N.D. Voulon 1 juli 2015
Zeeroofbestrijding
door middel van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepenBegeleider: Dhr. Prof. dr. P.A.L. Ducheine Studentnummer: 5731658
Inhoudsopgave
Afkortingen...3
Hoofdstuk 1 Inleiding ... 4
Hoofdstuk 2 Zeeroof: verleden en het heden ... 8
• 2.1: Wat is zeeroof?...8
• 2.2: Ontwikkeling zeeroof ...12
• 2.2.1: Zeeroof tot 1970 ...12
• 2.3: Moderne zeeroof...13
• 2.3.1: Huidige vormen van zeeroof ... 14
• 2.3.2: Golf van Aden... 15
• 2.4:Conclusie... 16
Hoofdstuk 3 Bestrijding zeeroof met militaire middelen ... 18
• 3.1: de NAVO ...18
• 3.1.1: Operatie Ocean Shield ...18
• 3.2: de Europese Unie ... 21
• 3.2.1: Operatie Atalanta ...21
• 3.3: Vessel Protection Detachments ...23
• 3.4: Conclusie ...25
Hoofdstuk 4 Particuliere bewapende beveiligers ... 27
• 4.1: Particuliere bewapende beveiligers ... 27
• 4.2: Standpunt van Nederland ...28
• 4.3: Conclusie ...32
Hoofdstuk 5 Juridische gevolgen particuliere bewapende beveiligers ... 33
• 5.1: Juridische gevolgen Nederland ...33
• 5.1.1: Wet Wapens en Munitie ...34
• 5.1.2: Aansprakelijkheid ... 35
• 5.1.3: Juridische grondslag ... 35
• 5.2: Europa en de weg naar het toestaan van PSC's ... 36
• 5.3: Conclusie...38
Hoofdstuk 6 Conclusie ... 40
Afkortingen
AIV Adviesraad Internationale Vraagstukken
AVPD Autonomous Vessel Protection Detachment
EEZ Exclusieve Economische Zone
EU Europese Unie
ICC International Chamber of Commerce
IMB International Maritime Bureau
IMO International Maritime Organization
ISPS-Code The International Ship and Port Facility Security Code
PSC's Particuliere beveiligingsbedrijven
SNMG's Standing NATO Maritime Groups
VN Verenigde Naties
VPD Vessel Protection Detachments
WFP World Food Program
Hoofdstuk 1 Inleiding
Zeeroof komt al voor sinds het bestaan van de zeevaart, maar de laatste jaren nam het vooral in de Golf van Aden flink toe. Door het ontbreken van effectief gezag in Somalië en het land lange tijd geteisterd werd door een burgeroorlog, met als gevolg veel armoede en hongersnood, nam zeeroof flink toe.1 Jaarlijks passeren tussen de 20.000 en 30.000 schepen de Golf van Aden.2 Daarmee
behoort de Golf van Aden tot een van 's werelds belangrijkste handelsroutes.3 In 2011 vonden in
totaal, ter wereld, 439 aanvallen van zeerovers plaats.4 De totale economische kosten, door
Somalische zeerovers, lag in 2011 tussen de 6.6 en 6.9 miljard Amerikaanse dollar.5 Nederland nam
in 2009 deel aan de NAVO-operatie Allied Protector ter bestrijding van zeeroof. Van 2010 tot en met 2014 leverde Nederland ook een bijdrage aan de operatie NAVO-operatie Ocean Shield. Momenteel doet Nederland nog mee aan EU-operatie Atlanta.6 Ook maakt Nederland nog gebruik van de inzet
van Vessel Protection Detachments (VPD). Deze bewapende mariniers gaan mee aan boord van kwetsbare Nederlandse koopvaardijschepen ter bescherming tegen zeeroof. Hoewel het aantal overvallen van zeerovers de laatste jaren flink is gedaald, naar wereldwijd 245 overvallen in 2014, waarvan slechts 4 overvallen in de Golf van Aden7, blijft er vraag naar particuliere bewapende
beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen.8 De discussie over het wel of niet
toestaan van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen levert veel vragen op. Nederland zou, net als andere landen, particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen moeten toestaan. Maar wat voor strafrechtelijke consequenties brengt het toestaan van particuliere bewapende beveiligers op Nederlandse koopvaardijschepen, mee voor de kapitein op het schip? Wie kan het geweld autoriseren? De kapitein van het schip is volgens de 'The International Ship and Port Facility Security Code' (ISPS-Code) immers altijd verantwoordelijk voor alles wat er gebeurt aan boord van zijn schip.9 De kapitein
is dus ook verantwoordelijk voor de particuliere beveiligers en de aanwezigheid van wapens aan
1 http://www.landenweb.nl/somalie/geschiedenis/, laatst bekeken op 1 juli 2015.
2 https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie/inhoud/antipiraterij, laatst bekeken op 1 juli 2015. 3 B. van Ginkel, J. Hemmer, S. Kamerling & F.P. van der Putten, ' Op zoek naar oplossingen voor Somalische
piraterij', Justitiële verkenningen 35, 2009.
4 CC-IMB Piracy and armed robbery against ships report-annual report 2011.
5 http://oceansbeyondpiracy.org/sites/default/files/economic_cost_of_piracy_2011_summary.pdf, laatst
bekeken op 1 juli 2015.
6 https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie/inhoud/antipiraterij, laatst bekeken op 1 juli 2015. 7
http://www.hellenicshippingnews.com/wp-content/uploads/2015/01/2014-Annual-IMB-Piracy-Report-ABRIDGED.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015.
8 position paper Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR), Nautilus (de vakbond voor
werknemers in de maritieme sector in de zeevaart, waterbouw, binnenvaart en voor walpersoneel).
boord. De commissie Wijkerslooth raadde daarom in haar rapport aan dat de Nederlandse overheid zelf particuliere bewapende beveiligers inhuurt10 en de particuliere bewapende beveiligers zodoende
onder het gezag van Defensie vallen. Maar mogen particuliere bewapende beveiligers wel geweld gebruiken, waar ligt de verantwoordelijkheid, bij de reder of de staat? En welke wapens mogen de particuliere bewapende beveiligers gebruiken?, hoe garandeert de overheid de kwaliteit en betrouwbaarheid van de particuliere bewapende beveiligers? En op grond van welk wettelijk artikel wordt de inzet van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen juridisch gelegitimeerd? Op al deze vragen zal in deze scriptie antwoord worden gegeven. Deze scriptie zal duidelijkheid geven over wat er speelt, met betrekking tot zeeroof in de Golf van Aden, welke rol Nederland momenteel speelt in de zeeroofbestrijding en of het noodzakelijk en mogelijk is om particuliere bewapende beveiligers toe te staan op Nederlandse koopvaardijschepen.
Zeeroof of piraterij?
In de diverse stukken en teksten worden zowel de termen zeeroof als piraterij gebruikt, maar wat is vanuit juridisch oogpunt de correcte term? In artikel 381 van het Wetboek van Strafrecht wordt de term zeeroof gebruikt. Daarentegen spreekt artikel 101 VN-Zeerechtverdrag over de term piraterij. Zowel de term piraterij als de term zeeroof is vanuit juridisch oogpunt correct. Omdat het woordenboek van Dale alleen over de term zeeroof een eenduidig antwoord geeft, namelijk: "het beroven van schepen op zee" en niet zoals bij piraterij: "het optreden als zeerover, etherpiraat of zendpiraat", zal in deze scriptie uitsluitend de term zeeroof worden gebruikt. De juridische term zeeroof, van artikel 381 Wetboek van Strafrecht en de juridische term piraterij, van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag, zullen in het volgende hoofdstuk aan bod komen.
Onderzoeksvraag en deelvragen
Het doel van dit onderzoek is duidelijkheid te geven over de discussie die al een tijd lang gaande is over het gebruik van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen. Waarom staat Nederland geen particuliere bewapende beveiligers toe op Nederlandse koopvaardijschepen? En welke juridische problemen levert toestaan van particuliere bewapende beveiligers op? Gezien deze vragen is de centrale vraag die wordt beantwoord in deze scriptie de volgende:
10 Rapport Commissie de Wijkerslooth 2011 (rapport adviescommissie gewapende particuliere beveiliging
Is het mogelijk en noodzakelijk om particuliere bewapende beveiligers op Nederlandse koopvaardijschepen toe te staan in het kader van zeeroofbestrijding en welke juridische maatregelen moet Nederland nemen om dit te bewerkstelligen?
Om deze centrale vraag te beantwoorden dienen de volgende deelvragen: • Wat is zeeroof en hoe heeft het zich vanaf 1970 ontwikkeld?
• Hoe bestrijdt Nederland momenteel zeeroof met militaire middelen en is dit effectief?
• Welk standpunt heeft Nederland tegenover particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlands koopvaardijschepen en waarom?
• Welke juridische gevolgen heeft het eventueel toestaan van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen in het kader van zeeroofbestrijding?
• Hoe zou Nederland kunnen omgaan met de juridische gevolgen van het toestaan van particuliere bewapende beveiligers?
