1
... Aantal bladzijden tekst: 3. Aantal vragen en opdrachten: 24 (7 open en 17 multiplechoicevragen) op 5 pagina’s. Totaal: 8 pagina’s.
Controleer zorgvuldig of alle pagina’s in de goede volgorde zijn.
Neem in geval van een afwijking onmiddellijk contact op met een surveillant. Hulpmiddel: woordenboek
………
Brompot in actie
I. In oktober 2009 werd in de gemeente Rotterdam een meldpunt cynisme geopend. Ruim 14.000 ambtenaren werden opgeroepen om melding te maken van collega’s die de werk-sfeer verzieken met negatieve energie. Het initiatief zorgde voor een storm aan reacties. Medewerkers noemden het meldpunt een ordinaire kliklijn. Oppositiepartij SP (Socialistische Partij) kwam met een tegenoffensief: het meldpunt oorzaken van cynisme.
5
Want dat werknemers verzuurd zijn, ligt niet aan hen. De negatieve werksfeer komt volgens de partij vooral door bestuurders met onzinnige plannen. Reden genoeg om eens te peilen hoe het meldpunt ervoor staat. Wat blijkt bij navraag? Het meldpunt cynisme is alweer opgeheven. Op de vraag waarom, laat bestuursvoorlichter Mark van der Roer weten: ‘Gezien het interne karakter van het meldpunt zullen wij hierop niet inhoudelijk
10
reageren.’ We zullen dus zelf moeten gissen of het meldpunt wegens succes of wegens falen is opgeheven. En met dat gissen verraden we direct ook iets over onze eigen houding. Vermoeden we dat de werksfeer inmiddels verbeterd is? Of gaan we ervan uit dat het allemaal een zinloos plan was van managers die betaald worden om zinloze plannen te verzinnen? In dat laatste geval: gefeliciteerd, u bent een cynicus.
15
II. Uitgaan van het slechte van de mens, dat is cynisme volgens de Griekse filosofen. Op de werkvloer komt cynisme neer op het twijfelen aan de integriteit van de organisatie of aan bepaalde mensen binnen die organisatie. Fons Naus van de Universiteit van Tilburg promoveerde op dit onderwerp. Jarenlang peilde hij de werkhouding van honderden werknemers. Hieruit blijkt dat meer dan de helft regelmatig cynisch is. Dit uit zich
20
bijvoorbeeld in schouderophalen als het management met een nieuw plan komt. Maar het kan natuurlijk nog erger. Naus zat ooit in een bomvolle trein en hoorde toen door de intercom: ‘Dames en heren, zoals u ziet hebben we weer een zootje bij elkaar weten te schrapen. We hebben zowaar een locomotief en wagons, maar nog geen machinist. Zodra we die hebben gevonden, zullen we vertrekken.’ Ook treffend zijn de woorden van een
25
2
meeuwen. Ze komen binnen met een hoop geschreeuw, ze schijten de boel onder en laten ons dan de rotzooi opruimen.’ Zijn dit soort mensen als zuurpruimen geboren? Of maakt hun werkgever ze cynisch?
III. ‘Ze zijn gewoon bang voor verandering. Ze staan vooruitgang in de weg.’ Dat is hoe
30
managers vaak denken over medewerkers met een cynische houding. Maar klopt dit eigenlijk wel? ‘Niet volgens mijn onderzoek’, zegt Naus. ‘Of mensen cynisch zijn, ligt niet in hun karakter verankerd. Ze worden cynisch gemaakt, door managers.’ Dit vindt vooral plaats wanneer mensen last krijgen van een zogeheten rolconflict. Denk aan een ziekenbroeder die graag persoonlijke aandacht geeft aan een patiënt. Maar van zijn baas
35
mag hij hooguit drie minuten aan een bed staan. Zo’n ziekenbroeder komt in een onmogelijke spagaat. Het wordt nog pijnlijker wanneer het management het ene zegt, maar het andere doet. Bijvoorbeeld wanneer de directeur in interviews hoogkwalitatieve zorg noemt als belangrijke doelstelling en de ziekenbroeder ondertussen te horen krijgt dat zijn afdeling op personeel moet bezuinigen. Even later leest hij in de krant dat de
40
directeur zelf ondanks alle bezuinigingen een dikke bonus krijgt. ‘Op zo’n moment zijn alle ingrediënten voor een cynische houding aanwezig’, zegt Naus. ‘Mensen blijven vaak nog wel enthousiast over het werk zelf. Maar zodra je hun vraagt naar hun organisatie, reageren ze afstandelijk of verbitterd. Zo’n houding kan soms zelfs gezond uitpakken. Want door psychisch afstand te nemen van je organisatie, beperk je de frustratie voor
45
jezelf. Misschien dat het zelfs wel een burnout kan voorkomen.’
