WTKG 32_(3),2011 64

OPMERKELIJKE

VONDSTEN

Habecardium tenuisulcatum

_(Nyst,

1836)

op Texel

aangespoeld

Gerhard+C. Cadée_{¹ en}Martin+C. Cadée²

Voor het eerder

_gevonden

materiaalvanHabecardium uit

fluvio-glaciale

afzettingen

in

_oostelijk

Nederlandneemt Tom

Meijer,

die

_wij

_omraad

vroegen

(pers.

comm.

20-7-2011),

aan dat het nietom

Rijnafzettingen

gaatmaar om

smeltwater

_afzettingen.

Een

_{dergelijke verklaring gaf hij}

ook _voor miocene

_schelpen

die

_hij

aantrof in

_gestuwde

pleistocene afzettingen

bij Wageningen (Meijer,

1991).

Janssen

(1978) publiceerde

een

lange lijst

vantertiaire

mol-lusken

_afkomstig

uit

_{fluvio-glaciale afzettingen}

in

Dinx-perlo.

Sinnema-Bloemen

_{(1977) geeft}

_een

_uitgebreid

over-zicht_vantertiaire mollusken uit

_{fluvio-glaciale afzettingen}

in vooral Oost-Nederland. In het Pleistoceen

_geërodeerde

tertiaire

_lagen

in het Nederlands Duitse

_grensgebied

zou-den de

oorsprongkunnen

zijn

vande

geremaniëerde

laat-oligocene

mollusken. Smeltwaterstromen

_{volgden tijdens}

het Saalien_naarhetwesten stromend de rand_vande

_ijskap.

Fig. 1 Habecardium tenuisulcatum,

Souwie Duinker

_(Den

_Hoorn,

_Texel)

vond

_voorjaar

2011 op de HorsopTexel

(Paal 7)

eensterk

afgesleten schelp

(Fig.

1),

waarvan

zij

zich meteenrealiseerde dat het iets

bijzonders

was.

Zij

vroegArthur Oosterbaan

(Ecomare)

of deze wist welkesoorthet_wasendie liet hem_weerzien

aanGerhard. Beiden kondenerniet

uitkomen,

maar

Mar-tin

_suggereerde

dat het wel_eensde

laat-oligocene

Habe-cardium tenuisulcatumzoukunnen

_zijn.

Cardium

_specialist

Jan JohanterPoorten

bevestigde

deze determinatie

_(pers.

comm.

7-7-2011).

Alhoewel_eenflink stuk_van de onder-rand ende laterale tanden verdwenen

_zijn

is de dikschali-ge

schelp

ende brede

slotplaat

heel

specifiek.

Volgens

de

_onvolprezen

‘Fossielenatlas’

_(Wesselingh

&

Moerdijk,

2010: p.

208)

komt dezezeer

dikschalige

laat-eocene en

oligocene

schelp

een enkele

maal,

meest als

fragmenten,

in

_{pleistocene fiuvio-glaciale afzettingen}

_voor in

oostelijk

Nederland. Sinnema-Bloemen

(1977) geeft

hiervoor de

vindplaatsen

Oosterbeek

_{(9 exemplaren),}

De

Steeg (3 exemplaren), Teuge (2 exemplaren),

en 1

exem-plaar

van

Amersfoort, Lochem,

Deventer,

Rhenen,

enUlft.

Janssen

(1978)

noemt

nog 3

exemplaren

van

Dinxperlo.

Verder

_zijn

erstrandvondsten

(steeds

één

_exemplaar)

van

Cadzand, Vlissingen (sluisput)

ende Maasvlakte bekend

(Ter Poorten,

2003;

Wesselingh

&

_{Moerdijk, 2010),}

Voor deze strandvondstenneemt men aan dat de

Rijn

zeuit het

Duitse achterland heeft meegenomen. Uit dezelfde Chat-tien

_afzettingen

is Dentalium cf.

geminatum Goldfiiss,

1841

in Nederlands strandmateriaal terecht

_{gekomen (Cadée}

&

Wesselingh, 2005; Wesselingh

&

_Moerdijk,

_{2010: p.}

_291).