Aannames en beperkingen
Om het onderwerp van dit onderzoek duidelijk af te bakenen zal ik mij beperken tot zeeroof in de Golf van Aden. Er zal niet worden ingegaan op zeeroof in Zuidoost-Azie en West-Afrika, omdat de internationale focus zich sinds 2008 met name richt op de Golf van Aden. In 2008 was er sprake van een forse toename van het aantal zeeroofaanvallen op commerciële schepen in de Golf van Aden. Dit was voor de Verenigde Naties (VN) aanleiding de internationale gemeenschap te verzoeken op te treden tegen deze toegenomen dreiging.11 Daarnaast zal dit onderzoek zich richten op de rol die
Nederland speelt in zeeroofbestrijding en zal België alleen ter vergelijking aan bod komen. Daarnaast zal de zeeroofbestrijding door Nederland met militaire middelen ter sprake komen en hoe Nederland om zou kunnen gaan met de juridische gevolgen van de inzet van particuliere bewapende beveiligers. Andere manieren van zeeroofbestrijding, zoals de EU-missie EUCAP Nestor en de vredesmissie van de Afrikaanse Unie (AMISOM), waarbij wordt gewerkt aan de stabiliteit en veiligheid in Somalië12, zullen
buiten beschouwing worden gelaten. Ook zal de vervolging van zeerovers niet worden besproken.
11 http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20100700_cscp_artikel_khomanskamerling.pdf, laatst bekeken
op 1 juli 2015.
Opbouw
Gezien de zojuist genoemde onderzoeksvraag en de bijbehorende deelvragen zullen de hoofdstukken als volgt zijn ingedeeld. In hoofdstuk twee zal besproken worden wat zeeroof is en hoe zeeroof zich vanaf 1970 heeft ontwikkeld. Daarnaast zal er in worden gegaan op de huidige vorm van zeeroof in de Golf van Aden en de omvang daarvan. In hoofdstuk drie zal de inzet door Nederland van militaire middelen ter bestrijding van zeeroof in de Golf van Aden aan bod komen. In hoofdstuk vier zal het onderwerp van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen worden besproken. Er zal in worden gegaan op de argumenten die Nederland gebruikt om geen particuliere bewapende beveiligers toe te staan. In hoofdstuk vijf zal vervolgens in worden gegaan op de juridische gevolgen van het toestaan van particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen. Daarnaast zal er gekeken worden, ter vergelijking, hoe België omgaat met deze juridische gevolgen. Ten slotte zal ik in de conclusie eerst kort samenvatten wat in de vorige hoofdstukken ter sprake is gekomen om op die manier een duidelijk antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag.
Hoofdstuk 2 Zeeroof: verleden en het heden
Wat is zeeroof en hoe heeft het zich vanaf 1970 ontwikkeld? Deze vraag zal in dit hoofdstuk beantwoord worden. Om antwoord op deze vraag te geven zal ik eerst uitleggen wat zeeroof is, aan de hand van het VN-Zeerechtverdrag, het Wetboek van Strafrecht en de definities die door het International Maritime Organization (IMO) en het International Maritime Bureau (IMB) worden gebruikt. Vervolgens zal ik de ontwikkeling van zeeroof tot 1970 kort weergeven, waarna de huidige vorm van zeeroof zal worden besproken. Bij het behandelen van de ontwikkeling van zeeroof, zal ik mij niet alleen maar beperken tot de Golf van Aden, aangezien zeeroof zich daar pas vanaf 2007 begon te ontwikkelen.
2.1. Wat is zeeroof?
De term zeeroof is een veelvuldig gebruikte term, maar wat wordt daar onder verstaan? Er zal eerst worden gekeken naar de definities van het Wetboek van Strafrecht en het VN-Zeerechtverdrag. Vervolgens zullen de begrippen van het IMO en het IMB ter sprake komen.
In artikel 381 lid 1 sub 1 en 2 van het Wetboek van Strafrecht is zeeroof omschreven als:
“hij die als schipper (sub 1) of schepeling (sub 2) dienst neemt of dienst doet op een vaartuig, wetende dat het bestemd is of het gebruikende om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen of tegen zich daarop bevindende personen of goederen, zonder door een oorlogvoerende mogendheid daartoe te zijn gemachtigd of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren.”
De bestanddelen voor zeeroof die in artikel 381 Wetboek van Strafrecht naar voren komen zij:
• Schipper of schepeling
Hij die als schipper dienst neemt of dienst doet op een vaartuig, wetende dat het bestemd is of het gebruikende voor daden van geweld te plegen. Het Gerechtshof Den Haag spreekt bij dit bestanddeel over de intentievariant. De wetenschap dat het vaartuig bestemd is of het gebruikende voor daden van geweld te plegen.13 Ook hij die als schepeling, bekend met deze
bestemming, in dienst blijft of dienst neemt op een zodanig schip wordt schuldig bevonden aan zeeroof.
• Gepleegd op open zee
De daden van geweld moeten gepleegd zijn op open zee. Open zee is de zee buiten de territoriale wateren.14 Zeeroof in de aansluitende zone (12 tot 24 mijl uit de kust) en de
Exclusieve Economische Zone (EEZ), tot 200 mijl uit de kust, valt onder artikel 381 Wetboek van Strafrecht.15
• Daden van geweld
Daden van geweld tegen andere vaartuigen en zich daarop bevindende personen of goederen. Bij dit bestandsdeel is er sprake van de uitvoeringsvariant.16 Het hoeft echter niet
te gaan om geweld in de strikte zin van het woord. Zoals de rechtbank Rotterdam in 2011 aangaf moet er gekeken worden naar de context waarin de handelingen zijn gepleegd.17 Elke
daad van geweld, ongeacht wat het oogmerk is, kan zeeroof opleveren.18Daden van geweld
gepleegd door een gemachtigde oorlogvoerende mogendheid of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren vallen niet onder de definitie van zeeroof van artikel 381 Wetboek van Strafrecht.
13 GHDHA 21 maart 2014, ECLI:NL:GHDHA:2014:1006.
14 Smit, Tekst en Commentaar strafrecht, Zeeroof bij: Wetboek van Strafrecht, artikel 381 (Zeeroof).
Zie tevens de uitspraak GHDHA 21 maart 2014, ECLI:NL:GHDHA:2014:1006.
15 https://www.defensie.nl/onderwerpen/hydrografie/inhoud/maritieme-zones-en-zeegrenzen, laatst bekeken
op 1 juli 2015.
16 GHDHA 21 maart 2014, ECLI:NL:GHDHA:2014:1006.
17Rb. Rotterdam 12 augustus 2011, ECLI:NL:RBROT:2011:BR4930.
In artikel 101 van het VN-Zeerechtverdrag19 is zeeroof omschreven als:
“Piraterij is een der hiernavolgende handelingen:
a. iedere onwettige daad van geweld of aanhouding, alsmede iedere daad van plundering die door de bemanning of de passagiers van een particulier schip of een particulier luchtvaartuig voor persoonlijke doeleinden wordt gepleegd en die is gericht:
o (i) op volle zee, tegen een ander schip of luchtvaartuig of tegen personen of
eigendommen aan boord van een zodanig schip of luchtvaartuig;
o (ii) tegen een schip, een luchtvaartuig, personen of eigendommen op een plaats die
buiten de rechtsmacht van enige staat valt;
b. iedere vrijwillige deelneming aan de exploitatie van een schip of luchtvaartuig met kennis van de feiten die het schip of luchtvaartuig tot piratenschip of piratenluchtvaartuig maken; c. iedere opruiing tot of opzettelijke vergemakkelijking van een in letter a of b omschreven handeling.”
De bestanddelen voor zeeroof die in artikel 101 VN-Zeerechtverdrag naar voren komen zijn: • iedere onwettige daad van geweld, aanhouding of plundering
Iedere onwettige daad van geweld, aanhouding of plundering door de bemanning of passagiers van een particulier schip of particulier luchtvaarttuig, tegen een schip, luchtvaartuig, personen of eigendommen.
Het gaat hier bijvoorbeeld om de kaping van het schip, diefstal van de lading en het gijzelen van de bemanning van het schip. Bij de hedendaagse zeeroof in de Golf van Aden is het de zeerovers doorgaans te doen om losgeld in ruil voor het schip en de bemanning.20
• gepleegd op volle of open zee
Net zoals in artikel 381 Wetboek van Strafrecht is zeeroof onder artikel 101 VN-Zeerechtverdrag van toepassing op volle of open zee, binnen de EEZ en binnen de aansluitende zone.21 Strikt betekent dit alle gebieden van de zee waar geen enkele staat
19 Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee, Montego-Bay, 10-12-1982.
20 Mario Silva, 'Somalia: State Failure, Piracy and the Challenge to International Law', in: Virginia Journal of
International Law, 2009-2010, p. 566. /
http://dspace.ou.nl/bitstream/1820/3473/1/RWGMBvAalstmei2011.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015.
aanspraak kan maken op soevereiniteit.22 De EEZ is een gebied grenzend aan de territoriale
wateren. Dit gebied strekt zich uit tot 200 mijl (322 kilometer) uit de kust.23 Zeeroof binnen
de territoriale wateren (tot 12 mijl vanuit de kust) valt niet onder artikel 101 VN-Zeerechtverdrag.