IV. ‘Ik moet het nog zien.’ ‘Het zal wel weer niks worden.’ Op het eerste gezicht lijkt het vreemd, maar dit soort uitspraken kunnen soms juist helpen om beter te presteren. Psychologen noemen het defensief pessimisme. Defensief pessimisten halen zich alles voor de geest wat maar mis kan gaan. In een experiment van de Universiteit van Miami
50
moesten darters zich op een wedstrijd voorbereiden. Ze gebruikten hier verschillende strategieën voor. Sommigen stelden zich voor hoe ze goede worpen zouden gooien, bijvoorbeeld midden in de roos. Anderen dachten aan problematische worpen, pijltjes die hun doel misten. Wat bleek gedurende de wedstrijd? Beide groepen presteerden even goed. Wel waren er opvallende verschillen toen de onderzoekers het karakter van de
55
darter meenamen in hun analyse. Darters die van nature vaak van defensief pessimisme gebruikmaakten, presteerden het best als ze aan slechte worpen dachten. Zodra deze darters aan goede worpen moesten denken, gooiden ze vaker mis. Optimisten haalden juist de beste resultaten als ze dachten aan goede worpen. Met andere woorden: opti-misten en pessiopti-misten presteren even goed, zolang ze zich maar voorbereiden op de
60
manier die bij hen past. Eenzelfde effect werd gevonden bij pessimistische studenten die dachten dat ze zouden zakken voor een examen. Veel piekeren en angst bleken voor hen een prima voorbereiding te zijn. Op het moment dat ze echt moesten presteren, hadden ze
3
alle doemscenario’s al honderd keer beleefd in gedachten. Dus hoe erg kon de werkelijkheid nog zijn?
65
V. Negatieve emoties zijn tot op zekere hoogte dus wel nuttig. Om een voorbeeld te noemen: niemand is graag bang, en angst kan verlammend werken. Maar een leven zonder angst is erger. Dit blijkt bij kinderen die een zeldzame genetische aandoening hebben waardoor ze geen pijn kunnen ervaren. Ze springen van metershoge klimtoestellen en drinken bloedhete drankjes. Het maakt ze allemaal niet uit: ze voelen
70
toch niks. Ondertussen stapelt de schade in hun lichaam zich op. De meesten overlijden zo rond hun twintigste levensjaar. Zelfs het toppunt van negatieve gevoelens, oftewel een depressie, kan volgens sommige psychologen ook positieve kanten hebben. Uit diverse onderzoeken blijkt dat ons geluk vooral afhangt van de kloof tussen wat we willen en wat we hebben. Komen we vrij snel dichterbij ons doel? Dan leidt dit tot geluksgevoelens.
75
Blijkt dat doel akelig ver weg? Dan worden we ongelukkig en soms zelfs depressief. De Amerikaanse hoogleraar psychiatrie Randolph Nesse heeft hier een theorie over. Tijdens een depressie worden mensen door hun eigen lichaam gedwongen om onhaalbare doelen los te laten. Volgens Nesse is het dan ook fout om een depressie alleen maar te zien als een afwijking en een ziekte. Want zij zou ook positieve effecten kunnen hebben, ook al
80
lijkt dit voor de somberaars zelf onvoorstelbaar.
