Vondstmelding langs de Scheldeboorden in Bazel-Kruibeke (Oost-Vlaanderen)

(1)

Onderzoeksrapporten

Agentschap Onroerend Erfgoed

Vondstmelding langs de Scheldeboorden in Bazel-Kruibeke

(Bazel-Kruibeke, Oost-Vlaanderen)

07

Vlaanderen

is erfgoed

(2)

(3)

Brussel 2014

Onderzoeksrapporten Agentschap Onroerend Erfgoed

Vlaanderen

(4)

COLOFON

Onderzoeksrapporten Agentschap Onroerend Erfgoed

Een uitgave van Onroerend Erfgoed

Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse Overheid,

Beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Published by the Flanders Heritage Agency

Scientific Institution of the Flemish Government,

Policy area Town and Country Planning, Housing Policy and Immovable Heritage

Verantwoordelijke uitgever: S. Vanblaere

Onroerend Erfgoed Phoenixgebouw

Koning Albert II-laan 19 bus 5, B-1210 Brussel tel.: +32(0)2 553 16 50, fax: +32(0)2 553 16 55 info@onroerenderfgoed.be

www.onroerenderfgoed.be

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-copie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Copyright reserved. No part of this publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

ISSN 1371-4678 D/2014/6024/14

(5)

Onderzoeksrapporten agentschap Onroerend Erfgoed.

Vondstmelding langs de Scheldeboorden in Bazel-Kruibeke

(Oost-Vlaanderen).

(6)

Vondstmelding langs de Scheldeboorden in Bazel-Kruibeke (Oost-Vlaanderen).

Administratieve gegevens:

Provincie: West-Vlaanderen Gemeente: Bazel-Kruibeke Adres: Scheldeboorden

Kadaster: Afdeling: 2de_Afd. _{Sectie: B}

Perceel: 491

Opgraving x Prospectie ¨ Machteging: 2012/208

Datum machteging: 8/05/2012 Naam aanvrager: Dewilde Marc

Naam site: Scheldeboorden Bazel - Kruibeke

(7)

Inhoudsopgave

1 Inleiding ... 5

2 Ligging en bodemgesteldheid ... 5

3 Historische en archeologische informatie ... 6

4 Veldwerk ...7

5 Besluit ... 11

(8)

(9)

pag. 5

1 Inleiding

Bij de aanleg van een Gecontroleerd Overstromingsgebied langs de Schelde in Kruibeke, Bazel en Rupelmonde (GOG KBR) werd een bijzondere vondst gedaan (fig. 1). De werken kaderen in de ontplooiing van het Sigmaplan1 en worden uitgevoerd op aangeven van W&Z (Waterwegen en Zeekanaal NV). Dat daarbij de resten van een vliegtuigcrash tevoorschijn kwamen, zorgde uiteraard voor enige beroering. Bij de afwikkeling van deze vondstmelding was de inbreng van Ir Stefaan Nollet en werfleider Erwin Dieleman bepalend2. Omdat de expertise en vooral de materiaalkennis ons ontbreekt, werd een beroep gedaan op BAHAAT (Belgian Aviation History Association Archaeology Team). Op het terrein sprongen Ludo Van Hout, Dany Saey en Cynrik De Decker ons in eerste instantie bij3.

Fig. 1

De polder van Kruibeke‐Bazel‐Rupelmonde

2 Ligging en bodemgesteldheid

Het terrein is kadastraal gekend als Kruibeke, 2de Afd., Sie B, 491 en openbaar domein. De vondst is gedaan in de Scheldeoever in de buurt van het Kallebeekveer en het beschermde stoompompstation Bazelbroek en Rupelmondebroek (fig. 2). In de buurt zijn ook enkele welen gesitueerd, kolkgaten ontstaan bij dijkdoorbraken. Bodemkundig komen we in de alluviale (natte) klei van de Scheldevallei terecht4. 1_S.n. 2009 2 Dat alles vlot verlopen is, mag aan hun medewerking toegeschreven worden. Waarvoor dank! 3 Ook aan hen onze welgemeende dank. 4_{Verboven & de Haan 2012}