• Voor persoonlijke doeleinden gepleegd
In de Golf van Aden is er sprake van zeeroof voor persoonlijke doeleinden.24 Bij persoonlijke
doeleinden gaat het om goederen en/of (los)geld. Zeeroof voor publieke doeleinden, zoals politieke doeleinden, valt niet onder artikel 101 VN-Zeerechtverdrag.25
• 'Twee schepen vereiste'
Bij zeeroof zijn twee schepen betrokken, het aanvallende en het aangevallen schip. Een enkel schip, waarbij de passagiers het schip kapen en de bemanning gijzelen, valt niet onder artikel 101 VN-Zeerechtverdrag. Daarnaast dient het om een particulier schip te gaan, het overvallen van een oorlogsschip is juridisch gezien geen zeeroof.26
Uit de zojuist genoemde voorwaarden voor zeeroof valt met name op dat zeeroof binnen de territoriale wateren niet onder artikel 381 Wetboek van Strafrecht als niet onder artikel 101 VN-Zeerechtverdrag valt. Dit komt omdat zeeroof binnen de territoriale wateren volledig binnen de nationale jurisdictie valt. Vanwege die reden hanteren het IMB en het IMO een uitgebreidere definitie voor zeeroof dan die van het Wetboek van Strafrecht en het VN-Zeerechtverdrag.
Het IMO is een organisatie van de Verenigde Naties die op internationaal niveau afspraken maakt met deelnemende lidstaten over veilige en milieuvriendelijke scheepvaart.27 Het IMO heeft om de
'lacune' van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag, wat betreft overvallen in territoriale wateren, op te vullen, het begrip, gewapende overvallen, als nieuwe categorie gecreëerd. Onder het begrip gewapende overvallen wordt verstaan:
"een onrechtmatige daad van geweldpleging, detentie, plundering of het dreigen hiervan, anders dan zeeroof, gericht op schepen, passagiers dan wel eigendommen op schepen binnen een jurisdictie van een staat."28
22 http://www.geneva-academy.ch/docs/academyLecture/Counterpiracy.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015 /
Artikel 89 VN-Zeerechtverdrag.
23 Artikel 55-56 VN-Zeerechtverdrag.
24Andreas von Arnauld, 'Die moderne Piraterie und da Völkerrecht', in: Archiv des Völkerrechts, 2009, p. 457. 25 http://dspace.ou.nl/bitstream/1820/3473/1/RWGMBvAalstmei2011.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015. 26 P.J.J. van der Kruit,'Enkele internationaal-rechtelijke aspecten van hedendaagse zeeroof rond
Somalië',Marineblad,01/2009.
27 http://www.imo.org/About/Pages/Default.aspx, laatst bekeken op 1 juli 2015.
28 Sekimizu, K. (2007). Piracy and Armed Robbery against Ships in Waters off the Coast of Somalia. London,
Aanvallen op schepen op volle of open zee, in de EEZ en de aansluitende zone vallen onder de definitie van zeeroof van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag. Aanvallen binnen de territoriale wateren vallen niet onder de definitie van zeeroof van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag.
Het IMB is een afdeling van de International Chamber of Commerce (ICC) opgericht om maritieme misdaden te bestrijden. Het IMB is een commerciële organisatie.29 Het IMB voegt de begrippen
zeeroof en gewapende overvallen van het IMO samen. Het IMB definieert zeeroof daarom als; "Elke daad van het betreden van een schip met de bedoeling om over te gaan tot diefstal of een andere vorm van misdaad met de mogelijkheid om daarbij geweld te gebruiken."30
De VN-Veiligheidsraad heeft middels verschillende resoluties toegang verleend tot de territoriale wateren van Somalië aan de verschillende missies. Deze resoluties dienen als rechtsgrondslag voor het optreden in de territoriale wateren van Somalië.31 De bespreking van de resoluties van de
VN-Veiligheidsraad zal verder aan bod komen in hoofdstuk drie.
Deze paragraaf heeft duidelijk gemaakt wanneer er sprake is van piraterij, van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag en de term zeeroof, van artikel 381 Wetboek van Strafrecht. Daarnaast is er aangegeven welke beperkingen er aan de wettelijke termen zetten (overvallen in territoriale wateren niet gezien worden, door de wetsartikelen, als zeeroof) en hoe het IMO, het IMB en de VN-Veiligheidsraad hierop hebben ingespeeld.
2.2. Ontwikkeling zeeroof
Zeeroof bestaat al sinds de zeevaart bestaat, maar hoe heeft het zich vanaf 1970 ontwikkeld? Voordat de ontwikkeling van zeeroof vanaf 1970 zal worden behandeld zal eerst kort de ontwikkeling van zeeroof voor 1970 worden behandeld. Vanaf 1970 nam na een rustige periode zeeroof opnieuw toe en dit was het begin van de moderne zeeroof. Zeeroof werd gewelddadiger en er werd gebruik gemaakt van efficiëntere schepen. Er zal daarom slechts kort worden stil gestaan bij zeeroof tot 1970 en de bespreking van zeeroof na 1970 zal dienen als aanloop naar de huidige vormen van zeeroof. Er zal daarna specifiek worden ingegaan op zeeroof in de Golf van Aden.
2.2.1. Zeeroof tot 1970
Kaapvaart was in de Griekse oudheid (ongeveer 750 voor Christus) een eervol beroep. Kaapvaart was een vorm van oorlogvoering ter zee waarbij de staat particulieren machtigde tot het veroveren van
29 https://icc-ccs.org/icc/imb, laatst bekeken op 1 juli 2015.
30 Russell, D. (2010). Who Rules the Waves? Piracy, Overfishing and Mining the Oceans. New York, Verenigde
Staten: PlutoPress, 64.
vijandelijke schepen en goederen.32 Dit was puur economische noodzaak. Door gebrek aan geld
konden goederen niet worden gekocht en zelf produceren was ook niet altijd mogelijk.33 Schippers
kregen van de regering een kaperbrief. Met deze kaperbrief genoten de kapers van de goedkeuring en bescherming van de overheid.34Deze kaperbrieven werden alleen in oorlogstijd uitgegeven.
Kaapvaart was in tegenstelling tot zeeroof wel door regelgeving omringd. Zo werd er gecontroleerd of er rechtmatig was gehandeld. Na de val van Rome in de vijfde eeuw na Christus ontwikkelde zich in de Middellandse Zee een bijzondere vorm van kaapvaart. Kaapvaart werd namelijk niet uitsluitend meer bedreven voor persoonlijk financieel gewin, maar vooral ter ondersteuning van religieuze en commerciële belangen. Vanaf 1650 waren zeerovers met name actief in het Caribische gebied, West-Indie, maar ook de Golf van Aden. In de negentiende eeuw verplaatste het gebied van de zeerovers zich naar Indische Archipel en de zeeën nabij China.35
2.3. Moderne zeeroof
Zeeroof was aan het begin van de twintigste eeuw na genoeg overal ter wereld bijna verdwenen. De omvang van koopvaardijschepen was toegenomen, ze werden intensief beschermd door oorlogsschepen en de geografische kennis van de kapiteins aan boord van de koopvaardijschepen nam toe.36 Daardoor was het moeilijk geworden voor zeerovers om een schip aan te vallen
Na 1970 nam zeeroof opnieuw toe in de Caribische wateren en in de Zuid-Chinese Zee. Er waren destijds twee vormen van zeeroof actief. Zo is er de vorm dat er alleen geweld wordt gebruikt als er weerstand wordt geboden en waarbij het de zeerovers alleen maar te doen is om de goederen. Daarnaast werden veel koopvaardijschepen in of nabij een haven overvallen door bewapende benden. Alles wat kan worden vervoerd en geld oplevert is aantrekkelijk voor deze zeerovers. Het gebruik van geweld was bij deze vorm van zeeroof geen uitzondering. Niet alleen de lading was aantrekkelijk, maar ook de navigatie- en communicatieapparatuur leverde bij verkoop forse bedragen op. Het beroven van schepen was uit financieel belang. Tussen 2000 en 2004 nam zeeroof in de straat van Malakka37 en voor de kust van Nigeria flink toe.38
32 J.E. Korteweg, ‘ Kaperbloed en koopmansgeest’, Amsterdam: Balans 2006. p. 177-188, 259-262. / AIV 2010.
Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag, Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p.8.
33 .E. Korteweg, ‘ Kaperbloed en koopmansgeest’, Amsterdam: Balans 2006. p. 177-188, 259-262. 34 J.R. Bruijn, 'Kaapvaart en piraterij', lezing. Leiden, 2009.
35 J.R. Bruijn, 'Kaapvaart en piraterij', lezing. Leiden, 2009.
http://media.leidenuniv.nl/legacy/kaapvaartwebsite.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015.