Bij

Düsseldorf heeft de

_Rijn

veel

_{laat-oligoceen (Chattien,}

Grafenberger

Sande)

materiaal

_geërodeerd

waarin deze soort

algemeen

is. Alhoewel de

_Rijn

_een

_{noordelijker loop}

hadvoor

hij

door de Saalien

_ijskap

naarhetwestenwerd

af-gebogen

is het de vraag of

hij

voldoende sterk stroomdeom

zo’n_groot

schelpfragment

totTexeltevervoeren.

Souwie Duinkersexemplaargevondenopde Hors vanTexel,nuopgenomen inde collectiesvan

65 AFZETTINGEN WTKG 32(3),2011

Ook

_tijdens

de

_{ijstijd hiervoor,}

het

_Elsterien,

is veel tertiair materiaal

_geërodeerd

enterecht

gekomen

in

_diepe

tunnel-dalen in Noord-Nederland. Het_gaat

_{hierbij voornamelijk}

om

pliocene

enmiocene molluskenmaarveel zeldzamer

ookom

oligocene

aldus Tom

_{Meijer (pers.}

comm.

20-7-2011).

Smeltwaterstromen

_langs

de

_ijsrand

zullen door de

nabijheid

van grotehoeveelheden smeltend

_{ijs periodiek}

zeer

krachtig zijn

geweest,zevoerden

langs gebieden

met

de

_geschikte

erodeerbare

afzettingen

en stroomden in de

juiste richting.

Texel isnude

_{noordelijkste vindplaats}

vanHabecardium tenuisulcatum in Nederland. Hoe

precies

deze

_{laat-oligocene}

schelp

hier kwam valt nietteachterhalen. Dat de

_schelp

flink

afgesleten

is

_wijst

_{wel op}een

bewogen geschiedenis.

Smelt-waterstromen zullen hem uitNederlands-Duitse

laat-oli-gocene

afzettingen

hebben meegenomennaarTexel. Ero-sievandeze

_{fluvio-glaciale afzettingen}

_{hebben hem op de} Hors doen terecht komen.

Wij zijn

Jan JohanterPoortenzeer

erkentelijk

voor

zijn

veri-ficatie_vanMartins determinatie_ende foto_{van een}

_goed

ge-conserveerd

_exemplaar

uit

_{zijn collectie,}

Tom

_Meijer

voor

zijn hulp bij

het verklaren hoe deze

_schelp

_{op Texel terecht} kan

_{zijn gekomen}

enlast butnotleast Souwie Duinkervoor

het oprapenvandeze

bijzondere schelp!

Literatuur

Cadée,

G.C. & F.P.

_Wesselingh,

2005. Van levend

schelp-diernaarfossiele

schelp:

tafonomievan Nederlandse

strandschelpen. Spirula

343:36-52. In 2009

bijgewerkt

tot

Informatieblad

Nederlands

_{Malacologische}

Vereni-ging

13:1-20.

(Pdf-versie).

Janssen, A.W.,

1978. Reworked fossils

_{(mainly molluscs)}

from_a

_{fluvio-glacial deposit}

near

Dinxperlo,

provin-ceof

_Guelders,

The Netherlands.

_Mededelingen

Werk-groep TertiaireenKwartaire

_{Geologie 15(2):}

53-65.

Meijer,

T., 1991. Molluscan

investigations

of

_ice-pushed

Pleistocene

deposits

near

Wageningen,

The

Nether-lands.

_{Mededelingen Rijks}

_Geologische

Dienst 46: 55-64.

Poorten, J.J._ter,2003. Habecardium tenuisulcatum

_(Nyst,

1836) aangetroffen

in Zeeland.

_Spirula

331: 38.

Sinnema-Bloemen,

J.,

1977. Erratische tertiaire mollus-ken uit het fluviatiele KwartairvanNederland.

Mede-delingen

Werkgroep

TertiaireenKwartaire

Geologie

14(4):

81-102.

Wesselingh,

F.P. & RW.

_{Moerdijk (red.),}

2010. De Fos-siele

schelpen

vandeNederlandsekust. NCB Natura-lis,Leiden. 332_p.

‘Gerhard

C. Cadée. Kon. NIOZ. Postbus59,1790ABDen

Burg,

e-mail:

gerhard.cadee@nioz.nl

2

Martin C. Cadée. Klimroos35,2317 GDLeiden,e-mail:

mc.

cadee@casema.

nl

Fig. 2 Laat-Oligoceen,Rheinberg,

Duisburg.Collectieenfoto JanJohan ter Poorten. Habecardium tenuisulcatum,