(10)

pag. 6

Fig. 2

Localisatie van de vondst

3 Historische en archeologische informatie

Men was er al lang naar op zoek! De Haviland Mosquito W4064, die op z’n eerste missie in deze buurt was gecrasht. Het vliegtuig was er tijdens de eerste Thousand Bomber Raid van 30 mei 1942 op uitgestuurd om Keulen te bombarderen en ook foto’s te nemen, maar zou er nooit geraken. Eigenlijk was het nog een prototype; oorspronkelijk zelfs een fotoverkenner omgebouwd tot ongewapende bommenwerper. Het toestel zou neergehaald zijn door Duitse jagers, maar dat is nooit bevestigd. De twee bemanningsleden, P/O5 William Kennard en zijn navigator P/O Eric Johnson kwamen om en liggen begraven op het Antwerpse Schoonselhof. Het lijdt geen twijfel dat de bezetter er alles aan gedaan zal hebben om het wrak van de Mosquito te bergen en te onderzoeken. Het was nu eenmaal een nieuwe verschijning in vliegtuigland. Kennelijk is een van de motorgondels aan hun aandacht kunnen ontsnappen. De Mosquito was een licht, gestroomlijnd, tweemotorig toestel (fig. 3). Omdat het licht was ‐ voornamelijk uit tropische houtsoorten en triplex geconstrueerd‐, kon het meer dan 600 km per uur vliegen. Een fenomenale snelheid in die tijd! De Mosquito zou dan ook naam en faam maken als een uiterst snelle bommenwerper, die vrij accurate aanvallen kon uitvoeren. Er werden ook nachtjagers‐ en verkenningsversies van gebouwd. 5_{Pilot Officer}

(11)

Fig. 3

4 Veld

De vond inbreng andere s gebeurd

Fig. 4

De initië en twee aangetro naar het 6 Dank aa 7_Dienst v Ze demon

Mosquito

dwerk

st werd gem van W&Z, BA stukken en d en op 8 en 9

Actiefoto

ële vondst ble 250 ponder offen. DOVO t depot van d an topograaf J voor Opruimin nteerden de o meld op vrijda AHAAT en he e bemonste 9 mei en 27 j eek de belan s), een moto O7 ontfermde de Technisch ohan Vanlaec ng en Vernieti ontstekers en ag 4 mei 201 et agentscha ring (manue uni (machtig ngrijkste gew or, een blusa e zich over de he Dienst van cke, die dit in ging van Ontp brachten ze m 12. Op 7 mei ap Onroerend eel en met de ging 2012/20 weest te zijn. pparaat en e e bommen. D n Kruibeke. goede banen ploffingstuige met een kleine werd een te d Erfgoed. D e metaaldete 08 van 8 mei Daarbij werd een propelle De andere vo leidde. n e springlading erreinbezoek e registratie ector) van de 2012) (fig. 4 den 3 bomm r in de oever ondsten wer g tot ontploffi k georganisee e6, het zoeke e uitgegraven 4). men (een 500 r van de Sch rden overgeb ng. pag. 7 erd met n naar n grond 0 ponder elde bracht

(12)

Uiteinde tot aan d worden. Een drie zijn in de draaide. snelheid neergest

Fig. 5

Merkwa reden be loodrech wanneer blijft hij zo het be De Rolls achterst motorop Het Grav

Fig. 6

elijk bleek na de brandplaa bladige Roto ezelfde richti Uit de vorm d een noodla tort (fig. 5).