36 J.E. Korteweg, ‘ Kaperbloed en koopmansgeest’, Amsterdam: Balans 2006. p.283.
37 De belangrijkste vaarroute tussen Indische en Stille Oceaan. In de buurt van het Indonesische eiland Sumatra. 38 J.E. Korteweg, ‘ Kaperbloed en koopmansgeest’, Amsterdam: Balans 2006. p. 277-283.
2.3.1. Huidige vormen van zeeroof
Hiervoor (§2.4) zijn twee vormen van zeeroof ter sprake gekomen. Vandaag de dag komen er vier vormen van zeeroof, ter wereld, voor. In deze paragraaf zullen de vier vormen worden behandeld, echter de vorm van zeeroof die zich afspeelt in de Golf van Aden zal in de aankomende paragraaf uitgebreid aan bod komen. De vier vormen van zeeroof worden besproken om zo een goed beeld te geven hoe zeerovers tegenwoordig handelen, modus operandi, en wat de verschillen zijn.
• 'Low Level Armed Robbery'
Dit zijn de kleine criminelen die uit zijn op een snelle buit. De zeerovers zijn meestal afkomstig vanuit lokale vissersgemeenschappen of lokale criminele groeperingen. Overvallen plegen ze doorgaans in het donker en met kleine snelle bootjes. Hun aandacht is vooral gevestigd op geld en kleine zaken van waarde die snel verkoopbaar zijn. Ze opereren voornamelijk in de territoriale wateren. Vanwege de kleine bootjes is het voor de zeerovers niet mogelijk om de grote afstanden op volle zee af te liggen.
• 'Medium Level Armed Assault and Robbery'
Dit zijn meestal lokale zeelui of vissers. Zij maken gebruik van een moederschip waar vanuit ze met kleine snelle bootjes het doelwit aanvallen. Ze maken gebruik van zwaardere wapens dan de zeerovers uit de vorige categorie. Alles van waarde, dus niet slechts zaken die snel verkoopbaar zijn, dat ze aan boord kunnen vinden en kunnen meenemen vormt hun doel. Deze zeerovers operen op volle zee.
• 'Major Criminal Hijack'
Deze vorm van zeeroof kenmerkt zich door uitstekende planning, organisatie en middelen. Deze criminelen zijn goed op de hoogte van de ladingmarkt. Ze weten welk schip, op welk moment en met welke lading, passeert. De werkwijze van deze zeerovers is uiterst gewelddadig te noemen. Schepen die het doelwit worden, worden aangevallen door een grote groep zeerovers. Zodra het schip in handen is van de zeerovers wordt de bemanning over boord gezet of vermoord en wordt de lading gelost. Ze zijn gericht op het maken van grote winst. Ze operen zowel op volle zee als in de kustwateren.39
• 'Hijack and Ransom'
Deze vorm van zeeroof komt met name voor in de Golf van Aden. De bemanning van een schip wordt gegijzeld en per hoofd wordt er een grote som geld geëist. Waar het bij de vorige
categorie de zeerovers te doen was om de lading, zijn de opvarenden in deze categorie de 'handelswaar'. Ze operen vanuit het moederschip met kleine snelle bootjes, hierdoor kunnen ze zich ver op zee begeven. Overvallen worden meestal gepleegd op volle zee maar het komt ook voor in territoriale wateren. Hoe de Somalische zeerovers precies operen zal zo in de volgende paragraaf verder uitgelegd worden.40
2.3.2. Golf van Aden
Vanaf 2008 nam zeeroof in de Golf van Aden, in de buurt van Somalië, en de Hoorn van Afrika flink toe. De Nederlandse Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) meent dat de oorzaken van zeeroof door de eeuwen heen grotendeels hetzelfde zijn gebleven.41 Zo beschouwt het AIV “een
gebrek aan controle op hoge zee en territoriale wateren; een gunstige geografische omgeving; zwakke staten; een corrupte regering, economische ongelijkheid tussen rijke en armere landen en de expansie van overzeese handel.” Somalië verkeerde sinds 1991 in een complete chaos en zat zonder een centrale overheid.42 Er werden verscheidende pogingen ondernomen de verschillende strijdende
partijen tot een vredesakkoord te bewegen. In 2004 werd de Transitional Federal Goverment (TFG) opgericht. Met behulp van Ethiopische troepen, gesteund door de Verenigde Staten, kreeg de TFG weer controle over Mogadishu (hoofdstad van Somalië). 43 Op 20 augustus 2012 kwam er een einde
aan de overgangsregering TFG. Leden van het nieuwe parlement legde de eed af en Somalië heeft sinds het jaar 1991 weer een federale regering.44 Europese en Aziatische vissersschepen hebben de
kustwateren van Somalië volledig leeggevist, waardoor de economische situatie in Somalië nog meer verslechterd is. Ook de dumping van giftig afval wordt als één van de redenen gezien voor de opkomst van zeeroof voor de kust van Somalië.45 Hoewel de Somalische regering nog met veel
problemen kampt, heeft de regering een grote vooruitgang geboekt. Dit bracht de Secretaris-Generaal van de VN in 2013 ook uit in zijn rapport naar de VN-Veiligheidsraad.46
Somalische zeerovers maken gebruik van kleine motorbootjes, skiffs, om schepen aan te vallen. Om de grote afstand vanaf de kust te kunnen overbruggen liggen er op open zee verscheidende moederboten, dhow, waar vanuit de zeerovers opereren. Het overmeesteren van een schip gaat niet
40 L'Honeré Naber& Woudstra, 'Zeeroverij: Schending van de vrije zee',in: Militaire Spectator, 2009, p.83. 41 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden, p. 7. 42 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden, p. 13. 43 Silva (M), Somalia: state failure, piracy and the challenges to international law, Virginia journal of
international law association, volume 50, issue 3, februari 2010,p.558.
44 Ministerie van Buitenlandse Zaken, Algemeen ambtsbericht Somalië, 30 november 2012, Den Haag, p.14,
p.17, p.18.
45 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden, p. 13. 46 Security Council, 'Report of the Secretary-General on Somalia', 31 May 2013, p.73, p.74, p.75
gepaard met veel geweld en is vaak binnen vijftien minuten gebeurd. Zodra de scheepsbemanning is gevangengenomen wordt het schip naar een schuilplaats, vlak onder de kust, gebracht en zoeken de zeerovers contact met de reder.47 Er wordt dan vervolgens losgeld geëist. Een deel van het losgeld
wordt vervolgens gebruikt voor de aanschaf van beter materiaal. Hoewel het overmeesteren van het schip niet gepaard gaat met veel geweld, maken de Somalische zeerovers wel gebruik van intimiderende wapens, welke veel schade kunnen aanrichten, mocht de bemanning zich verzetten.48
2.4. Conclusie
Wat is zeeroof? Dat is de eerste vraag die in dit hoofdstuk is beantwoord. Zeeroof is volgens artikel 101 VN-Zeerechtverdrag en artikel 381 van het Wetboek van Strafrecht 'iedere onwettige daad van geweld, aanhouding of plundering van een particulier schip gepleegd op volle zee voor persoonlijke doeleinden'. Het IMB en het IMO hanteren vanwege de 'lacune' van artikel 101 VN-Zeerechtverdrag een uitgebreidere definitie van zeeroof, namelijk; "Elke daad van het betreden van een schip met de bedoeling om over te gaan tot diefstal of een andere vorm van misdaad met de mogelijkheid daarbij geweld te gebruiken."49 De term op volle of open zee is hierbij weggelaten, waardoor ook overvallen
in de territoriale wateren onder de term zeeroof vallen. Er is dus bij de definitie van het IMB en het IMO geen sprake meer van een ‘lacune’ zoals in artikel 381 Wetboek van Strafrecht en artikel 101 VN-Zeerechtverdrag. Zeeroof in territoriale wateren valt onder de nationale jurisdictie en valt daarom niet onder artikel 381 Wetboek van Strafrecht en artikel 101 VN-Zeerechtverdrag. Hoe heeft zeeroof zich vanaf 1970 ontwikkeld? Dat is de tweede en tevens laatste vraag waar in dit hoofdstuk antwoord op is gegeven. Na 1970 nam zeeroof, nadat het aan het begin van de twintigste eeuw na genoeg overal ter wereld bijna was verdwenen, weer toe. Met name in de straat van Malakka en voor de kust van Nigeria.50 Vandaag de dag komen er vier vormen van zeeroof ter wereld voor; 'Low
level Armed Robbery', 'Medium Level Armed Assault en Robbery','Major Criminal Hijack', 'Hijack and Ransom'.51 Somalische zeerovers vallen onder de categorie ‘Hijack en Ransom’. De vier vormen van
zeeroof zijn geen juridische verschillen. De verschillende vormen van de wijze waarop zeerovers opereren, modus operandi, zijn ondergebracht in vier vormen om zo duidelijk de verschillen kenbaar te maken. Ze maken gebruik kleine motorbootjes om schepen aan te vallen. Om de grote afstand vanaf de kust te kunnen overbruggen liggen er op zee verscheidende moederschepen, waarvan uit
47 L'Honeré Naber& Woudstra, 'Zeeroverij: Schending van de vrije zee', Militaire spectator, 2009, p.83. 48 D.J. Kuijper, Somalische piraterij, Militaire spectator, 10/2010.
