R A P P O R T 5 - 1972
DE S P O O R E L E M E N T E N B E H O E F T E VAN SLA EN TOMAAT O P VEENSUBSTRATEN with a s u m m a r y : T r a c e e l e m e n t r e q u i r e m e n t s of plants on peat s u b s t r a t e s door K . W . S M I L D E en B . VAN LUIT 1972 \\ I n s t i t u u t voor B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , O o s t e r w e g 92, H a r e n (Gr, ) V' l l n s t . B o d e m v r u c h t b a a r h e i d , R a p p . 5-1972
- 2 INHOUD 1. Inleiding 3 2. M a t e r i a a l en m e t h o d e n 5 3 . R e s u l t a t e n 12 4 . B e s p r e k i n g 55 5. Samenvatting en c o n c l u s i e s 58 6. S u m m a r y 59 7. L i t e r a t u u r 60
INLEIDING
Veen wordt op g r o t e s c h a a l gebruikt in de glastuinbouw voor het opkweken van zaailingen in p e r s p o t t e n (Roorda van E y s i n g a , 1965)0
V o o r t s is het de b e l a n g r i j k s t e grondstof bij de b e r e i d i n g van p o t g r o n -den voor k a m e r p l a n t e n en, sinds k o r t , b o o m k w e k e r i j g e w a s s e n (con-ta i n e r t e e l t ) .
E r b e s t a a n g r o t e v e r s c h i l l e n in fysische en c h e m i s c h e e i g e n -schappen van veen, a l n a a r gelang het m i l i e u w a a r i n de v o r m i n g heeft p l a a t s gevonden. V o e d s e l r i j k (eutroof) veen i s onderhevig geweest aan de invloeden van z e e en r i v i e r w a t e r , en kan s t e r k v a r i ë r e n in k l e i en b a s e n g e h a l t e ; V o e d s e l a r m (oligotroof) veen, dat bij de v o r m i n g a l leen was blootgesteld aan r e g e n w a t e r , b e s t a a t g r o t e n d e e l s uit o r g a n i sche stof ( m i n s t e n s 90% van de droge stof), bevat v r i j w e l geen p l a n t e -voedende stoffen en is z u u r ,
In N e d e r l a n d worden twee typen oligotroof veen o n d e r s c h e i d e n , n l . b o l s t e r - en z w a r t v e e n , B o l s t e r v e e n b e s t a a t uit weinig v e r t e e r d jong m o s v e e n ( Sphagnun^ dat in g e m a l e n t o e s t a n d ( t u r f s t r o o i s e l ) , al of
niet g e p e r s t ( t u r f m o l m ) , w o r d t v e r h a n d e l d . Z w a r t v e e n b e s t a a t uit s t e r k e r v e r t e e r d , oud m o s v e e n m e t r e s t e n zeggeveen (Careoty, lokveen (Eriophor-urfj en r i e t v e e n (Phvagmiteè), en w o r d t op g r o t e r e diepte a a n g e t r o f f e n . Het is in v e r s e t o e s t a n d ongeschikt a l s potgrond door zijn dichte s t r u c t u u r en i r r e v e r s i b e l e k r i m p bij i n d r b g i n g . Na voldoende d o o r v r i e z e n o n t s t a a t e c h t e r een p o r e u s , niet s m e r e n d produkt dat w a -t e r kan opnemen en w e e r a f s -t a a n , de zgn. -tuin-turf (Van Dijk en Boekei,
1965).
Hoewel t e k o r t e n aan s p o o r e l e m e n t e n in v e e n s u b s t r a t e n tot g r o t e v e r l i e z e n kunnen leiden, b e s t a a t e r nog m a a r weinig s y s t e m a t i s c h
onder-zoek op dit gebied. Het in dit r a p p o r t v e r m e l d e onderonder-zoek heeft be-t r e k k i n g op de e i s e n die be-t o m a a be-t en sla op oligobe-troof veen aan de v o o r z i e n i n g m e t s p o o r e l e m e n t e n s t e l l e n . In een a n d e r r a p p o r t (Smilde, 1971) wordt de toediening van s p o o r e l e m e n t e n in de v o r m van m e n g f r i t t e n bij c h r y s a n t , sla en t o m a a t behandeld.
2. MATERIAAL EN METHODEN
Het o n d e r z o e k w e r d u i t g e v o e r d in polyethyleen 1, 2 - l i t e r p o t t e n in v a s t e k a s s e n , die zonodig v e r w a r m d w e r d e n .
Het gebruikte b o l s t e r v e e n was afkomstig uit Klazinaveen (Drenthe) en het d o o r g e v r o r e n z w a r t v e e n uit De P e e l . E r w e r d n a a r g e s t r e e f d de s u b s t r a t e n in het begin van de proef op 60% en bij v e r d e r e ontwik-keling van het gewas op 70-80% van de w a t e r c a p a c i t e i t te houden (pF t r a j e c t 1, 2 - 0 , 4 ) .
In de e e r s t e p r o e v e n bestonden de v a r i a b e l e n s l e c h t s uit d r i e s p o o r e l e m e n t e n (vier hoeveelheden), in de l a t e r e uit z e s s p o o r e l e m e n ten (vier hoeveelheden) en kalk (twee tot v i e r h o e v e e l h e d e n ) . De r e a c -tie op elk s p o o r e l e m e n t w e r d nagegaan in aanwezigheid van " o p t i m a a l " geachte n i v e a u ' s van de a n d e r e ( s p o o r ) e l e m e n t e n . De s p o o r e l e m e n t -m e s t s t o f f e n w e r d e n in gewichtsverhoudingen o v e r e e n k o -m e n d -m e t Penningsfeld en H e u s s l e r (1964/65) g e d o s e e r d , m a a r de a b s o l u t e h o e -veelheden v e r s c h i l d e n . Hoofdelementen en kalk w e r d e n s t e e d s in de v o r m van pro a n a l y s i c h e m i c a l i ë n gegeven en, e v e n a l s de s p o o r e l e -m e n t e n , grondig door d%. s u b s t r a t e n g e -m e n g d .
K o r t na afloop van élke proef w e r d de pHKCl, en in v e r s c h i l -lende gevallen ook de p H - H?0 van de s u b s t r a t e n b e p a a l d . D a a r IE t
v e r b a n d t u s s e n pH-KCl en p H - HzO r e c h t l i j n i g bleek te zijn, kon de
p H - H?C \ voor zover niet bepaald, n a u w k e u r i g worden afgeleid. In
enkele gevallen w e r d e n de s u b s t r a t e n o n d e r z o c h t op Cu ( 0 , 4 N HNO^) of B (heet w a t e r ) in een 1:40 e x t r a c t i e v e r h o u d i n g .
De b o v e n g r o n d s e delen van het gewas w e r d e n na drogen gewogen en g e a n a l y s e e r d op Cu ( s p e c t r o f o t o m e t e r n a t r i u m d i b e n z y l d i t h i o c a r b a m a a t ) , B ( s p e c t r o f o t o m e t e r k a r m i j n r e a g e n s ) , Mo ( s p e c t r o f o t o m e t e r dithiol), Mn ( s p e c t r o f o t o m e t e r f o r m a l d o x i n ) , Zn (atoom a b s o r p t i e s p e c t r o f o t o m e t e r ) of F e ( s p e c t r o f o t o m e t e r o r t h o p h e n a n -t r o l i n e ) , voor zover behandeld m e -t de be-treffende e l e m e n -t e n .
- 6
De d r o g e s t o f o p b r e n g s t g e g e v e n s w e r d e n n u m e r i e k b e w e r k t volgens een v a r i a n t i e a n a l y s e , w a a r n a een F - t o e t s w e r d uitgevoerd» Om na te gaan welke gemiddelden b e t r o u w b a a r van e l k a a r v e r s c h i l -len, w e r d ée " m u l t i p e l e - r a n g e t e s t " van Duncan t o e g e p a s t .
Bovendien w e r d e n de gegevens g r a f i s c h b e w e r k t , w a a r b i j in de p r o e v e n m e t v i e r hoeveelheden van de v e r s c h i l l e n d e s p o o r e l e m e n t m e s t s t o f f e n en v i e r hoeveelheden kalk w e d e r z i j d s e v e r -effening w e r d t o e g e p a s t .
D e t a i l s voor de v e r s c h i l l e n d e p r o e v e n volgen h i e r o n d e r . In elke proef w e r d e n de potten gevuld m e t v e r s v e e n s u b s t r a a t w a a r o p nog geen gewas had g e g r o e i d .
V P 8 6 8 , 1 9 6 7 ( t o m a a t ; v a r i a b e l e n C u , B , M o ) T o e t s g e w a s t o m a a t (cv. M o n e y m a k e r ) , g e z a a i d 12 m e i , geoogst 14 juni; 3 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) . S u b s t r a t e n b o l s t e r v e e n (pH-KCl 3, 1, p H - H20 3, 5; Cu 3, 3 dpm, B 7 dpm, Mo 1 dpm, Mn 18 dpm, Zn 44 dpm, Fe 930 dpm t o t a a l g e h a l -ten), drooggewicht 120 g p e r pot, volumegewicht (g droge stof p e r l i t e r vochtig veen) 68, w a t e r c a p a c i t e i t ( g w a t e r p e r 100 g d r o g e stof) 1210;
z w a r t v e e n (pH-KCl 2, 8, p H - H?0 3, 3; Cu 4, 1 dpm, B 6 dpm,
Mo 1 dpm, Mn 6 dpm, Zn 68 dpm, F e 1130 dpm t o t a a l g e -h a l t e n ) , drooggewic-ht 230 g p e r pot, volumegewic-ht 148 g d r o g e stof p e r l i t e r , w a t e r c a p a c i t e i t 570 g.
m g F e - E D T A ; 3, 6 g CaCC>3 gaf pH-ÇKCl 4, 2 ( p H - H20 4, 6) op b o l s t e r v e e n en pH-KCl 3, 3 ( p H - H _ 0 3, 8) op z w a r t v e e n . V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t 0, 3 , 6 , 1 2 m g C u S O . . 5 H?0 ( b a s i s b e m e s t i n g zonder Cu); 0, 0, 6, 1, 2, 2 , 4 m g N a2B40 „ . 10H-O ( b a s i s b e m e s t i n g zonder B); 0, 1,2, 2 , 4 , 4, 8 m g N a . M o O . , 2H.O ( b a s i s b e m e s t i n g z o n d e r Mo). S c h e m a
3 g e w a r d e blokken m e t subblokken voor behandelingen, 9 h e r h a -lingen,
V p 9 0 7 , 1 9 6 8 ( s n i j s l a ; v a r i a b e l e n C u , B , M o , F T E 2 7 )
T o e t s g e w a s
snijsla ("witte d u n s e l " ) , g e z a a i d 2 a p r i l , geoogst 14 m e i ; 3 p l a n -ten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) . S u b s t r a t e n a l s bij Vp 868. B a s i s b e r n e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 868. V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 868; v o o r t s 0, 3, 5, 7, 14, 28, 42 mg frit F T E 27 (10, 3% Cu, 0 „ 9 % B , 7, 2% Mo, b, 8% Mn, 9,7% Zn), b a s i s b e m e s -ting zonder Cu, B, Mo, Mn,
Zn.-S c h e m a
3 g e w a r d e blokken (=herhalingen), m e t subblokken voor b e h a n d e -lingen.
V p 9 0 6 , I 9 6 8 ( t o m a a t ; v a r i a b e l e n - C u , B , M o , C a C O , ( 4 h o e v e e l h e d e n )
T o e t s g e w a s
t o m a a t (cv. M o n e y m a k e r ) , gezaaid 5 juni, geoogst 3 juli ( z w a r t -veen) en 8 juli ( b o l s t e r v e e n ) ; 4 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) .
