ETE-AK-HAVO-2015-1-b

200401151-b

Bijlage HAVO

2015

aardrijkskunde

200401151-b 2 lees verder ►►►

Opgave 1 Handel en ontwikkeling in het Caribisch gebied

Enkele gegevens van 5 landen in het Caribisch gebied 2009

land exportproducten exportlanden importlanden HDI BNP/hoofd

in VS dollar Trinidad en Tobago geraffineerde aardolie (23%) ruwe aardolie (19%) ijzererts (10%) VS (45%) Argentinië (7%) Spanje (5%) Z-Korea (5%) Colombia (19%) Brazilië (10%) VS ( 9%) Dom. Republiek (8%) 0.76 20300 Jamaica aluminium oxide (46%) bauxiet (10%) ruwe suiker (4%) rum (4%) VS (41%) Canada (19%) Groot-Brittannië (6%) VS (24%) Mexico (13%) Brazilië (9%) China (8%) 0.73 9000 Cuba nikkel (21%) ruwe suiker (15%) geraffineerde aardolie (11%) medicijnen (10%) tabak (10%) Canada (18%) China (17%) Venezuela (13%) Nederland (9%) Brazilië (10%) China (10%) Venezuela (9%) 0.78 10200 Dom. Republiek medische instrumenten (10%) machinerieën (5%) tabak (5%) bananen (5%) VS (52%) Haïti (11%) China (5%) VS (36%) China (7%) Mexico ( 7%) Colombia (6%) 0.70 9700 Haïti kleding (80%) oliën, mango’s koffie (minder dan 5% elk)

VS (87%) Canada (3%) Dom.Republiek (2%) Dom. Republiek (34%) VS (20%) China (9%) 0.46 1200

200401151-b 3 lees verder ►►►

Opgave 2 Soufrière Hills op Montserrat 1992-2003

Vulkanische activiteiten van de Soufrière Hills in chronologische volgorde

1992 – juli 1995 Eerste vulkanische aardbevingen en gerommel uit de vulkaan.

18 juli 1995 – 15 nov 1995 Explosies, stoomontsnapping, enorme rookpluimen, koud pyroclastisch materiaal bereikt de hoofdstad Plymouth.

Eerste lavakoepel* in de krater.

feb. – sept 1996 Rotsen schieten omlaag, instorting van lavakoepel, aswolken van 14 km hoogte.

18 sept. – 1 okt. 1996 Perioden van rust en vulkanische aardbevingen.

okt. 1996 – nov. 1997 Lavakoepel groeit weer, af en toe zijn er aswolken. Dorpen worden ontruimd.

25 juni 1997 Aswolken bedekken ook het vliegveld, 19 mensen verliezen hun leven. aug. 1997 Plymouth en de haven totaal bedekt met pyroclastisch materiaal. sept. – dec. 1997 Snelle koepelvorming, gevolgd door vulkanische aardbevingen en

ineenstortingen. Pyroclastische lawine verwoest 10 km² van het zuiden van Montserrat.

mrt. 1998 – maart 2000 Lavakoepel groeit weer, maar niet zo snel; explosies en instortingen, aswolken en modderstromen.

juli 2001 De lavakoepel is weer sterk gegroeid, gevolgd door enorme instortingen. Aswolken bereiken Puerto Rico en Virgin eilanden met een sterke wind uit het zuidoosten. Top is 150 meter lager.

aug. 2001 Nieuwe koepel en aardbevingen, gevolgd door aswolken. 2002 en 2003 Het hele proces herhaalt zich enkele malen.

okt. 2003 Alleen aardbevingen, geen nieuwe lavakoepel. *In het Engels is een lavakoepel een dome.

200401151-b 4 lees verder ►►► bron 2

Ouderdom van Montserrat

bron: iaeg2006.geolsoc.org.uk/cd/PAPERS/IAEG_114.PDF

bron 3

Het ontstaan van pyroclastisch materiaal

bron:

200401151-b 5 lees verder ►►► bron 4

Montserrat verdeeld in een veilige zone en een verboden zone

Het gearceerde zuidelijke gedeelte is onveilig en verboden gebied. bron:

http://www.bbc.co.uk/scotland/education/int/geog/envhaz/volcanoes/cause/erupti on/eruption1.shtml

200401151-b 6 lees verder ►►►

Opgave 3 Bonaire: Milieu en staatkundige structuur

bron 2

Geiten en ezels op Bonaire

De aanwezigheid van ezels en geiten op Bonaire moet teruggedrongen worden. Uit onderzoek is gebleken dat de impact van de aanwezigheid van deze dieren duidelijk zichtbaar is in de plantengroei. Er ontbreekt op vele plekken een goed ontwikkelde onderlaag (struiken) en er is over het algemeen weinig verjonging van de vegetatie te zien. Dit is een heel gevaarlijke

ontwikkeling, want indien de oudere bomen sterven (door ziekte of droogte) dan kan de natuur zich moeilijk onder de huidige omstandigheden herstellen. Dit kan leiden tot het totaal verdwijnen van de huidige vegetatie en de hiermee gerelateerde biodiversiteit. Het is dus zaak om snel met een beheersplan te komen, dat tevens een vermindering van het aantal geiten en ezels moet inhouden.