49 Russell, D. (2010). Who Rules the Waves? Piracy, Overfishing and Mining the Oceans. New York, Verenigde
Staten: PlutoPress, 64.
50 J.E. Korteweg, ‘ Kaperbloed en koopmansgeest’, Amsterdam: Balans 2006. p. 277-283. 51 Zie uitleg over de vier vormen van zeeroof in §2.3.1.
de zeerovers opereren. Om losgeld te kunnen eisen wordt de bemanning van de overvallen schepen gevangen genomen.
Hoofdstuk 3 Bestrijding zeeroof met militaire middelen
Hoe bestrijdt Nederland momenteel zeeroof met militaire middelen en is dit effectief? Dat is de vraag die in dit hoofdstuk zal worden behandeld. Er zal eerst worden ingegaan op de missies van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), vervolgens de missies van de Europese Unie (EU) en als laatste de Vessel Protection Detachments (VPD). In de conclusie zal vervolgens bekeken worden of de militaire missies effect hebben gehad en zeeroof in de Golf van Aden sterk is afgenomen.
3.1. De NAVO
De NAVO is een militair samenwerkingsverband van achtentwintig staten in Noord-Amerika en Europa. Het streeft de doelstellingen na van het Noord-Atlantische verdrag uit 1949, dat de wederzijdse verdediging en samenwerking van de legers van de westerse landen regelt. Artikel 5 van het Noord-Atlantische verdrag bepaalt dat een aanval op één van de staten wordt gezien als een aanval op allemaal.52
3.1.1. Operatie Ocean Shield
Artikel 100 VN-Zeerechtverdrag bepaalt dat staten een algemene plicht hebben om zo veel mogelijk samen te werken in de strijd tegen piraterij op volle zee of in wateren die buiten de rechtsmacht van een staat vallen.53 Zeerovers in de Golf van Aden vallen schepen van lidstaten van de NAVO aan. De
NAVO is begonnen op te treden tegen de Somalische zeerovers met behulp van operatie Allied Provider. Ook verscheidende VN-resoluties54 hebben de NAVO doen besluiten de strijd aan te gaan
tegen zeeroof. Het VN-Zeerechtverdrag en de resoluties van de VN-Veiligheidsraad vormen de rechtsgrondslag voor antizeeroof-operaties. De VN-Veiligheidsraad is op basis van het Handvest van de VN verantwoordelijk voor het handhaven van vrede en veiligheid in de wereld.55 Eind 2008 startte
de NAVO met Operatie Allied Provider (oktober tot december 2008) ter bescherming van schepen met voedselhulp van het World Food Program (WFP). Het WFP is een onderdeel van de Verenigde
52 https://www.defensie.nl/onderwerpen/internationale-samenwerking/inhoud/vn-navo-en-eu/navo, laatst
bekeken op 1 juli 2015.
53 http://dspace.ou.nl/bitstream/1820/3473/1/RWGMBvAalstmei2011.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015. 54 Resolutie 1814 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (15 mei 2008), UN Doc. S/RES/1814 (2008).
Resolutie 2020 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (22 november 2011), UN Doc. S/RES/2020 (2011).
Resolutie 1851 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (16 december 2008), UN Doc. S/RES/1851 (2008).
55 http://www.europa-nu.nl/id/vh9lqnbt5cs3/veiligheidsraad_van_de_verenigde_naties /
Naties (VN).56 Marineschepen waarborgden de aanvoer van eten en hulpgoederen naar Somalië. In
geval van nood, zoals de slechte economische situatie in Somalië, brengen zij voedsel naar de burgers die het nodig hebben. 57 De rechtsbasis voor deze missie werd gevormd door de resoluties 181458,
181659 en 183860 afkomst van de VN-Veiligheidsraad. In deze resoluties uitte de VN-Veiligheidsraad
zijn zorgen over zeeroof in de Golf van Aden en loofden ze de plannen om zeeroof gecoördineerd te bestrijden. Middels resolutie 1846 kreeg de NAVO toegang tot de territoriale wateren van Somalië. Het was toen ook mogelijk om op te treden tegen zeeroof in de territoriale wateren van Somalië.61
De operatie werd opgevolgd door operatie Allied Protector (maart tot augustus 2009). Operatie Allied Protector zorgde ervoor zeeroofactiviteiten te verstoren en schepen te verdedigen tegen zeeroof in de Golf van Aden en voor de Hoorn van Afrika.62 Nederland nam deel aan operatie Allied
Protector met het fregat Zr. Ms. De Zeven Provinciën.63 Operatie Ocean Shield volgde vervolgens
operatie Allied Protector op. Deze operatie werd goedgekeurd door de Noord-Atlantische Raad op 17 augustus 2009 en is verlengd tot eind 2016.64 Voor Ocean Shield leverde de Koninklijke Marine in
2012 het fregat Zr. Ms. Evertsen met Lynx-boordhelikopter, het amfibisch transportschip Zr. Ms. Rotterdam met 2 Cougar-boordhelikopters en een onbemand verkenningsvliegtuigje (drone). Daarnaast vergaarde een onderzeeboot inlichtingen.65 In 2013 (mei tot augustus) is het fregat Zr. Ms.
Van Speijk ingezet. In 2014 is het schip Zr. Ms. Evertsen opnieuw66 en voor het laatst ingezet voor
operatie Ocean Shield. Nederland levert sindsdien geen bijdrage meer aan operatie Ocean Shield.67
Vanwege de daling van zeeroofaanvallen in Golf van Aden heeft Nederland besloten verder te gaan
56 http://nl.wfp.org/about, laatst bekeken op 1 juli 2015.
57 https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie/inhoud/antipiraterij, laatst bekeken op 1 juli 2015. 58 De VN-Veiligheidsraad vroeg alle landen te helpen bij de bescherming van de hulpgoederen naar Somalië
tegen zeeroof. Resolutie 1814 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (15 mei 2008), UN Doc. S/RES/1814 (2008).
59 De VN-Veiligheidsraad vroeg, middels deze resolutie, alle landen de strijd aan te gaan tegen zeeroof in de
Golf van Aden.
Resolutie 1816 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (2 juni 2008), UN Doc. S/RES/1816 (2008).
60 De VN-Veiligheidsraad riep alle landen op tot een gecoördineerde militaire bestrijding van zeeroof.
Resolutie 1838 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (7 oktober 2008), UN Doc. S/RES/1838 (2008).
61 Resolutie 1846 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (2 december 2008), UN Doc. S/RES/1846
(2008).
62 http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48815.htm#Protector, laatst bekeken op 1 juli 2015. 63
https://www.defensie.nl/onderwerpen/historische-missies/inhoud/missie-overzicht/2005/maritieme-antipiraterij-operaties-somalie/het-nederlandse-aandeel, laatst bekeken op 1 juli 2015.
64 http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48815.htm#Protector, laatst bekeken op 1 juli 2015.
65 https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2012/06/13/uitbreiding-antipiraterij-operatie-ocean-shield, laatst
bekeken op 1 juli 2015.
66 https://www.defensie.nl/actueel/videos/2014/05/31/zr.-ms.-evertsen-op-piratenjacht-bij-somalie, voor het
laatst bekeken op 1 juli 2015.
67 http://www.mc.nato.int/about/Pages/Operation%20Ocean%20Shield.aspx /
https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2014/12/01/van-speijk-keert-terug-van-antipiraterijmissie, laatst bekeken op 1 juli 2015.
in de zeeroofbestrijding middels EU-operatie Atalanta. Het schip dat hiermee vrijkomt zal een bijdrage gaan leveren aan de Standing NATO Maritieme Groups.68
De militaire doelstellingen van operatie Ocean Shield zijn:
(a) Het beschermen van de koopvaardijschepen in de Internationally Recommended Transit Corridor (IRTC) in de Golf van Aden en het uitvoeren van patrouilletaken in het Somalië Bassin;
(b) het uitvoeren van individuele escortes van koopvaardijschepen die zijn gecharterd door de Verenigde Naties en
(c) het uitvoeren van gerichte acties om zeerovers af te schrikken, op te sporen en eventueel aan te houden.69
Voor deze taken heeft de NAVO voortdurend drie tot zes schepen van de Standing NATO Maritime Groups (SNMG’s) 1 en 2 in het operatiegebied.70 De SNMG’s zijn een multinational, geïntegreerd
maritieme kracht opgebouwd uit schepen uit verschillende staten, aangesloten bij de NAVO. Deze schepen (met inbegrip van hun helikopters) zijn permanent beschikbaar voor de NAVO om verschillende taken, variërend van deelname aan oefeningen of tot het daadwerkelijk ingrijpen tijdens operationele missies (zoals Operatie Ocean Shield).71 Nederland leverde de commandant van
de SNMG1, commandeur Ben Bekkering, en een deel van de internationale staf van dit NAVO-vlootverband. In de periode (januari 2012 tot januari 2013) dat de SNGM1 werd ingezet in operatie Ocean Shield voerde de Nederlandse commandant ook het bevel over alle andere schepen in deze operatie.72 In 2010 leverde Nederland ook de commandant van de SNMG2. Operatie Ocean Shield
duurde tot eind 2014.