S u b s t r a t e n a l s bij Vp 868. B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 868, m a a r geen C a C O , ; een o v e r b e m e s t i n g m e t 2 , 4 m g N a2M o 04. 2 H _ 0 op 24 juni ( z w a r t -veen) en 1 juli ( b o l s t e r v e e n ) . V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t s p o o r e l e m e n t e n a l s bij Vp 868; 0, 3, 6, 9 g C a C 03 op b o l s t e r v e e n gaf pH-KCl r e s p . 3 , 0 , 3 , 8 , 5 , 0 , 6, 3 ( p H - HzO r e s p . 3 , 6 , 4 , 4 , 5 , 4 , 6 , 5 ) ; 3, 6, 9, 12 g C a C O , op z w a r t v e e n gaf pH-KCl r e s p . 3 , 1 , 3 , 6 , 4, 2, 4, 7 ( p H - H20 r e s p . 3, 7, 4, 2, 4, 6, 5, 1). S c h e m a 3 ( s p o o r e l e m e n t e n ) x 8 ( s u b s t r a t e n x kalkhoeveelheden) blokken in d r i e v o u d . V p 9 5 9 , 1 9 6 9 ( t o m a a t ; v a r i a b e l e n C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O , ( 2 h o e v e e l h e d e n ) T o e t s g e w a s
t o m a a t (cv. Yelvic), gezaaid 14 m e i , geoogst 19 juni; 3 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) .
S u b s t r a t e n
a l s bij Vp 868.
B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t
hoofdelementen a l s bij.Vp 868, m a a r geen C a C O , ;
12 mg C u S 04. 5 H20 , 2,4 m g N a ^ ^ . l O ^ O , 4, 8 m g Na MoO .
0, 15, 30, 60 mg M n S O . . H?0 ( b a s i s b e m e s t i n g zonder Mn); 0, 30, 60, 120 mg Z n S O .07 H?O ( b a s i s b e m e s t i n g zonder Zn); 0, 9, 18, 36 mg FeEDTA ( b a s i s b e m e s t i n g zonder F e ) ; 5, 10 g C a C O - op b o l s t e r v e e n gaf pH-KCl r e s p . 4, 5 en 6,4 ( p H - H20 resp«, 4, 9 en 6, 5); 10, 20 g CaCO., op z w a r t v e e n gaf pH-KCl r e s p , 4, 5 en 5, 8 ( p H - H20 r e s p . 4 , 9 en 6 , 0 ) . S c h e m a
3 gewarde blokken (= h e r h a l i n g e n ) , m e t subblokken voor s p o o r -e l -e m -e n t -e n , voor -elk s u b s t r a a t .
V p 9 6 2 , 1 9 6 9 ( s n i j s l a ; v a r i a b e l e n C u , B , M o , M n , Z n F e , C a C O , (2 h o e v e e l h e d e n )
T o e t s g e w a s
snijsla ("witte d u n s e l " ) , gezaaid 18 m a a r t , geoogst 28 a p r i l ; 6 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) . S u b s t r a t e n a l s bij Vp 8 6 8 . B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 959. V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 959 • S c h e m a a l s bij Vp 959.
10
V p 9 8 4 , 1 9 6 9 ( s l a ; v a r i a b e l e n C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O , ( 4 h o e v e e l h e d e n )
T o e t s g e w a s
sla (cv. D e c i s o ) , g e z a a i d 24 s e p t e m b e r , v e r s p e e n d 10 oktober, geoogst 6 n o v e m b e r ; 5 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) .
S u b s t r a t e n
b o l s t e r v e e n a l s bij Vp 868;
z w a r t v e e n (pH-KCl 2, 8; p H - H - O 3, 3), drooggewicht 220 g p e r pot, v o l u m e gewicht 126 g droge stof p e r l i t e r , w a t e r c a p a c i t e i t 660 g. B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t 1, 0 g N H4N 03, 0, 76 g K H2P 04, 0, 19 g K2S 04 > 0, 5 g MgSC>4. 7 H ~ 0 ; s p o o r e l e m e n t e n a l s Vp 959. V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t s p o o r e l e m e n t e n a l s bij Vp 959; 0, 2, 5, 5, 10 g C a C 03 op b ó l s t e r v e e n gaf pH-KCl r e s p . 3, 1, 4 , 2 , 5 , 4 , 6,2 ( p H - H20 r e s p . 3, 5, 4 , 6 , 5 , 6 , 6 , 2 ) ; 2, 5, 5, 10, 20 g CaCO„ op z w a r t v e e n gaf pH-KCl r e s p . 3, 1 3 , 7 , 4 , 7 , 6 , 0 ( p H - H2O respi) 3, 6, 4 , 1 , 5 , 0 , 6 , 1 ) . S c h e m a 'x a l s bij Vp 959. \ V p 9 9 9 , 1 9 7 0 ( s l a ; v a r i a b e l é ,n C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O - ( 4 h o e v e e l h e d e n ) \{ T o e t s g e w a s
sla ( c v . N o r a n ) , gezaaid 25 m a a r t , Srerspeend 2 a p r i l , geoogst 27 a p r i l ; 3 planten p e r pot ( 1 , 2 l i t e r ) .
S u b s t r a t e n
b o l s t e r v e e n (pH-KCl 2 , 8 ; p H - H - O 3 , 3 ) , drooggewicht 120 g p e r pot, w a t e r c a p a c i t e i t 1250 g;
B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t a l s bij Vp 984. V a r i a b e l e b e m s t i n g p e r p o t spoor e l e m e n t e n a l s bij Vp 959; 0, 2 , 5 , 5, 10 g CaCO op b o l s t e r v e e n gaf pH-KCl r e s p . 2 , 8 . 3, 6, 4 , 8, 5, 6, ( p H - H20 resp„ 3, 3, 4, 1, 5, 1, 5, 8); 2, 5, 5, 10» 20 g C a C O - op z w a r t v e e n gaf pH-KCl r e s p , 3, 1 3 , 7 , 4 , 9 , 5,9 ( p H - H20 resp« :>,6, 4 , 1 , 5 , 0 , 6,1). S c h e m a a l s bij Vp 959« V p 1 0 0 0 , 1 9 7 0 ( t o m a a t , * v a r i a b e l e n C u , Bs M o , M n: Z n , F e , C a C O , (4 h o e v e e l h e d e n ) T o e t s g e w a s t o m a a t (cv, E u r o c r o s s ) , gezaaid 10 a u g u s t u s , geoogst 9 s e p -t e m b e r ; 4 plan-ten per po-t.
S u b s t r a t e n
b o l s t e r v e e n a l s bij Vp 999;
z w a r t v e e n (pH-KCl 2, 5; pH-H O 3 , 0 ) , drooggewicht 200 g p e r pot, w a t e r c a p a c i t e i t 680 g»
B a s i s b e m e s t i n g p e r p o t
a l s bij Vp 984; de potten ontvingen e e n m a a l een o v e r b e m e s t i n g m e t 0, 25 g N H ^ O , . V a r i a b e l e b e m e s t i n g p e r p o t s p o o r e l e m e n t e n a l s bij Vp 959; 0, 2 , 5 , 5, 10 g C a C O , op b o l s t e r v e e n gaf pH-KCl r e s p . 2 , 8 , 3, 6, 4, 6, 6, 0 ( p H - H20 r e s p . 3, 2, 4, 1, 5, 0, 6, 2); 2 , 5 , 5, 10, 20 g C a C O , op z w a r t v e e n gaf pH-KCl r e s p , 3 , 3 3, 8, 4, 9, 6, 1 (PH - H20 resp« 3, 9, 4, 3, 5, 3, 6, 3). S c h e m a a l s bij Vp 959«
- 12
i
3 . RESULTATEN V.'
V p 8 6 8 ( t o m a a t ; C u , B , M o )
W a a r n e m i n g e n . De planten die geen k o p e r hadden ont-vangen, v e r t o o n d e n lichte s y m p t o m e n van k o p e r g e b r e k
(blauw-g r o e n e b l a d e r e n , de j o n (blauw-g e r e m e t s t e r k o m k r u l l e n d e r a n d e n ) , m e t n a m e op z w a r t v e e n . E r n s t i g m o l y b d e e n g e b r e k (bleekgroene v e r k l e u r i n g t u s s e n de n e r v e n , gevolgd door n e c r o s e ) w e r d w a a r g e -n o m e -n bij de pla-nte-n op z w a r t v e e -n w a a r a a -n gee-n molybdee-n was t o e g e d i e n d . Op b o l s t e r v e e n w a r e n de s y m p t o m e n m i n d e r e r n s t i g , w a a r s c h i j n l i j k dank zij de h o g e r e pH van dit s u b s t r a a t . Bij t o e -diening van eenzelfde h o e v e e l h e i d c a l c i u m c a r b o n a a t ( 3 , 6 g p e r pot) s t e e g n a m e l i j k de pH-KCl van b o l s t e r v e e n tot 4, 2 (pH-H_0
Lu
4, 6)j m a a r van het soortelijk v e e l z w a a r d e r e z w a r t v e e n (zie b l z . 6) tot s l e c h t s 3, 3 ( p H - HzO 3, 8).
O p b r e n g s t e n . De d r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van de bovengrondse delen w e r d e n zowel op b o l s t e r a l s op z w a r t v e e n door koper s i g -nificant v e r h o o g d (tabel 1). Verhoging van de meststofgift van 3 tot 6, r e s p . 12 m g k o p e r sulfaat p e r pot gaf geen b e t r o u w b a r e stijging van de o p b r e n g s t .
Het effect van molybdeen was a l l e e n significant op z w a r t v e e n . E r konden geen b e t r o u w b a r e v e r s c h i l l e n in o p b r e n g s t t u s s e n 1, 2 mg n a t r i u m m o l y b d a a t en de h o g e r e giften worden aangetoorid.
B o r i u m had geen significante invloed op de o p b r e n g s t .
TABEL, 1. Vp 868. D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n (g) van t o m a a t (cv. M o n e y m a k e r ) op v e e n s u b s t r a t e n bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t , b o r a x of n a t r i u m m o l y b d a a t (gemiddelden van 3 h e r h a l i n g e n ) .
TABLE 1. Vp 868. Dry m a t t e r yields (g) of t o m a t o plants (cv. M o n e y m a -k e r ) on peat s u b s t r a t e s ( " b o l s t e r v e e n " = m o s s p e a t ; " z w a r t v e e n " = "blac-k peat") t r e a t e d with c o p p e r sulphate, b o r a x or sodium molybdate ( m e a n s of 3 replications)» C u S 04„ m g / p o t 0 3 6 12 5 H20 s u b s t r a a t b o l s t e r z w a r t -veen 1.4 1,8 2 , 0 1,8 veen 1,3 1,7 1,7 1,8 N a2B40 m g / p o t 0 0, 6 1,2 2 , 4 r1 0 H2O s u b s t r a a t b o l s t e r z w a r t -veen 1, 6 1,6 1,4 1,6 veen 1,5 1,6 1,6 1,6 Na2MoC m g / p o t 0 1,2 2 , 4 4 , 8
V
2H2°
s u b s t r a a t b o l s t e r z w a r t -veen 1,4 1, 5 1,6 1,4 veen 0 , 5 1,6 1,7 1,6TABEL 2„ Vp 868. C u , B en M o g e h a l t e n (dpm) in de droge stof van t o -m a a t (cv. M o n e y -m a k e r ) bij v a r i a b e l e b e -m e s t i n g -m e t deze voedingsstoffen op v e e n s u b s t r a t e n .