Een extra reden om de plantengroei te beschermen is dat de bodemlaag in Bonaire vrij dun is, mede omdat de ondergrond uit gesteenten bestaat die moeilijk verweren.

Het onderzoek: “Inventarisatie vegetatie Terrassen Landschap Midden Bonaire” werd in opdracht van de Nederlandse regering gedaan.

vrij naar:

http://www.dcbd.nl/sites/www.dcbd.nl/files/documents/Freitas%20Lannoy% 202013%20Inventarisatie%20vegetatie%20terrassen%20Bonaire.pdf

10 miljoen dollar voor natuur op Bonaire, Saba en Sint Eustatius Nederland heeft ruim 10 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor zes

natuurprojecten op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Het geld wordt besteed aan projecten die niet alleen de natuur versterken, maar die ook bijdragen aan versterking van de landbouw, het toerisme en het lokale ondernemerschap. Voor Bonaire is 1,5 miljoen dollar beschikbaar gesteld, voor onder meer een betere bescherming van het koraal. Bescherming van het koraal is mogelijk door het aantal loslopende geiten (en ezels) op het eiland te verminderen.

200401151-b 7 lees verder ►►► bron 3

bron 4

Natuur Bonaire meer dan 105 miljoen dollar waard

De natuur op Bonaire is jaarlijks meer dan 105 miljoen dollar waard. Dat is de uitkomst van een onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam naar de economische waarde van de natuur op Bonaire. Dat is het bedrag dat verdiend wordt met de natuur.

Het onderzoek maakt deel uit van de Economics of Ecosystems and Biodiversity Netherlands (TEEB NL) studie.

De studie laat ook zien hoe groot de schadelijke gevolgen zijn voor de natuur en voor zaken als toerisme, scheepvaart, visserij, landbouw, industrie,

zoutwinning, afvalwaterlozing en het storten van afval.

vrij naar: http://www.bonaire.nu/2012/12/09/natuur-bonaire-meer-dan-100-miljoen-dollar-waard/

Bouwmaterialen worden schaarser op Bonaire

Zand, diabaas en kalksteen worden steeds schaarser. Er is bij de winning ervan wildgroei ontstaan, hoewel er voldoende wetten zijn tegen de winning van zand en stenen. Voor kleine eilanden is het belangrijk dat men de stenen op het strand niet weghaalt, zeker wanneer men de klimaatverandering in gedachten houdt.

De overheid moet daarom vergunningsvoorwaarden strenger maken en betere controle uitvoeren. Er moeten oplossingen komen voor het tekort aan zand. Het zou verstandig zijn om het hergebruik van gemalen puin (bouwafval) als zand te stimuleren.

200401151-b 8 lees verder ►►►

Opgave 4 De BRIC landen

De BRIC landen

bron: http://www.allvoices.com/contributed-news/6571908/image/61899584-flags-of-bric-countries

200401151-b 9 lees verder ►►► bron 2

Het moderne gezicht van Shanghai

bron: http://www.ideastream.org/news/npr/160880265

bron 3

Vergelijking van loonontwikkeling tussen Taiwan en Shanghai (1992 -2014)

200401151-b 10 lees verder ►►►

Opgave 5 Venezuela

Jaarlijkse bevolkingsgroei in Venezuela in procenten van de totale bevolking

bron: http://countrymeters.info/en/Venezuela

bron 2

Percentage Venezolaanse bevolking onder de armoedegrens (2008 -2012)

Jaar % van de totale bevolking _{onder armoedegrens}

2008 33% 2009 32% 2010 33% 2011 32% 2012 25% bron: http://data.worldbank.org/country/venezuela-rb Jaar Bevolking Bevolkingsgroei in procenten v/d totale bevolking 2000 24 407 553 1.93 % 2001 24 870 441 1.90 % 2002 25 333 622 1.86 % 2003 25 797 219 1.83 % 2004 26 261 326 1.80 % 2005 26 725 897 1.77 % 2006 27 190 882 1.74 % 2007 27 655 937 1.71 % 2008 28 120 312 1.68 % 2009 28 583 040 1.65 % 2010 29 043 283 1.61 % 2011 29 500 625 1.57 % 2012 29 954 782 1.54 % 2013 30 402 007 1.49 %

200401151-b 11 lees verder ►►► bron 3

Leeftijdsgrafiek van Venezuela (in miljoenen)

bron: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ve.html