68 Kamerstuk I 2014/2015, 29521, nr. K, p. 1 69Kamerstuk II 2010/2011, 28676, nr. 117, p. 3-4. 70 Kamerstuk II 2009/2010, 29521, nr. 138, p. 6.
71 http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48815.htm#Protector, laatst bekeken op 1 juli 2015. 72
https://www.defensie.nl/onderwerpen/historische-missies/inhoud/missie-overzicht/2005/maritieme-antipiraterij-operaties-somalie/het-nederlandse-aandeel, laatst bekeken op 1 juli 2015.
https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2012/06/06/bekkering-commandant-ocean-shield, laatst bekeken op 1 juli 2015.
3.2. De Europese Unie
In de Europese Unie (EU) werken achtentwintig landen samen aan een economisch en politiek sterk Europa. De EU beschikt niet over een permanent leger. Deelnemende landen leveren, wanneer nodig, troepen en mankracht. Operatie Atalanta is de eerste maritieme operatie van de EU.73
3.2.1. Operatie Atalanta
Operatie Atalanta werd opgericht ter ondersteuning van de VN-Veiligheidsraadresoluties.74 Dezelfde
VN resoluties als in operatie Ocean Shield, van de NAVO, lagen ten grondslag aan operatie Atalanta. De Europese Raad heeft op 10 november 2008 besloten mee te doen in de strijd tegen zeeroof in de Golf van Aden.75 De militaire samenwerking in het kader van operatie Atalanta valt onder artikel 28
van het Verdrag van Lissabon.7677Eind 2008 startte de EU met operatie Atalanta, ter bestrijding van
zeeroof. Deze operatie is de eerste EU Maritieme operatie en zal worden aangestuurd door het Politiek en Veiligheidscomité (PSC).78 De Europese Raad heeft de PSC gemachtigd relevante besluiten
te nemen overeenkomstig artikel 25 van het EU-verdrag.79 De PSC heeft politieke controle en zorgt
voor de strategische aansturing van de operatie.80 De operationele aansturing, van EU-operatie
Atalanta, geschiedt vanuit het Permanente Gezamenlijke Hoofdkwartier in Northwood (Verenigd Koninkrijk). Vanuit het Permanente Gezamenlijke Hoofdkwartier werken militairen uit verschillende EU staten samen in de strijd tegen zeeroof. Ook operatie Atalanta kreeg toegang tot de territoriale wateren van Somalië middels resolutie 1846. Deze resolutie was zeer belangrijk vanwege de militaire doelstellingen van operatie Atalanta. Resolutie 1846 is elk jaar opnieuw bevestigd en voor het laatst in resolutie 2184 (2014).81
73 https://www.defensie.nl/onderwerpen/internationale-samenwerking/inhoud/vn-navo-en-eu/eu, laatst
bekeken op 1 juli 2015.
74 VN-Veiligheidsraad resoluties 1814, 1816, 1838, 1846 en 1897. 75 COUNCIL JOINT ACTION 2008/851/CFSP, of 10 November 2008.
On a European Union military operation to contribute to the deterrence, prevention and repression of acts of piracy and armed robbery off the Somali coast.
76 Art.28 lid 1 Verdrag van Lissabon: ‘’Wanneer een internationale situatie een operationeel optreden van de
Unie vereist, neemt de Raad de nodige besluiten. In een gemeenschappelijk optreden worden de doelstellingen, de draagwijdte, de middelen welke de Unie ter beschikking dienen te worden gesteld, zo nodig de tijdsduur, en de voorwaarden voor de uitvoering van dat optreden omschreven”. Art. 28 lid 2 Verdrag van Lissabon:“Een in lid 1 bedoeld besluit bindt de lidstaten bij het innemen van standpunten en bij hun verdere optreden”.
77 http://dspace.ou.nl/bitstream/1820/3473/1/RWGMBvAalstmei2011.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015. 78 http://eunavfor.eu/mission/, laatst bekeken op 1 juli 2015.
79 Hierin staat bepaalt dat de Unie het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid uitvoert door,
algemene richtsnoeren vast te stellen en besluiten vast te stellen ter bepaling van het uit te voeren optreden, in te nemen standpunten en de wijze van uitvoering.
80 Kamerstuk II 2009/2010, 29521, nr. 138, p. 5.
81 Resolutie 2184 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (12 november 2014), UN Doc.
De militaire doelstellingen van operatie Atalanta zijn:82
(a) “bescherming te bieden aan schepen van het WFP, met name wanneer deze in de territoriale wateren van Somalië varen;
(b) voorzien in de begeleiding van koopvaardijschepen die in de door hem bewaakte zones varen; (c) bewaken van de zones voor de Somalische kust, met inbegrip van de Somalische territoriale wateren, die risico's voor maritieme activiteiten, inzonderheid het zeeverkeer, inhouden;
(d) de nodige maatregelen nemen, waaronder geweld, ter ontmoediging, voorkoming en beëindiging van daden van zeeroof of gewapende overvallen die zijn begaan of vermoedelijk zijn begaan in de zones onder zijn bewaking;
(e)met het oog op de eventuele uitoefening van hun rechtsmacht door de staten personen die schuldig zijn aan zeeroof of gewapende roofovervallen of daarvan verdacht worden, in de zone waar zij aanwezig is, gevangen kunnen nemen en beslag te leggen op de schepen van de zeerovers of gewapende roofovervallers, of op de schepen die zijn aangehouden na een daad van zeeroof of gewapende roofoverval en die in handen van zeerovers zijn, alsmede op de goederen aan boord”. Nederland doet sinds 2009 mee aan de operatie Atalanta.83 In de periode van 13 augustus tot en met
18 december 2009 heeft Nederland bijgedragen met het luchtverdedigings- en commandofregat Zr. Ms. Evertsen.84
Daarnaast heeft Nederland in de periode van september tot en met november 2010 een bijdrage geleverd aan operatie Atalanta met het bevoorradingsschip Zr. Ms. Amsterdam.85
Nederland heeft in 2013 bijgedragen aan de operatie Atalanta met het fregat Zr. Ms. De Ruyter (van februari tot mei) en met amfibisch transportschip Zr. Ms. Johan de Wit (van augustus tot en met december).86 In 2014 patrouilleerde ZR. MS. van Speijk in de Somalische wateren voor operatie
Atalanta. Momenteel draagt de ZR. Ms. Johan de Wit bij aan operatie Atalanta tot naar verwachting
82Kamerstukken II 2009/2010, 29 521, nr. 131 (Eindevaluatie inzet Hr. Ms. Evertsen in operatie EUNAVFOR
“Atalanta” voor de kust van Somalië, 13 augustus – 18 december 2009, 31 mei 2010).
83 Kamerstuk II 2012/2013, 29521, nr. 198.
84 Kamerstukken II 2009/2010, 29 521, nr. 131 (Eindevaluatie inzet Hr. Ms. Evertsen in operatie EUNAVFOR
“Atalanta” voor de kust van Somalië, 13 augustus – 18 december 2009, 31 mei 2010).
85 Kamerstuk II 2009/2011, 29521, nr. 138, p.12.
86 Kamerstuk II 2012/2013, 29521, nr. 198
eind mei 2015.87 Naast Nederland doen nog 15 andere landen mee aan deze operatie. Operatie
Atalanta loopt in elk geval tot eind 2015.88
Daarnaast leverde Nederland in 2012 ook een zogenoemd Autonomous Vessel Protection Detachment (AVPD). Dit zelfstandige team beschermde humanitaire voedseltransporten van het Wereldvoedselprogramma tegen zeeroof en bestond uit bewapende mariniers. Het AVPD voer onder de vlag van de antizeeroofmissie Atalanta van de EU.89
3.3. Vessel Protection Detachments
Om kwetsbare en grote Nederlandse zeetransporten te beschermen tegen Somalische zeerovers, stuurt Defensie in sommige gevallen op een deel van hun route militaire beveiligingsteams mee. Deze zogenoemde Vessel Protection Detachments (VPD’s) bestaan uit bewapende mariniers.90 Deze
VPD’s operen naast operatie Atalanta en operatie Ocean Shield. De juridische grondslag voor de inzet van militaire VPD’s berust op artikel 97 van de Grondwet, bescherming van de belangen van het Koninkrijk, mede gezien het feit dat bescherming plaatsvindt in het kader van de bestrijding van het universele delict van zeeroof (artikel 101 VN-Zeerechtverdrag), waartoe het internationale recht van de zee staten machtigt.91Het is VPD’s, op grond van resolutie 218492, ook toegestaan om te opereren
binnen de territoriale wateren van Somalië. 93 De standaardomvang voor een VPD bestaat uit elf
militairen. In de praktijk blijkt echter dat er vaak meer dan 11 militairen nodig zijn.94 Voor de
afweging van het verlenen van militaire ondersteuning is er het draaiboek, “Behandeling bijstandaanvragen bij piraterij en gewapende overvallen op zee”95 Het draaiboek is niet openbaar. Bij
de toetsing worden de volgende punten in overweging genomen: • “Het schip vaart onder Koninkrijkvlag;
87
https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie/nieuws/2015/01/24/marineschip-johan-de-wit-en-zweden-samen-piraten-te-lijf, laatst bekeken op 1 juli 2015.