TABLE 2. Vp 868. Cu, B and Mo c o n c e n t r a t i o n s (ppm) in d r y m a t t e r of to-m a t o plants (cv. M o n e y to-m a k e r ) on peat s u b s t r a t e s following addition of t h e s e n u t r i e n t s . C u S O . . m g / p o t 0 3 6 12 5 H20 s u b s t r a a t b o l s t e r -veen 2, 1 4 , 9 7 , 5 12, 5 z w a r t -veen 1,2 2, 6 3 , 2 4 , 0 N a2B40 m g / p o t 0 0 , 6 1,2 2 , 4 7. 10H2O s u b s t r a a t b o l s t e r -veen 17 19 22 26 z w a r t -veen 12 14 17 20 Na MoO m g / p o t 0 1,2 2 , 4 4 , 8 4. 2 H20 s u b s t r a b o l s t e r . veen 0,06 0,42 0, 80 1,23 a t z w a r t -veen 0, 23 0, 11 0, 15 0, 23
14
-G e h a l t e n i n g e w a s . De r e s u l t a t e n van g e w a s a n a l y s e zijn v e r m e l d in t a b e l 2. Symptomen van k o p e r g e b r e k bleken op te t r e d e n in planten m e t 2, 1 dpm Cu of m i n d e r in de d r o g e stof. Voor een
o p t i m a l e g r o e i van jonge planten lijkt een gehalte van m i n s t e n s 2, 6 dpm Cu v e r e i s t . P l a n t e n m e t s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k b e -vatten m i n d e r dan 0, 11 dpm Mo in de d r o g e stof. A a n g e z i e n bij
e r n s t i g g e b r e k (zwartveen) het z g n . verdunningseffect (Steenbjerg, 1952, 1954) o p t r e e d t , i s een n a u w k e u r i g e g r e n s e c h t e r m o e i l i j k te t r e k k e n . E e n gehalte van m i n s t e n s 0, 15 dpm Mo lijkt nodig te zijn voor een goede g r o e i . De stijging van h e t k o p e r en m o l y b d e e n g e -h a l t e van -h e t gewas o n d e r invloed van de b e m e s t i n g w a s g r o t e r op b o l s t e r - dan op z w a r t v e e n .
V p 9 0 7 ( s n i j s l a ; C u , B , M o , F T E 2 7 )
Het doel van deze proef was de werking van de s p o o r e l e m e n t e n frit F T E 27 te a n a l y s e r e n door v e r g e l i j k i n g m e t enkelvoudige s p o o r -e l -e m -e n t m -e s t s t o f f -e n . D a a r dit o n d -e r z o -e k r -e -e d s is b -e s c h r -e v -e n
(Smilde, 1971), w o r d t h i e r a l l e e n de werking van de l a a t s t e behan-d e l behan-d .
W a a r n e m i n g e n e n o p b r e n g s t e n . Op b o l s t e r v e e n w e r -den s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k ( b l e e k g r o e n e , vanaf de top en r a n d e n v e r w e l k e n d e , en d a a r n a g r i j s g e e l v e r k l e i u r e n d e b l a d e r e n m e t t r a n s p a r a n t e vlekjes) w a a r g e n o m e n bij de planten die geen m o l y b -deen hadden ontvangen. Toediening van n a t r i u m m o l y b d a a t verhoogde de d r o g e s t o f o p b r e n g s t z e e r significant, w a a r b i j de l a a g s t e gift ( 1 , 2 m g p e r pot) r e e d s o p t i m a a l w a s (tabel 3). Op z w a r t v e e n w a s h e t m o l y b d e e n g e b r e k v e e l e r n s t i g e r , w a a r s c h i j n l i j k door de l a g e r e pH (vgl. Vp 868). Een hoeveelheid van 2 , 4 m g n a t r i u m m o l y b d a a t was nodig om de s y m p t o m e n te o n d e r d r u k k e n , m a a r 4, 8 m g w a s w a a r
T A B E L 3 . V p 9 0 7 . D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n (g) v a n s n i j s l a op v e e n s u b s t r a t e n b i j v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t , b o r a x of n a t r i u m m o l y b d a a t ( g e -m i d d e l d e n v a n 3 h e r h a l i n g e n ) . T A B L E 3 . Vp 9 0 7 . D r y m a t t e r y i e l d s (g) of l e t t u c e on p e a t s u b s t r a t e s t r e a t e d w i t h c o p p e r s u l p h a t e , b o r a x o r s o d i u r n m o l y b d a t e ( m e a n s of 3 r e p l i c a -t i o n s ) . C u S O . . m g / p o t 0 3 6 12 5 H20 s u b s t r a a t b o l s t e r z w a r t -v e e n -v e e n 4 , 7 6 , 0 6, 1 5 , 9 0 , 3 3 , 3 2 , 8 2 , 8 N a B . O m g / p o t 0 0 , 6 1, 2 2 , 4 7. 1 0 H2O s u b s t r a a b o l s t e r -v e e n 6 , 3 6, 2 6 , 4 6 , 4 t'; Ä w a r t -vyien *A3 r 1 2 , % . 2 , 8 ; N a2M o C m g / p o t 0 1,2 2 , 4 V, 4 , 8 >4. 2 H20 s u b s t r a a t b o l s t e r z w a r t -v e e n -v e e n 0, 2 6, 5 6 , 0 6 , 1 0, 1 1, 1 3, 2 4 , 8 Z o w e l o p b o l s t e r a l s o p z w a r t v e e n v e r h o o g d e keiner d e d r o g e s t o f -o p b r e n g s t s i g n i f i c a n t , w a a r b i j m e t de l a a g s t e gift k -o p e r W l f a a t (3 m g ) r e e d s h e t m a x i m a l e e f f e c t w e r d v e r k r e g e n . De p l a n t e n v e r t o o n d e n g e e n s y m p t o m e n d i e s p e c i f i e k z i j n v o o r k o p e r - of b o r i u m g e b r e k . V , B o r i u m h a d g e e n s i g n i f i c a n t e i n v l o e d o p de o p b r e n g s t . De l a g e o p b r e n g s t e n in de b e h a n d e l i n g e n m e t k o p e r s u l f a a t en b o r a x o p z w a r t v e e n m o e t e n a a n e e n t e k o r t a a n m o l y b d e e n in de b a s i s b e m e s t i n g ( 2 , 4 m g n a t r i u r m . c o l y b -d a a t ) w o r -d e n t o e g e s c h r e v e n . v G e h a l t e n i n g e w a s . B l i j k e n s g e w a s a n a l y s e b e v a t t e n d e j o n g e p l a n t e n d i e o p m o l y b d e e n , r e s p . k o p e r r e a g e e r d e n 0 , 0 1 - 0 , 0 7 d p m M o , r e s p . 1, 5 d p m C u in de d r o g e stof. B e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t v e r h o o g d e h e t k o p e r g e h a l t e t o t 7, 1 d p m C u o p b o l s t e r v e e n en 3 , 3 d p m C u o p z w a r t v e e n . B i j e e n v o l d o e n d e v o o r z i e n i n g m e t k o p e r b e v a t t e h e t g e w a s m i n s t e n s 2, 5 d p m C u . H e t m o l y b d e e n g e h a l t e b e r e i k t e g e e n w a a r d e n h o g e r d a n 0, 1 d p m M o .
16
-V p 9 0 6 ( t o m a a t ; C u , B , M o , C a C O , )
E e n b e z w a a r van de beide voorafgaande p r o e v e n i s dat de r e a c -t i e s op de s p o o r e l e m e n -t e n w e r d e n b e s -t u d e e r d bij een pH die, a l -t h a n s op z w a r t v e e n , s u b - o p t i m a a l m o e t worden g e a c h t . In Vp 906 w e r d e n d a a r o m k a l k t r a p p e n t o e g e p a s t , w a a r d o o r op b o l s t e r v e e n een pHKClt r a j e c pHKClt w e r d v e r k r e g e n van 3, 06, 3 (pHHO 3, 66, 5) en op z w a r pHKClt -veen van 3, 1-4,7 (pH-H^O 3 , 7 - 5 , 1). Om een bepaalde stijging van de pH te v e r k r i j g e n , m o e s t op z w a r t v e e n o n g e v e e r twee m a a l zo v e e l kalk worden gegeven a l s op b o l s t e r v e e n .
W a a r n e m i n g e n . Lichte s y m p t o m e n van koper g e b r e k ( b e s c h r i j v i n g bij Vp 868) w e r d e n w a a r g e n o m e n bij de niet m e t k o p e r s u l faat b e m e s t e planten, zowel op b o l s t e r a l s op z w a r t v e e n . De s y m p -t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k , die aanvankelijk a l l e e n bij de n i e -t \ m e t n a t r i u m m o l y b d a a t b e m e s t e planten o p t r a d e n , w a r e n h e t e r n s t i g s t bij de lage p H w a a r d e n (pHKCl 3 , 0 3 , 8 ; p H H _ 0 3 , 6 4 , 4 ) , v o o r -a l op z w -a r t v e e n . In een l -a t e r s t -a d i u m begonnen ook pl-anten bij de l a g e r e giften n a t r i u m m o l y b d a a t v e r s c h i j n s e l e n van m o l y b d e e n g e b r e k te v e r t o n e n , het e e r s t op z w a r t v e e n . Om het o p t r e d e n van m o -l y b d e e n g e b r e k in de behande-lingen m e t k o p e r s u -l f a a t en b o r a x (ba-si s b e m e s t i n g 2 , 4 m g n a t r i u m m o l y b d a a t p e r pot) tegen te gaan, w e r d d a a r o m een o v e r b e m e s t i n g m e t n a t r i u m m o l y b d a a t ( 2 , 4 mg) gegeven. Symptomen van b o r i u m g e b r e k w e r d e n niet w a a r g e n o m e n .
O p b r e n g s t e n . De op b o l s t e r v e e n v e r k r e g e n droge',-s t o f o p b r e n g droge',-s t e n van de bovengronddroge',-se delen zijn v e r m e l d in t a b e l 4. Het gewas r e a g e e r d e duidelijk op k o p e r , het s t e r k s t op het bekalkte v e e n . Een gift van 6 mg k o p e r s u l f a a t p e r pot was in alle g e v a l -len voldoende om de m a x i m a l e o p b r e n g s t te b e r e i k e n . O m g e k e e r d was het effect van kalk het g r o o t s t bij de m e t k o p e r s u l f a a t b e m e s t e p l a n t e n . Verhoging van de pH-KCl van 5, 0 tot 6, 3 ( p H - H?0 5 , 4
-6, 5) gaf geen v e r d e r e o p b r e n g s t v e r h o g i n g bij de m e t 6 en 12 m g k o p e r s u l f a a t b e m e s t e planten en leidde tot een zwakke o p b r e n g s t -d e p r e s s i e bij -de l a g e r e giften.
T A B E L 4 . Vp 906. Gemiddelde d r o g e s t o f o p b r e n g s t e n (g) van t o m a a t (cv. M o n e y m a k e r ) op b o l s t e r v e e n bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t k o p e r -sulfaat, b o r a x of n a t r i u m m o l y b d a a t en v e r s c h i l l e n d e kalkgiften (na w e d e r z i j d s e g r a f i s c h e vereffening van de m e s t s t o f / k a l k e f f e c t e n ; 3 h e r h a l i n g e n ) .