VI. Hoera voor de pessimist? Dat gaat wat ver, want een positieve instelling heeft wel degelijk voordelen, blijkt uit onderzoeken. Zo verdienen optimistische mensen meer, leven ze langer, hebben ze meer vrienden, en zo gaat de lijst nog wel even door. Rest de vraag: hebben we hier zelf invloed op? Kunnen we onszelf veranderen van zuurpruim in
85
een blije vogel? Ja, schrijft psychologiehoogleraar Suzanne C. Segerstrom in haar boek Optimisme (2007). Je karakter een beetje bijsturen is op elke leeftijd mogelijk. Een simpele en goedkope truc is de zogeheten dagboektherapie. Elke dag schrijf je drie positieve dingen op, die je die dag hebt meegemaakt. Dat kan van alles zijn, van een leuk liedje op de radio tot iemand die de deur voor je openhield. Wie dit een aantal maanden
90
doet, traint zichzelf in positief denken. Extra pluspunt van de methode: door terug te bladeren in het dagboek, ontdek je vanzelf welke activiteiten je het gelukkigst maken. Een tip van Segerstrom: maak hier meer tijd voor vrij en word nog gelukkiger. En mocht deze dagboektherapie toch niet aanslaan? Wellicht dat je dan troost kunt vinden in een heerlijk cynische gedachte. Want positieve mensen mogen dan wel iets langer leven,
95
dood gaan we allemaal.
Uit: Quest van februari 2010 Door: Tonie Mudde
4
... Vragen en opdrachten bij de tekst Brompot in actie
...
Score Structuur
1p 1. De driedeling van de tekst ziet er als volgt uit: Inleiding Kern Slot
A. al. I al. II t/m IV al. V en VI B. al. I al. II t/m V al. VI
C. al. I en II al. III t/m V al. VI D. al I en II al. III en IV al. V en VI 1p 2. Het slot bestaat uit:
A. een conclusie en adviezen. B. een conclusie en mening. C. een mening en advies.
D. een samenvatting en adviezen. 1p 3. Welke zin van alinea II is de kernzin? A. r. 16 Uitgaan van ... Griekse filosofen. B. r. 16-18 Op de ... de organisatie.
C. r. 19-20 Jarenlang peilde ... honderden werknemers. D. r.28 Zijn dit ... zuurpruimen geboren?
1p 4. Zie alinea V.
Noteer de twee kernzinnen van deze alinea. (alleen de eerste en laatste twee woorden en regelnummer)
Verbanden
2½p 5. Geef het juiste verband aan (Kies uit: verduidelijking, voorbeeld/bewijs, reden (verklaring), tegenstelling, oorzaak-gevolg, samenvatting/conclusie, tijd.)
a. tussen r. 20 Hieruit blijkt … cynisch is. en r. 20-21 Dit uit … plan komt. b. binnen r. 24-25 Zodra we … we vertrekken.
c. tussen r. 44 Zo’n houding … gezond uitpakken. en r. 45-46 Want door ... voor jezelf.
d. binnen r. 68-69 Dit blijkt ... kunnen ervaren. e. Wat volgt na de dubbele punt in r. 70?
5 Inhoud
1½p 6a. Welke twee meldpunten worden in de tekst genoemd? b. Wie was de initiatiefnemer van elk meldpunt?
c. Wie worden aangeklaagd bij elk meldpunt? 1p 7. Zie alinea I, r.12-15 En met … een cynicus.
Welke aanvulling is juist? Volgens de tekst is een cynicus iemand die ... A. de werksfeer verbetert.
B. gelooft in het goede van de mens. C. met negatieve energie de sfeer verpest. D. nieuwe ideeën van de leiding toejuicht.
1p 8. Geef met één woord aan wat het onderwerp van de tekst is. 1p 9. De hoofdgedachte van de tekst is:
A. Cynisme heeft alleen maar voordelen. B. Cynisme komt slechts voor bij werknemers. C. Een positieve instelling is beter dan een cynische. D. Negatieve gedachten zijn onvermijdelijk.
1p 10. Wat is juist? Het deelonderwerp van alinea II is ... A. chaos in het treinverkeer.