88 https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie, laatst bekeken op 1 juli 2015.
89
https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2012/10/12/defensie-draagt-beveiliging-voedseltransporten-over-aan-duitsland, laatst bekeken op 1 juli 2015.
90 https://www.defensie.nl/onderwerpen/somalie, laatst bekeken op 1 juli 2015. 91 Kamerstuk II 2010/2011, 32 706, nr. 9.
92 Resolutie 2184 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (12 november 2014), UN Doc.
S/RES/2184(2014). In deze resolutie verleende de Veiligheidsraad opnieuw toestemming om zeeroof aan te pakken in de territoriale wateren van Somalië. Dit is de meest recente resolutie van de Veiligheidsraad.
93 http://afmp.nl/sites/default/files/2014-01-22_antwoorden_min_op_kamervragen.pdf, laatst bekeken op 1
juli 2015.
94 http://afmp.nl/sites/default/files/2014-01-22_antwoorden_min_op_kamervragen.pdf, laatst bekeken op 1
juli 2015.
• Behalve de vlag waaronder het schip vaart zijn er ook anderen, aantoonbare banden met het Koninkrijk;
• Reders dienen het zogenoemde Best Management Practices, een set aanbevolen zelfbeschermingsmaatregelen die is opgesteld in samenwerking met de internationale redersverengingen en goedgekeurd door de IMO, zo volledig mogelijk toegepast te hebben voor het zeetransport waarvoor een aanvraag wordt gedaan. De zelfbeschermingsmaatregelen die in de Best Management Practices staan, zijn onder andere: afsluiten van alle deuren op het schip, aanwezig hebben van helmen en jassen ter bescherming van de bemanning tijdens een aanval van zeerovers, de duur van de wacht verkleinen en het aantal bemanningsleden per wacht vergroten, enz.96
• Het zeetransport(schip, lading, zeevarenden) kan worden aangemerkt als zeer kwetsbaar; • Het zeetransport volgt een route waarbij (collectieve) bescherming vanuit andere militaire
operaties niet mogelijk is en waarbij op basis van de (inter)nationale dreigingappreciatie sprake is van een zeeroofgevaarlijk gebied;
• De aanvraag is minimaal zes weken voordat de gevraagde bescherming nodig is bij de aangewezen instantie ingediend.” 97 De aanvraag moet worden ingediend bij het Kustwachtcentrum in Nederland.98
Met betrekking tot de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de kapitein van het schip en de commandant van het militair beveiligingsteam is afgesproken dat de kapitein van het schip verantwoordelijk is voor de navigatie en het opereren van het schip, waarbij het advies van de commandant van het beveiligingsteam wordt meegewogen, terwijl de commandant van het beveiligingsteam verantwoordelijk is voor het geweldgebruik. Ook wordt vastgelegd dat de reder de Staat niet aansprakelijk kan stellen voor eventuele schade die kan ontstaan door het optreden van het beveiligingsteam.99 In overleg met de reder wordt een operatieconcept uitgewerkt en wordt er
een oefenprogramma opgesteld. Gedurende de reis oefenen de militairen en de bemanning van het schip een eventuele aanval van zeerovers. Ook worden er afspraken gemaakt over het geweld gebruikt. De VPD’s staan onder bevel van Defensie. De wapens welke door de VPD’s worden gebruikt worden middels militair luchttransport naar de dichtstbijzijnde haven vervoerd.100 De gemiddelde
kosten per VPD-inzet lagen in 2012 op 456.000 euro. De gemiddeld kosten voor de reders lag
96 http://www.mschoa.org/docs/public-documents/bmp4-low-res_sept_5_2011.pdf, laatst bekeken op 1 juli
2015.
97 Kamerstuk II 2010/2011, 32 706, nr. 9.
98 https://www.kustwacht.nl/nl/bijstandpiraterij.html, laatst bekeken op 1 juli 2015. 99 Kamerstuk II 2010/2011, 32706 nr. 1, p.2.
hiermee op 225.000 euro per VPD-inzet. In 2012 kon vijftig keer VPD's worden ingezet. In 2013 is de capaciteit uitgebreid van vijftig naar 175. Daarmee daalden de kosten per VPD-inzet van gemiddeld 456.000 euro naar gemiddeld 211.000 euro per inzet. Ook de kosten voor de reders daalden hierdoor van 225.000 euro per inzet naar 116.000 euro per inzet.101 In 2013 zijn er echter slechts 49 aanvragen
ingediend en 32 van deze aanvragen hebben tot de inzet van een VPD geleid.102 De meerheid van de
aanvragen zijn later ingetrokken. De meeste aanvragen zijn ingetrokken vanwege wijziging van de vaarroute.
3.4. Conclusie
Hoe bestrijdt Nederland momenteel zeeroof met militaire middelen en is dit effectief? Dat is de vraag waarop in dit hoofdstuk antwoord is gegeven. Nederland bestrijdt momenteel zeeroof, in de Golf van Aden, door de bijdrage operatie Atalanta (EU). Tot en met 2014 deed Nederland ook mee aan operatie Ocean Shield. EU-operatie Atalanta is met name opgericht ter bescherming van de schepen van het WFP. Operatie Ocean Shield beschermt deze schepen ook, maar is er met name om zeerovers aan te pakken en af te schrikken. Naast de bijdrages aan deze missies bestrijdt Nederland ook zeeroof door de inzet van VPD's. Deze bewapende mariniers gaan mee op kwetsbare Nederlandse koopvaardijschepen die door de Golf van Aden moeten. Deze VPD’s staan los van de bescherming die al wordt geboden door operatie Ocean Shield en operatie Atalanta. Ze operen zelfstandig. De missies zijn uitermate succesvol geweest en nog steeds. Al vanaf 2012 hebben zich geen succesvolle kapingen in de Golf van Aden voorgedaan. In 2014 hebben zich slechts vier aanvallen voorgedaan, waarvan ook geen enkele succesvol was.103 Reders zijn dan ook zeer tevreden
over de bescherming van de Koninklijke Marine, maar geven nog steeds wel de noodzaak van particuliere bewapende beveiligers aan. Vanwege de kosten, flexibiliteit en de omvang is het niet voor alle reders mogelijk om een VPD aan te vragen. Dit vanwege te hoge kosten, pas laat weten wat de vaarroute zal worden en niet over voldoende ruimte te bezitten om elf militairen te huisvesten aan boord. Jaarlijks passeren ongeveer 175 Nederlandse koopvaardijschepen de Golf van Aden. Tussen de 15 en 20 van die Nederlandse schepen vlaggen, al dan niet tijdelijk, uit om legaal particuliere bewapende beveiligers in te huren. Tevens blijkt dat buitenlandse reders schepen niet in Nederland registreren vanwege dat Nederland geen particuliere bewapende beveiligers aan boord toestaan. Dit kost de Nederlandse staat jaarlijks veel geld. Om hoeveel geld het precies gaat is niet
101 Kamerbrief over aanpassing regeling inzet vessel protection detachments, 24 mei 2012,
referentienummer:BS2012016187.
102 http://afmp.nl/sites/default/files/2014-01-22_antwoorden_min_op_kamervragen.pdf.
103
duidelijk omdat de aantallen niet worden bijgehouden. Het wordt niet geregistreerd wat de reden is dat reders uitvlaggen en hoeveel buitenlandse reders zich in Nederland zouden registreren als Nederland particuliere bewapende beveiligers zou toestaan.104
Hoofdstuk 4 Particuliere bewapende beveiligers
Welk standpunt heeft Nederland tegenover particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen en waarom? Dat is de vraag die in dit hoofdstuk zal worden behandeld. Om goed antwoord te kunnen geven op de vraag zal eerst worden ingegaan op het onderwerp particuliere bewapende beveiligers en zal vervolgens het standpunt van Nederland worden besproken. Bij de bespreking van het standpunt van de Nederlandse overheid wat betreft particuliere bewapende beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen zal de geweldsmonopolie een centrale rol vervullen.
4.1. Particuliere bewapende beveiligers
Sinds een aantal jaar is er een groeiend aantal particuliere beveiligingsbedrijven (PSC’s105) ontstaan
dat zeeroofbestrijdingsdiensten aanbiedt en uitvoert.106 Met name na de opmars van PSC’s in
conflictgebieden zoals Irak en Afghanistan, is het aantal PSC’s flink gestegen.107 Deze bedrijven
bieden diensten aan boven op de beveiliging die wordt gegeven door staten en overheidsinstellingen, zoals onder andere in het vorige hoofdstuk ter sprake is gekomen.