TABLE 4 . Vp 906. Mean d r y m a t t e r y i e l d s (g) of tomato plants (cv. M o n e y m a k e r ) on m o s s peat t r e a t e d with c o p p e r sulphate, b o r a x o r so-dium m o l y b d a t e and v a r i o u s lime additions (after two-way g r a p h i c a l a d j u s t m e n t of the n u t r i e n t / l i m e effects; 3 r e p l i c a t i o n s ) . C a C O * C u S 04. 5 H20 N a2B40?. 10H2O N a2M o 04. 2 H20 g/pot m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0 , 6 1,2 2,4 0 1,2 2,4 4 , 8 0 0,5 1,3 1,3 1,3 0,9 0,9 1,0 0,9 0 , 2 0,6 1,0 1,7 3 2,5 6 , 8 8,5 8,5 9,0 9 , 0 8,9 9 , 0 1,5 8,5 8,5 8 , 5 6 6,0 9 , 8 9,9 9,9 8,4 9 , 3 9 , 8 9 , 8 4 , 9 9 , 4 9 , 5 9 , 5 9 5,3 9 , 6 1 0 , 1 1 0 , 1 4 , 2 8 , 2 9,9 10,0 9 , 3 9 , 6 9,7 9 , 8 " b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 3 , 0 , 3 , 8 , 5 , 0 , 6, 3 (pH-H O 3, 6, 4 , 4 , 5 , 4 , 6 , 5 ) ,
B o r i u m had a l l e e n een duidelijk (positief) effect op de o p b r e n g s t bij de hoogste kalkgiften (pH-KCl 5, 0 en 6, 3). Een hoeveelheid van 1, 2 mg b o r a x was voldoende om de m a x i m a l e o p b r e n g s t te v e r k r i j g e n . O m g e -k e e r d was de w e r -k i n g van -kal-k het g r o o t s t bij de hoogste b o r i u m g i f t e ns
w a a r b i j geen v e r s c h i l l e n werden gevonden t u s s e n pH-KCl 5, 0 en 6, 3. Bij de l a g e r e b o r i u m n i v e a u ' s w e r d e n duidelijke p H - o p t i m a gevonden: pH-KCl 5, 0 bij 0, 6 m g b o r a x en pH-KCl 3, 8 ( p H - H20 4, 4) bij 0 m g b o
-r a x . In het s u p e -r - o p t i m a l e p H - t -r a j e c t was de o p b -r e n g s t d e p -r e s s i e het g r o o t s t bij de niet b e m e s t e planten.
Molybdeen had een duidelijk (positief) effect op de o p b r e n g s t , dat afnam bij stijgende pH, Op het bekalkte veen was 1 , 2 2 , 4 mg n a t r i u m -m o l y b d a a t voldoende, op het niet bekalkte veen was 4, 8 -m g nog duide-lijk onvoldoende voor de m a x i m a l e o p b r e n g s t . Het kalkeffect n a m af bij stijgende molybdeengiften. De m e t n a t r i u m m o l y b d a a t b e m e s t e planten r e a g e e r d e n op een stijging van de pH tot pH-KCl 5, 0; de o p t i m a l e pH-KCl voor de onbehandelde planten was m i n s t e n s 6, 3 .
18
De op z w a r t v e e n v e r k r e g e n droge stofopbrengsten zijn v e r -m e l d in t a b e l 5. Het o p b r e n g s t n i v e a u was ge-middeld l a g e r dan op b o l s t e r v e e n , wat ongetwijfeld samenhangt m e t de i e t s v r o e g e r e o o g s t -d a t u m .
TABEL 5„ Vp 906. Als t a b e l 4, m a a r voor z w a r t v e e n . TABLE 5. Vp 906. As t a b l e 4, but for "black p e a t " .
C a C 03 C u S 04. 5 H20 N a2B40?. 10H2O N a2M o 04. 2 H20 g/pot * m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0 , 6 1,2 2 , 4 0 1,2 2,4 4 , 8 3 1,7 2 , 0 2 , 1 2 , 1 2 , 2 2 , 2 2 , 2 2 , 2 0 , 2 1,3 2 , 1 2 , 2 6 4 , 0 4 , 4 4 , 6 4 , 6 4 , 9 4 , 9 4 , 9 4 , 9 0,9 4 , 6 4 , 7 4 , 7 9 4 , 0 4 , 9 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 1,5 5,1 5,1 5 , 1 12 3,1 4 , 3 5,0 5,0 3,1 4 , 3 4 , 9 5,0 2 , 8 5,1 5,1 5,1 * b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 3 , 1 , 3 , 6 , 4 , 2 , 4, 7 ( p H - H20 3, 7, 4 , 2 , 4 , 6 , 5,1).
Wat ten aanzien van k o p e r en kalk is o p g e m e r k t voor b o l s t e r v e e n , g e l d t ook voor z w a r t v e e n . Het p H t r a j e c t was e c h t e r k o r t e r . V e r h o -ging van de pH-KCl van 4, 2 tot 4, 7 (pH-H-O 4, 6 tot 5, 1) verhoogde de o p b r e n g s t van de m e t 6 en 12 mg k o p e r sulfaat b e m e s t e planten niet v e r d e r en v e r l a a g d e deze duidelijk bij de l a g e r e giften.
B o r i u m had alleen een duidelijk effect bij de hoogste kalkgift (pH-KCl 4 , 7 ) , w a a r b i j 1, 2 mg b o r a x voldoende was voor de m a x i m a l e o p b r e n g s t . Kalk had een gunstige werking tot pH-KCl 4, 2 bij a l l e
b o r i u m n i v e a u ' s . V e r d e r e verhoging van de pH leidde tot o p b r e n g s t d e -p r e s s i e s bij -planten die m i n d e r dan 1, 2 mg b o r a x ontvingen.
A l s op b o l s t e r v e e n n a m het effect van molybdeen af bij stijgende pH. Bij de l a a g s t e kalkgift (pH-KCl 3, 1 ; p H - H - O 3,7) was 2 , 4 , bij de h o g e r e kalkgiften 1, 2 m g n a t r i u m m o l y b d a a t voldoende voor de m a x i m a l e o p b r e n g s t . De m e t n a t r i u m m o l y b d a a t b e m e s t e planten, r e a g e e r -den tot pH-KCl 4, 2 op een stijging van de pH; bij de onbehandelde plan-ten w e r d de o p t i m a l e pH niet b e r e i k t (hoger dan pH-KCl 4 , 7 ) .
G e h a l t e n i n g e w a s . De r e s u l t a t e n van g e w a s a n a l y s e zijn o p -genomen in t a b e l 6. Vergelijking m e t de t a b e l l e n 4 en 5 laat zien dat v o o r een goede g r o e i van het jonge gewas m i n s t e n s 3, 0 dpm Cu en 0, 05 dpm Mo in de d r o g e stof is v e r e i s t . Bij l a g e r e w a a r d e n kunnen s y m p -tomen van k o p e r - r e s p . m o l y b d e e n g e b r e k o p t r e d e n . Het k o p e r g e h a l t e van het gewas n a m toe m e t stijgende giften k o p e r sulfaat en, in m i n d e r e m a t e , k a l k . Het m o l y b d e e n g e h a l t e steeg over het a l g e m e e n bij stijgende giften n a t r i u m m o l y b d a a t en kalk, m a a r stijgende invloestijgenden worstijgenden e n i g s zins v e r t r o e b e l d door de, tengevolge van s t e r k e o p b r e n g s t r e a c t i e s , o p -t r e d e n d e " v e r d u n n i n g s e f f e c -t e n " (zie ook b l z . 14)., De behandeling m e -t b o r a x kwam niet duidelijk tot uiting in de b o r i u m g e h a l t ë n , t e r w i j l kalk een
negatieve invloed h a d . De gehalten liggen aanzienlijk h o g e r dan op grond van de r e a c t i e op b o r i u m v e r w a c h t m a g w o r d e n , E^en v e r k l a r i n g is h i e r v o o r niet te geven. % T A B E L 6 . Vp 9 0 6 . C u - , B - e n M o - g e h a l t e n ( d p m ) in de d r o g e stof v a n t o m a a t ( c v . M o n e y m a k e r ) b i j v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t d e z e v o e d i n g s -s t o f f e n e n v e r -s c h i l l e n d e k a l k g i f t e n o p v e e n -s u b -s t r a t e n ; T A B L E 6 . Vp 9 0 6 . C u , B a n d Mo c o n c e n t r a t i o n s (ppm*/ in d r y m a t t e r of t o m a t o p l a n t s ( c v . M o n e y m a k e r ) on p e a t s u b s t r a t e s f o l l o w i n g a d d i t i o n of t h e s e n u t r i e n t s a n d l i m e . C a C 03 C u S 04. 5 H20 N a2B407. 1 0 H2O N a2M o 04. 2 H20 g / p o t * m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0 , 6 1,2 2 , 4 0 1,2 2 , 4 4 , 8 B o l s t e r v e e n 0 3 , 1 2 , 0 3 , 1 3 , 7 -"'" - - - - 0 , 2 0 0 , 2 0 0 , 1 0 3 0 , 8 2 , 3 4 , 2 5 , 5 4 5 49 61 63 0 , 0 8 0 , 0 8 0 , 0 7 0 , 0 1 6 1,1 2 , 9 4 , 3 6 , 5 4 2 4 5 44 53 - 0 , 0 4 0 , 1 3 0 , 1 8 9 1,0 2 , 9 4 , 8 6 , 4 47 4 3 48 37 - 0 , 3 1 0 , 9 6 2 , 0 5 Z w a r t v e e n 3 1,9 2 , 5 3 , 5 3 , 8 85 98 - 120 0 , 0 4 0 , 0 4 0 , 1 7 0 , 1 4 6 2 , 5 3 , 6 3 , 5 5 , 2 72 72 93 75 0 , 0 8 0 , 0 4 0 , 0 8 0 , 1 6 9 2 , 9 3 , 1 3 , 4 5 , 7 72 68 89 58 0 , 0 5 0 , 0 5 0 , 1 6 0 , 2 1 12 2 , 7 3 , 0 3 , 8 6 , 0 60 67 74 60 0 , 0 3 0 , 1 1 0 , 1 7 0 , 3 6 * p H - w a a r d e n a l s in t a b e l 4 e n 5 / pH v a l u e s a s in t a b l e s 4 a n d 5 . ** o n v o l d o e n d e stof of v e r l o r e n g e g a a n / t o o l i t t l e m a t e r i a l o r l o s t .
- 20
V p 9 5 9 ( t o m a a t ; G u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O . )
In de h i e r o n d e r te b e s p r e k e n p r o e v e n w e r d e n ook de elementen m a n -gaan, zink, en i j z e r a l s v a r i a b e l e n i n g e v o e r d . De t r a j e c t e n v o o r m a n g a a n en zink w e r d e n r u i m gekozen om een eventueel schadelijke werking te kun-nen v a s t s t e l l e n . De b a s i s b e m e s t i n g m e t k o p e r , b o r i u m en molybdeen was h o g e r dan in v o r i g e p r o e v e n om t e k o r t e n (vgl. b l z . 16 ) geheel uit te
s l u i t e n .
W a a r n e m i n g e n . In de h i e r te b e s p r e k e n proef Vp 959 w e r d e n bij de niet m e t m o l y b d e e n b e m e s t e planten zowel op b o l s t e r - a l s op z w a r t v e e n lichte s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k a a n g e t r o f f e n . Op b o l -s t e r v e e n v e r d w e n e n deze w e e r in een l a t e r -s t a d i u m . Symptomen van a n d e r e v o e d m g s z i e k t e n t r a d e n niet o p .
O p b r e n g s t e n . De d r o g e s t o f ö p b r e n g s t e n van de b o v e n g r o n d s e d e len op b o l s t e r v e e n zijn opgenomen in t a b e l 7 . Bij de h o o g s t e k a l k -gift (pH-KCl 6 , 4 ; pH-H^O 6, 5) w a r e n de o p b r e n g s t e n z e e r significant l a g e r dan bij de l a g e r e kalkgift (pH-KCl 4, 5; p H - H20 4, 9).
K o p e r v e r h o o g d e a l l e e n bij pH-KCl 6,4 de o p b r e n g s t significant, w a a r b i j a l l e e n t u s s e n de onbehandelde en de m e t de hoogste kopergift (12 m g k o p e r sulfaat p e r pot) behandelde planten een b e t r o u w b a a r v e r s c h i l kon w o r d e n aangetoond.