Propeller

ardig is wel d esliste de dri ht op de luch r de motor g door de luch esturen. Royce Merli e gedeelte m phanging ‐ee viner brandb

Motor en c

a reiniging en at‐ in display ol‐schroef wa ing gebogen m van de buig nding in een dat de prope ie bladen om htstroom kwa geen kracht m htstroom toc in motor is in met de carbu en stalen buiz blusapparaat

arburator

n conservatie y te kunnen g as goed bew . Dat beteke ging kan men n lage hoek u eller in vaans m hun as te la amen te staa meer heeft. I ch draaien, ve n bijzonder g urator is afge zenframe, be is vrijwel on e een vrijwel gezet worden waard en zat b ent dat de pr n afleiden da uit te voeren stand staat. aten draaien an. Vaanstan Immers, als d eroorzaakt d goede staat. ebroken, maa evestigd op d nbeschadigd volledige, m n en dus idea boordevol in opeller op h at de piloot g en dat het t Dit betekent i.p.v. in de g nd wordt in n de propeller daarbij een g De luchthap ar relatief int de brandplaa (fig. 8). motorgondel aal om tento nformatie. Tw et moment v gepoogd hee oestel niet v t dat de piloo gewone draa noodgevallen niet meer aa grote weersta per onderaa tact (fig. 6). O at‐ bleef bew ‐van de schr oongesteld te wee propelle van de crash eft met relati vanaf grote h ot om een of airichting, zo n toegepast, angedreven and en bemo an is complee Ook de waard (fig. 7) pag. 8 roefkop e erbladen nog ef lage hoogte is f andere dat ze wordt, oeilijkt et. Het ).

(13)

Fig. 7

M

Fig. 8

Nadat he gedeelte (Knokke‐ designer Ook op d opgestel 8_Designe vertrekt v 9_De rest 10_Met da

Motoropha

Brandblusa

et materiaal e sedert sept ‐Heist). Onde r Stefan Schö de plaats van ld worden10. er Stefan Schö vanuit het con van de install ank aan Mieke

anging

apparaat

door W&Z in tember 2013 ertussen is d öning8 op de n de crash za öning heeft he ncept tijdscap atie is momen e Vanderelst ( n bewaring i 3 tentoonges de propeller a tentoonstel al een dergel et meubilair vo psule om de be nteel te bekijk W en Z) voor s gegeven aa steld in het m al eens geïnt ling Conflict ijke installat oor de inform ezoeker te inf ken op het bin alle informati an BAHA vzw museum For tegreerd gew and design i tie/tijdscapsu atiepunten on formeren ove nnenplein van ie hieromtren w, wordt het Freedom in weest in een in C‐mine in ule met de n ntworpen voo r verleden, he n het gemeent t. representat Ramskapelle installatie v Genk9 (fig. 9 odige inform or de GOG KB eden en toeko tehuis van Kru pag. 9 tieve e an 9). matie R en omst. uibeke.

(14)

Fig. 9

voorste

5 Beslu

Ondanks opgedie De vond Het toes Mosquit De vond een gesp

6 Gera

De Deck 50 s.n. 2009 Van Laer 11 Verbove verhaal v Monume www.ba

De installat

blok.

uit

s het feit dat pt, is hier toc st heeft dan stel nam dee to van dit typ st heeft als g pecialiseerd

aadpleegd

er C. 2013: D 9: www.sigm re D. 2012: M en H. & de Ha van de polde enten‐ en Lan havzw.be

tie van Stefa

t de stukken ch een boeie ook een bijz el aan de eers pe, die de RA geheel ook e museum zek

de literat

De Mosquito maplan.be Mosquito cra aan A. 2012: er van Kruibe ndschapsond

an Schöning

eerder plom end, samenh zonder lucht ste bombard AF tijdens de een hoog ten ker verdiend

tuur

o van Bazel, C ash in de Baz Onder wate eke‐Bazel‐Ru derzoek in Vl

g in Kruibek

mpverloren d hangend verh tvaart‐histori dementsmiss Tweede We ntoonstelling . Contact Belg zelse polder, er, boven wa upelmonde ( Vlaanderen, p

ke. In Genk

oor een kraa haal kunnen isch belang. sie met Mosq ereldoorlog v gs‐ en educat isch tijdschrif Heemkundig ter. Relicten prov. Oost‐V p. 149‐190

lag de prop

an uit de Sch uitgepuurd w quito’s. Het i verloor. tief gehalte e ift voor lucht ge Kring Wis in een oude Vl.), Relicta A

peller naast

heldeoever z worden. is ook de eer en heeft z’n p tvaart, 17/64 ssekerke, 37/ e rivierpolde Archeologie, pag. 10