Voorstanders van particuliere bewapende beveiliging op zee stellen dat alleen wapens zeerovers kunnen weerhouden van een aanval op een schip.108 Alle overige zelfbeschermingsmaatregelen,
zoals de best management practices109 (prikkeldraad aanbrengen, extra stuurlieden op de brug
aanwezig, etc.), kunnen een aanval door zeerovers bemoeilijken maar niet verhinderen. Tegenstanders daarentegen stellen dat particuliere bewapende beveiligingsteams aan boord van koopvaardijschepen juist het risico vergroten dat de situatie escaleert en er meer geweld moet worden gebruikt.110
105 Private Security Companies.
106 Justitiële verkenningen (Zeeroof), jrg. 35, nr. 8, 2009, p.63.
107 AIV-advies nummer 59, De inhuur van private militaire bedrijven: een kwestie van verantwoordelijkheid,
Den Haag, December 2007, p. 7-9.
108 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p.29.
109 ‘Best Management Practices to Deter Piracy off the Coast of Somalia and in the Arabian Sea Area’, Version 3
- http://www.secure-globe.com/bmp3/bpm3_pdf.pdf, laatst bekeken op 1 juli 2015.
110 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
4.2. Standpunt Nederland
De Nederlandse overheid heeft als taak te zorgen voor de veiligheid van personen en goederen op het Nederlands grondgebied, met inbegrip van de territoriale wateren. Het recht om geweld toe te passen, door middel van de politie of het leger, ligt bij de overheid.111 De geweldsmonopolie ligt bij
de overheid, ter voorkoming van eigenrichting.112 Hier staat tegenover dat er op volle zee in zeer
beperkte mate kan worden gesproken van handhavende instanties. 113 Aan boord van
koopvaardijschepen zijn de politie en de krijgsmacht normaal gesproken niet beschikbaar. Op volle zee is rechtshandhaving vooral afhankelijk van de inspanningen die staten leveren ter voorkoming van zeeroof en andere delicten. Particuliere beveiligers zullen, anders dan militairen, aan strafrechtelijke handhaving geen bijdrage leveren.114 Hoewel de geweldsmonopolie bij de overheid
ligt, kan het toch zijn dat iemand geweld gebruikt. De desbetreffende persoon moet dan een beroep op noodweer kunnen doen. Artikel 41 Wetboek van Strafrecht bepaald:
1. "Niet strafbaar is hij die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding.
2. Niet strafbaar is de overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging, indien zij het onmiddellijk gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging, door de aanranding veroorzaak."
Artikel 41 Wetboek van Strafrecht biedt daarmee geen algemeen recht op zelfverdediging, maar vormt slechts een rechtvaardiging in geval van een afweerreactie.115 Ook particuliere bewapende
beveiligers mogen geen geweld gebruiken en kunnen dus slechts een beroep doen op artikel 41 Wetboek van Strafrecht. Om een beroep te kunnen doen op noodweer moet er sprake zijn van
111 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p.30.
112112 Prof. mr. J.B.J.M. ten Berge en Prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels, R.J.G.M. Widdershoven Besturen door de
overheid, Nederlands algemeen bestuursrecht 1, vierde druk, Gouda Tjeenk Willink, p. 386.
113Rapport Commissie de Wijkerslooth 2011, Rapport Adviescommissie gewapende particuliere beveiliging
tegen piraterij, p.14.
114 Rapport Commissie de Wijkerslooth 2011, Rapport Adviescommissie gewapende particuliere beveiliging
tegen piraterij, p.14.
115 Rapport Commissie de Wijkerslooth 2011, Rapport Adviescommissie gewapende particuliere beveiliging
onmiddellijk dreigend gevaar.116 Een aanval van zeerovers hoeft nog niet te zijn begonnen. De
onmiddellijke dreiging, van zware wapens en ladders, is voldoende. Het afweergedrag moet proportioneel zijn en de gewelddadige afweerreactie moet ook echt het laatste redmiddel om zeerovers af te weren. Echter een beroep op noodweer is niet mogelijk als degene die zich er op beroept zichzelf verwijtbaar in een noodweersituatie heeft gebracht. Varen door een gebied, zoals de Golf van Aden, of de enkele aanwezigheid van bewapende beveiliging aan boord levert niet een verwijtbare situatie op. Ook het gebruik van verboden wapens valt niet onder een verwijtbare situatie.117 Naast noodweer bestaat er ook noodweerexces, artikel 41 lid 2 Wetboek van Strafrecht.
Van noodweerexces is sprake als de zojuist besproken bestanddelen van noodweer, artikel 41 lid 1 Wetboek van Strafrecht, worden overschreden als gevolg van een hevige emotie, veroorzaakt door, in dit geval, het incident van de zeerovers. Het is de taak van de kapitein om noodweer of noodweerexces aannemelijk te maken, met bijvoorbeeld video’s, foto’s en verklaringen van bemanningsleden. Het gebruik van geweld is in beginsel voorbehouden aan de overheid en geweldstoepassing door anderen is verboden. Dit geldt ook voor personen die als beveiliger zijn aangesteld op Nederlandse koopvaardijschepen. Particuliere beveiligingsorganisaties werken onder het regiem van de Wet op de Particuliere Beveiligingsorganisaties en Recherchebureaus (WPBR). 118
Op basis van artikel 2 WPBR mogen beveiligingsbureaus alleen onder vergunning werkzaam zijn. Echter ook met zo'n vergunning mogen zij ten hoogste gebruik maken van handboeien bij de uitoefening van het werk.119
De Nederlandse wet staat dus nog niet toe dat er gebruik wordt gemaakt van particuliere bewapende beveiligers. Particuliere beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen mag, maar ze mogen geen gebruik maken van wapens en daarnaast mag er slechts proportioneel geweld worden gebruikt tegen de zeerovers in de Golf van Aden, "indien er sprake is van een noodzakelijk verdediging van eigen of eens anders lijf of goed (bijvoorbeeld het schip) tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding".120
De behoefte aan particuliere beveiliging groeit voor kwetsbare transporten. Nederlandse reders beklemtonen dat de inzet van particuliere bewapende beveiligers en het duidelijk tonen van wapens,
116 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p.30.
117 HR 23 oktober 1984 (Bijlmer noodweerarrest), NJ 1986, 56. In dit arrest bepaalde de Hoge Raad dat
noodweer met gebruik van verboden wapens nog steeds noodweer is.
118 Rapport Commissie de Wijkerslooth 2011, Rapport Adviescommissie gewapende particuliere beveiliging
tegen piraterij, p.15.
119 Artikel 9 lid 3 WPBR.
als afschrikmiddel, een preventief effect hebben. Nederlandse reders die niet voldoen aan de vereisten voor aanvraag van VPD's aan boord, zoals in het vorige hoofdstuk naar voren is gekomen, maar door de Golf van Aden moeten varen, staan voor de keuze;121
• ‘’Af te zien van het transport.
• Het personeel onbeschermd aan de gevaren van zeeroof bloot te stellen.
• Alternatieve vaarroute te nemen. Dit houdt in dat het schip om moet varen via Kaap de Goede Hoop. Deze route duurt negentien dagen langer.122
• Het schip om te vlaggen naar een staat die particuliere bewapende beveiligers aan boord wel toestaat. Zoals Denemarken, Noorwegen, Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Spanje en Cyprus.123
• Bewapende beveiligers in te huren maar daarover het stilzwijgen te bewaren’’.
In de praktijk is gebleken dat het inhuren van particuliere bewapende beveiligers zich waarschijnlijk al vaker voor doet dan wordt toegegeven door de reders. Het illegaal aan boord nemen van particuliere bewapende beveiligers betekent dat er geen controle is op de geweldstoepassing, aansprakelijkheid en gezagsverhouding.124 Als er wat misgaat kan dit grote gevolgen hebben voor alle
betrokkenen. De Adviesraad voor Internationale Vraagstukken (AIV) meent dan ook dat particuliere bewapende beveiligers in uitzonderlijke situaties moeten worden toegestaan. De AIV adviseert daartoe strikte criteria te formuleren voor certificering van particuliere beveiligingsbedrijven.125 Zij
dienen zich te houden aan rules of engagement (geweldsinstructie). Tevens dient het particuliere beveiligingsbedrijf aan de gebruikelijke vereisten van een betrouwbaar bedrijf te voldoen. Deze vereisten zijn onder andere financiële verantwoording, voorkoming van corruptie en professionele vereisten voor de beveiligers. De certificering van dergelijke bedrijven kan gebaseerd worden op al ontwikkelde professionele gedragscodes126. In november 2010 hebben achtenvijftig PSC's op
initiatief van de Zwitserse regering een internationale gedragscode voor Private Security Service
121 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p.32.
122 http://www.vredesmissies.nl/eunavfor%20atalanta.htm, laatst bekeken op 1 juli 2015.
123 Rapport Clingendael, 'State or Private Protection against Maritime Piracy?’, februari 2013, p.22.
124 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
Adviesraad voor Internationale Vraagstukken, no 72, p. 31.
125 AIV-advies nummer 59, De inhuur van private militaire bedrijven: een kwestie van verantwoordelijkheid,
Den Haag, december 2007
126 AIV 2010. Piraterijbestrijding op zee: een herijking van publieke en private verantwoordelijkheden. Den Haag,