B o r i u m , m o l y b d e e n , m a n g a a n , zink en i j z e r hadden geen s i g -nificant effect op de o p b r e n g s t .
Op z w a r t v e e n (tabel 8) w a r e n de d r o g e s t o f ö p b r e n g s t e n bij de h o o g s t e kalkgift (pH-KCl 5, 8; p H - H?0 6, 0) e v e n e e n s z e e r s i g n i
-ficant l a g e r dan bij de l a g e r e kalkgift (pH-KCl 4, 5; p H - HzO 4, 9).
B o r i u m v e r h o o g d e a l l e e n bij pHKCl 5, 8 de o p b r e n g s t s i g n i -ficant (signi-ficante b o r i u m - k a l k i n t e r a c t i e ) , m a a r de o p b r e n g s t e n bij de v e r s c h i l l e n d e giften b o r a x weken niet b e t r o u w b a a r van e l k a a r af.
De effecten van k o p e r , molybdeen, m a n g a a n , zink en i j z e r w a r e n niet significant.
T A B E L 7 . Vp 9 5 9 . D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n v a n t o m a a t ( g ) , c v , Y e l v i c , o p b o l s t e r v e e n b i j v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t , b o r a x , n a t r i u m m o l y b d a a t , m a n g a a n s u l f a a t , z i n k s u l f a a t of i j z e r E D T A e n v e r -s c h i l l e n d e k a l k g i f t e n ( g e m i d d e l d e n v a n 3 h e r h a l i n g e n ) . T A B L E 7 . V p 9 5 9 . D r y m a t t e r y i e l d s of t o m a t o p l a n t s ( g ) , c v , Y e l v i c , on m o s s p e a t t r e a t e d w i t h v a r i o u s t r a c e n u t r i e n t f e r t i l i z e r s a n d l i m e ( m e a n s of 3 r e p l i c a t i o n s ) . C a C 03 C u S 04. 5 H20 N a2B40? 0 1 0 H2O N a2M o 04. 2 H20 »/pot* m g / pQ t m g / pQ t m g / pQ t 5 10 0 3 6 12 4,5 5,0 4, 1 4,9 3,2 3,6 3,9 4,0 0 0,6 1,2 4,8 4, 6 5, 2 3,9 4, 1 4,0 2,4 5,2 4, 1 0 1,2 4,7 4,4 3,7 4,1 2,4 4,5 4,5 4,8 4,8 4,2 C a C O M n S 04. H20 Z n S 04„ 7 H20 g / p o t * m g / Po t m g / po t F e - E D T A (15% F e ) Ig / P0 t m i 5 10 0 15 30 60 5,0 4,8 5,7 5,0 4,5 4,3 4, 5 4, 1 0 30 60 120 4, 5 5,0 4,9 4, 6 4, 1 4,2 4,6 4, 6 0 9 18 36 4,9 4,8 4,9 4,9 4, 0 4, 0 4, 2 4, 0 * b e r e i k t e p H - K C l r e s p „ 4 , 5 en 6 , 4 ( p H - H - O 4 , 9 en 6 , 5 ) T A B E L 8 . Vp 9 5 9 . A l s t a b e l 7, m a a r v o o r z w a r t v e e n . T A B L E 8 . Vp 9 5 9 . A s t a b l e 7, b u t f o r " b l a c k p e a t " . C a C 03 C u S 04. 5 H O N a2B 0?„ 10H2O N a2M o 04. 2 H20 5/pot* m g / p o t m
g/W
m g / pQ t 10 20 0 3 6 12 5,0 4,9 4, 5 4,5 4,0 4,7 4,2 3,8 0 0,6 1,2 4,9 4,7 4,5 2,5 3,6 3,6 2,4 5,0 4,5 0 1,2 4,7 4,8 3,8 4,7 2,4 5, 3 4,0 4,8 5,3 4,4 C a C C3 M n S 04. H20 Z n S 04„ 7 H20 j / p o t * m g / pQ t m g / pQ t F e - E D T A ( 1 5 % F e ) mg / pQ t . 10 20 0 15 30 60 5,2 5,4 6,0 5,3 4, 5 4,0 4, 2 4, 8 0 30 60 120 5,2 4,4 5,5 5,2 4,5 4,3 3,7 4,5 0 9 18 36 4,8 5,5 5,1 5,4 4, 1 4, 0 4, 1 3,7 * b e r e i k t e p H - K C l r e s p . 4 , 5 e n 5, 8 ( p H - H20 4 , 9 en 6, 0),22
G e h a l t e n i n g e w a s « , Volgens de r e s u l t a t e n van gewas -a n -a l y s e (t-abel 9) k-an bij een k o p e r g e h -a l t e l -a g e r d-an 3, 4 dpm Cu in de d r o g e stof een r e a c t i e op deze voedingsstof w o r d e n v e r w a c h t . De v e r h o g i n g van het k o p e r g e h a l t e door b e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t w a s g r o t e r op b o l s t e r v e e n dan op z w a r t v e e n . Het k o p e r g e h a l t e nam af bij stijging van de kalkgift.
T A B E L 9. Vp 959. C u - , B - en M o - g e h a l t e n (dpm) in de droge stof van t o m a a t (cv. Yelvic) bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t deze v o e d i n g s
-stoffen en v e r s c h i l l e n d e kalkgiften op v e e n s u b s t r a t e n .
TABLE 9. Vp 959. Cu, B and Mo c o n c e n t r a t i o n s (ppm) in d r y m a t t e r of t o m a t o plants (cv. Yelvic) on peat s u b s t r a t e s following addition of t h e s e n u t r i e n t s and l i m e . C a C O , CuSO,,.5H.,0 N a0B . O „ . 10HoO N a . M o O , . 2 H00 g/pot* m g / p o t m g / p o t rag/P"* 0 3 6 12 0 0,6 1,2 2,4 0 1,2 2,4 4 , 8 B o l s t e r v e e n 5 2 , 2 3,4 4 , 9 6 , 1 10 30 26 22 0 , 0 8 0,79 1,64 4 , 3 2 10 1,7 3 , 2 4 , 3 5,6 23 14 24 18 0,39 4 , 9 7 4 , 3 0 7 , 8 4 Z w a r t v e e n 10 5,9 4 , 8 5,7 6 , 8 21 29 26 31 0,07 0 , 6 5 1,15 2 , 5 6 20 4 , 3 4 , 2 3,7 4 , 8 28 17 28 21 0,09 2 , 1 5 3,52 7 , 9 3 * p H - w a a r d e n a l s in t a b e l 7 en 8 / pH v a l u e s a s in t a b l e s 7 and 8.
Het v e r l o o p van de b o r i u m g e h a l t e n bij stijgende giften b o r a x was t a m e l i j k o n r e g e l m a t i g . Een k r i t i s c h e g r e n s voor een goede v o o r z i e -ning m e t b o r i u m i s d a a r o m m o e i l i j k te geven.
Lichte s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k w e r d e n w a a r g e n o m e n bij planten die 0, 0 7 - 0 , 09 dpm Mo in de d r o g e stof bevatten« Ondanks deze lage gehalten t r a d e n geen significante r e a c t i e s op molybdeen op. Het m o l y b d e e n g e h a l t e van het gewas n a m toe m e t stijgende giften n a t r i u m m o l y b d a a t , welk effect nog w e r d v e r s t e r k t door de h o g e r e k a l k -gift.
De b e m e s t i n g m e t m a n g a a n sulfaat kwam duidelijk tot uiting in het m a n g a a n g e h a l t e van het gewas (tabel 10). Verhoging van de k a l k -gift v e r l a a g d e het m a n g a a n g e h a l t e e c h t e r aanzienlijk, w a a r d o o r het effect van b e m e s t i n g (grotendeels) v e r d w e e n .
TABEL 10. Vp 959. M n - , Z n - en F e - g e h a l t e n (dpm) in de d r o g e stof van t o m a a t (cv. Yelvic) bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t d e z e v o e d i n g s -stoffen en v e r s c h i l l e n d e kalkgiften op v e e n s u b s t r a t e n .
TABLE 10. Vp 959. Mn, Zn and F e c o n c e n t r a t i o n s (ppm) in dry m a t t e r of t o m a t o plants (cv, Yelvic) on peat s u b s t r a t e s following addition of t h e s e n u t r i e n t s and l i m e . C a C O * M n S 04. H20 g/pot m g / p o t 0 15 B o l s t e r v e e n 5 40 73 10 26 19 30 74 18 60 81 19 Zn! 0 4 4 47 S 04. 7H m g / p o t 30 75 75
7°
60 124 90 120 222 152 F e - E D T A m g / p o t 0 9 18 69 73 107 54 60 61 36 7 6 56 Z w a r t v e e n 10 36 59 53 67 91 111 108 168 63 66 82 78 53 36 67 34 91 66 111 94 108 93 168 139 20 27 30 36 34 66 94 93 139 58 60 60 65 * p H - w a a r d e n als in tabel 7 en 8 / pH v a l u e s a s in t a b l e s 7 and 8.Het zinkgehalte steeg z e e r s t e r k onder invloed van stijgende giften zinksulfaat, w a a r b i j de hoogste w a a r d e n w e r d e n b e r e i k t bij de l a a g s t e kalkgift.
Het i j z e r g e h a l t e w e r d i e t s verhoogd door toediening van i j z e r -EDTA, m a a r v e r l a a g d door de h o g e r e kalkgift, w a a r d o o r het effect van b e m e s t i n g g r o t e n d e e l s t e n i e t w e r d gedaan.
24
V p 9 6 2 ( s n i j s l a ; C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O . )
Deze proef i s analoog aan Vp 959, m a a r snijsla w e r d a l s t o e t s g e w a s genomen.
W a a r n e m i n g e n e n o p b r e n g s t e n . In het gewas w e r d e n in het g e h e e l geen s y m p t o m e n van v o e d i n g s z i e k t e n w a a r g e n o m e n . De d r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van de b o v e n g r o n d s e delen op b o l s t e r v e e n zijn opgenomen in t a b e l 11. Behalve in de behandelingen m e t zink-sulfaat w a r e n de o p b r e n g s t e n bij de hoogste kalkgift (KCl 6 , 4 ; pH-H90 6, 5) z e e r significant h o g e r dan bij de l a g e r e kalkgift
(pH-KCl 4, 5; p H - HzO 4 , 9 ) .
TABEL 11. Vp 962. D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van snijsla (g) op b o l s t e r veen bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t spoor e l e m e n t m e s t s t o f f e n en v e r
-schillende kalkgiften (gemiddelden van 3 h e r h a l i n g e n ) .
TABLE 1 1 . Vp 9 6 2 . Dry m a t t e r y i e l d s of l e t t u c e (g) on m o s s p e a t t r e a t e d with v a r i o u s t r a c e n u t r i e n t - f e r t i l i z e r s and l i m e ( m e a n s of 3 r e p l i c a t i o n s ) . C a C Q3 C u S 04. 5 H20 N a2B40?. 10H2O N a2M o 04. 2 H20 g / p o t m g / pQ t m g / p o t m
s/p
Qt 5 10 0 3 6 12 1,2 1,6 1,7 1,8 1,7 2,2 2,1 2,4 0 0,6 1,2 2,4 1,7 1,9 1,8 1,8 2,2 2,2 2,4 2,3 0 1,2 1,4 1,5 1,9 2,0 2,4 4,8 1,8 1,8 1,9 2,4 C a C O j M n S 04. H20 Z n S Q4. 7 H20 ; / p o t m g/pot m g / pQ t F e - E D T A m g / p o t 5 10 0 15 30 60 1,7 1,8 1,8 2,2 2,3 2,1 2,4 2,4 0 30 60 120 1,7 1,8 1,8 1,8 1,9 2,0 1,7 1,3 0 9 18 36 1,9 1,7 1,9 1,7 2,2 2,4 2,1 2,3 * b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 4 , 5 en 6 , 4 ( p H - J I - O 4 , 9 en 6,5).Koper verhoogde bij beide p H w a a r d e n de o p b r e n g s t z e e r s i g -nificant; a l l e e n het v e r s c h i l in o p b r e n g s t t u s s e n de niet en wel m e t k o p e r s u l f a a t b e m e s t e planten kon b e t r o u w b a a r worden aangetoond.