B. geboren zuurpruimen. C. Griekse filosofen.
D. negatieve houding op de werkvloer. 1p 11. Zie r. 16-18 Op de ... die organisatie.
Waar in de tekst wordt ongeveer hetzelfde gezegd? A. r. 23-24 Dames en ... te schrapen.
B. r. 32-33 Of mensen ... karakter verankerd. C. r. 43-44 Maar zodra ... of verbitterd. D. r. 47 Ik moet ... niks worden.
1p 12. Welke bewering is niet juist?
A. Door een cynische houding kan je minder gefrustreerd raken. B. Een rolconflict kan werknemers cynisch maken.
C. Mensen worden als zuurpruimen geboren. D. Volgens Fons Naus is cynisme niet aangeboren.
6
1p 13. Zie alinea IV. Welke aanvulling is juist? Volgens psychologen is defensief pessimisme ...
A. altijd nuttig om goed te presteren. B. nooit goed.
C. soms nuttig om goed te presteren. D. zinloos voor goede prestaties.
1p 14. Zie alinea V. Vul de zin aan. Volgens de tekst is een leven zonder angst erger dan een leven zonder negatieve gevoelens, want bepaalde kinderen ...
A. kunnen geen pijn ervaren. B. kunnen hoog springen.
C. raken verlamd door negatieve gevoelens. D. sterven rond hun twintigste.
1p 15. Wat is niet juist?
Een pessimist kan veranderen in een optimist door ... A. het karakter te beïnvloeden.
B. te werken aan haalbare doelen. C. zichzelf te trainen in positief denken.
D. zich vast te klampen aan onhaalbare doelen. 1p 16. Zie r. 82-83 Hoera voor ... uit onderzoeken.
Wat bedoelt de schrijver met dit tekstgedeelte? Kies het antwoord met de beste benadering van bedoelde zinnen.
A. Wees maar pessimistisch B. Wees nooit optimistisch C. Wees nooit pessimistisch D. Wees toch optimistisch
Verwijzingen
2½p 17. Waarnaar verwijzen de volgende woorden? a. hierop in r. 10
b. dat laatste geval in r. 15 c. zij in r. 80
d. Dit in r. 33
e. hier … voor in r. 51-52
7
Redeneringen
½p 18. Zie de redenering in r. 26-28 Managers zijn … rotzooi opruimen. Noteer de zin die de stelling is.
1p 19. Zie de redenering in r. 30-33 Ze zijn ... door managers.
Welk soort argument is gebruikt om de stelling te onderbouwen? 1p 20. Zie r.62-65 Veel piekeren … nog zijn?
Bewering I: De stelling in deze redenering is: r. 63-65 Op het … nog zijn? Bewering II: De redenering eindigt met een conclusie.
Wat is juist? A. I en II zijn juist. B. I en II zijn onjuist. C. I is juist, II is onjuist. D. I is onjuist, II is juist.
1p 21. Zie r. 67-69 Maar een ... kunnen ervaren. Wat is juist?
A. De stelling in deze redenering is een feit. B. De stelling in deze redenering is een mening. C. Het argument en de stelling zijn feiten.
D. Het argument in deze redenering is een mening.
1p 22. Zie r. 79-81 Volgens Nesse ... zelf onvoorstelbaar. Bewering I: De stelling in deze redenering is een mening. Bewering II: Het argument in deze redenering is een mening. Wat is juist?
A. I en II zijn juist. B. I en II zijn onjuist. C. I is juist, II is onjuist. D. II is juist, I is onjuist.
23. Zie de vraag in r. 82: Hoera voor de pessimist? ½p a. Wat is het antwoord op deze vraag, ja of nee?
8
1p 24. Zeg van de volgende beweringen of ze een mening of feit zijn. a. r. 16-18 Op de ... die organisatie.
b. r. 26-27 Managers zijn net meeuwen. c. r. 32-33 Of mensen ... karakter verankerd. d. r. 49-50 Defensief pessimisten ... kan gaan. --- 27p Cijfer= (score+3) : 3 Succes!