Molybdeen verhoogde e v e n e e n s bij beide p H - w a a r d e n de o p b r e n g s t z e e r significant. Bij pH-KCl 4, 5 w a r e n de v e r s c h i l l e n t u s s e n onbehan-deld en de h o g e r e giften n a t r i u m m o l y b d a a t ( 2 , 4 en 4, 8 mg) significant, bij pHKCl 6,4 gaf a l l e e n de hoogste gift n a t r i u m m o l y b d a a t een b e -t r o u w b a r e s-tijging van de o p b r e n g s -t .
Mangaan beïnvloedde de o p b r e n g s t significant in positieve zin, m a a r alleen de hoogste gift m a n g a a n sulfaat (60 mg) gaf bij pH-KCl 4, 5 een b e t r o u w b a r e o p b r e n g s t s t i j g i n g .
Zink had a l l e e n bij pH-KCl 6,4 een b e t r o u w b a a r negatief effect op de o p b r e n g s t , w a a r b i j de hoogste gift zinksulfaat (120 mg) b e t r o u w b a a r v e r s c h i l d e van de a n d e r e zinkgiften en onbehandeld.
B o r i u m en i j z e r hadden geen b e t r o u w b a r e invloed op de o p b r e n g s t . Op z w a r t v e e n (tabel 12) w a r e n de o p b r e n g s t e n bij de hoogste kalk-gift (pH-KCl 5, 8; p H - H20 6, 0) e v e n e e n s h o g e r dan bij de l a g e r e kalkgift
(pH-KCl 4, 5; p H - H20 4, 9), behalve in de behandeling m e t n a t r i u m m o
lybdaat, t e r w i j l het effect a l l e e n in de behandelingen m e t k o p e r , m a n -g a a n - en zinksulfaat ( z e e r ) b e t r o u w b a a r kon worden v a s t -g e s t e l d .
TABEL 12. Vp 962. Als tabel 11, m a a r voor z w a r t v e e n . TABLE 12, Vp 962. As table 11, but for "black p e a t " .
C a C O " C u S 04. 5 H20 N a2B40?. 10H2O N a ^ o O . . 2H O g/pot m g / p o t m g/pot m g / p o t 10 20 0 3 6 12 1,9 1,9 1,9 2,0 2,3 2,1 2,5 2,5 0 0,6 2,1 2, 1 2,2 2,1 1,2 2,4 2,0 1,7 2,1 2, 2 0 1,2 2,4 4,8 2,0 2,0 2,1 2,0 2,2 1,8 1,7 2,5 C a C 03 M n S 04. H20 Z n S 04 # 7 H20 F e - E D T A g/pot m g / p o t m g /pot- m g / p o t 10 20 0 15 30 60 1,6 2,1 2,1 2,0 2,2 2,3 2,4 2,8 0 30 60 2,1 1,9 i;J9 2,4 2,4 2,5 120 2,0 1,9 0 9 18 36 2,0 1,8 2,1 1,8 2,2 2,2 2,3 1,9 b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 4, 5 en 5, 8 (pH-rUO 4, 9 en 6, 0). \ • V
26
Mangaan verhoogde de o p b r e n g s t significant, m a a r alleen bij de hoge pH kon een b e t r o u w b a a r v e r s c h i l t u s s e n onbehandeld en de
hoog-ste gift m a n g a a n s u l f a a t worden v a s t g e s t e l d .
De o v e r i g e s p o o r e l e m e n t e n hadden geen b e t r o u w b a a r effect op de opbrengst«
V p 9 8 4 ( k r o p s l a ; C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O . )
In de h i e r te b e s p r e k e n proef w e r d k r o p s l a ( c v . Deciso) a l s proef-gewas gekozen, t e r w i j l de r e a c t i e s op de s p o o r e l e m e n t e n bij m e e r dan twee kalkgiften w e r d e n n a g e g a a n . Zo w e r d op b o l s t e r v e e n een p H K C l -t r a j e c -t v e r k r e g e n van 3, 1 -to-t 6, 2 (pH-H_0 3, 5-6, 2) en op z w a r -t v e e n van 3, 1 tot 6, 0 (pH-H-O 3, 6-6, 1). Bij toediening van 2, 5 en 5 g kalk
op b o l s t e r v e e n w e r d e n , in vergelijking, m e t r e s u l t a t e n van v o r i g e p r o e -ven (tabel 4 en 7), t a m e l i j k hoge p H - w a a r d e n gevonden ( r e s p . pH-KCl 4, 2 en 5,4) gevonden. Een v e r k l a r i n g kan h i e r v o o r n i e t worden gegeveni
W a a r n e m i n g e n . De s y m p t o m e n van k o p e r g e b r e k ( b l a d e r e n m e t v e r g e l e n d e , d a a r n a v e r w e l k e n d e en n a a r beneden omvouwende r a n
den en rood v e r k l e u r e n d e nerven, w a a r g e n o m e n bij de niet m e t k o p e r -sulfaat b e m e s t e planten op bolsterveen,, w a r e n v o o r a l bij de l a g e r e p H - w a a r d e n (pH-KCl 3, 1-4, 2) e r n s t i g . Op z w a r t v e e n t r a d e n a l l e e n lichte v e r s c h i j n s e l e n op bij de l a a g s t e kalkgift (KCl 3, 1; pH-H?0 3, 6) en pas tegen het einde van de proef. Zowel op b o l s t e r
als op z w a r t v e e n deden zich s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k ( b e s c h r i j ving bij Vp 907, b l z . 14 ) voor bij de niet m e t n a t r i u m m o l y b d a a t b e
m e s t e planten bij de l a g e r e p H w a a r d e n ; Op z w a r t v e e n , w a a r de v e r s c h i j n s e l e n e r n s t i g e r w a r e n dan op b o l s t e r v e e n , bleven bij de l a a g -ste pH ook de planten bij toediening van 1,2 of 2 , 4 m g n a t r i u m m o l y b d a a t p e r pot niet gezond. Symptomen van a n d e r e v o e d i n g s z i e k t e n w e r d e n niet w a a r g e n o m e n .
O p b r e n g s t e n . De op b o l s t e r v e e n v e r k r e g e n d r o g e s t o f o p -b r e n g s t e n van de -b o v e n g r o n d s e delen zijn v e r m e l d in t a -b e l 13. E r w e r d een z e e r significante r e a c t i e op k o p e r gevonden die het g r o o t s t was op het bekalkte veen (significante k o p e r k a l k i n t e r a c t i e ) . Bij de v e r s c h i l lende kalkgiften w e r d de m a x i m a l e o p b r e n g s t r e e d s b e r e i k t bij 3 mg k o p e r s u l f a a t p e r pot; toediening van h o g e r e giften leidde niet tot een v e r d e r e stijging van de o p b r e n g s t . O m g e k e e r d was h e t ( z e e r significante) k a l k -effect het g r o o t s t bij de m e t k o p e r s u l f a a t b e m e s t e planten. De o p b r e n g s t e n w e r d e n verhoogd tot aan pH-KCl 5 , 4 , m a a r a l l e e n bij de behandeling 3 m g k o p e r s u l f a a t stond het v e r s c h i l t u s s e n pHKCl 4, 2 en 5,4 (pHH.,0 4, 6 -5, 6) b e t r o u w b a a r v a s t .
TABEL 13. Vp 984. D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van k r o p s l a (g), cv. D e c i s o , op b o l s t e r v e e n bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t s p o o r e l e m e n t m e s t s t o f f e n en kalk (gemiddelden van 3 h e r h a l i n g e n ) .
TABLE 13. Vp 984. Dry m a t t e r yields of lettuce (g), cv. D e c i s o , on
m o s s peat t r e a t e d with v a r i o u s t r a c e n u t r i e n t f e r t i l i z e r s and l i m e ( m e a n s of 3 r e p l i c a t i o n s ) . C a C O * C u S 04. 5 H20 N a2B40?. 10H2O N a2M o 04» 2 H20 g/pot m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0,6 1,2 2 , 4 0 1,2 2,4 4 , 8 0 0 , 1 0,6 0 , 6 0 , 5 0,6 0 , 8 0,7 0 , 6 0 , 2 0 , 3 0 , 5 0 , 5 2 , 5 0 , 3 1,3 1,5 1,4 1,2 1,3 1,5 1,2 0 , 6 1,1 1,4 1,3 5 0 , 5 2 , 0 1,9 1,6 1,7 1,9 1,8 1,7 1,2 1,5 1,7 1,5 10 0 , 6 1,9 1,8 1,9 1,8 1,8 1,9 2 , 0 1,6 1,8 2 , 0 1,7 CaCO * M n S 04. H20 Z n S 04. 7 H20 F e - E D T A
g/pot mg/pot mg/pot mg/pot 0 15 30 60 0 30 60 120 0 9 18 36 0 0,8 0,6 0,8 0,9 1,0 0,8 0,6 0,6 0,9 0,6 0,7 0,5 2,5 1,7 1,4 1,5 1,5 1,3 1,5 1,3 1,2 1,5 1,4 1,2 1,2 5 1,7 1,8 1,8 1,8 1,7 2,1 1,7 1,6 1,9 2,0 1,8 1,4 10 1,9 1,6 1,8 1,8 1,8 1,7 1,9 1,1 1,5 1,8 1,6 1,8 * b e r e i k t e pH-KCl r e s p ; 3 , 1 , 4 , 2 , 5 , 4 , 6,2 ( p H - H20 r e s p . 3 , 5 , 4 , 6 , 5 , 6 , 6 , 2 ) .
28
Het gewas r e a g e e r d e z e e r significant op m o l y b d e e n , behalve op h e t onbekalkte veen KCl 3, 1) en bij de hoogste kalkgift (pHKC1 6 , 2 ) . E r w e r d geen significante m o l y b d e e n k a l k i n t e r a c t i e g e -vonden« Een hoeveelheid van 2,4 m g n a t r i u m m o l y b d a a t was voldoen-de o m d e m a x i m a l e o p b r e n g s t te b e h a l e n ; voldoen-de v e r s c h i l l e n t u s s e n 1, 2 en 2 , 4 mg n a t r i u m m o l y b d a a t w a r e n e c h t e r niet significant. De w e r king van kalk was gunstig in h e t gehele t r a j e c t tot pHKCl 6, 2 . T u s
-sen pH-KCl 5,4 en 6, 2 w e r d e n e c h t e r geen b e t r o u w b a r e v e r s c h i l l e n in o p b r e n g s t gevonden (bij 0 mg n a t r i u m m o l y b d a a t v r i j w e l
signifi-c a n t ) .
Giften van 120 m g zinksulfaat b r a c h t e n in v e r g e l i j k i n g tot de giften 0 en 30 m g zinksulfaat een o p b r e n g s t d e p r e s s i e teweeg, die ech-t e r a l l e e n bij de h o g e r e p H - w a a r d e n significanech-t w a s . Kalk verhoogde bij elke zinkgift de o p b r e n g s t z e e r significant, m a a r had boven pH-KC1 5,4 weinig invloed m e e r .
B o r i u m , m a n g a a n en i j z e r hadden bij geen van de kalkgiften een b e t r o u w b a a r effect op de o p b r e n g s t . Kalk w e r k t e z e e r signifi-cant bij elk van de giften van deze voedingsstoffen, m a a r had boven pHKCl 5,4 geen duidelijke invloed m e e r . De v e r s c h i l l e n in o p -b r e n g s t t u s s e n pH-KCl 4, 2 en 5 , 4 w a r e n in de -behandelingen m e t b o r i u m en i j z e r over het a l g e m e e n wel, en in de behandelingen m e t m a n g a a n niet significant.
Tabel 14 toont de op z w a r t v e e n v e r k r e g e n d r o g e s t o f o p b r e n g -s t e n . Het gewa-s r e a g e e r d e -significant op k o p e r , behalve bij de l a a g s t e kalkgift (pHKCl 3 , 1 ) , Een hoeveelheid van 6 m g k o p e r s u l -faat was bij elke kalkgift voldoende om de m a x i m a l e o p b r e n g s t te v e r k r i j g e n . De v e r s c h i l l e n in o p b r e n g s t t u s s e n de l a g e r e k o p e r -giften w a r e n e c h t e r niet significant. Kalk had een significant effect tot pH-KCl 4, 7 (pH-H-O 5, 0)8 d a a r b o v e n n i e t m e e r , behalve in de
behandeling 3 mg k o p e r s u l f a a t .
De r e a c t i e op molybdeen was z e e r significant en n a m af bij stijgende kalkgiften (significante m o l y b d e e n - k a l k i n t e r a c t i e ) . Bij de m i d d e l s t e kalkgiften (pH-KCl 3, 7 en 4, 7) gaven hoeveelheden tot 2 , 4 mg n a t r i u m m o l y b d a a t een significante stijging, en g r o t e r e hoeveelheden een kleine daling van de o p b r e n g s t (alleen bij pH-KCl 4, 7 significant).
TABEL 14. Vp 984. Als t a b e l 13, m a a r voor z w a r t v e e n , T A B L E 14. Vp 984. As table 13, but for " b l a c k p e a t " .
C a C O * C u S 04. 5 H20 N a2B40?„ 10H2O Na M o 04 < 2 H20 g/pot m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0 , 6 1,2 2 , 4 0 1,2 2 , 4 4 , 8 2 , 5 0,4 0,4 0,7 0S 6 0,4 0,4 0 , 6 0,5 0,3 0,3 0,4 0 , 8 5 1,1 1,3 1,4 1,2 1,4 1,4 1,3 1,5 0 , 5 1,1 1,6 1,4 10 1,7 1,8 2 , 0 2 , 1 1,9 1,9 1,9 1,9 1,1 1,8 2 , 3 1,8 20 1,8 2 , 2 2 , 1 2 , 0 1,6 2 , 0 2 , 0 1,9 1,8 2 , 2 2 , 2 2 , 1 C a C O * M n S 04. H20 Z n S 04. 7 H20 F e - E D T A g/pQt mg / Pp t mg/pot mg/pot 0 15 30 60 0 30 60 120 0 9 18 36 2,5 0,8 0,7 0,6 0,7 0,6 0,7 0,7 0,7 0,6 0,8 0,7 0,5 5 1,5 1,4 1,6 1,4 1,4 1,6 1,5 1,4 1,6 1,6 1,5 1,4 10 1,9 1,8 1,9 1,9 2,0 1,9 1,9 1,8 1,9 2,0 2,0 1,7 20 2,1 2,2 1,9 1,9 2,0 2,2 2,1 1,8 1,9 2,0 2,0 2,0 * b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 3 , 1 , 3 , 7 , 4 , 7 , 6, 0 ( p H - H20 r e s p , 3 , 6 , 4 , 1 , 5 , 0 , 6 , 1 ) . Bij pH-KCl 6, 0 ( p H - H20 6, 1) was 1, 2 m g n a t r i u m m ö l y b d a a t v o l
doende, bij pHKCl 3, 1 (pHHO 3, 6) 4, 8 m g onvoldoende om de m a x i -m a l e o p b r e n g s t te b e h a l e n . Kalk verhoogde de o p b r e n g s t e n significant tot aan pHKCl 4, 7 bij 2, 4 en 4, 8, en tot pHKCl 6, 0 bij 1, 2 m g n a t r i u m -m ö l y b d a a t , t e r w i j l in de behandeling z o n d e r -molybdeen de o p t i -m a l e pH n i e t w e r d b e r e i k t (hoger dan pH-KCl 6, 0).
Hoeveelheden van 36 mg i j z e r - E D T A v e r o o r z a a k t e n een lichte o p b r e n g s t d e p r e s s i e (bij pH-KCl 3, 1 en 4, 7 significante v e r s c h i l l e n m e t 9 m g F e - E D T A ) . Kalk w e r k t e significant bij elk i j z e r n i v e a u m a a r had boven pH-KCl 4, 7 geen b e t r o u w b a r e invloed m e e r , behalve bij de hoog-ste i j z e r gift.
Het k w a d r a t i s c h e zinkeffect was j u i s t s i g n i f i c a n t . De o p b r e n g s t liep bij giften van 120 mg zinksulfaat i e t s t e r u g ( v e r s c h i l m e t 30 mg zinksul -faat bij pH-KCl 6, 0 b e t r o u w b a a r ) . Kalk verhoogde de o p b r e n g s t bij elke hoeveelheid zink significant, m a a r had boven pH-KCl 4, 7 weinig invloed m e e r .
30 B o r i u m en m a n g a a n h a d d e n b i j g e e n v a n d e k a l k h o e v e e l h e d e n e e n b e t r o u w b a a r e f f e c t o p d e o p b r e n g s t . De k a l k w e r k i n g w a s b i j e l k n i v e a u v a n d e z e e l e m e n t e n s i g n i f i c a n t t o t p H - K C l 4 , 7 . B o v e n d e z e w a a r d e w a s e r g e e n d u i d e l i j k e i n v l o e d m e e r , b e h a l v e in de b e h a n d e l i n g 15 m g m a n g a a n s u l f a a t ; de o p b r e n g s t d e p r e s s i e b i j 0 m g b o r a x i s n i e t s i g n i f i c a n t . G e h a l t e n i n g e w a s . U i t h e t v o o r g a a n d e en de g e g e v e n s v a n t a b e l 15 i s t e c o n c l u d e r e n d a t in h e t j o n g e g e w a s s y m p t o m e n v a n k o p e r g e b r e k o p t r a d e n b i j e e n g e h a l t e v a n m i n d e r d a n 4 d p m C u in de d r o g e stof; v o o r e e n g o e d e g r o e i l i j k t m i n s t e n s 5 d p m C u n o d i g t e z i j n . S c h e r p e g r e n z e n z i j n e v e n w e l n i e t t e t r e k k e n . De v e r h o g i n g v a n h e t k o p e r g e h a l t e d o o r b e m e s t i n g m e t k o p e r s u l f a a t w a s g r o t e r o p b o l s t e r - d a n o p z w a r t v e e n , t e r w i j l o o k k a l k e e n p o s i t i e f e f f e c t h a d , a l t h a n s b i j d e h o g e r e giften k o p e r s u l f a a t . T A B E L 1 5 . Vp 9 8 4 . C u - , B - e n M o - g e h a l t e n (dpm) in de d r o g e stof v a n k r o p s l a ( c v . D e c i s o ) b i j v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t d e z e v o e d i n g s -stoffen e n k a l k o p v e e n s u b s t r a t e n . T A B L E 1 5 . Vp 9 8 4 . C u , B a n d M o c o n c e n t r a t i o n s ( p p m ) in dry-m a t t e r of l e t t u c e ( c v . D e c i s o ) o p p e a t s u b s t r a t e s f o l l o w i n g a d d i t i o n of t h e s e n u t r i e n t s a n d l i m e . C a C O * C u S O , . 5 H90 N a R . O - . 1 0 H - O N a . M o C v . 2 H _ 0 3 4 2 2 4 7 2 2 4 2 g / p o t m g / p o t m g / p o t m g / p o t 0 3 6 12 0 0 , 6 1,2 2 , 4 0 1,2 2 , 4 4 , 8 B o l s t e r v e e n 0 5 , 1 6 , 7 5 , 7 8 , 0 24 28 25 31 0 , 1 6 ^ * 0 , 0 6 0 , 3 1 2 , 5 3 , 9 6 , 7 9 , 0 1 1 , 3 26 25 30 32 0 , 0 4 0 , 7 5 1,00 3 , 6 3 5 3 , 6 4 , 5 6 , 6 1 1 , 2 22 20 25 28 0 , 0 9 2 , 5 9 1 , 8 3 5 , 5 3 10 4 , 8 5 , 3 7 , 4 9 , 3 13 16 18 22 0 , 0 4 1,91 3 , 9 6 8 , 0 3 Z w a r t v e e n 2 , 5 3 , 9 5 , 7 4 , 1 43 6 - - - - 0 , 3 0 0 , 0 3 0 , 0 4 0 , 1 0 5 4 , 9 6 , 1 6, 8 7 , 5 8 25 25 28 0 , 0 2 0 , 1 6 0 , 1 7 0 , 2 9 8 14 6 25 17 7 25 21 13 28 24 15 10 4 , 6 6 , 0 5 , 8 6 , 5 14 17 21 24 0 , 0 1 0 , 2 0 0 , 6 3 1,21 20 3 , 7 5 , 1 7 , 7 6 , 7 6 7 13 15 0 , 0 9 1,04 2 , 6 9 4 , 9 3 * p H - w a a r d e n a l s in t a b e l 13 en 14 / pH v a l u e s a s in t a b l e s 13 a n d 1 4 . * * o n v o l d o e n d e stof of v e r l o r e n g e g a a n / t o o l i t t l e m a t e r i a l o r l o s t .
Het b o r i u m g e h a l t e van het gewas n a m i e t s toe bij toediening van b o r a x en daalde bij de h o g e r e kalkgiften. Deze effecten w a r e n het s t e r k s t op z w a r t v e e n . Hoewel bij de h o o g s t e kalkgiften op z w a r t v e e n een m i n i m u m w a a r d e v a n 6 dpm B in het niet b e m e s t e gewas w e r d b e r e i k t , l e i d -de dit niet tot een significante o p b r e n g s t d e p r e s s i e (zie ook b l z . 30).
Het gewas dat s y m p t o m e n van m o l y b d e e n g e b r e k v e r t o o n d e , bevatte o v e r het a l g e m e e n m i n d e r dan 0, 06 dpm Mo in de d r o g e stof. Door het
zgn. v e r d u n n i n g s e f f e c t (zie ook b l z . 14 en 19) zijn d e z e v e r s c h i j n s e l e n e c h t e r ook bij h o g e r e m o l y b d e e n g e h a l t e n niet u i t g e s l o t e n . Een goed g r o e i e n d , niet m e e r op m o l y b d e e n r e a g e r e n d gewas had een gehalte van m i n s t e n s 0, 2 0 - 0 , 60 dpm M o . Het m o l y b d e e n g e h a l t e s t e e g z e e r s t e r k onder invloed van de t o e n e m e n d e giften n a t r i u m m o l y b d a a t , v o o r a l op b o l s t e r v e e n , t e r w i j l dit effect nog t o e n a m bij de opklimmende h o e v e e l -heden k a l k .
Toediening van m a n g a a n s u l f a a t kwam z e e r duidelijk tot uiting in een stijging van het m a n g a a n g e h a l t e van het gewas (tabel 16). De h o o g s t e g e -halten w e r d e n v e r k r e g e n op het onbekalkte b o l s t e r - en h e t m e t de l a a g s t e kalkgift behandelde z w a r t v e e n (pH-KCl in beide gevallen 3, 1) bij de
hoog-ste gift mangaansulfaat«
TABEL 16., Vp 9840 M n - , Z n - en F e - g e h a l t e n (dpm) in de d r o g e stof van
k r o p s l a (cv. Deciso) bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t deze voedingsstoffen en kalk op v e e n s u b s t r a t e n .
TABLE 16. Vp 9840 Mn, Zn and F e c o n c e n t r a t i o n s (ppm) in d r y m a t t e r
of l e t t u c e (cv. Deciso) on peat s u b s t r a t e s following addition of t h e s e n u -t r i e n -t s and l i m e , C a C O ^ g/pot Bolst 0 2,5 5 10 Z w a r t 2,5 5 10 20 M;:.SO . . .;ï mg/pot 0 15 e r v e e n 78 204 66 176 69 195 76 180 ; v e e n 136 124 133 216 116 188 101 195
>o
2 30 268 240 260 265 265 294 254 241 60 388 298 328 326 358 310 301 313 ZnSO m 0 256 114 68 50 111 147 124 116 4„ 7 H g/pol 30 240 179 145 129 160 159 118 1222°
60 299 281 268 237 205 210 157 142 120 468 461 435 -292 284 204 200 F e - E D T A m 0 149 162 119 102 137 140 128 97 g/pot 9 193 199 164 107 152 174 141 106 18 203 208 164 119 160 183 139 111 36 352 245 181 135 146 192 162 115 * p H - w a a r d e n a l s in t a b e l 13 en 14 / p H v a l u e s a s in t a b l e s 13 and 1432
-Het zinkgehalte van het gewas steeg o n g e v e e r l i n e a i r m e t de toegediende h o e v e e l h e i d zinksulfaat, w a a r b i j op b o l s t e r v e e n de hoogste w a a r d e n w e r d e n b e r e i k t . Kalk v e r l a a g d e h e t zinkgehalte duidelijk, behalve bij de niet m e t zinksulfaat b e m e s t e planten op z w a r t v e e n .
Het i j z e r g e h a l t e van het gewas s t e e g m e t stijgende giften i j z e r - E D T A , het s t e r k s t op b o l s t e r v e e n , t e r w i j l de h o g e r e kalkgif-ten het gehalte duidelijk v e r l a a g d e n .
Vp 9 9 9 ( k r o p s l a ; C u , B , M o , M n , Z n , F e , C a C O j
Deze proef k o m t qua opzet geheel o v e r e e n m e t de v o r i g e (Vp 984), m a a r w e r d m e t een a n d e r r a s (cv. Noran) en in een a n d e r j a a r g e t i j d e (vroeg in het v o o r j a a r ) uitgevoerd,.
W a a r n e m i n g e n . Op h e t n i e t bekalkte b o l s t e r v e e n (pH-KCl 2, 8; p H - H?0 3, 3) bleven de planten e r g k l e i n . Bij pH-KCl 4, 8
(pH-H-O 5,1) en l a g e r vertoonden de n i e t m e t k o p e r sulfaat b e m e s t e planten tegen h e t einde van de proef s y m p t o m e n van k o p e r g e b r e k ; deze w e r d e n op z w a r t v e e n n i e t ( m e e r ) w a a r g e n o m e n . Zowel op b o l -s t e r - a l -s op z w a r t v e e n kwam m o l y b d e e n g e b r e k v o o r in de niet m e t n a t r i u m m o l y b d a a t b e m e s t e planten bij pH-KCl 4 , 9 ( p H - H _ 0 5, 0) en l a g e r . Op z w a r t v e e n w a r e n de v e r s c h i j n s e l e n e r n s t i g e r dan op b o l -s t e r v e e n en ook de m e t 1, 2 en, bij de l a a g -s t e kalkgift (pH-KCl 3 , 1 ; p H - H - O 3, 6), 2 , 4 m g n a t r i u m m o l y b d a a t p e r pot b e m e s t e planten bleven niet gezond. Symptomen van i j z e r g e b r e k w e r d e n aangetrof-fen in de niet m e t i j z e r - E D T A behandelde planten op het onbekalkte b o l s t e r v e e n ; op z w a r t v e e n kwamen deze v e r s c h i j n s e l e n niet v o o r .
O p b r e n g s t e n , De d r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van de bovengrond-se delen op b o l s t e r v e e n zijn opgenomen in tabel 17* Het gewas r e a g e e r d e significant op k o p e r , behalve op h e t onbekalkte v e e n , w a a r de planten, ongeacht de behandeling m e t s p o o r e l e m e n t e n ,
s t e r k in ontwikkeling a c h t e r b l e v e n . Bij de v e r s c h i l l e n d e kalkgiften was 3 mg k o p e r s u l f a a t r e e d s voldoende om de m a x i m a l e o p
-F i g 1-6 (links) voor b o l s t e r v e e n i l l u s t r e r e n de o p b r e n g s t e n voor C t t ( f i g . l ) , B (fig 3), Mo (fig, 5) en kalk (fig. 2, 4, 6).
Bolsterveen Peat.moss 2.0 - 1.00 . 1.00 -Black peat PH-H2O . 5.1 en 5.8 2.0 6.1 1.0 3.3 0.0 6 12 CuSO«.5 H2O mg/pot
pH-H20 - 5.0 - 6.1 - 6.1 3.6 _l_ J 6 12 CuSO«.5HjO mg/pot
Fig. 1. Vp 999. Ge ui dd el de droge stof op brengsten van kropsla (cv. Nor an) op veensubstraten bij ver-schillende giften kopersulfaat en verver-schillende pH-waarden (na wederzijdse grafische vereffening). Fig. 1. Vp 999. Mean dry natter yields of lettuce (cv. Nor an) on peat substrates as affected by added copper sulphate and pH (after two-way graphical adjustment).
drogestofopbrengst g/pot dry matter yield g/pot
Bolsterveen Peat moss 2.0 1.0 0 . 0 -drogestofopbrengst g/pot dry matter yield g/pot
30 r Zwartveen Black peat Z0 1.0 0 . 0 -Cu 0 - zonder/without -CuSO^.SHjO 1— 3 mg/pot 2 - 6 . 3-12 . 0 3.3 2.5 4.1 S 5.1 10 Ca CO j g/pot 5.8PH-H3O I L 2.5 S 3.6 4.1 10 5.0 20 CaCOs g/pot 61pH-HjO Fig. 2. Vp 999. Als fig. 1 , naar opbrengsten uitgezet tegeir pH (kalkgiften).
34
b r e i i g s t te b e r e i k e n . Kalk verhoogde e v e n e e n s de o p b r e n g s t e n significant. Hoewel het effect het g r o o t s t was bij de m e t k o p e r sulfaat b e m e s t e planten, kon geen b e t r o u w b a r e k o p e r k a l k i n -t e r a c -t i e w o r d e n aange-toond. De o p b r e n g s -t e n s-tegen, a l -t h a n s bij de h o g e r e kopergiften, tot aan pHKCl 4, 8, m a a r de v e r -s c h i l l e n t u -s -s e n pH-KCl 3, 6 en 4, 8 w a r e n niet b e t r o u w b a a r .
T A B E L 17. Vp 999. D r o g e s t o f o p b r e n g s t e n van k r o p s l a (g), cv. N o r a n , op b o l s t e r v e e n bij v a r i a b e l e b e m e s t i n g m e t s p o o r e l e -m e n t -m e s t s t o f f e n en kalk (ge-middelden van 3 h e r h a l i n g e n ) . TABLE 17. Vp 999. Dry m a t t e r yields of lettuce (g), cv. N o r a n , on m o s s peat t r e a t e d with v a r i o u s t r a c e n u t r i e n t f e r t i l i z e r s and l i m e ( m e a n s of 3 r e p l i c a t i o n s ) . C a C O * g / p o t 0 2 , 5 5 10 C a C O " g / p o t 0 2 , 5 5 10 CuSO . 5 H20 m g / p o t 0 3 6 0,2 0 , 2 0 , 2 1,5 2 , 0 1,9 1,4 2 , 1 2 , 3 1,5 2 , 2 2 , 1 M n S 04. H20 m g / p o t 0 15 30 0, 1 0 , 1 0 , 1 1,6 1,8 1,8 2 , 1 2 , 3 1,8 2 , 2 2 , 0 2 , 2 12 0, 3 1,8 2, 2 2 , 3 60 0 , 1 1,9 2 , 2 2 , 1 N a2: 0 0 , 1 1,6 1,3 1,6 B40?. 10H m g / p o t 0 , 6 1,2 0, 1 0 , 1 1,5 1,5 1,8 1,8 1,6 2 , 0 Z n S 04. 7 H20 m g / p o t 0 0 , 1 1,8 1,9 2, 1 30 60 0 , 1 0 , 1 1,8 1,7 1,9 1,8 1,9 2 , 2
2°
2 , 4 0 , 1 1,7 1,9 1, 8 120 0 , 1 1.6 1,7 2 , 3 N a2M o O . 2H m g / p o t 0 1,2 2 , 4 0 , 1 0, 1 0 , 1 0 , 4 1,4 1,6 0,7 2 , 1 1,8 1,6 2 , 0 2 , 4 F e - E D T A m g / p o t 0 9 18 0, 1 0 , 2 0, 1 1,6 2 , 0 1,8 2, 1 2, 1 2 , 2 2 , 2 2,4 2 , 5,o
4 , 8 0 , 1 1 . 8 1,9 2, 2 36 0 , 1 1,7 2, 2 2, 2 b e r e i k t e pH-KCl r e s p . 2, 4 , 1 , 5 , 1 , 5 , 8 ) . 8, 3 , 6 , 4 , 8 , 5,6 ( p H - H20 r e s p . 3 , 3 ,Molybdeen had een significante w e r k i n g , behalve op het onbekalkte v e e n , die afnam bij stijgende kalkgiften. De m o l y b d e e n k a l k i n t e r
a c t i e was z e e r b e t r o u w b a a r . Hoeveelheden tot 2 , 4 mg n a t r i u m m o -lybdaat gaven o v e r h e t a l g e m e e n een stijging van de o p b r e n g s t , m a a r
Bolsterveen Peat moss 2.0 1 0 0 . 0 -Black peat p H - H20 2.0 S i e n 5 8 4.1 1.0 3.3 0.0 p H - H20 4.1 5.0 6.1 3 6 J_ J_ J 0.6 1.2 2.4 Na2B407.10 H,0 mg/pot 0 6 1.2 2 4 N aIB4O7. 1 0 H20 m g / p o t
Fig. 3. Vp 999. Gemiddelde drogestofopbrengsten van kropsla (cv. Noran) op veensubstraten bij ver-schillende giften borax en verver-schillende pH-waarden (na wederzijdse grafische vereffening). Fig. 3. Vp 999. Mean dry matter yields of lettuce (cv. Noran) on peat substrates as affected by added borax and pH (after two-way graphical adjustment).
drogestofopbrengst g/pot dry m a t t e r yield g/pot 3 . O r Bolsterveen Peat moss 2 0 1.0 0 0 -drogestofopbrengst g/pot dry m a t t e r yield g/pot 3 0 r Z w a r t v e e n Black peat B 2 en 3 1 2.0 -1.0 B O*zonder/without N a2B * Or1 0 H2O 1 = 0 6 m g / p o t . 2 = 1 2 . 3 = 2 . 4 . 0.0 -0 3 3 25 4 1 5 5.1 10 CaCOj g/pot 5 . 8 p H - H20 2.5 5 1 6 4 1 J 10 5.0 20 C a C 03 g/pot 6 1 p H - H20
Fig. k. Vp 999. Als f i g . 3, maar opbrengsten uitgezet tegen pH (kalkgiften). Fig. 4. Vp 999. As f i g . 3, but yields plotted against pH (lime additions).
